Schap Courant
Het Westfriesche
Kanalenplan.
Vierde Blad.
Brabanische brieven.
Primaire weg
Schagen—Oude Niedorper Verlaat. -
Iets over het klimaat van Nederland in
verband met den Landbouw.
fa. W. D. NIESTADI Zoon, Schagen.
Zaterdag 25 October 1930.
73ste Jaargang. No. 8754
Welke trajecten door Ged. Staten
van Noordholland zullen worden
voorgesteld het eerst te worden
uitgevoerd.
Zooals wij in ons nummer van de vorige week Za
terdag reeds meldden, zijn Gedeputeerde Staten van
Noordholland voornemens in de a.s. Decemher-verga-
dering der Provinciale Staten een voordracht in te
dienen betreffende het Kanalenplan in Westfriesland.
Men zal zich herinneren, dat van regeeringswege
aan Ged. Staten bericht was gezonden, dat kon wor
den gerekend op een uitkeering uit 's Rijks schatkist
van een derde der geheele kosten voor een gedeelte
'der ontwornen kanalen, dus ten bedrage van ruim
ƒ2.300.000. De minister van Waterstaat wenschte even
wel vooraf te vernemen, of de rechtstreeks belangheb
benden reeds voldoende subsidiën hadden toegezegd,
zonder dat op de nieuwe kanalen scheepvaartrechten
zullen worden geheven.
Naar men verneemt zal in de voordracht van Ged.
Staten de aanleg worden voorgesteld van de vol
gende kanaalvakken:
StolpenSchagenKolhorn;
HuigendijkOudkarspelKolhorn;
Omval—Huigendij k
benevens de verbetering van den vaarweg door de
Alkmaardermeer.
Voor verschillende andere kanalen schijnt de noo-
dige medewerking van de onmiddellijke belangheb
benden nog te ontbreken.
Ulvenhout, 21 October 1930.
Menier,
Da ziet 'r zoo maar aarig
uit, jonk. in jouw bedrijf,
mee die stakingsplannen van
de tiepegraven. Hoe komen
die kearels d'r op? Hoe ha
len ze 't in d'ren kop, zou-de-
zoo-zeggen! As-t-'r vandaag
aan d'n dag éénen mensch is,
die 'r heelegaar nie mee z'n
petje bij kan, dan is da
ajuust d'n boer!
Waant, eerlijk is eerlijk,
amico, wij maken 't alle
maal nie te best 't Is veur
ons schrikkelijk dunnekes.
Wij werken da-d-ons de
naaien kraken en as ge dan mee heel, heel zuinig te
zijn, oewen pacht uit d'n mond te sparen, oew ge
scheurde klompen mee 'n ijzerdraaike aa mekaar te
houwen ja, daar zijn er, die 's avonds d'r bordeke pap
nie meer gebruiken, en as ge dan zóó, op 't end van
't jaar mee 'n leege kas zit, mee 'nen broeksbaand die
veul te wijd is geworren en zoo, as ge dan nog nie zóó
achteruitgeboerd zijt, da ge nie wit hoe ge de endjes
aan mekaar zult knoopen, kèk, dan bennen wij al te-
vrejen, in deuzen tijd. En 't is toch wezenlijk nie zóó
gelegen, amico, da 'nen boer nie werkt of nie hard werkt;
da zulde mee me ééns zijn, ee? Bij ons wordt er ge
ploeterd? gezwoegd van den vruugen mèrgen tot lang
nadat 't zonneke al onder is gegaan. En wezenlijk, ami
co, wfj maken 't nie op in de Cienema, in d'n schouw
burg, aan siegretjes. Wij rijen 's 'Zondags nie op stoom-
fietsen 'n aander z'n kiepen tot sap; wij emmen er 's
Zondags geen lol in om mee voetballclubs op reis te
gaan en de blommekes buiten te gaan zetten. Wij doen
't mee één pak in de vijf jaren en mee éénen duffel ln
de tien of veftien jaar. Ons wijven gaan nie eiken mid
dag winkelen en kommekes thee drinken mee gebakskes;
ons wijven koopen nie elke week 'n paar kousen net
zoolaanlc tot er bergen van die rommel in 'n hoekske op
d'n zolder leggen.
Ollee, 'n boerehuishouwetje kan d'r altij nog komen
van 'n tientje in de week veur leeftocht en kleeren, maar
da tientje wor deur veulen nie meer verdiend!
Kek, daarom da'k begon mee te zeggen: hoe komen
die kearels d'r aan?
't Is nouw toch ginnen tijd om te s.taken en zekers nie.
zooas de tiepegraven, die zeivers bekennen da ze 't goed
emmen. maar 't nog beter verlangen! Da's morsen mee
de goeie gaven, amico. Da's onzenlieveneer verzoeken.
Maar ollee: 't zijn ok alweer eigentlijk nie de tiepegra
ven, die de staking willen!
Waant ik eb 'nen goeien vrind, die ok 'n drukkerijke
hee, mee heel wa menschen nog horre, en zijn men
schen vinden 't nog broerder as hij. Hij en z'n „vijaan-
den" zijn de beste vrinden! En mee z'n allen zitten ze
op d'n oogenblik in d'n piepzak, da ze strak mee d'r
haanden in d'r zakken laanks d'n weg motten gaan
laanterfaanten, enkel en olleen, omdat huilie bestur da
nouw zoo wil. i3 't nie God-geklaagd?
Jaren emmen ze gesjappeld om 'n mooi, zeker bestaan
Jaren is er aan geploeterd da ze vandaag emmen 'n
goei loon, 'n verzekering bij ziekte, 'n pesjoen. En heel
dieën schoonen opbouw wordt nouw op 't spul gezet,
om 'nen daalder per week meer te gaan verdienen, waar-
veur ze dan eerst nog weken laank motten „loopen" op
tweederde van d'r traktement. Sodemaerel, amico, ze-
moesen Trui veur hebben as ze 's Zaterdags twintig in
De Kamer van Koophandel voor
Hollands Noorderkwartier zegt
f 300 subsidie per jaar toe.
In de Woensdagavond gehouden vergadering van de
Kamer van Koophandel voor Hollands Noorderkwar
tier, hield de heer Hoogland een rede over de West
friesche kanalenplannen in verband met de heer-
schende malaise in land- en tuinbouw. Hij zag in uit
voering van de plannen het beste middel tot bestrij
ding van die malaise, omdat daardoor zal ontstaan
een goedkooper gelegenheid voor vervoer te water en
bovendien een groot bedrag aan loon en in deze streek
zal worden verdiend bij den aanleg van een groot
productief werk. Sterk keurde spr. af de houding van
den polder Geestmer Ambacht, die geen bijdrage wil
verleencn voor de kanalisatie, ofschoon ecnige jaren
geleden het toenmalige bestuur sterk voor een door
graving naar Omval was, waardoor een betere vaar-
gelegenheid zou ontstaan. De argumenten, thans door
Geestmer Ambacht aangevoerd, bestreed spr. aan de
hand van het rapport-Ringers en het verslag van de
provinciale commissie inzake waterafvoer.
Uit de besprekingen over deze inleiding bleek, dat
alle leden waren vóór uitvoering van de kanalcnplan-
nen en de houding van belanghebbenden, die weige
ren een bijdrage te verlecnen, afkeurden.
Een voorstel van den heer Nobel om f 300 per Jaar
toe te staan zoolang de Kamer dit mogelijk is, werd
met algemeene stemmen aangenomen.
De onteigeningsprocedure ten behoeve van de verbete
ring van den verkeersweg SchagenNiedorper Verlaat
onder de gemeenten Schagen, Barsingerhorn, Haren
karspel en Oude Niedorp is' thans aangevangen.
Het werk bestaat in het maken van een verkeersweg
met een kruinsbreedte van ongeveer 15 Meter met ta
luds en eventueele bermslooten.
Voor den weg wordt hoofdzakelijk de bestaande weg
SchagenZijdewindNiedorper Verlaat gevolgd, met
dien verstande, dat op verschillende punten bochtafsnij
dingen worden gemaakt en dat bij Zijdewind buiten de
bebouwing om wordt gegaan, terwijl bij het Niedorper
Verlaat met een nieuwe brug over de ringvaart van den
Polder Heerhugowaard verbinding gezocht zal worden
met den Middenweg in den polder.
Het werk heeft de strekking om een weg voor door
gaand verkeer tot stand te brengen van het kruispunt
van toekomstige provinciale wegen bij het Niedorper
Verlaat met het marktcentrum Schagen.
In de belangen van de scheepvaart en de afwatering
zal door den aanleg van de noodige bruggen en duikers
op voldoende wijze worden voorzien.
plak van dartig guldens thuisbrachten, in zo'n geval. Ze
pakte ze bij d'r ooren en slepte ze naar d'ren baas.
Neeë, 'nen mensch die vandaag nog evenveul verdient
as 'n jaar of zeuven gelejen, nouw alles zooveul goeie-
kooper is geworren, (da kan ik 't beste zien as ik mee
m'n dhtvaan^stèn van d'n grüuntenwagel thuis koom)
zo'nen mensch moes vandaag in z'n haandjes vrijven en
onzenlieveneer op z'n bloote kniekes bedaanken, dat ie
zo'n goei plakske kreeg op de groote waereld!
Oelala! 'k Weet heel goed, dat er verscheiën zullen
zijn, die da-d-allemaal, wa 'k hierboven eb neergepot-
looid, opzij zullen schuiven. Maar ók weet ik, amico, dat
de wefkes mijn allemaal gelijk zullen geven!
Waant zuilie motten de week deurspringen. Zuilie mot
ten eiken dag 'n keer of vier opscheppen veur d'r kinder-
kes en veur d'n staker; zuilie motten steenkool koopen
nouw; 'n jaske veur Pietje, 'nen das veur Januske; 'n
paar dikke zooltjes onder Nilleske z'n schoentjes. Zuilie
motten da-d-allemaal bekostigen, of d'n baas twintig of
dartig guldens thuisbrengt!
Ik spreek ier nie, amico, van pollitiek, van eekenomie,
van orgelsatie, en zoo. 'k Spreek as mensch die wit wat
'r in de weareld en in 't leven te koop is. Wat 'r In 'n
huishouwen kijken komt. As mensch die de zurgen en
't plazier van 'n tevrejen leven kent. En dan dan zeg
ik: tiepegrofkes, lot oew eigen gezond verstaand gaan.
Guilie het nog 'n vol glas veur oew staan. En meer as
vol, da kan toch nie! Dan loop 't erover en dan dan
krijgde oew wefke aan oewen nek! Let er maar 's op.'
Meer zal 'k er nie van zeggen. Maar 't zat me tot
m'n neusgaten en daarom da'k da-d-allegaar 's efkes
kwijt wouw raken.
Vandaag aan d'n dag is stilstaand veuruitgang en da
goed te weten is 'n onbetaalbare wijsheid. En da weg
te smijten, die wetenschap, da's oew eigen 'nen lap veur
oew oogen binden en dan vloeken omda ge teugen d'n
deurpost aanbotst.
Waar ze in Rusland 'n haandje van emmen! Daar
emmen ze net zoolaank de zaak georgelseerd dat daar
nouw alle menschen in 'nen heelen nacht in de rij staan
om 's mergens 'n brooike te kunnen koopen! In Rus-
laand, amico, vruuger de graanschuur Van ons wea-
relddeel. Daar zouwen ze mekare nouw de harsens in
slaan veur 'n botrammeke. En 't Laand is toch nie
kleinedr geworren. De groeikracht nie minder. Neeë, 't
eenige waar 't daar aan mekeert: zemmen daar alles te
veul „geregeld". Op pampierkes gezet Maar de reke-
ningskes kloppen nooit. Alles doen ze mee pampierkes,
alles!
Zoo emmen ze nouw, mee één veeg over 't pampier
'n end gemokt aan da staan-in-de-rij-om-'n brooike!
Zemmen ln de straten die pampieren opgeplakt en
daarop gezet: ,,'t is verbojen om 's mergens veur vijf
uren in de rij te gaan staan bij 'nen bakkerswinkel. Die
om drie uren komt mot z'n plots afstaan aan d'n
dieën, die om vijf uur uur persies komt" Af! Klaar!
Maar 't mldeltje lijkt veul op da van dieën kiepen-
boer, die om de pootjes van z'n kiepen 'n touwke
bond om de biesten te laten... leggen!
Ze leeën dan wel gin ei-kes, maar ze leeën toch! En
't zou mijn niks verwonderen: as wij nog 's 'nen vak
bond krijgen, dat dan dieën kiepenbeul d'n veurzitter
wordt!
Nouw motte weer nie denken da 'k teugen vereeni-
ging ben. Eendracht mokt macht. Da's wiedes! Maar
ge mot de kerk in 't midden laten, 'n Zaak die mee één
muljoen gedreven kan worren, mot gin kaptaal van vijf
muljoen op d'ren nek nemen. Da's te veul van 't goeie.
Zo'n affaire kapitaliseert d'r eigen kepót! Hoe schoon
't ok lijkt om dik in de centen te zitten. En 'n ver-
eeniging van werkers mot nie als te veul willen regelen,
waant die regelt d'r eigen kepot! Hoe schoon 't ok lijkt
om alles op pampier te zetten. Dan krijgde-net as mee
zo'n zaak mee te veul centen, veul te veul Dazen en
hedde zeivers niks meer in de pap te brokken.
Na d'n oorlog zijn d'r meer zaken op de kruik ge
gaan omda ze teveul centen hadden (van 'n aander!)
dan te weinig!
En as de tiepegrofkes Maandag niet aan 't werk
gaan, dan zullen d'r veul bij zijn die d'r eigen (teu
gen d'ren zin) motten bekrimpen, omda d'r vereeniging
te zwaar geregeld was. Die breken d'n nek over de
orgelsatiei
Maar kom, laat fK er afscheiën.
't Is allegaar zoo duidelijk en klaar da ge 'r eingent-
lijk gin woord over te zeggen of te potlooien hoeft.
Maar loop 't allegaar mis, dan motten ze maar den
gen: die z'n gat braandt mot op de blaren zitten. Da's
alles wa'k er op weet
Nog één dingske!
Keb gelezen van 'nen soortement van „kiepenbeul" as
ierboven bedoeld, die zeivers aan 't hoofd staat van
'n groote kraantendrukkerij en dus eigentlijk van
weerskaanten in de penarie zit, dat de groote drukkers
't wel kunnen betalen, wat er geëischt wordt De klei
neren, die mee eigen geld en op eigen kracht werken,
kunnen hum, die baas spuit over 'n aander z'n centen,
gestolen worren! Maar da tusschen twee hokskes. Maar
d'n dieën zee da de drukkers maken 't wel zóó, al
is 't dan nie zo schrikkelijk rooskleurig, da ze 't be
talen kunnen!
Amico, Is da-d-'n argument?
As er bij mijn toch 'nen knecht kwam om opslag en
zeggen zou: keb 't wel nie noodig, maar gij stel 't nogal
goed. dan zou ik 'm toch dalek motten aantwoorden:
m'nen jongen, speul 't in oew bovenkamer? Vraagde
gij mijn ok a f slag as ik 't heel broerd maak op d'n
hof?
Ollee, as ge de kraanten d'r op naleest, dan is die
veurgenomen staking de onsimpetiekste die me ooit
meegemokt emmen.
En 'n staking, die nie de simpetie geniet van 't volk,
is 'n verloren zaak.
Vruuger was er moed, veul moed veur noodig om
II.
Behalve de reeks behandelde gassen, te weten
zuurstof, stikstof en koolzuur, komen in de lucht
nog voor de edelgassen argon en helium. Argon is
nog niet zoo heel lang bekend en wordt tegenwoor
dig gebruikt alö vulling in onze gloeilampen. Argon
toont niet de minste neiging om een verbinding aan
te gaan met andere stoffen; om die reden hebben
dergelijke electrische lampen een langen levensduur.
Helium is bekend geworden door de proefnemingen
van Prof. Keesom te Leiden. Het is schrijver dezes
niet bekend dat men dit gas voor nog andere doel
einden gebruikt dan voor het vullen van luchtsche
pen. Het is onbrandbaar en licht; twee eigenschap
pen dos, die voor dit doeleinde zeer van pas komen.
Verder vindt men in den dampkring geringe hoe
veelheden van andere scheikundige verbindingen.
Daar, waar stikstofhoudende organische stoffen, zoo
als bloed, vleesch, de vloeibare en vaste uitwerpse
len van menschen en dieren rotten en vergaan ont
staan koolzure ammoniak en zwavelwaterstof; bij
onweer wordt salpeterzuur of salpeterzure ammoniak
gevormd. Ammoniakverbindingen worden ook aange
troffen in den rook, die uit onze schoorsteenen in
de lucht ontwijkt, tenzij ze in het roet der schoorste
nen achterblijven. Ofschoon de hoeveelheid van deze
en dergelijke stikstofverbindingen in de lucht in den
regel zeer gering is, hebben ze voor den planten
groei toch een bepaalde beteekenis. Met regen,
sneeuw, dauw enz. worden ze n.1. naar den grond
gevoerd en verhoogen daardoor de vruchtbaarheid,
al zijn de op die manier aan de aarde toegevoegde
stoffen natuurlijk uiterst gering.
Op dezelfde wijze is de lucht de groote bergplaats
voor allerlei lichte voorwerpen. Met het schuimende
zeewater wordt keukenzout, met den wind worden
het. fijnp stof der wegen en zaadjes van planten me
degevoerd. Belangrijk vooral is de aanwezigheid in
cn de verspreiding door de lucht van de microsco
pisch kleine planten of dieren (microben) of haar
sporen, waaruit zich schimmels, b.v. het roest op 't
koren ontwikkelen, of die in verschillende vloeistof
fen, als urine, melk, enz. terechtkomende, zich snel
vermenigvuldigen en tot rotting en gisting aanlei
ding geven.
Een Franschman Miguel vond dat de hoeveelheid
bacteriën in 1 M3. lucht bedroeg: op den Atlantischen
Oceaan 0.6; op hooge bergen 1 in de salons van
moderne zeeschepen 60; in de nieuwere gedeelten van
Parijs 4500; in het oudere gedeelte 36000; in een nieuw
gebouwd armenhuis 40.000 en in een ouderwetsch ge
bouw van denzelfden aard 79000. Farkland en Hart
vonden op het dak van een gebouw in Londen 3000
bacteriën in 1 M3. lucht, het minst in Januari nl.
400 en het meest in Augustus, nl. 10500. Daar een
mensch dagelijks 510 M3. lucht inademt, zoo volgt
daaruit dat het aantal door hem ingeademde mi
croscopische organismen zeer aanzienlijk kan zijn.
De dampkringslucht maakt met de vaste aardkorst
en het water der aarde een geheel uit; zij volgt de
vaste aarde in haar 'dagelijksche beweging om hare
as en in haar jaarlijksche rondom de zon. De lucht
deeltjes zijn voortdurend in beweging en trachten
zich zoo ver mogelijk uit te breiden, maar worden
hierin tenslotte verhinderd, doordal zij evenals alle
andere stofdeeltjes naar het middelpunt der aarde
worden getrokken. Hoe ver de luchtdeeltjes zich bo
ven de vaste aardkost verheffen is niet met zekerheid
bekend. Tengevolge vah genoemde aantrekking zijn
zij aan de oppervlakte daarvan het meest opgehoopt.
Daar is de lucht het zwaarst. Hoe hooger men zich
in den dampkring verheft, hoe geringer het aantal,
hoe ijler, hoe lichter de lucht wordt. Door bereke
ning vindt men dat het aantal luchtdeeltjes in 1 M3.
op een hoogte van ongeveer 35000 M. zeer gering
moet zijn, zoodat op deze hoogte ongeveer de grens
van de dampkringslucht kan worden aangenomen.
Een verder gevolg van de aantrekking der aarde is,
dat de dampkringslucht een drukking uitoefent op
de voorwerpen, waarmede zij in aanraking is en
die ons aangewezen wordt door den barometerstand.
Temperatuur van de lucht, het water en den grond.
De hoofdbron voor de warmte op aarde is de zon.
Men heeft berekend dat de hoeveelheid warmte, die
de zon jaarlijks naar de aarde zendt, in staat zou
zijn, ingeval er niets van door den dampkring ge
absorbeerd werd om een laag ijs van ruim 30 Me
ter rondom de aarde te doen smelten. De hoeveel
heid warmte, die de verschillende deelen der aarde
om de zon ontvangen, is echter zeer ongelijk. Niet al
leen hangt zulks af van den duur, dat de zon schijnt,
dat is voor de lengte van dag en nacht, en van de
richting, waarin de zonnestralen de aarde bereiken,
maar ook van een- menigte andere oorzaken.
Naar de lengte van dag en nacht en naar de rich
ting waaronder de zonnestralen de aardoppervlakte
bereiken, wordt deze verdeeld in een heete lucht
streek, ten noorden en ten zuiden van den equator
der aarde van 23K N.B. tot 23J4<> Z.B.; twee koude
luchtstreken, rondom de polen der aarde tot op
23K 0 afstand daarvan, en twee gematigde luchtstre
ken tusschen de heete en de koude luchtstreken is
van 23K GGX o N. en Z.B.
In de heete luchtstreek zijn dag en nacht het ge
heel jaar door bijna even lang en treffen de zonne
stralen bijna loodrecht, zoodat de voorwerpen op de
aarde daar zeer weinig of in het geheel geen schadmv
geven; in de koude luchtstreek duren de langste dag
en de langste nacht minstens 24 uur en wegens den
lagen stand der zon aan den hemel treffen de zonne
stralen de aarde onder een zeer schuinen hoek; in de
gematigde luchtstreken duren de langste dag en de
langste nacht hoogstens 24 uur (op de grens der
koude luchtstreek) en worden de verschillen tusschen
den langsten of kortsten dag of nacht des te geringer
naarmate men de heete luchtstreek nader,t terwijl
naar die mate ook de zonnestralen de aardopper
vlakte onder min scheeve hoeken treffen.
St. Nicolaas in den vreemde.
Een goede foto of vergrooting
doet Uw familieleden of kennissen in het
buitenland meer genoegen dan iets anders.
Uw aangewezen adres
Telel. 11.
Gaarne vroegtijdige bestelling.
't bijltje-n-er bij neer te leggen. Dikkels klopte m'n hart
dan ok veur d'n arbeiër, die z'n botrammeke d'r aan
waagde om 'n bietje verbetering af te dwingen veur
z'n bestaan, veur vrouw en kinders!
Maar nouw?
Nouw is er moed, veul moed noodig veur d'n mensch,
die z'n eigen Maandagmergen nie lot lijmen en mee z'n
broodzakske en z'n krükske naar de drukkerij stapt,
om z'n huishouwentje nie te rinneweeren! Veur zoo-
éénen, za'k m'n petje oplichten.
Amico. m'n vel is staampvol.
,'k Schei d'r af en ben nuuwsgierig naar 't end.
Veul groeten van Trui en as altij, gin horke minder
van oewen toet a voe
DRé.
Dat nu de hoeveelheid warmte die een plaats op
aarde van de zon ontvangt, afhangt van den duur
dat de zon schijnt, zal wel geen nadere verklaring
noodig hebben. Ook is het duidelijk dat een stralen
bundel die meer loodrecht invalt over een kleinere
oppervlakte wordt verdeeld en die oppervlakte dus
meer verwarmt. Staat de zon op een plaats hoog
aan den hemel en doortrekken hare stralen dus de
luchtlagen onder rechte of bijna rechte hoeken, dan
is ook de luchtruimte die doorsneden wordt veel klei-
der dan wanneer zij ze onder scheeve hoeken door
snijden, hetwelk geschiedt wanneer de zon slechts
weinig boven den horizon verheven is. Aangezien nu
des te meer van de warmtestralen der zon door den
dampkring wordt opgeslorpt, naarmate zij een dik
kere laag moeten doorloopen, is het verklaarbaar,
dat de zon in onze streken des winters en bij hare
opkomst en haren ondergang, gedurende het geheele
jaar, zoo weinig warmte geeft en waarom de heete
luchtstreek, waar zij het geheele jaar door een groo-
ter boog aan den hemel beschrijft, meer door haar
wordt verwarmd.
Brengen wij voorts het bovenstaande in betrekking
tot den stand der zon ten opzichte van de aarde in
de verschillende luchtstreken, dan volgt daaruit, dat
in de heele luchtstreek slechts één jaargetijde
heerscht, met onzen zomer overeenkomende; in de
poolstreken daarentegen een kouden winter met lange
nachten en een betrekkelijk warmen zomer met lange
dagen. De zon staat hier in den zomer weliswaar niet
hoog boven den horizon, maar wegens den langen
duur van haar schijnen ontvangt de aarde bijna aan
houdend meer warmte.
Winter en zomer zijn hier de hoofdjaargetijden;
herfst en lente duren slechts kort. Alleen in de ge
matigde luchtstreken kan men de vier jaargetijden
duidelijk onderscheiden. De zomers, ofschoon korter
van duur dan in de poolstreken, zijn warmer, omdat
de zon zich hooger boven den horizon verheft; om
die reden is ook de winter minder streng.
Wanneer men van de temperatuur cener plaats op
aarde spreekt dan bedoelt men daarmede in den regel
de temperatuur vaa.de lucht op die' plaats, zooals zij'
met .een thermometer, voor de directe zonnestralen
beschut, wordt waargenomen.Néémt de temperatuur
der lucht nu af, naarmate men zich den Acquator
naar de Polen der aarde begeeft, dit is eveneens het
geval, wanneer men zich in den dampkring verheft.
Bij het bestijgen van bergen cn op tochten in lucht
ballons en vliegmachines wordt dit steeds waargeno
men. Hoe hooger een plaats dus boven de oppervlakte
der zee is gelegen, des te lager is onder overigens ge
lijke omstandigheden haar temperatuur. Als het ge
middelde van de waarnemingen bij het beklimmen
van bergen kan worden aangenomen, dat bij een stij
gen van ongeveer 180 Meter de temperatuur één graad
daalt; bij waarnemingen met luchtballons werd ge
middeld voor 212 meter hoogte één graad verschil ge
vonden. Op gelijke wijze als dan ook de plantengroei
naar de Polen toe al schraler en schraler wordt en
eindelijk geheel ophoudt, wegens gebrek aan de noo
dige warmte, ziet men den rijkdom der flora afnemen
bij het beklimmen van een berg, totdat men de grens
der eeuwige sneeuw bereikt, waar alle plantengroei
onmogelijk wordt.
Het afnemen der temperatuur Ln de hoogerc stre
ken der atmosfeer moet toegeschreven worden aan
de groote ijlheid der lucht aldaar. De dampkrings
lucht absorbeert betrekkelijk weinig van de stralen
der zon en des te minder naarmate zij ijler is, der
halve weinig in de bovenste lagen. De verwarming der
lucht geschiedt hoofdzakelijk van de aarde uit, door
dien de aarde de warmtestralen opneemt en aan de
lucht mededeelt, deels door uitstraling, deels door ge
leiding. De dampkringslucht is iets stoffelijks; juist
daardoor kan zij warmte opnemen en des te meer
naarmate zij dichter is, dat is, naarmate er meer
luchtdeeltjes in een bepaalde ruimte gevonden wor
den. Nu stijgt de verwarmde lucht weliswaar naar
boven, omdat zij door de warmte uitgezet en daardoor
lichter wordt, uitzetting der lucht gaat echter steeds
met een afneming van de temperatuur gepaard en
hierdoor vooral ook wordt veroorzaakt, dat de steeds
ijler wordende atmosfeer in hare bovenste lagen
slechts weinig warmte bezit.
Wanneer men op een bepaalde plaats der aarde den
thermometer dagelijks van uur tot uur of althans des
morgens, 's middags en 's avonds waarneemt, dan
merkt men, dat hij in den regel des morgens eenigen
tijd vóór zonsopgang het laagst en des middags onge
veer te 1 a 2 uur het hoogst en des avonds weer
lager staat. Door deze waarnemingen dagelijks te her
halen, leert men den dagelijkschen gang van de tem
peratuur kennen, alsmede hoe de staat van den ther
mometer in den loop van een jaar enz. is. Daar de
thermometer echter nu eens daalt, dan rijst, dan we
der daalt, dan weder rijst, valt liet moeilijk om uit
dit groot aantal cijfers den jaarlijkschen gang der
temperatuur op te Daarom is men er op
bedacht geweest, uit de waargenomen thermometer-
standen gemiddelde temperaturen af te leiden. Telt
men n.1. de thermometerstanden op een zekeren dag
waargenomen samen en deelt deze som door het ge
tal malen Jat waargenomen is, dan geeft het quotiënt
de gemiddelde temperatuur an dien dag aan. Dc ge
middelde dagelijksche temperaturen van de dagen
eener maand samenstellende en door het getal dagen
deelende bekomt men de gemiddelde temperatuur van
die maand. En de gemiddelde temperaturen van alle
maanden van een jaar samentellende cn deze som
door twaalf deelende, bekomt men de gemiddelde tem
peratuur van dat jaar. Deze gemiddelde temperatu
ren kunnen natuurlijk zeer uiteenloopen, niet alleen
van dag tot dag, van maand tot maand, maar ook
van jaar tot jaar. Men berekent daarom op gelijke
wijze de gemiddelde temperaturen van oenige jaren,
de gemiddelde temperatuur der verschil lende maan
den, dagen en uren van eenige jaren cn bekomt op
deze wijze een gemiddelde jaarlijksche temperatuur,
een gemiddelde temperatuur van de maand Januari,
Februari, enz., van den lsten Januari, van den lsten
Februari 's morgens te 8 uur.. De gemiddelde tempera
turen doïen ons dan den normalen gang van den ther-
BOERDERIJ en \EEHOODERlJ
