Verdwijnend land
WIE
I
Zal Helgoland door de Noordzee
verzwolgen worden?
Verdwenen werelden op
den Kaukasus.
1
GRATIS.
Waarnaar men
luistert
Het gestolen luchtballonnetje
De geschiedenis van twee deugnieten.
menschelijk vernuft tegen
natuurkrachten.
Dr. W. TIETGENS.
Aan de Noordzijde van eiland Helgoland
zijn In de laatste dagen ongeveer twee
duizend kubiek Meter aarde naar beneden
gestort. Door deze 6torting is nu zelfs een
deel van den weg op het eiland ernstig
beschadigd.
REGENS en zee werken samen aan dc afbraak
van Helgoland, het eiland in de Noordzee
boven de kust van SleeswijkHolstein. De zee
spoelt de afgevallen rotsmassa's verder voort,
houdt de wanden steil en overhangend, slaat ononder
broken tegen de naakte rotsen, holt diepe spelonken
uit en dringt zich als het ware in het gesteente. Op de
hoogvlakte" van het eiland en op de onbegroeide rots
wanden valt het regenwater neer. Het dringt in den
bodem en in fijne aderen sijpelt het naar beneden,
grijpt bet gesteente aan, verzamelt zich ln grooten
holten, lost de mineralen op, vreet nieuwe gaten uit,
iltijd in beweging, altijd met het doel naar beneden
t« Jcomen. Langzaam aan wordt de rots eigenlijk door
leefd van kleine water-adertjes, afgewisseld door groo-
tere holten, waarin eveneens water staat
Zoodoende wordt langzamerhand de rots zachter
eo het vaste verband gaat verloren. Door de water-
jmssa neemt het gewicht van de rotssteen toe en de
druk op de door de zee uitgevreten „fundamenten"
(j „onderlagen" wordt sterker en sterker, tot op een
graden dag de in gevaar gebrachte wand afbreekt en
j. de zee stort.
Voor eenigen tijd is dan de verdere instorting ge-
itutt., want de aan den voet van de rotsen opgehoopte
ittestt stutten nu de eenige meters terugliggende
wjai Maar spoedig heeft de zee het losse materiaa;
^gespoeld en wederom slaan de golven tegen den
nji, hollen hem uit, slijpen er grotten en spelonken
t en het spel der ineenstorting begint weer opnieuw.
De Helgolandsohe rotsen zijn vanwege hunne na-
trariijke samenstelling en ligging aan de inwerking
na het water onafwendbaar overgeleverd, als men de
iaeenstorting tenminste niet kunstmatig weet te voor
komen. Zij zijn gevormd uit een tweetal steenlagen, een
na 380 M. en een van 59 M. De steensoorten kunnen
weinig weerstand bieden tegen regenwater, omdat èa
de steen èn het regenwater koolzuurhoudend zijn.
Het koolzuurhoudende water lost de steensoort op; er
ontstaan in kalkgebergten dikwijls groote, diepe holen
of grotten, waaronder vooral de druipsteengrotten be
roemd zijn. Voor Helgoland beteekent dit reeds zeer
veel voorkomende chemische proces, dat het gesteente
vin de rotsen van zijn natuurlijk bindmiddel beroofd
wrdt zij brokkelt af en slinkt!
Het chemische proces wordt echter door het me-
danische te hulp gekomen. Het in alle voegen door
drongen water zet zich bij bevriezing uit Als het tol
js wordt ontstaat een groote kracht Zoo wordt het
gMteente ln zijn voegen nog meer losgemaakt en voor
d* verdere chemische ontbinding voorbereid.
De mensch heeft geprobeerd de instortingen tegen te
giaa en het eiland voor algeheel verval te behoeden.
Sterke muren van graniet en beton weren de branding
de grillige gaten heeft men met bazalt dichtgestopt
Oorlog en inflatie onderbraken de algeheele uitwerking
4t: plannen. In 1925 besloot de regeering het werk
weder op te vatten. Maar weer moest het onderbro
ken worden: de staat kon de financieele lasten, die
door het kostbare werk werden veroorzaakt, niet dra
gen.
Sindsdien knaagt de zee aan den voet der rotsen en
regenwater sijpelt naar beneden. Al lijken de gebeurte-
nissen ook klein en onbeduidend, voor het menschelijk
oog nauwelijks zichtbaar, in den loop der jaren bren
gen ze toch geweldige dingen tot stand.
Hoeree! nu wel gedurende de afgeloopen eeuwen van
het eiland werd afgeslagen, ie moeilijk meer na te
gaan, omdat de kunst van nauwkeurig landmeten eerst
ln de vorige eeuw bekend werd. Het oudste bericht
om Helgoland is afkomstig van den Duitschen kro
niekschrijver Adam von Bremen, die de grootte in 1072
aangeeft als te zijn 8 „milliara" lengte en 4 „milllara"'
breedte, d.i. ongeveer 300 tot 400 hectaren. Wanneer
deze opgaven juist zijn moet het eiland destijds onge
veer vijf maal zoo groot zijn geweest als het tegen
woordig is. Het is echter mogelijk dat wij de maat
aanduiding „milliara" verkeerd begrijpen, omdat ver
kijkende cijfers ontbreken. Maar toch moet het eiland
b?ei wat grooter zijn geweest, want het wordt ons als
Wn rijk, vruchtbaar land geschilderd, dat door zijn
VCK>ruitg«8choven ligging en door het aanwezig zijn van
kwt water een gunstig steunpunt voor zeeroovers was-
Vijfhonderd jaar later ontwierp de carthograaf Jo-
hant Mejer een kaart van Helgoland, die in de be
roemde Undbeschrijving over Sleeswijk Holstein door
p^Ptr Daackwarth in 1652 is gepubliceerd. Ook deze
ka*rt geeft ons helaas geen uitsluitsel over de grootte,
want de lengte is kleiner geteekend, dan zij tegen
woordig ij, Inplaats daarvan ziet men echter dat de
ouinen. die tegenwoordig als kleine eilanden ongeveer
«en halve kilometer van Helgoland verwijderd liggen,
toen met de rotsen vast verbonden waren. Helgoland
•trekt zich dus veel oostelijker uit dan tegenwoordig
M hierdoor zijn waarschijnlijke onbegrijpelijke aandui
dingen der grootte te verklaren. Op deze met slik en
Mnd bedekte lage landen kan natuurlijk de bloeiende
aadbouwr, waarvan ln oude geschriften sprake is, zijn
uitgeoefend.
Door een geweldige stormvloed werd ln 1720 de laat-
j verbinding tusschen de duinen en het onderste
,age land verstoord, nadat reeds vroegere stormen
EéN DER WEINIG OVERGEBLEVEN LAND
BOUWERS UIT HELGOLAND.
groote stukken van dat land hadden weggespoeld.
Zeven kerspels gingen onder, klaagt de kroniekschrij
ver en wederopbouw was niet mogelijk. Het lage land
was een onbeduidend stuk duinen geworden, door de
zee omspoeld, dat tegenwoordig bij ebbe slechts 6 Me
ter in de lucht steekt en bij eiken storm van grootte
verandert
De rotsen, het bovenste gedeelte van het eiland, werd
nu de woonplaats der bewoners. Het is tegenwoordig
1600 Meter lang en meet over de grootste breedte 500
Meter. Het meest in gevaar is de Noordwestzijde, die
met een scherpe spits de branding en de stormen op
vangt Hier is het gesteente diep gespleten, steenen
pijlers zijn van de rotsen gescheiden en staan vrij in de
zee, groote baaien en poorten doen de branding dieper
in de rotsen dringen. In 1898 werd de grootte van het
rotseiland na nauwkeurige meting aangegeven als 50-6
Hectare, dus ongeveer 2000 vierkante Meter minder
dan voor 15 jaren. Intusschen zijn de meest zwakke
gedeelten voor verdere aanvallen van de zee beschut,
zoodat de volkomen verdwijning van het eiland nog
wel een paar duizend jaar zal duren. Daarmee ls go-
zegd, dat het geweld der natuur overwonnen is en dat
Helgoland ondanks gedeeltelijke verliezen behouden
blijft, wanneer de versterkingswerken tenminste kunnen
worden onderhouden en uitgebreid.
(Nadruk veihoden)
DE RESULTATEN DER OPGRAVINGEN.
Door
Prof. V. AVDIEV te Moskou.
De rijkdommen van den Kaukasos.
De steile hellingen van den Kaukasus verbergen
onuitputtelijke schatten. De verschillende aardlagen
bevatten petroleum, steenkool, metalen en kostbare
mineralen. Het geraas van het neerstortende water
wijst op de mogelijkheid om ook de witte steen
kool te exploiteeren; ongetwijfeld zouden hier tal
van fabrieken electrisch gedreven kunnen worden
met de kracht dezer watervallen. Men vergeet echter
dikwijls, dat de Kaukasus nog andere rijkdommen be
vat. Een schat van materiaal, waaruit de geschiedenis
van te loor gegane beschaving en macht kan worden
geconstrueerd, ligt hier verborgen in de aarde, waar
het veilig bewaard de eeuwen kon trotseeren. Dit is
een oud land in dien zin, dat het reeds in de oudste
tijden een groote rol speelde met zijn machtige berg
keten, die de grens vormde tusschen Europa en
Azië. Op deze onvergankelijke rotsen stuitten de hor
den Nomaden af, die ontelbare malen uit de wijde
vlakten van Azië als een lawine over Europa dreig
den te komen.
Een voorpost van Europa.
De Kaukasus is dus een voorpost geweest van de
oude Europcesche beschaving. Doch tevens was dit
gebied een brug tusschen de Oostersche beschavin
gen en die van het gebied van de Middellandsche Zee.
Het is dus ook niet te verwonderen, dat men produc
ten van de meest uiteenloopende volkeren en tijd
perken heeft gevonden op deze granieten hellingen,
die nog zoo weinig en dan zoo oppervlakkig zijn on
derzocht. Ook uit voor-historische tijden, uit het stee
nen, koperen en bronzen tijdperk, zijn voorwerpen
bewaard gebleven, die van het grootste belang zijn.
Zeer leerzaam is het, hier de evolutie van de techniek
waar te nemen, benevens den grooten invloed, die
zëlfs de zeer langzame ontwikkeling daarvan op het
economische leven had. Zoo zien wij, hoe eerst het ko
per en later het brons de gesneden of geslepen werk
tuigen heeft vervangen, hoe het gebruik der metalen
leidde tot een geheel nieuwe techniek en tot een
grootere gecompliceerdheid op verschillend gebied, en
hoe daardoor de geheele samenleving van die oude
tijden van den grond op werd veranderd.
Onderlinge beïnvloeding.
Wij krijgen hier ook een blik op de veranderingen,
die de verschillende culturen onder wederzijdschen
invloed hebben ondergaan. Er bestonden nauwe be
trekkingen, niet slechts tusschen verschillende land
streken, doch ook tusschen opeenvolgende tijdperken.
De laatste ontdekkingen in de kloven van de Ka-
borda en de Balkari hebben dit ten duidelijkste be
wezen.
Vooral het Noorden en het midden van den Kau
kasus bevatten vele overblijfselen uit het koperen en
bronzen tijdperk. Ze zijn ongetwijfeld zoo talrijk om
dat er hier zoo l kopermijnen zijn, die ook thans
nog niet zijn ui put en de hier wonende stammen
reeds vroeg tot het winnen en bewerken van dit me
taal brachten.
Koper en brons waren trouwens ook in het Oosten
en in Egypte de voornaamste metalen, die voor wa
pens zoowel als voor sieraden werden gebruikt. In
de rotsholen en oude graven, vooral in het beroemde
graf van Kabane dicht bij Wladikaukasus vonden
ZICH MET INQANG VAN
1 OCTOBER 1931
OPGEEFT ALS LEZER VAN DE
SCHAGER COURANT,
ONTVANGT DE NOG VERSCHIJ.
NENDE NUMMERS VAN SEPT.
wij er vele. Ze staan in verband met de Assyrische
en Babylonische cultuur, terwijl wij in de omgeving
van Kabarda voorwerpen vonden, die sterk doen den
ken aan de oud-Egyptische kunst. Vooral een klein
bronzen beeldje van een onbekende godheid, dat in
het middelpunt van een cirkel stond, vertoonde een
treffende overeenkomst met de beeldjes 'van den
Egyptischen god Pateki. Bij de opgravingen te Bal
kari hebben wij trouwens vele onvervalschte Egyp
tische voorwerpen gevonden, o.a. een schildpad en
een klein beeldje van een Egyptische godheid, die
voornamelijk werd vereerd in den tijd, dat dit rijk in
verval kwam. Zelfs voorwerpen van Grickschen oor
sprong werden er aangetroffen.
VRIJDAG 25 SEPTEMBER.
HILVERSUM (1875 M)
VARA-
6-457.00 en 7.30—7.45 Ochtendgymnastiek; 8.00 Tijd
sein; 8.01 Gramofoonmuziek.
VPRO-
10.00 Morgenwijding.
VARA-
10.15 Voordracht door Hetty Beek; 10.30 Voor de zie
ken; 11.3012.00 Gramofoonmuziek.
A-V.RO.
12.00 Tijdsein; 12.01—2.00 Het Omroeporkest o.l.v. Nico
Treep; 2-00—2.30 Uitzending voor scholen; 2.303.00
Gramofoonmuziek; 3.00—4.00 Kovacs Lajos en zijn
Orkest,
VAR-A-
4.00 Tijdsein; 4.01 Piano-stukjes door' Johan Jong; 4-30
Voor de Kinderen; 5.15 VARA-Orkest o.Lv. Hugo de
Groot; 600 Zang en piano; 6.15 VARA-Orkest; 6.45 Ac
tueel nieuws uit de Arbeidersbeweging; 7.00 Zang en
piano; 7.15 VARA-Orkest; 7.45 Toespraak voor den
Zonnestraaldag.
VPRO.
8.00 Tijdsein; 8.01 Catechisatie Kerkgeschiedenis 17e—
20e eeuw. Spreekster: Mej. Dr. N. A. Bruining; 8.30
Piano-recital door Henriëtte Bosmans; 9.00 Spreker:
Dr. H. Wolf: „Humanistische religie"; 9.30 Concert
10.00 Persberichten van het Vrijz. Godsd. Persbureau;
10.05 Persbureau Vaz Dias; 10.15 Declamatie uit eigen
werk door Jonkvr. Carla van Lidt de Jeude; 10.45 Gra-
mofoonplaten,
V-A-RA-
11.00 Causerie door Dr. B. Premsela: „Het Dr. Aletta
Jacobs-huis"; 11.30 Gramofoonmuziek; 12-00 Sluiting.
HUIZEN (298 M-)
K-R-O
8-009.15 Morgenconcert; 10.00—11.30 Gramofoonmu
ziek; 11.3012.00 Halfuurtje voor zieken en ouden van
dagen; 12.00 Tijdsein; 12.01—12.15 Politieberichten; 12.15
1.45 KRO. Qulntet o.l.v. Piet Lustenhouwer; 1-45
2.15 Gramofoonmuziek; 2.15—3.15 Orgelconcert uit de
Dominicuskerk te Amsterdam, door Evert Haak; 3-15
3.30 Verzorging zender; 3.30—5-00 K.R.O. Kwartet; 6-00
5.30 Gramofoonmuziek; 5.307.00 KR.O. Kunst
ensemble o.Lv. Plet Lustenhouwer; 7.00—7.30 Lezing
over Astronomie; 7.30—7.45 Politieberichten; 7.458-00
Gramofoonmuziek; 8 0011.00 Aansluiting met het Con
certgebouw te 's-Hertogenbosch. Populair concert door
het KR.O.-Orkest oXv. Johan Gerritsen; 11.0012.00
Gramofoonmuziek.
ZATERDAG 21 SEPTEMBER.
HILVERSUM (1875 M-)
V-A-RA»
6 45—7.00 en 730—7.45 Ochtendgymnastiek; 8.00 Tijd
sein; 8.01 Gramofoonmuziek.
VPRO-
10.00 Morgenwijding.
V-ARA.
10.15 Uitzending voor Arbeiders In de Continu-bedrijven;
12.00 Tijdsein; 12.01 VARA-Septet o.l.v. Is Eyl; 1.30 Ver-
zorging zender; 2.00 Tijdsein; 2.01 Kwartiertje v. h.
Instituut voor Arbeidersontwikkeling; 2.15 Gramofoon
muziek; 2-30 Voor de kinderen; 3.00 „De drie kabou
tertjes", kinderoperette in 3 bedrijven, op te voeren
door „De kleine Stem" uit Bilhoven; 4.00 VARA-Septet
O-I.v. Is Eyl; 5.00 SD.A.P.-Kwartiertje; 515 Lied eu
daas ln Spanje (gramofoonplatcn); 615 Orgelspel door
Johan Jong op het Standaart-orgel te Schiedam; 6.45
Literair halfuurtje; 7.15 Beoefening der huismuziek;
7.30 Lezing; 7.45 VARA-Varla en Bestuursmededeelln-
gen; 8 00 VARA-Orkest o.l.v. Hugo de Groot; 8.30 „.De
Arrestatie", fragment uit „De Avonturen van den bra
ven soldaat Schwejk", op te voeren door het Groot
Volkstooneel; 8.55 Cello-recital door Louis Schuyer; 9.15
Kwartiertje bij de Pomp door Teun de Klepperman;
9 30 VARA-Orkest; 10.00 Persberichten van Vaz Dias;
10.10 Voordracht door Willem van Cappellen; 10.30
Orkest; 11.0012.00 Gramofoonmuziek.
HUIZEN (298 M
KRO»
8.0O—9.15 MorgenconceTt; 10.00—11.30 Gramofoonmu
ziek; 11.30-12.00 Godsdienstig halfuurtje; 12.00 Tijd
sein; 12.01—12.15 Politieberichten; 12.15—145 KRO.
Sextet o.Lv. Piet Lustenhouwer; 1.45—1-50 Postduiven-
berichten; 1.50300 Gramofoonmuziek; 3.004.30 Kin
deruurtje; 4.30—5.00 Verzorging zender; 5.006-00 K
RO. Kunst-ensemble o.Lv. Piet Lustenhouwer; 6.01—
6.15 Nieuwsberichten ln esper&nto; 6.15—6.35 Journalis
tiek Weekoverzicht door Paul de Waart; 6.357.00
KRO. Kunst-ensemble; 7.007.20 Lezing door Ir. J. C-
de Vriee: „Bulgarije"; 7.20—7.30 Jodelmuziek; 7.30—7.45
Politieberichten; 7.45—8.00 Sportpraatje; 8.00—11.00
Het KRO. Salon-Orkest o.l.v Morinus van 't Woud;
11.0012.00 Vroolljke gramofoonmuziek.
of
i QirreltffcóiiOOfc li' v
wu
184.
'k Wou, dacht Plm, dat lk nu maar daalde.
Dc heb van het reizen miJn buikje vol.
Door den wind word Mc voortgedreven,
Gelijk door een rweep, een tol.
Ik zie benêe overal kasteelen.
Maar weet niet hoe rij zijn genoemd.
Onder hen lag „Azay de Rideau",
Door de dichters zeer geroemd.
EILAND HELGOLAND.
185.
Neen, maar nu heb ik ook een, foetsie,
Ik leen Je maar, net als JTJ.
Nou zal ik Jou deugniet wel krijgen,
Jongellef je bent ertol^
En hy sprong pardoes op een rijwiel,
Dat vlak bij een hoekhuis stond.
En hij rende als bezeten.
Bang. dat hij niet den Jongen vond.
