klager Courant
PIIROL rijk aan geneeskracht
iRomantiek van een ouden Burcht.
AAR ERFDEEL.
Derde Blad.
jDe Heilige Landgravin.
Ingezonden Stukken.
De Wieringermeerpolder
en de Boerenzoons!
Zaterdag 21 November 1931.
74ste Jaargang. No. 8973
Bij den 700en sterfdag der H. Elisabeth.
door
Dr. H. WESTERMANN.
een tijd, waarin alle sluiers der romantiek
l'ran de dingen en racnschen worden wegge-
i >aagd. heeft men in Duitschland den Wart-
I burg gerestaureerd in den stijl der eerste ro-
Sschc periode, die in onze gedachten verbonden
met de geschiedenis van het oude Weimarsche
«huis. De Wartburg is altijd romantisch: in de
als in de Thuringsche bosschen de knoppen
Ingen; in den zomer, als het onweert rondom
jn niet het kruis; in den hei*fst, wanneer de
in vallen in de nevels, die den Burgberg om-
ïooals thans altijd gaat er iets van de oude
ering van uit. Een eeuw geleden kwam do
hier bijeen, de studenten, die ijverden voor de
en tegen de toen heerschende reactie. Daar-
j deze burcht verheerlijkt in de schoone mu-
[ran Wagner's Tannhauser, waardoor de sagen,
laf de vroegste tijden om den Wartburg waren
n, aan de vergetelheid werden ontrukt en er
_in belangstelling ontstond voor dit historische
;Men reisde hierheen, ook omdat zich hier de
itie bevond van het beroemde geslacht der
jrtogen van Weimar. En thans is de Wartburg
Hbts een herinnering aan het verleden. Er ko-
ag weieens dichters bijeen en men doet moeite,
eer nieuw leven te wekken, doch het bosch
ils een toovermuur om dit bouwwerk, welks
ten bewonderenswaardige harmonie vertoonen.
Den dezer dagen, wellicht op heden 19 Novem-
Iden sterfdag der II. Elisabeth, den Wartburg
t en men staat in het van regen druipende
in rle boog van het dal onder den burcht, bui-
wegen, waarlangs zich het drukke vreemde-
«rkeer beweegt, dan vallen de eeuwen weg en
jen in de stemming oin de prachtige oude go-
uit de late Middeleeuwen te bewonderen, waar
gestalten van de grooten der aarde uit den
hen tijd zijn afgebeeld in grijze, groene en roocl-
e tinten. Het fresco in de zaal, waar de wed
der zangers is gehouden, vertoont de figuren
ril. Elisabeth en van Tannhauser, die vervloekt
jomdat hij in den Venusberg was geweest. En
Elisabeth spijzigt de armen. Dakrelief
e» Middeleeuwsche schrijn te Marburg.
F EU 1 LIET O N
1 hel Engelsch van Joseph Hockiiw.
•"«eiijk: riep de jonge man. bulten zichzelf van
Dat kun je niet meenen.
toch meen ik het
»r waarom is het onmogelijk? Neen, dat be
lt niet als een redelijk antwoord, en Ben's stem
en gejaagd. Je houd me voor den mal,
*ol. het is je geenl ernst,
toeh moet je het als zoodanig opvatten. Na-
S'-ng ze voort, voel ik wat een onderscheiding
tne is, maar om je de waarheid te zeggen, is
®oit in mij opgekomen. Tot dit oogenblik is het
"U opgekomen, dat je voor mij iets meer voelde
r een van je andere meisjes-kennissen, en daair-
Mere meisjes-kennissen! zei Ben verontwaar-
heb nooit tevoren aan trouwen gedacht
Jou is alles heel anders: ik houd zoo zielsveel
j^®. scheep me niet zoo af. het kan je toch
zün. En het zou niet zoo kwaad voor Je zijn,
eens aan.
r vond Nancy. dat hij geen ongelijk had.
P«a om zich op de manier, die zij zich voor-
het leven te slaan, eigenlijk niet dwaas?
ontwerpen maken en zou dan misschien
krijgen bij een textiel-fabriek. maar zelfs
1 xou slagen zou het dan mogelijk zijn tien
J over te houden? Het scheen pure nonsens.
;Ay. de lange jaren van struggle-for-1 ife
I PrZi Wertt 600 triestige omgeving, aan de
ikjt de Gerookte stad en aan de mogelijk-
L« a "j dat alles op een teleurstelling zou uit-
drie weken, die ze In Leeds had doorge-
o de K meer en moor onder den Indruk geko-
j-* macht van het geld. De kamer waarin ze
en z® wist, dta alle comfort ter we-
zi»' k ltoop is" B°veudlen zou het haar dan
p!an ten uitvoer te brengen. Als ze
Briggs zou ze Trevarüon Court kunnen
al9 men uit het raam ziet, valt het oog op den Ilörsel
berg, die daar in de verte ligt lusschen de herfstne-
veis. Daar bevindt zich de eigenlijke Venusgrot, eigen
lijk geze-gd een grot, waar de Germaanache godin van
het woud en van den zegen, die later Vrouw Uölle is
genoemd, dus de godin Ilolda van de heidensclv
Thüringers, werd vereerd. De Tannhauser, die vo!
gens zijn naam in de dennen huisde, was een god var
het woud, die na de invoering van het Christendom
eveneens niet langer mocht worden vereerd. Van
daar het verband tusschen Tannhauser en den Wart
burg.
De li. Elisabeth aan het spinnewiel.
Houtsnede van Burghmair.
En wie was nu de H Elisabeth, de hoofdpersoon
van zooveel sagen uit den hetooverenden Gothischen
tijd? Koning Andreas van Hongarije, die omstreeks
1200 over de Magyaarsche laagvlakten heerschte, had
zijn dochtertje Elisabeth als schoondochter beloofd
lan den landgraaf van Thüringen. Het volk zei: om-
lat Klingsor, de ziener en toovenaar, het geprofeteerd
ïad. In werkelijkheid zal het wel een vorstenhuwelijk
•reweest zijn, zooals er in dien tijd meer werden ge
sloten. Het jonge kind moest reeds dadelijk uit de
toesta naar het lieflijke Thüringen, dat in dien tijd
echter in het geheel niet liefelijk was. Daar moest zij
erder opgroeien. De strijd tusschen de graven van
len keizer en de inheemsche en naburige Slaven was
log niet vergeten. In elke streek van het keizerrijk
reigde de oorlog; 'De"ridtters waren beziekl met den
.rang, om het,Heilige Graf te bevrijden. De stem-
aing der Kruistochten zweefde over het avondland.
In dezen moeilijken tijd van gedrukte gezichten, vu
rige geloften en eischen der eeuwigheid, waarin fL
prachtigste kerken van alle tijJen zijn on s aan. rei
!e het Hongaarsche Koningskind den voor dien tij I
ongehoord langen en gevaarlijken weg van haar va
Ierland aan den voet der Karpaihcn naar Thüringen
aan den Oostelijkcn rand van het toenmalige Duit-
che rijk, waar aan het einde van een woc-t, met
aosschen begroeid gebergte a's en hoekpilaar de Wai t-
uirg lag. Men kan zich nu eenvoudig niet vcrp'aatsen
in de gemoedsgesteldheid van die menschen, die over
afstanden, welke hun schier oneindig schenen, el
kaar kinderen beloofden en huwelijken van kinderen
leden sluiten, om dan deze kinderen toe te vertrou-
ven aan trouwe dienaars, soms met de zekerheid,
•lat zij hen nooit zouden terugzien.
Reeds nis kind kwam Elisabeth van Hongarije dus
•p den Wartburg. In het tuintje van den burcht
peelde zij met den jongen zoon van den graaf, die
haar toekomstige echtgenoot was. Mann n in ijze
ren wapenrustingen liepen rinkelend om haar heen,
ruwe knechten en rijzige blonde edellieden, stijve da
mes, waaronder vooral de landgravin, haar schoon
moeder, haar vreemd stond. Zij was en trotsche en
harde vrouw, meesteres van de burcht, meesteres van
het Thuringerland, dat den graaf schatplichtig was.
Naarmate de koningsdochter uit het verre land op
terug-koopen, zou ze weer eigenares worden van het huls
van haar vader. Ze hield niet van Ben Briggs en zijn
manier van spreken had haar zelfs gehinderd, maar ze
wist, dat hij het eerlijk met haar meende. Hij was ook
niet de eerste de beste. Ofschoon hij eigenlijk tot de
tweede generatie van de „parvenu's" behoorde, was hij
op een goede school geweest en hij had drie jaar aan
een bekende Universiteit gestudeerd.
Ofschoon hij buitengewoon zelf-voldaan scheen, bezat
hij toch een zekere savoir-faire, dat menig Yorkshire-
man ontbrak. Bovendien was hij rijk en Nancy haatte
armoede.
Maar ze kon er niet toe besluiten. Even dierbaar als
haar de gedachte was om het oude huis te kunnen te-
rugkoopen. even walgelijk leek het haar toe. zich aan
een man te verkoopen van wien ze niet hield. Ze was
jong en dat maakte haar overmoedig. Ze was ervan
overtuigd, dat ze binnen vijf jaar genoeg bezitten zou,
om het oude huis terug te krijgen. Ze wist nog niet op
welke manier, maar dat was geen bezwaar: het moest!
Hoe aanlokkelijk het voorstel van Ben Briggs ook
scheen, het zou toch niet In haars vaders geest geweest
zijn: Trevanlon Court terugkoopen van het geld van een
rijken man, dien ze zonder liefde getrouwd had.
Daarbij kwam nog een gedachte, al was die minder
sterk: hoe zou haar vader over dit huwelijk hebben
gedaoht? Hij had den trots van een edelman gehad; het
bloed van de Trevanions stroomde in zijn aderen en ze
voelde hoe hij zou neergekeken hebben op dezen „jon
gen parvenu."
Neen, Mr. Ben, zei ze eindelijk moeilijk en lang
zaam, Ik dank u voor de groote eer die u mij aan
doet, maar ik moet blijven weigeren.
Maar dat mag je geen ernst zijn! Waarom dan
toch? Waarom
Het is me ernst
Dus je wilt die wilde, dwaze plannen toch ten
uitvoer brengen?
Ja. dat wil Ik.
Tot aan dit oogenblik had Ben geen oogenblik aan
den ernst van Nancy's weigering geloofd, maar toen
hij de vastbesloten uitdrukking in haar oogen zag, wist
hij, dat ze het meende. Nancy Trevanion meende wat ze
zei en plotseling werd de situatie hem duidelijk. HU.
Ben Briggs, had een blauwtje geloopen als de eerste de
beste! De heele stad zou hem bespotten, de menschen
zouden het hoofd schudden als hij voorbij kwam en
iedereen zou er om lachen dat oen meisje, dat geen cent
bezat, hem had durven afwijzen. Het was een afschu
groeide, voelde zij zich meer en meer een vreemde op
den Wartburg. Haar strenge schoonmoeder kwam zij
nimmer nader en ook van haar trotsche schoonzuster
heeft zij veel te lijden gehad. ZH had iets vreemds,
zachts en peinzends over zich, de jonge, mooie en
teedere Elisabeth van Hongarije. Er was iets in haar
blijven hangen van de melancholieke muziek der
Hongaarsche laagvlakten, iets waardoor zij den
Christelijke» godsdienst der liefde, die toen op het
schoonst biocide, ernstiger en dieper opvatte dan de
ridders van den keizer, die een ambt hadden en ecu
stand vertegenwoordigden in den naam van dien
godsdienst, doch ook in den naam van hun vorst.
Zoo werd Elisabeth de vrouw van den jongen graaf
Herman en schonk zij hem Kinderen. Doch dit was
niet genoeg voor haar christelijke liefde. Zij bad veel
e.n diende God volgens alle voorschriften der kerk.
Doch als zij in het dal, in de stad Eisenach, de ar
men zag en hun leven vergeleek met het hare op
den ridderburcht, voelde zij zich verplicht te helpen.
Dikwijls ging zij tot de allerarmsten, tot de zieken en
verleende hulp. Er was tóen in Thüringen een scheip
verschil tusschen arm en rijk. Daar verrezen de pron
kerige paleizen der patriciërs, doch daar groeide ook
de wrok der handwerkers tegen deze patriciërs.
In het naburige Erfurt ontstond om deze reden zelfs
een oproer. Elisabeth vond de stad dus in een tijdperk
van groote bewogenheid en de geestelijken wezen
haar den weg, om aan dit volk barmhartigheid te be
wijzen. Doch de trotsche vrouwen op den Wartburg
voelden zich gekrenkt en vonden, dat zij zich ver
nederde. Zij oefenden hun invloed uit op den jongen
graaf, die intusschen de heerschappij van zijn vader
had geërfd en hij luisterde naar hen en trachtte Eli-
saheth's werken van liefdadigheid te heiemmeren. Nu
moest zij de ongelukkigen in het geheim helpen. Hij
verrastte haar onderweg en hieruit ontstond de legen
de, dat eenmaal het brood, «lat zij onder haar man
tel droeg, veranderde in rozen. De familietwist bleef
echter bestaan cn toen de landgraaf, gehoor geven'e
aan den roep van den Keizer, op kruistocht was ge
gaan, durfde Heinrich Raspc. rle echtgenoot van zijn
trotsche zuster, Elisabeth zelfs van den War:burg
te verdrijven. Vermoedelijk is zijn schoonmoeder hier
in zijn slechte geest geweest. Burgers van het Ei
senach, die haar toen reeds als een Heilige vereer
den, namen haar op.
Zoowerd de vorstin uit hot verre land door een fa
milietwist er toe gedreven, zich geheel aan haar roe
ping te wijden. Alle onderdrukte neigingen, om zich
zelf op te offeren, deden zich golden; de gedachten
aan de levens der heiligen en martelaars zweefden
haar nog duidelijker voor den geest. Gaarne was
zij nu de minste en leed zij voor haar medemensehen.
Zij reisde naar Bamberg, waar een oom, die een
De H. Elisabeth geeft een aalmoes. Staalgravure
uil de 17e eeuw.
welijke gedachte! En toch. wat was er aan te doen? Ze
was een gast In het huis van zijn vader en hij kon haar
niet aJsnauwen. ofschoon hij een dollen lust had om
Iets grofs en onbehoorlijks te zeggen.
Het spijt me, dat ik je gevoelens heb gekwetst, be
gon Nancy na een nieuwe, pijnlijke pauze, en. alsof ze
zijn gedachten raadde, ging ze voort: laten we uw voor
stel als on-nitgesproken beschouwen.
Wat bedoel je daarmee? Bovendien, wat moet ik
Jessie zeggen als ze vraagt waarover we zoo lang ge
sproken hebben?
We kunnen eenvoudig zeggen, dat u een andere
meening had ten opzichte van mijn voornemens en dat
we hierover lang en breed gesproken hebben.
Bedoel je daarmee, dat je haar niets van dit alles
zult vertellen?
Zeker niet We zullen dit voorstel als ongedaan be
schouwen.
Allemachtig, zei hy. uit den grond van zijn hart
je bent een aardige meid, ondanks alles en ik houd
nog meer van je, omdat je dit gezegd hebt
Dat is dus in orde. zei Nancy. van haar stoel op
staande. Goeden nacht, Mr. Ben, dit onderhoud blijft
volkomen tusschen ons.
En toch kan ik alle hoop niet opgeven! Je denkt
misschien, dat je van me afbent, maar dat is niet het
geval
Goeden nacht herhaalde het meisje en ze stak haar
hand uit Hij greep die heftig vast; zijn oogen schit
terden.
Neen. riep hij uit Ik geef het nog niet op! Ik
zal je krijgen! Misschien geloof je dat niet op dit oogen
blik. maar even zeker als de zon morgen opgaat even
zeker zul je het met me eens worden. Ik heb tot nu toe
altyd alles gekregen wat ik wilde cn nu wil ik jou. Je
mag gerust weggaan, ik ben ervan overtuigd, dat je bij
my terug zult komen.
Er kwam een duister gevoel van angst in Nancy's
hart, terwijl ze de kamer uitging; de woorden van Ben
klonken als een bedreiging!
HOOFDSTUK VIII.
Mary Judson.
Je hebt die dwaze plannen toch opgegeven, niet
waar? vroeg Jessie den volgenden morgen, ?oen ze
Nancy's slaapkamer binnenkwam.
Opgeven? riep Nancy lachend uit. Zeker niet!
hooggeplaatst geestelijke was, haar de plaats wees,
waartoe zij door haar aard en lot was bestemd. Zij
werd een zuster van barmhartigheid: de landgraaf
was op den kruistocht omgekomen. Haar kinderen
kwamen onder toezicht der geestelijkheid te staan.
De II. Elisabeth trad te Marburg in het klooster, waar
zij 700 jaar geleden, op 19 November 1231, in 'n reuk
\an heiligheid stier. Temidden van sagen en legen
den treedt duidelijk het karakter te voorschijn van
deze deemoedig dienende figuur, die door de kracht
vah haar geloof door een vreesdijke wanhoop werd
bewaard.
Dat is het ware wonder van de landgravin van
Thüringen.
IAIii hnnian en repareeren alle soorten
ww IJ BJi v7lv?ll wollen Kleeding, Kousen
en Sokkon (ook de allerfijnste). Vraagt onze school-
kousen met dubbel gebreide knieën. JAAP SNOR,
Den Helder, Zuidstraat 19. (Let op den gelen winkel).
Voor Schagen: C. DE MOEL, Noord; voor Alk
maar: J G. VERSPAARDONK. Hekelstrant 23.
Let op ons gepatenteerd fabrieksmerk.
In het voorjaar verscheen er in de Landbouwbladen
een oproep van de Directie van de Lnmlbouweultuur-
Maatij. Wieringcrmeer, inhoudende dat er gelegen
heid bestond zich op te geven teneinde in de gele
genheid gesteld te worden practisch aan te toonen ge
schikt te zijn de gronden in den Wieringermeerpol
der te bewerken. Kr waren een 1700-tal en er werden
50 bedrijfsleiders en 200 assistenten gevraagd.
Er werden ongeveer een 50-tal geplaatst.
Een stilzwijgende condiiie was, dat deze menschen
na getoonde bekwaamheid, in de gelegenheid gesteld
zouden worden op nader op 1c geven voorwaarden
land en huis in den polder in gebruik te kunnen krij
gen, ten bate van het beheer van den polder.
Zonder dit resultaat had de gehccle bedoening toch
geen doel!
De jongelui en ook ouderen cn gehuwden gingen
aan het werk tegen 45 a 48 cent por uur. Ieder deed
zijn best om de meeste kans te hebben straks in den
polder op een plaatsje to komen. Gedurende 1931 heb
ben ze hun beste krachten gegeven om alles zooveel
mogelijk pasklaar te maken voor de komende boer
derijen en wordt het nu zoo zachtjes aan tijd dat
diverse spullen kunnen worden uitgegeven.
Doch helaas, de wegen des heeren die de lakens
uitdeden, zijn ondoorgrondelijk.
Inplaats dat de daarvoor aan het werk zijnde men
schen worden aangewezen voor de cvcntueele te ver
geven plaatsen, komen er nu geheel vreemden van
heinde en ver, waarvan rnr-n niet weet of ze geschikt
zijn de hun toegedachte taak goed te kunnen ver
vullen, de gereed gemaakte en nog gereed te maken
gedeelten in gebruik te nemen.
De daarvoor aangewezen personen werden gewoon
gepasseerd.
Om deze lekker te maken, hebben ze van de Di
rectie een schrijven ontvangen dat ze kunnen soliiei-
toeren om gedurende 1932 en 1933 aan het werk to
blijven en dan denkelijk voor hetzelfde feit ge
steld worden.
Het is daarom ten zeerste noodig, dat in dezen on
derzocht wordt hoe deze zaak zoo geregeld wordt en
wie daarvoor verantwoordelijk is.
Het is mij niet bekend, dat lot nu toe bij de Zuider*
zcewerken van knoeierij gesproken kan worden.
Er moet nu ook verhinderd worden dat met de ex
ploitatie van den Wieringermeerpolder zulks gebeu
ren kan.
Vandaar dan ook dat Z. Exc. den Minister van Wa
terstaat, plus alle dagbladen met dit schrijven in ken-
:rs worden gesteld en mocht blijken dat in dezen
geen zuivere koffie geschonken wordt, de bevoogdt»
utoriteit de noodige maatregelen neemt om een ver
keerden gang van zaken te beletten en de verant
woordelijke persoon of lichaam ter verantwoording
ie roepen.
Men kome nu niet met het praatje dat men voor
dit doel oudere menschen moet hebben met verant
woordelijkheidsgevoel. Deze zijn er hij de tewerkge-
s tolden ook cn buiten dien aan de ongeschikten kan
zulks medegedeeld worden. Doch dat doet men niet.
Men haalt buiten hen om anderen in den polder die
er nog nooit geweest zijn en voor wie geen enkele
morcele grond bestaat om bij de anderen voorgetrok
ken te worden.
Wij blijven voorloopig in afwachting wat er gaat
gebeuren, doch we hebben nog een beetje vertrou
wen in Waterstaat en hopen dat deze zaak ten be
hoeve van de betrokken personen recht gezet wordL
EEN OUD STATENLID N.-H.
Dadelijk na het ontbijt ga Ik Mary Judson opzoeken
en als het eenlgszins mogelyk is, maak ik alles direct
met haar in orde.
Meen je dat werkeiyk?
Waarom niet?
Jessie was in een opgewonden stemming. Ze had de
uitdrukking op het gezicht van haar broer goed be
grepen en was er byna zeker van, dat ze wist waar
over die belden gesproken hadden. Het had haar den
avond te voren moeite gekost om niet te biyven tot
Nancy bovenkwam, om te hooren wat er was voorge
vallen, maar Iets van dc oude angst van dc St Andrew
School was gebleven. Nancy was drie Jaar ouder dan
Jessie en het jongere meisje keek nog steeds naar haar
op als een wezen van hoogere orde.
Maar heeft Ben dan niet...?
Je broer was heel harteiyk voor my. viel Nancy
haar in de rede. Hy was het heelemaal niet eens mot
hetgeen ik mei je vader besproken heb en opperde een
ander plan. Hy vond myn plannen dom cn zei, dat het
te lang zou duren voor Ik er eenlg resultaat mee be
reiken zou.
Maar ,zei het meisje verwonderd, maar zyn
Ben en jy dan niet met elkaar verloofd? Ik zou het
zoo heeriyk vinden! Je weet niet hoe graag ik je tot
zuster hebben zou!
Verloofd? Hoe kom je daar aan?
Maar heeft Ben Je dan niet ten huwelijk gevraagd?
Praat geen onzin. Jessie. Hoe zou Je broer *r aan
denken een arm meisje zooals ik te trouwen ?Dat Is
toch absoluut onmogelijk.
Maar ik weet zeker, dat Ben verliefd is op Jou,
en dat...
Heeft hij je ooit jets daarvan gezegd?
Neen. maar toen ik gisteravond zijn gezicht zag...
Luister eens. Jeasie. Ik ben niet van plan over dien
onzin verder te praten. Mr. Ben is heel vriendelijk ge
weest. gisteravond; hij had een plan dat hem beter toe-
leek dan het mijne, dat is alles. Maar Je weet hoe eigen
zinnig dat ik ben en dat ik mijn eigen wil altijd moet
doordrijven. Daarom wou ik je vragen na het ontbijt
met me mee te gaan naar miss Judson! Stel Je voor,
dat ik op kamers woon by Mary Judson! Stel je voor,
dat ik kapitalen verdien met het ontwerpen van des
sins! Maar je moet beloven over dat andere niet meer
te praten, ook niet met Je ouders.
Zoo stelde Nancy Jessie epn beetje gerust; ze was er
nog niet heelemaal van overtuigd, dat Nancy de waar
heid had gesproken, maar toen ze na het ontbijt Mary
