Het Paaschfeest Vroeger en Nu
Een blij Lentefeest
Oude Paaschgebruiken
Zaterdag 26 Maart 1932.
SCHAGER COURANT.
Tweede blad. No. 9044
Natuurfeest van
onze voorouders.
Paaschwei
PASCHEN.
DE oude heidensche volken vierden, lang
voor het Christendom zijn intrede had
gedaan, een blij lentefeest De lange, som
bere winter, dien zij met moeite hadden
doorworsteld, was voorbij, bloem en struik
botten uit, de lage grauwe luchten en de
stormvlagen die over de bouwvallige hut
ten gierden, maakten plaats voor het diep blauw en
het zachte, streelend lentekoeltje.
De Christen-zendelingen kwamen ook naar deze lage
landen aan de zee, zij brachten hun broeders de blijde
boodschap, maar als goede paedagogen hoedden zij er
zich wel voor, het volk dat te ontnemen, wat hen van
ouder op ouder lief was geworden: hun natuurfeesten.
Zooals wij hierboven schreven, werd oorspronkelijk het
Paaschfeest gevierd uit vreugde voor het herleven der
natuur. De Duitsche en Engelsche naam Ostern en
Eastern herinneren hieraan nog steeds. De heiden-
sche godin van het licht droeg den schoonen naam
Ostara. Om nqg een veorbeeld te noemen, waaruit de
oude beteekenis van ons Paaschfeest duidelijk wordt:
het paaschei. Uit het ei komt het levende kuiken te
voorschijn, de herleving, de vernieuwing van de na
tuur is hierin dus zeer duidelijk gesymboliseerd. Een
oud en nog steeds bestaande gewoonte is het schenken
van Paascheieren zie de étalages van de winkels,
waarbij dan dikwijls de roode kleur, de kleur van het
licht aan de Paascheieren ia gegeven.
Op Paaschmaandag stroomde en op sommige
plaatsen gebeurt dit nog het volk naar de weide of
het plein, waar de paaschpret werd gevierd. Zoo ging
het. te Deventer naar den Worp, te Zwolle naar den
Spooldersberg, te Lochem en Wageningen naar den
Paaschberg, te Tiel naar de Hoogewelde en te Oot-
marsum om enkele voorbeelden te noemen naar
den Paaschkamp. Op verschillende plaatsen werd tot
voor kort nog een z.g. Paaschkermis gehouden. Het
„elertikken" op het Paaschveld bleef tot ver in de
negentiende eeuw algemeen in zwang. Dat theorie en
praktijk niet altijd samengaan, bewijzen de gevallen,
waarbij de Paascheieren op het ijs te koop werden
aangeboden. Op 23 Maart 1845 gebeurde dit b.v. op
den buiten Amstel: „tot herinnering aan dezen zoo
merkwaardigen winter zal men In een tent op den
buiten Amstel fraai geschilderde paascheieren kunnen
koopen, waarop zal geteekend staan: „gekookt op het
ijs den 23sten Maart 1845" Aldus luidde een adverten
tie In het Handelsblad van 20 Maart van dat jaar.
Een ander vermaak misschien Is het dat nóg wel
bestond in het veel eten.
Halbertsma spreekt van „obligaat-eters", die gemak
kelijk dertig eieren aankonden, een armmeester peuzelde
er vijftig op. en in 1830 verzwolg een Brusselaar in een
Brabantsch bierhuis in de Kapelsteeg óók 50 eieren,
maar hij maakte van de gelegenheid gebruik om meteen
10 Liter drank naar binnen te werken. Zeker is het, dat
de apothekers het in die dagen na Paasch zéér druk
hadden.
Een derde gebruik, dat we in wezen van onze Hei-
densche voorouders hebben geërfd, is het bakken en
eten van Paaschbrood. Het ontleent zijn oorsprong aan
de gewoonte om met het beste van het beste bereide
koeken te offeren en te eten. Zooals we dus zien is het
Paaschfeset een feest van eten en vreugde geweest en
is dit veelal nog. Denk maar eens aan den armen
Paaschos, die, met roode linten versierd, door de stra
ten van dorpen en kleine stadjes werd en nog wordt
gevoerd, de slager vol hoop op goede bestellingen ten
koste van het puikje van zijn slachtvee.
De opsomming van de Paaschgebruiken in binnen-
en buitenland zou ons te ver voeren, doch zij herinneren
ille aan heidensche gebruiken, zijn zonder uitzonde-
■ring symbolen van vreugde, licht en wedergeboorte.
Het Paaschvuur bijv. wordt nog in vele Nederlandsche
gemeenten gebrand, waar jong en oud om heen dans
ten, onder het zingen van vreugdeliederen er. lustig
•prongen zij door de vlammen, waaraan een zuiverende
en levenwekkende, kracht werd toegeschreven. „De
groote bron des lichts", zegt Halbertsma, „beantwoordde
aan 't feestgejuich der menschen, want naar het oud
geloof, sprong de zon bij haar verrijzen driemaal op
van vreugde."
Door de jeugd werd in de dagen voor Paasch alles
tvat brandbaar was bijeengebracht en opgestapeld:
„Hout en stroo zijn niet zoo duur,
Geef ons een bos voor 't Paaschvuur".
Ook zong men:
„Hei j' olie wanne,
die we Paaschmaandag kunt branne,
of een bossien riet,
anners heawe Paaschmaandag niet".
Ten slotte nog dit
Een oude, óók al weer symbolische
uiting is de gewoonte, om op Paschen
iuet Iets nieuws voor den dag te ko
men; een nieuw pak, een nieuwe jurk,
oen nieuwe mantel. Iets moest men
hebben. Anders kon men geen Paasch
feest, 't feest der vernieuwing vieren.
Zoo zien we dus, dat het Paasch
feest, waarbij de opstanding van Je
zus door de Christenheld wordt her
dacht, in verre verten zijn oorsprong
heeft gevonden en hoewel geker
stend nog veel heeft bewaard, dat
aan die oude tijden-herinnert.
De beteekenis van
Paasch-Zaterdag.
Geen Zaterdag zoo kwaad.
Of de zon schijnt vroeg of laat.
NAAR een oud volksgeloof wilde, moet eiken Za
terdag de zon schijnen, zij 't ook nog zoo kort,
omdat op dezen dag Maria, op haar vluoht naar
Egypte, het linnen van het Kindeke Jezus wiesoh en op
een doornstruik droogde. Vandaar bovenstaand volks
rijmpje.
De Zaterdag stond overigens niet in zoo'n besten reuk,
waarschijnlijk omdat naar een oud verhaal Jezus dien
dag in het graf verbleef. Men geloofde dan ook dat kin
deren op Zaterdag geboren, aanleg hadden voor huiche
larij en meer konden zien en hooren dan andere men
schen.
Op Zaterdag, zeiden onze voorvaderen, begint men
niets nieuws, maar mag men ook niets onvoltooid laten
Onder de Zaterdagen is van bijzondere beteekenis de
Stille Zaterdag, bij ons ook wel Paasch Zaterdag ge
naamd.
Door de Florentijnen wordt de Stille Zaterdag gevierd
als een feestdag en dit feit vindt zijn verklaring in het
geen eenmaal gesohied zou zijn tijdens de Kruistochten.
Een jong Florentijn Pazzio del Pazzi trok aan het
hoofd van een dappere schare met Godfriod van Bouil
lon, naar het Oosten. Hij zou den eersten geweest zijn,
die de banier der Christenen op Jeruzalem's muur
plantte.
Hij koesterde het voornemen het heilige graf aan de
ongeloovigen te ontrukken en over te brengen naar Flo
rence. Toen hem dit onmogelijk was, sloeg hij vertoornd,
met zijn zwaard een stuk steen er af en nam dit mede.
De muzelmannen joegen hevig vertoornd den grafschen
der na, die echter aan zijn vervolgers wist te ontsnappen
door zijn paard de hoefijzers omgekeerd aan de hoeven
te bevestigen. Zoo op het dwalspoor gebracht, gelukte
het hen niet Palazzo in handen te krijgen, die terug
keerde naar zijn woonplaats en aan een der kerken
aldaar hèt relikwie ten geschenke gaf.
Ter herinnering hieraan werd den schrijnwerker An-
drea opgedragen een soort triumfwagen te maken, die
dit opschrift droeg: Deze wagen zal eiken Stillen Za
terdag gebraoht worden naar het plein van Onze Lieve
Vrouwe van de Bloemen Florence beteekent Bloemen
stad hij zal getrokken worden door vier witte ossen,
mot bloemen getooid, een duif zal de saluutschoten doen
klinken ter eere van den Godsdienst en van Pazzino del
Pazzi.
Vanaf den tijd der kruistochten reeds wordt dit feest
gevierd. Dan stroomen de menschen in grooten getale
naar de stad om getuige te zijn van het in processie,
overbrengen der relikwie van de kapel, waarin zij be
waard wordt, naar de Domkerk.
Een zonderling schouwspel doet zich daar voor aan
het oog der menigte. De zwart-gesohilderde met gekleurd
papier versierde en met een kroon getooide wagen
wordt door de trekdieren voor het hoofdportaal der
kerk gebracht.
Klokslag 12 uur, onder het luiden der klokken die
24 uur hebben gezwegen en onder het geknal van het
vuurwerk, vliegt een nagemaakte duif, langs een lijn,
die den wagen met het hoofdaltaar verbindt, de kerk
binnen. Volgens de oude legende gelooft het volk dat
hoe verder de duif vliegt, des te beter zal het weer zijn
om te oogsten. Tijdens de ceremonie verdringen zich
moeders met kinderen op den arm rondom den wagen,
want men gelooft dat een vonk van het vuurwerk, het
welk door de duif wordt ontstoken, het kind, waarop
zij neervalt, sterk zal maken.
Na afloop der ceremonie wordt de wagen weer terug
gebracht naar zijn bergplaats om het volgend jaar weer
dienst to doen.
De vreemdeling-gidsen wijzen thans nog vol trots op
het paleis, waar de Pazzi eens gewoond en geleefd heeft
De Faascbbal.
Een oud bijgeloof.
Paascheieren, Paaschwater en Paaschvuur zijn alge
meen bekende begrippen, er zijn echter nog enkele ge
bruiken die minder burgerrecht hebben verkregen.
In vele streken van Dultschland is in den loop der tijd
het Paaschbalspel in zwang gekomen. In Altmark en
in Priegnitz vinden wij ook wel als Paasohgebrulk het
spel van den bruidbal en de bruidschijf. De eerste is uit
stukken leer van verschillende kleur samengesteld, de
tweede is een beschilderde discusachtige houten schijf.
De term „het afnemen van bal en schijf" kwam in
oudere rijmspreuken voor; hetgeen dan deze dreigende
beteekenis had: men wilde van de jonge vrouw den man
wegnemen en haar daarvoor een bosch brandnetels in
de plaats geven, den man werd in het vooruitzicht ge
steld dat zijn liefste voor een schuttingpaal verwisseld
zou worden.
Om al deze onheilen af te wenden, moesten op Paasch-
zondag, bruidbal en bruidsohijf uit het venster worden
geworpen, waarna de jongens en meisjes er een spelle
tje mee gingen spelen.
In verschillende plaatsen In Duitschland wordt nog
het balspel op de weiden voor de stad beoefend.
Eten die de komende lente tegemoet zingt.
Wat iedereen niet weet.
WAAROM PASCHEN ZOO VROEG VALT. Zondag
20 Maart in den namiddag komt de zon in het punt
ariës (lentepunt) d.i. in het snijpunt van equator en
ecliptica. De eerstvolgende volle maan valt 1*4 dag later
op Dinsdag 22 Maart, en de datum van den daarop vol
genden Zondag is 27 Maart.
Volgens aloude afspraak (Concilie van Nicea in het
jaar 325) zal de eerste Paaschdag zijn de eerste Zondag
na volle maan, volgend op de lente-nacht-evening. Hier
mede is de vroege Paschen van dit jaar verklaard.
Eieren-kleuren.
Naast het beschilderen van de eieren met een penseel
of beteekenen met Oost-Indische inkt, kunnen de eieren
ook op eenvoudiger manier gekleurd worden, waarbij
geen teekentalent vereischt is en de resultaten toch heel
aardig kunnen zijn.
De eenvoudigste manier is de eieren hard te koken
(gedurened 7 a 8 minuten, zoodat de kleur goed kan
„pakken") in water .waarin zich bijv. wat buitenste roode
koolbladeren bevinden: een paarsblauw ei is het gevolg
Wordt aan dit water wat soda toegevoegd dan zal de
kleur in groen veranderen; met aijzijn ln rose. Koeken
we het ei met de buitenste blaren van een ui, dan
wordt het een mooi roodbruin eitje, methet binnenste
gedeelte van de ui, daarentegen citroengeel. Deze kleur
kan ook verkregen worden door wat curcuma, saffraan
of koffieextract aan het water toe te voegen. Wilt u de
eieren in nog meer kleuren verven, dan zijn daarvoqr
speciale pakjes verf bij den drogist te verkrijgen. Op de
volgende manier kan een ei „gebatikt" worden. Met
een lapje wordt stevig wat gesnipperde roode koolbla
deren en uienschillen op het ei vastgebonden en hier
wort het mee gekookt. Wordt het doekje er van verwij
derd, dan is elk ei weer een verrassing, daar er nooit
twee dezelfde zijn. Bovendien kan het kookwater, dat
een mooie groene kleur krijgt, ook weer dienen om te
kleuren. Wordt een peterselieblaadje of iets dergelijks
met een dun lapje op het ei bevestigd en zóó in ge-
kleurd water gekookt, dan zal het blaadje wit op het el
uitgespaard blijven. Op dezelfde manier zal een grof
tule of rameh lapje, om het ei gebonden, een patroon
tje er op overbrengen.
Een rood of blauw katoenen afwerkje, strak in de
breedte en lengte om het ei gebonden, vóór het koken
zal het ln vieren deelen door een wazig motiefje.
Hardgekleurde lintjes of bontgekleurd goed kunnen
ook een „gebatikt" effect geven.
Ook afdrukplaatjes kunnen op een vochtig ei overge-
gebracht wordt.
Na het verven moeten de eieren met een druppeltje
slaolie even opgewreven worden, ze krijgen dan een
mooien glans en zullen, neergelegd op 'n bedje van
vochtig mos, sterrekens enz. zeker het hunne er toe bij
dragen dat de koffietafel er op zijn „paaschbest" uitziet!
Paschen, zoo vol van gedachten.
Voor een vernieuwend bestaan,
Paschen, zoo vol van verwachten,
't Donkere leed is gegaan.
Gij hebt de banden verbroken,
't Lied van het leven verrijst,
Dat ons, in schaduw gedoken,
't Licht van de opstanding wijst.
Daar is zooveel wat benauwde,
Nog is er leed om ons heen,
Al wat de wereld ons bouwde
Stortte vol jammer ineen.
Al wat het aardsche bepaalde
Wankelt in nijpenden nood,
's Menschen berekening faalde,
Alle vertrouwen ging dood!
Maar bij de hevigste vlagen,
Paaschfeest, bij noodweer en wee,
Heerscht g'in dc branding der dagen
Over de ziedende zee.
Leert ge ons rustig vertrouwen,
Ook bij veel aardsche gemis,
Zelfs bij het dood'lijkst benauwen,
Dat er geen ondergang is!
Paschen, o feest van het leven,
Sterk ons in moeiten en strijd,
Donkere schaduwen zweven
Over den geest van den tijd.
Leer ons uw wezen omvatten.
Gij, die het zonlicht hervindt.
Leer ons naar opstanding streven,
Paschen, o feest van het leven.
Dat zelfs den dood overwint!
Paschen 1932.
KROES.
