Het Land der Frieten. HtT Zaterdag 19 Augustus 1933. SCHAGER COURANT. Vijfde b|ad. No. 9332 f -<• sè fP|g| gplJTf door J. BRUINS MA, Heerenveen. „Alle rainsken binn' mijn broerren En de hiele wrald myn thtis; Mar it bloed yn Frysle ieren Krüpt nei Fries en Fryslan ta. Gelderlan, sa ljeaf en frjeonlik, Hollan, great yn jild en rie, 'k Scoe wol graech der wenje wolle. As der mar gjin Fryslan wie!" NEEN, lezer, ik wil hier geen plei dooi houden voor de Friesche taal. Dat gebeurt den laatsten tijd al zoo veelvuldig te pas en misschien cok wel eens te onpas, dat ik er op deze pagina niet over behoef te spreken. Maar wel wil ik gaarne de aandacht vra gen voor de Friezen cn voor hun land. Dat land, waarvan reeds in de vorige eeuw Dr. J. H. Halbertsma in zijn boven aangehaald lied schreef, dat, hoewel alle rnenschen zijn broeders waren en de gansche wereld zijn tehuis, toch het bloed in Friesche ade ren naar Fries en Friesland kruipt. „Gel derland. zoo lief en vriendelijk. Holland zoo groot in bezit en in kennis, ik zou er graag willen wonen alser geen Fries land was." Dr. Halbertsma, een van de bekende ge broeders uit Grouw, die in hun penne- vruchten zooveel liefde voor het Friesch en Friesland hebben neergelegd, heeft daar mee zeker vertolkt, wat met h?m duizeti den Friezen zoo hebben gevoeld en nóg voelen. De Friezen zijn trotsch op hun land en ze mogen dat zijn Want dat land biedt veel schoons en merkwaardigs en aan de bewoners ervan mag men een geheel eigen aard en karakter toekennen, waarvan het voor den niet-Fries ongetwijfeld de moei te waard is er kennis van te nemen. Daar is nu zeker gereede aanleiding toe Want de afsluitdijk is geopenl. En daarmee is de lang begeerde verkeersverbinding tusschen Holland en Friesland een voldongen feit geworden. De scheiding, vele eeuwen geleden door de woeste golven gemaakt, is door monsche lijk vernuft en technische vaardigheid te niet gedaan. Friesland, tot nog toe voor vele Hollanders eoe vreemde provincie wie ging er vroeger naar dat koude, lage land in 't hooge Noorden wordt ontslo ten voor den belangstellenden toerist. En omgekeerd heeft de Fries meer en heter contact gekregen met het andere Noorde lijke deel van Nederland Friesland heeft mede op den Afsluitdijk zijn hoop op terugkeerenden bloei, op nieuwen voortuitgang gevestigd. Pt nieu we verbinding met Holland zal gelegenheid geven tot groot en druk verkeer en waar ciruk verkeer is, daai is leven en groei en vooruitgang. We denken aan Sneek, de nij vere tweede stad van Friesland, die nu be halve de spoor- en bootverbinding via Enk huizen-Stavoren, zich nieuwe mogelijkhe den ziet ontsloten tot uitbreiding van haar belangensfeer. Daar is Boisward, eveneens te midden van de kostelijke Friesche wei landen gelegen, dat tot nu toe zich in zijn ontwikkeling min of meer zag belemmerd door het gemis aan een goede verkeersge- legenheid. maar dat nu weer een kans OF DE FRIESCHE MEREN (ZeUen op de Wüde Ee) krijgt en met beide handen die kans wil aangrijpen. Daar is Harlingcn, de belang rijkste havenstad van Friesland. Hoe lang reeds heeft het verlangend uitgezien naar de totstandkoming van den Afsluitdijk, om dat die veel meer dan tot nu toe deze stad in het groote verkeer zou opnemen. Wel nu, de veelbegeerde verbinding is gekomen en Harlingen maakt zich gereed om zich aan te passen bij den nieuwen toestand. De stad wordt in meerdere mate dan voor dézen het geval was, de toegangspoort tot Friesland. In Harlingen wordt de laatste maanden een groote activiteit ontwikkeld om in ve lerlei opzicht de beteekenis van de stad te vergrootcn, haar bloei te bevorderen. Zoo is-er een commissie, die actie voert voor de totstandkoming van de spoorlijn over den Afsluitdijk, omdat men terecht inziet, wel ke groote belangen voo. Harlingen bij deze spoorlijn zijn betrokken. Maar genoeg over de groote bcteckchis, welke de Afsluitdijk voor deze en meer dere plaatsen afzonderlijk zal blijken te hebben. Ook voor Friesland als geheel zal dat het geval zijn. Hiervoor is opgemerkt, dat Friesland een merkwaardig en karak teristiek land is met eigen aard en schoon heid. Merkwaardig in de eerste plaats om de kostelijke producten, welke de bodem door landbouw en veeteelt direct en in direct zijn bewoners oplevert, 't Is voor die bewoners alleen maar te betreuren, dat door de huidige tijdsomstandigheden dat woord kostelijk niet meer zooals vroeger synoniem is met kostbaar Om maar en kele voorbeelden te noemen; Is er ergens een streek in ons land. welke het hoofd- voedsel voor het volk, dr aardappel, in be tere kwaliteit oplevert dan de zware Frie sche klei? Heeft niet de tuinbouw zich in deze provincie de laatste jaren tot hoog DE OLDEHOVE TE LEEUWARDEN. peil ontwikkeld, zoodat hij aan tal van in woners werk en brood heeft gegeven cn nog veel meer zou kunnen geven, als er niet de tegenspoed der huidige tijden was? Ook de bloembollenteelt ontwikkelde zich hier reeds en men zegt. dat de geaardheid van de gronden in Noordwest-Friesland niets minder geschikt is voor dezo teelt dan die in Hollands hollenstreek. Heeft niet de Friesche ve^stapol over de gansche wereld bekendheid verworven, om dat de Friesche boer er in geslaag 1 is door steeds vorder doorgevoerde veredeling zijn dieren aan de hoogste eischen van kwali teit en productie te doen beantwoorden? Is niet de organisatie van den Frieschen landbouw, in tal v)wi opzichten, b.v. ook ten aanzien van den afzet van de veeteelt- en zuivelproducten, een merkwaardig voor beeld van samenwerking en coöperatie? Wie b.v in de hoofdstad der provincie zijn belangstelling in deze richting doet uit gaan. zal er veel ontwaren dat hem inte resseert. Hij vindt er den hartslag van het samenwerkende boerenbedrijf, den zetel van den provincialen bond, van de plaatselijke coöperaties, in modern geoutil leerde en georganiseerde bedrijven. Dit is alles natuurlijk hoogst interessant en belangrijk, en ten aanzien hiervan is juist de totstandkoming »an den Afsluitdijk van wel zeer groote beteekenis. Zij geeft aan Friesland een goede gelegenheid te meer om de producten, die het heeft aan te bieden, snel en gemakkelijk te vervoeren. er°— Maar de toerist, de vacantie-mensch, de belangstellende vreemdeling vinden ook ander karakteristieks in het land der Friezen. En daarvan wil ik nu eens gaan vertellen. Wie houdt van merkwaardig ste denschoon, dat herinnert aan lang vervlo gen tijden en als het ware gehuld is in een Geheimzinnig waas van een mystiek verle den, hij kan het in Friesland vinden. Er ziin stadjes, die in vroeger eeuwen belang rijke steden waren en welker uiterlijk daarvan nog zooveel vertelt. Wel zeer ka rakteristieke voorbeelden zijn de stadjes Sloten cn Hindeloopen. Beide klein van omvang en met gering inwonertal, maar heide met veel schoons van voorheen. Als ie Sloten wilt leeren kennen, moet ge niet volstaan met er per auto door te trekken, en dan alleen de opmerking te maken (fat enkele hoofdstraten er zoo nauw zijn, zóó nauw, dat het hier en daa* niet mogelijk is andere voertuigen te passeeren. Sloten verdient het. dat ge uitstapt en zijn mooie oude gevels bekijkt, dat ge de stad rond wandelt wat in slechts weinig tijd kan geschieden en de beide schilderachtige steenen boogbruggen bewondert. Tn hel stadhuis is veel bewaard gebleven, dat men don belangstellende gaarne zal toonen. Hindeloopen. oud visschersplaatsje, dat thans graag de allures van een badplaats aanneemt en dat ook werkelijk den badgas ten een rustig en aangenaam verblijf biedt heeft al evenzeer ziin karakteristieke eigenschappen. De bevolking heeft er haar eigen dialect, dat voor den gewonen Fries moeilijk verstaanbaar is. en in vroeger tijd had zij haar schilderachtige, kleurige klee ■lei-drachten, die nu niet meer in het dage 'üksch leven, maar alleen bij bijzondere legenheden gedragen worden. In tal van ''indelooper families wordt neg deze klee ding trouw bewaard en de Hidde Nijland sMchting, het. interessante Hindelooper mu oum, toont veel van deze oud-IIindclooper schoonheid, ook in ander opzicht, zooals van de eigen Hindelooper meubelindustrie, welke vele bewonderaars heeft. Merkwaar dig is in het stadje nog de oude hooge. scheefgezakte toren, die als een trouwe wachter aan den dijk staat, ver in "t rond zichtbaar over de golven van do voorma lige Zuiderzee en over dc lage landen in den omtrek. Doch ook de andere van de elf steden van Friesland zijn de belangstelling van den toerist in velerlei opzicht waard. Voor beelden van architectonische schoonheid uit vroege* eeuwen zijn de beroemde stad huizen van Boisward en Franekcr. Wie in Friesland komt, moet verder in Sneck de Waterpoort zien. dat geheel ecnige bouw werk van over de driehonderd jaar oud en dat bij de slechting van de oude stadswal len in 't midden van de vorige eouw door het toenmalige stadsbestuur is gespaard. Voor welk besluit men ongetwijfeld thans nog erkentelijk zal zijn.'Naast deze Water poort vraagt in Sneek liet fraaie stadhuis de aandacht, gebouwd in de tweede helfi van de achttiende eeuw, waar vele merk waardige historische voorwerpen bewaard worden. Van Boisward noemde ik reeds het stad huis, gebouwd in 16131617. dat in dc eer- het Paleis van Justitie, dc Oude Waag, zita°noKnbezieM«pl8a'sen vftn dc Provincie zij-n nog aardigheden in overvloed. irschoon van Fries- Wanneer we nu gaan s, natuurschoon van Frieslai£ek?P we zeggen, dat deze provincieSJSf.? minnaar veel bekoorlijks biedt 11 verscheidenheid. Het Friesche lai V®1® heeft de laatste jaren enthousiaste deraars getrokken en steeds meerder® "V:"" men van de schoonheid ervan geni?" K0" In geen enkele provincie van ons' is een zoo uitgestrekt merengebied en,ana gens vindt men dan ook zulk een proef?®**" gelegenheid om op de wijde wateren j?s® over te geven aan de genoegens van zeiP" en varen. De wondermooie boeken van d<? Wargaster predikant De Stoppelaar, waai1 in zoo talrijke kleurige en levendige tafe reeltjes worden beschreven, hebben hunne inspiratie gevonden in het Friesche wa terland, met zijn wuivende rietpluimen en forsche „pompcblêdden", met de roodbc- dakte boerenwoningen en de met donker boomengroen omzoomde weilanden, met de wijde watervlakte vol schuimende golven- koppen of de vredige avondstilte, waarbij de ondergaande zon duizenden schitter- lichtjcs toovert op het kabbelende meer. Meermalen zijn cr in dit waterland da gen van bijzonder gebeuren, hoogtijdagen van de Friesche watersport, nl. als er zeil wedstrijden plaats hebben b.v. op het Grouwster Pikmeer of op het Sneeker meer, die hiervoor wel dc meest bekende plaatsen zijn. Wie dan ziet, hoe een fris- sche koelte de blanke zeilen bolt van de honderden grootere en kleinere zeilers, hoe tal van motorbooten in snelle vaart de wa teren doorkruisen en groc-te stoombootcn vol van vroolijkc feestgangers statig komen aandrijven, terwijl de zon de plaats van het waterfeest in gouden gloed zet, die aanschouwt. Friesland op z'n schoonst cn zal zich niet verwonderen, dat zoovele dui zenden van dit schoone willen meege nieten. o— Maar ook heeft Friesland schoonheid van anderen aard. Het mag zich beroemen op het bezit van fraaie bosschcn cn wijde heidevelden, die niet onderdoen voor wat i>v "~T'T- 4 1.-7* s'> L>' 7*- •>-: 'li HET RIJSTERBOSCH IN GAASTERLAND. ste plaats om zijn fraaie uiterlijk, maar ook om belangwekkende détails van binnen de aandacht vraagt. Men vindt in dit stadje verder nog een paar interessante oude kerkgebouwen.'de St. Martinikerk, ge bouwd in de 15c euew, en de Broerekerk, uit de 13e eeuw. Als we meer gebouwen cn merkwaardig heden van historische beteekenis in Fries land zullen opnoemen, dan komen b.v. in Franeker naast het stadhuis, in aanmer king het stedelijk museum en het beroem de Planetarium van Eise Eisinga, den eenvoudigen wiskunstigen wolkammer. Natuurlijk is ook in Leeuwarden, de hoofdstad der provincie, veel bewaard ge bleven uit vroeger tijden. In de eerste plaats is er het Friesch Museum, het be langrijkste museum van de gehecle provin cie, waarin een groot aantal kunstschat ten en oudheden, benevens vele historische voorwerpen van allerlei aard bijeen zijn verzameld. Vooral ook uit de afgegraven ^riesche terpen hebben vele voorwerpen die herinneren aan het dagelijkse!) leven van de Friesche voorvaderen, in dit Mu seum een veilige- en doelmatige bewaar- nlaats verkregen. Op museumgebied is er nog meer in Leeuwarden: het Museum voor Indonesische en Chineescbe kunst en 'iet Friesch Natuurhistorisch Museum, welker namen reeds voldoende aanduiden, wat men er kan vinden; de Pier Pander tempel. waarin een aantal der kostelijkste scheppingen van den Frieschen beeldhou wer Pier Pander is geplaatst. De Oldehove, niet de hoogste, maar wel de oudste toren van Leeuwarden, kan per lift al heel gemakkelijk worden bestegen en biedt dan van den top den bezoeker een fraai uitzicht over de stad en wijde omge ving, bij helder weer zelfs over een groot deel van Friesland. Bezienswaardige gebouwen zijn verder de Groote of Jacobijner kerk met de gra ven der Friesche stadhouders, de Kansc larij. voormalige zetel van het Hof van Friesland, thans Rijksarchief en Provin ciale Bibliotheek, de R.K. Bonilaciuskerk, elders in ons land in dit- opzicht is te vin den. Al is dan de oppervlakte aan heide vooral in de laatste kwarteeuw tengevolge van dc ontginningen heel wat ingestonken, het Oosten en Zuid-Oosten der provincie bezitten nog voldoende heide om den be zoeker te imponeeren. En voorts zijn er de vele uitgestrekte complexen bosschen. Deze vindt men b.v. in de omgeving van Wijnjeterp, Oltertorp en Boetstcrzwaag, waar vroeger tal van Friesche adellijke families hun landhuizen stichtten; in iiet niet ver vandaar gelegen Bakkeveen, nabij de drie-provinciën-grens; in de omgeving van het hoogste punt van Friesland; te Appelscha, waar dc Friezen hun eigen volkssanatorium hebben gebouwd cn waar dichte dennenbosschen afwisselen met do bekende zandduinen; in het overbekende bij Hecrenveen gelegen Oranjewoud, stich ting van Prinses Albertine Agnes vmi Oran je, dochter van Prins Frederik Hendrik, waar anderhalve eeuw d< telgen van ons vorstenhuis hun zomerverblijf hadden cn dat tegenwoordig een steeds meer gezocht vacantieoord wordt; ten slotte in het even eens veel genoemde en veel geroemdo Gaasterland. een hooggelegen streek in den Zuid-Westhoek aan de voormalige Zuiderzee, waar de Friezen geen dijk be hoefden te leggen om het zeewater te keeren. Een fraai en vredig oord is dit Gaasterland, ook reeds door menig vacan- tieganger gewaardeerd, omdat het hem de veelbegeerde rust schonk en hem tegelijk van vele ideale plekjes natuurschoon- deed genieten. Zeker, er zijn nog meer plaatsen in Friesland, die cr bekoorlijk uitzien. Het is de Afsluitdijk, welke deze gele genheid, meer dan ze tot heden bestond, heeft geschapen, en die daardoor zeker in dc toekomst er toe zal .meewerken, dat tusschen de verschillende doelen van ons kleine landje een hecht ci band zal ko men, een band van beter kennen en be grijpen en waardeeren.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Schager Courant | 1933 | | pagina 17