iliiDim Nitus-
Mitritit- Liilliiillil
Kijken is Koopen hijCLOECK
Het Rijksdagproces
Uitgevers: N.Y. vJu TRAPMAN Co, Schagen.
Eerste Blad.
Een deel van het verhoor
thans afgeloopen.
WERVELSTORM IN MEXICO.
De toestand in het Verre Oosten.
DE REVOLUTIE OP CUBA.
Toestand begint steeds meer zorg
te baren.
Wolkbreuk in Japan.
De overslroomingsramp in Zuid-SIavië.
Zware brand te Wormerveer.
Twee studenten zwaar gewond.
Ontzettend drama te Amsterdam.
Dinsdag 26 September 1933.
schager
76ste Jaargang No. 9353
cWrTiït.
ï>it blad verschijnt viermaal per week: Dinsdag, Woensdag, Donder
(dag en Zaterdag. Bij inzending tot 's morgens 8 uur, worden Adver-
itentlën nog zooveel mogelijk in het eerstuitkoraend nummer geplaatst
POSTREKENING No. 23330. INT. TELEF. No. 20.
Prijs per 3 maanden f 1.80. Losse nummers 6 cent. ADVERTEN-
TlëN van 1 tot 5 regels f0.85, iedere regel meer 15 cent (bewijsno,
inbegrepen). Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
DIT NUMMER BESTAAT UIT DRIE BLADEN.
De Bulgaren ondervraagd.
gingsrede van Torgler.
Verdedl-
De vierde dag van het Rijksdagproces te
Leipzig is thans achter den rug en daarmee
tevens het eerste deel van het verhoor, het
welk alleen dient om vast te stellen welke de
persoonlijkheden der verdachten zijn, is thans
afgeloopen en het Staatsgerechtshof gaat over
tot de behandeling van het tweede deel van
de ten lastelegging.
Na de zitting van Zaterdag werd de belangstelling
voor het proces verhoogd door he' feit, dat Van der
Lubhe geen voedsel tot zich nam om met opzet, zoo
als het'heette, het proces te saboteeren. Zooals be
kend, moet. voor het, geval het proces langer dan vier
dagen mocht worden onderbroken omdat een van de
beklaagden tc ziek is om te worden verhoord, later
het geheele. proces van voren af aan beginnen, alsof
er nog niets was gebeurd. Maar inmiddels heeft Van
der Lubbc. Zondag weer een behoorlijken maaltijd ge
bruikt, zoodat, zij die tot eiken prijs sensatie verlan
gen, opnieuw teleur gesteld zijn.
Overigens blijft Van der Lubbc nog steeds bij zijn
zelfde houding, van welke men nog aldoor moet aan
nemen, dat ze als taktischc manoeuvre bedoeld is.
Hij antwoordt zoo zacht, dat men slechts uit de her-
baling zijner antwoorden door den tolk te weten
komt, wat hij gezegd heeft. De president moet den
beklaagde letterlijk elk woord uit ien mond trekken.
Al zijn vermaningen blijven zonder succes. Men heeft
zijn boeien nu definitief geslaaktv. d. Lubbe zal
niet vluchten en het eenigc dat uit hem vluchten kan
is niet door tralies of ketenen terug te houden.
Zoo blijft hij zitten, zoo bleek als was en geduren
de het verhoor dat daarop volgde, zakte zijn harige
hoofd steeds dieper op zijn knieën en wiegelde daar
bij zachtjes in horizontale richting heen en weer, ge
lijk men dat ook wel ziet gebeuren bij wilde dieren
in een kooi of bij geestesgestoorden.
Na het verhoor der Bulgaren, was gister wel het
hoogtepunt van de dag de korte samenvatting, welke
de Duitsche communistische leider Ernst Torgler van
zijn levensloop en van zijn politieke carrière gaf.
Torgler, die na zijn arrestatie vijf maanden 'Mig dag
en nacht geboeid is geweest en daaronder, wijl hij
zich, zooals hij verklaarde, volkomen onschuldig ge
voelt. zeker geleden moet hebben, sprak kort maar
met. hartstocht en weloverwogen.
Het indentificecren van Torgler is onmiddellijk met
een sensatie begonnen. De Senaat stond toe dat
Torgler op zijn plaats op de bank der beklaagden
bleef zitten. Zoodra er een onbeteekende vraag aan
hem werd gericht, stond Torgler in de grootste op
winding op en verklaarde met alle kracht die in hem
was. dat hij hoegenaamd niets met den brand in den
Rijksdag te maken heeft gehad, welke hij als een
afschuwelijk misdrijf moest wraken. Hij stond er in
het geheel niet mee in betrekking. Hetzelfde was ook
het geval met de K.P.D. Dc voorzitter trachtte hem
tc bedaren en merkte op, dat hij later zoo uivoerig
als hij wilde gelegenheid zou hebben op deze dingen
erug te komen. Op het oogenblik was men bezig met
het „feststellen der Personaliën". Torgler zeide, dat
hij zich onmogelijk aan deze volgorde kon storen. Hij
had zeven maanden onder den druk van deze beschul
diging gezeten zonder haar te kunnen tegenspreken.
De president zeide. dat hij weliswaar rekening houdt
met het feit, dat Torgler in tegenstelling met dc an
dere beklaagden een beschaafd man is die zich als
heer weet te gedragen, maar dat het toch niet aan
gaat om toe staan wat aan andere beklaagden wordt
geweigerd: te weten bij de kwestie van den levens
loop reeds een verdedigingsrede te gaan houden.
Torgler herhaalt dan bovenstaande verzekeringen
over de spanning warin hij verkeert en met nadruk
komt dan nog eens een hartstochtelijke herhaling
van zijn getuigenis van onschuld. Tot algemeene ver
bazing laat de president hem dan rustig uitspreken.
Torgler verklaarde in dc laatste jaren nog lid te
zijn geweest van den Pruisischen staatsraad en in
1929 voorzitter van de communistische rijksdagfrac
tie.
In het vorige jaar was hij hoofdredacteur van het
blad der communistische fractie „Der rote Wahler".
Torgler wijst tenslotte op eenigc brieven, die zich
bij de processtukken bevinden, afkomstig van fami
lieleden van v. d. Lubbc, waarin van een communis
tische arbeiderspartij sprake is, waartoe, zegt. Torg
ler, de vrienden van v. d. Lubbc en zeker v. d. Lub
be zelf behoord heeft. Deze communistische arbei
derspartijen zijn, aldus Torgler, kleine groepen van
menschen, die met. de communitische partijen en met
de communistische Internationale niets te maken
hebben. Zij zijn integendeel met hun anarchistischen
inslag de scherpste tegenstanders der communisti
sche partij.
Hiermee was het persoonlijk verhoor van Torgler
'ten einde en tevens het eerste deel van het verhoor.
De tweede fase.
In den namiddag is een begin gemaakt met een
tweed fase in het proces: het onderzoek naar de
brandstichting zelf en wat daar onmiddellijk aan
voorafging. Te dien einde miest Van der Lubbe op
nieuw verhotprd worden, welk verhoor morgen zal
worden voortgezet.
President Bünger vroeg of het waar was, dat hij
den 22en Februari 1933 voor bet bureau van maat-
schappelijken steun te Neukölln (Berlijn) gezegd
heeft dat de arbeiders thans een contra-actie moes
ten inzetten: het was daarvoor nog niet te laat. Van
der Lubbe geeft toe iets dergelijks gezegd te hebben.
President: „Gij zoudt verder gezegd hebben dat
men openbare gebouwen in brand moest steken, op
dat het volk wakker geschud zou worden en het be
gin der revolutie kon zien.
Van der Lubbe begint weer te aarzelen, zooals bij
de eerste verhooren maar geeft tenslotte toe dat in
zijn tegenwoordigheid van de noodzakelijkheid ge
sproken is om openbare gebouwen in brand te ste
ken. Hij ontkent echter dat. er bij die gelegenheid spe
ciaal van het Rijksdaggebouw gesproken is en zegt
ook dat niet hij aanbevolen heeft openbare gebouwen
in brand te steken; dat was, volgens verdachte al
leen in den loop van het gesprek gezegd.
De president constateert, dat de verklaringen, wel
ke v. d. Lubbe heeft afgelegd, vrijwel overeen komen
met het verhoor tijdens het vooronderzoek. Zoo had
v. d. Lubbe in de woning van Starker, waar hij over
nacht heeft, aan tafel gezegd dat hij lid van de com
munistische partij was, maar het met de tegenwoor
dige leiding der partij niet eens was omdat deze te
laks werkte. Van der Lubbe bevestigt dit alles door
ja te zeggen of te knikken.
Voorts zou hij gezegd hebben, dat men revolutie
moest maken, hij zou werkluozen bijeen brengen om
de revolutie te bespoedigen. Ieder moest zijn eigen lei
der zijn en niet eerst de bevelen van de partijleiders
afwachten. Hij wilde tot 5 Maart in Berlijn blijven
en, als dan nog niets was gebeurd, naar Nederland
terugkeeren.
Denzelfden middag heeft Van der Lubbe in Neu
kölln naar een opmarsch van de S. A. gekeken en ge
zegd dat men iets moest doen.
Van der Lubbe bevestigt al deze uitlatingen.
Op een vraag van den president bevestig! Van der
Lubbe voorts, dat hij op Donderdag 23 Februari geld
van de post heeft gehaald en toen het voornemen
heeft gehad een communistische vergadering in het
Sportpalast te bezoeken. Deze vergadering was ech
ter ontbonden.
Op Vrijdag 24 Februari heeft Van der Lubbe er met
eenige jongelieden over gesproken, dat er iets moest
gedaan worden om de arbeidersbeweging vooruit te
drijven.
Op de vraag van den president of hij zich op dien
dag met het voornemen heeft bezig gehouden iets te
gen de nationaal-socialisten te ondernemen, ant
woordt de beklaagde ontkennend.
Tegen half vier verdaagt de president, het. verdere
verhoor van Van der Lubbe tot Dinsdagmorgen.
Gepaard gaande met zware wolkbreuken.
Ontzaglijke schade aangericht.
New York. 25 September (V.D.)
Naar uit de stad Mexico City wordt gemeld,
heeft een geweldige wervelstorm, welke zich
voortbewoog met een snelheid van 170 KLM. per
uur en gepaard ging met zware wolkbreuken, in
het Noord Oostelijke deel van Mexico ontzag
lijke materieele sohade aangericht. Een groot
aantal personen is om het leven gekomen. De
verbindingen zijn verbroken. De stad Tampici is
geheel geisoleerd.
Tampico zwaar geteisterd.
Nader uit New-York:
De verwoestende wervelstorm in Mexico heeft de
stad Tampico zwaar geteisterd. Teneinde plunderingen
te verhinderen is de staat van beleg afgekondigd. Het
aantal dooden, dat nog niet kon worden vastgesteld, is
zeer groot. De materieele sohade is ontzaggelijk. Pre-'
sident Rodriguez heeft bevel gegeven, dat de civiele
autoriteiten ten nauwste moeten samenwerken met de
militairen, teneinde de gewonden en dakloozen onder'
dak te brengen en te helpen en verder zorg te dragen
voor handhaving van orde en rust.
De stad voor drie vierden verwoest.
Nog wordt uit Mexico gemeld, dat de cycloon, vrijwel
drie vierden der stad Tampico heeft verwoest.
Volgens de tot dusverre ontvangen berichten zijn alle
van hout opgetrokken gebouwen ingestort, terwijl tal-
looze steenen huizen ernstig beschadigd werden. Tege
lijk met den wervelstorm ontstond een geweldige over
strooming. De regeering heeft ter verhindering van onge
regeldheden de staat van beleg afgekondigd. Het aantal
dooden is zeer groot. De troepen hebben reeds assisten
tie verleend. De cycloon woedde ononderbroken gedu
rende een half uur.
Vijf spoorwegambtenaren gearresteerd.
Uit Charbin. Vijf Russische ambtenaren van
den Noord Mandsjoerijschen Spoorweg: Kalina, chef
van de afdeeling machinerieën, Nyboelov, chef van de
afdeeling locomotieven, Ablos. chef van de afdeeling
rollend materiaal en Kyblin, chef van de finantieele af
deeling zijn aangeklaagd en gearresteerd, beschuldigd
van het schenden van vertrouwen. Zij zullen worden
ingesloten. Volgens het communiqué van de politie
moeten de bijzonderheden hangende het onderzoek
worden geheim gehouden, doch de huidige actie heeft
geen politieke bedoeling. De actie heeft slechts ten deo!
de organisatie van den Noord Mandsjoerijschen Spoor
weg op te helderen.
Vijandige houding tegen de vreemdelingen
en speciaal tegen de Amerikanen neemt toe
Lenden, 25 September. (V.D.) Uit Havanna wordt
gemeld, dat de vijandige houding jegens de vreemde
lingen op Cuba, in het bijzonder jegens de Amerikanen
toeneemt. Tal van Engelsche en Amerikaansche faml-
liesslies bevinden zich in groot gevaar, aangezien zij
door communisten worden bedreigd. De Amerikaansche
torpedobootjager Hamilton zal bij Tanamo 16 Engel
sche en Amerikaansche onderdanen aan boord nemen.
Een Engelsche lichte kruiser bevindt zich in de buurt
om eventueel met de Amerikaansche oorlogsschepen
mede te werken aan de bescherming der Engelsche
onderdanen.
De Amerikaansche consuls op Cuba hebben er bij hun
landgenooteii op aangedrongen, zich naar de kust te
begeven, om binnen het bereik der Amerikaansche
oorlogschepen te zijn. Amerikaansche ambtenaren on
derhandelen met stakers over de eventueele vrijlating
der bedreigde buitenlanders.
Uit Washington wordt gemeld, dat terwijl de Cubaan-
sche parlementaire partijen bereid schijnen onder den
drek van de catastrophale economische en politieke
situatie tot overeenstemming te komen over een coar
iitie-kabinet, president Roosevelt met het oog op de
chaotische toestanden in het binnenland van Cuba, de
Amerikaansche marinestrijdkrachten in de Cubaanscha
wateren instructie heeft gegeven, eventueel zonder
ruggespraak met het staatsdepartement, mariniers aan
land te zetten, indien het leven of de eigendommen
van Amerikaansche staatsburgers in gevaar zouden
komen.
Hakodaté geteisterd. 4 huizen vernield.
Visschersbooten losgeslagen.
Uit Tokio. Vier huizen zijn vernield en twaalf
beschadigd in een kustplaats bij Hakodaté op het Ja-
pansche eiland Jesso, waar gisterenmiddag op een
plaats van 300 yards uit de kust een windhoos is op
gekomen. welke landwaarts „rolde", waar hij overging
in een wervelwind overal verwoestingen aanrichtende.
36 visschersbooten zijn door den wervelwind losgeslagen
en eenige honderden yards afgedreven.
Verschrikkelijke byzonderheden.
Belgrado. Uit het overstroomlngsgebied van Zuid-
Slavië (zie ook elders in dit nummer), worden ver
schrikkelijke bijzonderheden bekend. In eenige plaatsen
staat het water 3.5 M. hoog in de straten. Het dorp
Struga is het meest getroffen. Hoewel geen rivier of
beek het dal doorstroomt, werd het dorp in minder dan
een uur tijd onder water gezet, 50 personen worden
vermist. De anderen konden zich, ten deele gekleed, in
de bergen redden, waar z(j twee dagen en nachten in
groote bezorgdheid hebben verkeerd. Er dreigt thans
ook een tekort aan levensmiddelen, omdat de te velde
staande gewassen zijn vernield. De regeering van Joego
Slavië heeft 200.000 dinar beschikbaar gesteld voor
hulpverleening.
Het water bereikt Zagreb.
De toestand, aldus wordt nader gemeld, blijft nog
steeds gevaarlijk. De „Politica" schat de tot nog toe
alleen in Slowenië aangerichte schade op minstens
honderd millioen dinar (3.3 millioen gulden).
Het water, dat uit de Sloweensche bergdalen komt.
heeft gisteren Zagreb (Agrem) bereikt. De Sawe heeft
een tot nog toe ongekende hoogte bereikt. In geval de
dijken doorbreken, dreigt Zagreb zeer groot gevaar.
Fabriek uitgebrand.
Uit Wormerveer:
Gistermorgen omstreeks 7 uur brak brand uit in de
fabriek „De Veerschut" aan den Wormeringdijk te
Wormer, waarvan eigenaar is de heer M. Groot uit
Wormerveer. In deze fabriek werden afvalproducten
van cacaoboonen verwerkt tot veevoeder.
De brand is ontstaan in de benedenverdieping van
het vier verdiepingen hooge houten gebouw, dat ge
bouwd is om de romp van den vroegeren molen „De
Veerschuit". De brandweer uit Wormer geholpen door
die uit Wormerveer, was spoedig ter plaatse en be
streed het vuur met tien stralen.
Het vuur greep snel om zich heen en weldra sloegen
de vlammen uit de vensters van alle verdiepingen. Aan
het behoud van de fabriek viel niet te denken, zoodat
de brandweer zich in hoofdzaak beperkte tot het be
houden van het aangrenzende pakhuis, waarin voorra
den waren opgeslagen. Om 8 uur was de fabriek tot
den grond toe afgebrand. Het pakhuis kon grooten-
deels behouden worden. Alle aanwezige machines zijn
verloren gegaan, terwijl een groote hoeveelheid grond
stoffen een prooi der vlammen werd. De geleden scha
de die door verzekering wordt gedekt is groot-
De oorzaak van den brand is onbekend.
ertels' Oliefabrieken N.V.
Amsterdam.
Kwaliteits producten:
Murwe en halfz. 1 7"8'/2
Lijnzaadkoekjes vocht, dat is
Lijnzaadschilfers 5 vocht
Lijnmeel minder dan
Soyaschilfers gewoonlijk
Soyakoekjes J in de koeken.
Ratiokoekjes v. rationeeic voedering
Kunstkorrel geeft meeste eieren
en sterkste kuikens
Vitaminenmeel beter dan vischmcel.
Vraagt merk BERTELS.
Let op ons ongeschonden LOODJE.
Barometerstand op Dinsdagmorgen 8 uur: 767 m.M.
Vooruitzichten: Droog weer.
Temperatuur: 54 gr. F. is 12 gr. C.
INRICHTING VOOR OOGONDERZOEK.
FIRMA GEBR. ROTGANS, Hoogztjde E 103, Schagen.
Gedipl. Opticien Refractionist.
Het oogonderzoek doen wij gratis.
Bij het ontgroenen van een ladder ge
vallen.
Bij het traditioneel ontgroenen van nieuw aange
komen studenten heeft zich gistermiddag te Utrecht
een ernstig incident voorgedaan. Een groep studen
ten bevond zich in een huis aan de Kromme Nieuwe
Grachi, waar verscheidene studenten op kamers wo
nen, die één der novieten (nieuwelingen) dwongen
op een ladder te klimmen, die tegen dc dakgoot stond
en daaraan was vastgeboden. Toen de noviet boven
was, durfde hij niet meer naar beneden, zoodat een
oudere-jaars omhoog klom om te trachten hem te
overreden.
Toen beiden zich op eenige hoogte bevonden is er
aan de ladder geschud. Wie dat heeft gedaan of
hebben gedaan kon de politie ons bij informatie nog
niet mededeelen. Hoe 't ook zij, plotseling brak de lad
der, in tweeën met het noodlottig gevolg dat beiden
op den grond vielen.
De student kwam in den tuin terecht, doch de
noviet, die hoogcr op den ladder stond, smakte met
zijn hoofd op de steenen neer en bloedde hevig. Per
auto van den Geneeskundigen Dienst zijn beiden
naar de rijksklinieken overgebracht. Bij onderzoek
is gebleken, dat zij beiden een hersenschudding heb
ben bekomen.
Een gestreng onderzoek wordt in dezen ingesteld.
Hoogleeraar verwondt in een vlaag van
verstandsverbijstering: zijn zoontje en schiet
daarna zichzelf dood.
In het Paedologisch Instituut in De Vossiusstraat te
Amsterdam heeft zich gisteren een vreeselijk drama
afgespeeld. Dr. P. Ehrenfest, hoogleeraar in de theore
tische natuurkunde aan de universiteit te Leiden, die
zijn 15-jarigen zoon kwam bezoeken die daar ziek
lag heeft in een vlaag van verstandsverbijstering een
schot op den jongen gelost en zich vervolgens van het
leven beroofd. Zijn zoon is zwaar gewond.
In de „Tel." lezen we daaromtrent nog de volgends
bijzonderheden:
Omstreeks vijf uur had professor Ehrenfest zich
naar het Paedologisch Instituut (het voormalig insti
tuut voor blinden in de Vossiusstraat 56) begeven,
waar zijn omstreeks 15-jarige 2oon onder toezicht van
prof. J. Waterink wordt verpleegd.
Kort nadat de Leische hoogleeraar niet den knaap
in het spreekkamertje was. werden twee schoten ge
hoord. Het personeel dat te hulp schoot vond vader en
zoon liggen. Beiden hadden een hoofdwonde. De hoog
leeraar had den laatsten adem uitgebleaen, het zoontje
leefde nog. Het werd per auto van den G.G-D. naar 't
Tesselschadeziekenhuis vervoerd. Het stoffelijk over
schot van den vader werd naar het Wilhelminagasthuis
overgebracht.
In medische kringen en ook daarbuiten was het ge
beurde spoedig bekend. Omtrent de oorzaak vun deze
droevige gebeurtenis kon geen opheldering worden
verkregen.
