Bij den dood van de Koningin-Moeder
Een rijk en dienend leven
Dinsdag 20 Maart 1934.
Postrekening
No. 23330
SCHAGER
77ste Jaargang. No. 9451
COURANT.
Int. Telef.
No. 20
Dit blad verschijnt viermaal per week: Dinsdag, Woensdag, Donder
dag en Zaterdag. Bij inzending tot 's morgens 8 uur, Worden Adver-
fentién nog zooveel mngeMjk in bet eerstultkornend nummer geplaatst.
Uitgave der N.V, v.h. P. Trapman Co., Schagen.
12 PAGINA'S.
Prijs per 3 maanden fl.SO. Losse nummers C cent. ADVERTEN-
TlëN van 1 tot 5 regels f0.85, iedere regel meer 15 cent (bewijsno.
inbegrepen). Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
OEN HAAG, 20 Maart.
Hedenmorgen om kwart voor 8
is H.M. de Koningin-Moeder in haar
Paleis op den Voorhout te Den Haag,
waar zij sedert Vrijdagavond ziek
lag, overleden.
Koningin Wilhelmina, Prinses
Juliana en Prins Hendrik bevonden
zich aan het sterfbed.
Ofschoon gister de namiddag een rustig verloop
had, mocht toch nauwelijks meer cenige hoop ge
koesterd worden en moest vrijwel allo hoop worden
opgegeven.
Gisteravond is nog het volgende officlccle commu
niqué uitgegeven over den toestand van de vorste
lijke patiënte:
Do namiddag had oen rustig verloop.
Het hoesten wordt minder. Hare Ma
jesteit is nog uiterst vermoeid en dc
toestand wordt nog steeds als ernstig
beschouwd.
Uit deze minder sombere timing meende men, dat
nog een straal van hoop zou zijn te putten. Helaas,
deze hoop is ijdcl gebleken.
Er was gisteravond een groote belangstelling voor
het paleis op den Voorhout. In diepe stilte en met
intense spanning staarde men naar het grijze pa
leis, dat stil. en somber in het avondlijk duister lag.
Koude wind, regen, niets deerde de menschen. Zij
stonden daar maar en wachtten zwijgend. Er was
iets treffends en ontroerends in deze enorme menigte
op het Ijporliout, die keek naar den standaard op
het palcis cn fluisterend den toestand besprak.
Uur na tmr verstreek en steeds bleef de menigte
wachten. Menschen gingen heen, nieuwe belangstel-
lenden kwamen, maar allen spraken met warme
sympathie over de zieke vorstin, allen toonden diep
medegevoel met dc koninklijke familie.
Zoo ging do nacht in, een nacht van spanning cn
sombere triestheid, die aan het eind do jobstijding
zou brengen, den dood van de grijze vorstin, dio in
het hart van het Nedcrlandschc volk zulk een groote
genegenheid heeft weten Je verwenen.
NUCHTERHEID, zuiver gevoel voor re
aliteit en critischo zin zijn de drie voor
naamste eigenschappen, dio het Neder-
landsche volk kenmerken. Een volkomen
uit de grillige lijn van zijn bewogen ge
schiedenis verklaarbaar wantrouwen te
genover huitenlandsche invloeden deed
hef begrijpelijk zijn, dat, toen do Prin
ses van Waldeck Pyrmont ook al had zij van moe-
der's zijde Nassausch bloed in de aderen als
jonge gemalin van den ouderen Koning Willem III
in de residentie kwam, ook in de gevoelens van hen,
die uit hoofde van rang of geboorte tot dc hoogste
kringen behoorden, scepticisme domineerde.
Hoe snel heeft deze Duitschc 4s, do
door haar
groote eigenschappen van geest ocd, den weg
weten to vinden naar het ondanks terlijko onbe
wogenheid toch zoo warm kloppend hart van onze
natie, die als geen andere valschen schijn van echt
heid weet te onderscheiden! Vrouw in de hoogste be-
tcckenis van dit woord, misto zij, in do dagen van
zorg en leed, welke haar in haar rijke loven niet be
spaard zijn gebleven, allerminst den moed en het
zelfvertrouwen, dio zij behoefde om te volharden in
wat zij tot haar hoogste plicht rekende.
Maar juist de echt-vrouwelijke gaven, die in zoo
rijke mate haar deel waren, en waarvan zij, door den
drang van haar natuurlijken eenvoud, zoo talloos
vele malen onbewust heeft doen blijken, zullen haar
in de herinnering van het volk doen voortleven als
dc Koningin-Moeder, niet welke betiteling
haar persoon en persoonlijkheid tevens! op dc
beste wijze wordt gekenschetst en geëerd.
Jn Augustus van het vorige jaar heeft, ter gelegen
heid van den Tasten verjaardag der Koningin-Moeder,
het overgroot e deel der Nederlandsche pers, in hoog
gestemde artikelen, die geïnspireerd waren door het
geen er leeft in dc breedc lagen van het volk, de
loftrompet over deze nobele vrouw gestoken en hot
is in dit verband wel een zeer droeve gedachte, dat
de feiten cn bijzonderheden, welke wij ook thans
hebben tc releveeren uit het leven van haar, wie dit
artikel is gewijd, het sombere karakter hebben van
een recrologie.
o
Adelhcid, Emma Wilhelmina Theresia, werd 2
Augustus 1858 te Arolsen geboren als, gerekend naar
de volgorde van den leeftijd, do derde der kinderen
yan vorst G'eorgc Victor van Waldeck
Pyrmont en prinses Hel en a van Nassau,
oen strenge vrouw, van groote intelligentie, die al
les in het werk stelde om haar kinderen onder haar
persoonlijke leiding en mot hulp van bekwame leera
ren een veelzijdige ontwikkeling deelachtig te doen
worden. Prinses. Emma voelde zich, wat haar studies
betreft, vooral aangetrokken tot de geschiedenis; haar
karaktereigenschappen deden haar echter in nog
grootcre mate belangstelling koesteren voor sociaal
werk. In liet lenigen van den nood van zieken en be-
hoeftigen vond zij haar grootste voldoening en ook
°P l&teren leeftijd hee't zij, in haar nieuw gekozen
staat, meermalen gelegenheid gevonden om daarvan
te doen blijken.
Een extra-nummer van de Staatscourant maakte
op l October 1878 dc verloving bekend van Zijne
Majesteit Koning Willem III, wiens gade, Koningin
Sophie hem op 3 Juni 1S77 ontvallen was, met Prinses
Emma. Op 19 October d.a.v. gaven de Staten-Generaal
dc bij de wet vereischto toestemming tot het huwelijk.
Op verzoek van den Koning belastte Dr. Laurcns
Rcynhart Be y n e n, die sinds kort was afge
treden als rector van het Gymnasium te Den Haag,
zich met de eervolle taak, de toen twintigjarige prin
ses van voorlichting te dienen omtrent het land, dat
van nu af aan haar vaderland zou zijn. Dc hoogbe
jaarde doctdor vertoefde to dien einde enkele maanden
te Arolsen en ook zijn dochter, die hem in verhand
niet zijn leeftijd naar het Duitschc grondgebied Jiad
vergezeld, werd spoedig toegelaten tot dc Prinses, die
zicli uiterst leergierig toonde en in korten tijd de Nc-
derlandsche taal eenigermate leerde spreken.
De huwelijksvoltrekking.
Slechts kort was dc tijd der verloving: in den na
middag van 7 Januari 1870 had nadat dc daartoe
vereischto formaliteiten door tien Opperkamerheer
van den Koning, Mr. C. Th. Baron van Lijn-
d e n' v a n Sandon b u r g, waren verricht de
huwelijksvoltrekking plaats, in tegenwoordigheid van
een vrij groot gezelschap vorstelijke personen en hoog
waardigheidsbekleders, waartoe o.mu, behalve dc vor
stelijke familie Van Waldeck, Prins Willem von
Wied, schoonzoon van Prins Frederik der Nederlan
den, Prins August von Wurtemberg, als vertegen
woordiger van Keizer Willem I, de voorzitters «lor
Eerste cn Tweede Kamer van Nederland, de vice-
president van den Raad van State, de minister van
Buitenlandsche Zaken en dc directeur van het Ka
binet des Konings, behoorden. Bij do kerkelijke inze
gening, in dc kapel van het slot van Arolsen trad
dc hofprediker Sri pi o als voorganger op.
Drie dagen na dc huwelijksvoltrekking vertrok liet
Koninklijk echtpaar per extra-trein naar Nederland;
by het passeerren van de grens bij Oldenzaal ge
schiedde de eerste begroeting door de Nederlandsche
autoriteiten.
Groot was, op 31 Augustus 1S80, dc weerklank in
het gcheelc land van de tijding, dat Koningin Emma
in het Palcis te 's-Gravenhagc het leven had geschon
ken aan een dochter. De blijde mare verspreidde zich
door de bijzondere maatregelen, welke de ook in dien
tijd reeds actieve persvertegenwoordigers hadden ge
nomen, in een oogwenk over geheel Europa. Do dy
nastie der Oranje s, ernstig bedreigd door de slagen,
die dit Huis getroffen hadden het overlijdensbe
richt van den Prins van Oranje kwam een half jaar
na den dood van Prins Hendrik uit Parijs, terwijl
toen reeds vaststond, dat ook dc oenig overgebleven
zoon van den Koning, Prins Aloxander geen lang le
ven beschoren zou zijn kon als gered worden be
schouwd.
Herinnerd moge hier worden aan de boodschap van
den Koning aan dn Staten-Generaal, bij welker le
zing, op dien vreugdevollen dag, menigeen het hart is
volgeschoten:
„Het is voor ons een groote vreugde" aldus ving
de boodschap aan „U de blijde tijding te kunnen
mededeelen, dat, Hare Majesteit, de Koningin, Ouzo
beminde Gemalin hedenmiddag bevallen is van cene
Prinses.
Wij zijn overtuigd, dat de Eerste en Tweede Kamer
der Staten-Generaal van harte doelen in do gevoelens,
dio deze heuglijke gebeurtenis bij Ons opwekt en met
Ons dankbaar den zegen erkennen, die door den Al
lerhoogste aan Ons lluis en het Vaderland is geschon
ken.
En hiermede, Mijne Hecren, bevelen wij U in Gode's
heilige bescherming.
's-Gravenhcge, 31 Augustus 1SSS.
WILLEM."
Voor Koningin Emma braken schoon zij zich ge
dragen wist door de toegenegenheid en aanhankelijk
heid van het volk, dat haar had lccren kennen en
wnardeeren als een vorstin, die rechtschapenheid aan
eenvoud paarde moeilijke jaren aan, toen de ge
zondheidstoestand van haar gemaal langzaam achter
uit ging en eindelijk zorgwekkend werd. Tot aan zijn
verscheiden op 23 November 1890, betoonde zij zich
de lieve gade en trouwe verpleegster, die door haar
gestadige cn opofferende zorgen, niet alleen do laatste
dagen van den Koning verlichtte, maar zich tevens
een zoo mogelijk nog diepere genegenheid in het hart
van het Nederlandsche volk wist to verwerven. De
lijkdienst op het Loo, geleid door Nicolaas Bects op
1 December van genoemd jaar, was ecu ontroerende
plechtigheid.
Thans zag Koningin Kmina zich geplaatst voor
een ontzagwekkende taak; op 32-jarigcn leeftijd
werd zij geroepen tot het R e g e n t s c h a p. Acht
moeilijke jaren jaren van partijsttrijd in zijn felsto
schakeeringen heeft zij zich, door haar groote ga
ven van geest en gemoed, van deze tank gekweten
op een wijze, die het best kan worden weergegeven
door het woord van Staatsraad Mr. A. P. W. Cort
van der Linden, oud-premier tijdens de oorlogsjaren
en oud-minister van justitie tijdens het regentschap
van dc Koningin-Moeder, neergeschreven in het Ge
denkboek. dat ter gelegenheid van haar zeventigsten
verjaardag en vijftigjarig Nederlanderschap is uitge
geven.
De Koningin-Moeder heeft ons volk lief gekregen
want zij zag in ons volk. zijn zeden en gewoonten,
bijna alleen het waardevolle en het goede: spiegel
beeld van Haar eigen moed. Zij heeft Haar liefde
betoond door Haar trouw medeleven met allen, die
Haar dienden, door Hare onvermoeide belangstel
ling in ziekenverpleging, in wetenschap en kunst eti
door Haar stille hulp in nood. En ons volk heeft Ila-j
re liefde met liefde vergolden.
Moge ons volk zijn Koningin-Moeder nog lang beV
houden en steeds met dankbaarheid gedenken den
zegen, dat de?c hoogc vrouw uit den vreemde tot
ons kwam."
'4
Naast haar regentschap wijdde de Koningin-Moe-^
der zich in volle overgave en met groote bekwaam-'
heid aan de vorming van haar dochter; het gering
ste had in de opvoeding van Koningin-Wilbelmina,
dio eenmaal tot de hoogste plaats in den Staat ge
roepen zou worden, haar toegewijde aandacht. Zij
was het zelf, die haar dochter tien jaren lang onder
wees in Bijbelschc geschiedenis en vaardigheid
met de naald!
De reizen naar de hoofdsteden der provincies, op
dat deze haar dochter zouden kunnen begroeten,
werden even zoovele spontane demonstraties van
Oranjeliefde van de zijde der bevolking: zij deed ook
haar kind kennis maken met de vreemde hoven en
liet haar tegenwoordig zijn bij de ontvangst van
huitenlandsche vorsten.
Was het te verwonderen, dat het Nederlandsche
volk, toen Koningin Wilhelmina meerderjarig was
geworden van zijn groote dankbaarheid voor het
geen Koningin Emma tijdens haar regentschap ge
daan had, getuigenis wilde afleggen? Het deed dit
in den vorm van een geldelijk geschenk en het
moge een bewijs te meer zijn van do groote sym
pathie en genegenheid, die van de Koningin-Moe
der uitging naar de zieken en misdeelden, dat zij het
haar geschonken bedrag ter beschikking stelde voor
het oprichten van het Sanatorium „Oranje-Nassau
Oord" bij Renkum, waar luberculoselijdors worden
opgenomen en verpleegd. Dc herinnering aan het re
gentschap wordt mede levendig gehouden door de
plechtige onthulling op 23 September 1905, door Ko
ningin Wilhelmina van een monument op het Re-
gcntcsseplcin tc 's Gravenhage.
Eerlijk, groot en oprecht was de Uiting van waar
deering cn sympathie, die haar gewerd, toen zij, in
1898 in dc Nieuwe Kerk te Amsterdam dc grootsche
inhuldiging van haar dochter bijwoonde.
Totdat Koningin Wilhelmina op 9 Februari 1'JOl
met Prins Hendrik van Mecklcnburg in het huwe
lijk trad, bleef dc Koningin-Moeder bij haar dochter
verblijf houden. Daarna betrok zij het Paleis aan
het Lange Voorhout, waar zij thans dc oogen geslo
ten heeft. Zij bewoonde dit dos winters, terwijl zij
de zomermaanden meestal doorbracht ton Paleize
Soest dijk.
Toen, op 2 Augustus 1928 haar tor gelegenheid van
haar 70sten verjaardag uit het eigen land cn uit
alle deelen der wereld tal van gelukwenst-hen bereik
ten en er plannen voor een grootsche huldiging op
touw waren gezet, is deze, naar aanleiding van het
feit, dat. H. M. op 7 Januari 1929 door haar huwelijk
vijftig jaren Nederlandsche was, verschoven naar de
maand Juni van dat jaar, toen Ilaar o.m. op den
Dam tc Amsterdam een groote betooging van hulde
en trouw van dc zijde der bevolking ten deel viel.
liet moge, bij de droefheid, die het volk gevoelt, nu
deze beminde figuur voor altijd is heengegaan, tot
troost strekken, dat het der Koningin-Moeder be
schoren is geweest, in de jaren na haar regentschap
ten volle tc mogen ervaren, hoe oek Koningin W il
helmina, die zij op binnenlandscho reizen cn bij
feestelijke gelegenheden mcermaleu vergezeld heeft,
alsook haar kleinkind Prinses Juliana, het hart der
natie gevonden hebben. Het grootsche huidebet ou
der Koningin tet gelegenheid van haar vijfentwin
tigjarig regeeringsjubiieum, in 1923 gebracht, was
daarvan wel het sprekend bewijs, nog slechts kort
geleden zoo overtuigend herhaald bij dc nog in aller
herinnering levende en zoo diepe nawerking uit
oefenende betooging in het Olympisch Stadion te
Amsterdam.
Haar leven, dat ook na haar regentschap U i e-
nend i* geweest, wijl zij zich op onnavolgbare
wijze en wars van erkenning voor wat zij verrichtte,
met nieuwe kracht wijden ging aan de leniging der
nooden en behoeften van talloos velen, zal altijd
herdacht kunnen worden als van een vrouw, dio
Moeder en Vorstin is geweest in de zuiverste betee-
kenis van deze woorden.
