Radio fabricage op den
loopenden band.
Zaterdag 5 Mei 1934.
In den beginne... geen chaos.
MODERNE WONDEREN.
door
Drs. L. P. van don Dergh.
HF.T Tavlor-systeem van de band fa
bricage heeft reeds veel slof doen
opwaaien en doet dat nog voortdu
rend. Dat komt omdat iedereen geneigd
Is altijd aan arbeiders te denken, die in
een 7.00 hoog mogelijk opgevoerd tempo,
ieder steeds weer dezelfde beweging her
halen. Men denkt aan een product, dat
snel en goedkoop in elkaar gcschroetd
moet worden.
Toch is dat lang niet immer het geval!
Uitgaande van de veronderstelling dat
het onzen lezers wel zou interesseeren hoe
dit systeem eigenlijk werkt, zijn we eens
een kijkje gaan nemen bij de Philips Fa
brieken.
Zij dio meenen in deze radiofabrieken
handfabrichge in den dikwijls daaraan ge
huchten zin te zien, komen bedrogen uit
llier geen eindelooze herhaling van dezelf
de monotone beweging, hier niet „een tik
met den hamer op steeds weer dezelfde
plaats." Elke man of elk meisje heeft een
duidelijk omschreven taak op een kaart
voor zich, een taak die vrij veelomvattend
is en de volle aandacht vereischt, zij het
ook dat door speciale werktuigen en ver
nuftig uitgedachte fabricagemethoden de
te verrichten arlieid tot de eenvoudigste
vormen werd teruggebracht Zoo ziet de
verbaasde bezoeker de geheele ingewikkel
de bedrading van zulk een ontvangerchas-
sis in vijf etappes tot stand komen en dit
in een tijdsverloop, zóó kort, dat menig
radioamateur dit voor een onmogelijkheid
zou houden.
Neen, een modem radiotoestel is geen
massaproduct in .do beteekenis, die men
dikwijls aan dat woord pleegt te hechten.
Men denkt dan immers aan een product,
dat op de goedkoopste wijze en in een ra
zend tempo in elkaar geschroefd wordt Bij
een modern radiotoestel wil massafabrica-
ge zeggen: maanden van voorbereidende
laboratorium-studie, rationeele constructie
en vooral hoogst bereikbare precisie. Want
draadjes, die onderling geïsoleerd zijn. Bij
't maken dezer spoelen worden een nauw
keurigheid vereischt als vroeger alleen
niaar bij wetenschappelijke proefnemin
gen in een laboratorium noodig was; de
nauwkeurige constructie der Super-Induc-
tie-spoelcn is voor een gunstig resultaat
voor het Super-inductie principe van het
grootste belang. Naast deze onderdoelen
worden in het magazijn ook de andere sa
menstellende elementen verzameld, zooals
de Lilliput-condensatoren, de weerstanden,
de smoorspoelen, de luidsprekers, dio alle
in afzonderlijke afdeelingen worden ge
maakt.
Do „lilliput" condensatoren met hun
wonderbaarlijk kleine electrische verlie
ren eischon evenzeer een geheele fahrieks-
afdceling op. Hier wordt g< ponsd en ge
vlakt (vlak gemaakt), gesoldeerd, geruimd
en geboord, alles met een nauwkeurigheid
van één duizendste milimeter. Zoo ont
staan weerstanden, oliecondensatoren,
smoorspoclen, transformatoren, luidspre
kers, en te veel nog om op te noemen. Al
deze onderdeden worden verzameld in bet
hoofdmagazijn aan den montagehand.
Wij keeren thans tot de chassisplaat te
rug, die reeds sedert onze afdwaling, op
ons staat te wachten.
Bij elke chassisplaat wordt een compleet
stel onderdeden gevoegd voor zoover deze
niet reeds om verschillende redenen on
der de werkers langs den band verdeeld
zijn. De hand loopt met een zeer matige
snelheid en wel zoo, dat men hij goed op
letten de beweging net. duidelijk zien kan.
Het vereischt zeer veel ervaring om deze
snelheid zoo in te stellen, dat elke werker
tijdig zijn materiaal aangevoerd krijgt
zonder het tempo ook weer te overhaasten.
Zoo ziet men dan eigenlijk in 'n verbluffend
klein aantal etappen het radiotoestel
groeien.
Hier is een meisje bezig de tevoren op
cte juiste lengte gesneden en in vorm ge
logen draden tusschen de verschillende
onderdeden te soldeeren. Het soldeeren is
hier verheven tot wetenschap: het meisje
gebruikt een „speciale" soldeerbout, „spe
ciaal" tin, „speciaal" vloeimiddel, kortom
alles is nauwkeurig bestudeerd en... doel
treffend. Indien men dan ook zulk een
roldeerplaats bekijkt, blijkt dit reeds een
wonder van volmaaktheid te zijn: een vol-
Rechts:
Soldeeren aan den Band.
Onder:
Het electrisch uitmeten en
bijregeling der afstemkrin-
gcn.
pleteerd is, voert de band het naar een ar
beidstafel, waar een omvangrijke meetin-
richting de aandacht trekt. Hier ondergaat
het chassis de behandeling, waardoor het
waardig wordt den naam „Super-Induc-
tie"-toestcl te dragen. Het wordt met een
metalen plaats dichtgeschroefd, lampen
worden ingezet, verbindingen gemaakt.
F.en schakelhandle wordt overgehaald, me
ters slaan uit en brengen onherroepelijk
elke afwijking aan het licht. Een paar
stelschrocven worden gedraaid, nog eens
en weer eens, de wijzers van de meetin
strumenten naderen eindelijk de roode
streep, nog een laatste bijstelling en de
„trimmercondensatoren" zijn op hun
Links
Het toestel nadert
zijn voltooiing.
Onder:
Overzicht van de zaal,
waar de Bandfabricage
staat opgesteld.
komen zuivere spiegelende halve bol voor
de contactplaatsen, een zilverglanzend ge
heel dichtgevloeid draadspiraaltjc voor de
laschplaatsen.
Inmiddels zijn steeds meer onderdeelen
met behulp van automatische of halfauto-
matische schroevendraaiers in het chas
sis vastgeschroefd en op hun beurt ver
bonden. Een volgende arbeidster verricht
eenige controle-metingen, teneinde te zien
of tot dusverre alles in orde is. Want nu
komt het moeilijkste werk, het monteeren
van den meervoudigen variabelen conden
sator en van de spoelbussen. Dit vereischt
groole handigheid, want een ongcwensch-
te druk of wringing tijdens de montage uit
geoefend kan de onderlinge gelijkheid be
derven. Zoodra het chassis aldus gecom
cxacto waarde ingesteld, waardoor het toe
stel zijn standaard selectiviteit en gevoe
ligheid verkregen heeft „Gevoeligheid
WI
„Gevoeligheid 40" noteert het meisje op
do label en plaatst het zoo juist door haar
gecontroleerd chassis van een ontvangtoe
stel 830 A op den loopenden band naast
haar, die juist, weer een chassis aanvoert,
waaraan de laatste hand is gelegd vóór de
afregeling. „Gevoeligheid 40", weinigzeg
gend voor den leek, maar des te belang
rijker voor den bedrijfsingenieur, die de
reis van h^t chassis van liet begin van
den transportband tot aan het einde met
dc grootste nauwkeurigheid gadeslaat.
Wat dc meetinstrumenten op de scha
keltafel vóór het meisje verraden, is voor
hem een aanwijzing, dat er wederom een
ontvangtoestel gereed is, dat een selectivi
teit en een versterking bezit, zooals door
het laboratorium vooraf wetenschappelijk
was berekend. Wederom een toestel dat in
zijn gecompliceerdheid honderd procent
nauwkeurigheid eischt: één draadje ver
keerd gemonteerd en het toestel kan niet
functionneeren, één soideerverbinding on
oplettend gemaakt en het toestel kraakt.
Hier moet dan ook steeds gewerkt worden
met de uiterste precisie: wat niet aan de
meeteischon voldoet is onherroepelijk „uit
val", het wordt gesloopt of vernietigd,
want toestellen die de band aflevert, moe
ten jarenlang volwaardig hun levenstaak
kunnen vervullen.
Nog is het wordingsproces echter niet
beëindigd; behalve dat nog een aantal me
tingen te verrichten zijn, moet het toestel
nog tezamen met den luidspreker in het
sierlijke kastje gemonteerd worden.
Ook dit kastje heeft zijn ontwikkelings
geschiedenis: de sierkunstenaar peinzend
boven zijn teekenbord, de Philite fabriek
met haar 600 tons persen, die het Philite-
zonder deze precisie zou massafahricage niet moge
lijk zijn cn omgekeerd kan deze precisie, slechts door
jarenlange ervaring en door goed geleide massafa
hricage verkregen worden. Ten dienste van deze fa
bricage kan men werktuigen vervaardigen en werk
wijzen toepassen, die anders tc kostbaar zouden zijn.
Bij een dergelijk massaproduct profiteert de gebrui
ker dan ook in de ruimste mate van de laatste vor
deringen van techniek en wetenschap.
Het „in den beginne was de chaos" der oude Grie
ken, geldt hier niet. De eerste regel van de ontwik
kelingsgeschiedenis van een modern ontvangtoestel
zou zakelijk moeten spreken van de „chassis-plaat".
Deze plant n.1. draagt, steunt, veroenigt, verbindt
en bevestigt alle overige onderdeelen. Zij wordt in
de metaalwaren fabriek door machtige persen met
één daverenden slag uit een stuk plaatijzer geslagen;
geheel gereed met omgebogen wanden en voorzien
van allo benoodigdc gaten komt zij uit de machine
te voorschijn. Zij wordt gebeitst, galvanisch met een
laagje cadmium bedekt, gedroogd, dan geadmini
streerd, getransporteerd
Een tweede belangrijk onderdeel der tegenwoor
dige Philipstoestellen zijn de Super-Inductie-spoelen;
ook deze worden vervaardigd in een afzonderlijke
labrieksafdeeling. De kern der spoelen is gesneden
uit door dc Philips glasfabrieken vervaardigd buis-
glas: hierop worden windingen gelegd van een spe
ciale draadsoort, bestaande uit 15 haardunno koper
gedeelte van het ontvangtoestel verzorgt.
Op do montagetafel komen deze onderdee
len en de in te bouwen luidspreker bijeen
om tot het groote geheel te worden ver-
eenigd en als ontvangtoestel te worden
verpakt in een doos van golfcarton, ver
vaardigd in de Philips Cartonnagefabrie-
ken.
Er is wéér een der duizendc Philips
toestellen gereed, die naar alle landen van
de wereld gaan om daar in vele, zeer vele
huizen het nog steeds overweldigende
wonder van dc radio te brengen.
MINNEBRIEVEN IN EEN SCHOOR
STEENMANTEL.
Dieven op zoek naar de schat van
David Garrick.
De groote Engelsche tooneelspeler David
Garrick had zeker ook niet kunnen droo-
inen, dat 150 jaar na zijn dood de marme
ren plaat van zijn schoorsteenmantel het
meest hegeerde diefstalobject in Londen
zou zijn. In deze groote stad wordt welis
waar alles gestolen, wat men ook maar
eenigszins kan vervoeren, maar juist aan
schoorsteenmantels schenken de dieven in
den laatsten tijd hun bijzonderen aan
dacht. Schoorsteenmantels zullen in Lon
den net zoolang gestolen worden, tot men
bij toeval stuit op het voormalige eigen
dom van den eens beroemden Shakespea-
re-vertolker David Garrick. Bij zijn dood
in 1779 vermaakte hij de groote marmeren
plaat aan zijn vriend en collego Palmer.
Diens vrouw weigerde de plaat in ont
vangst te nemen, die haar veel te groot
was. Toen Palmer korten tijd daarna thuis
kwam en hiervan hoorde, was hij razend.
Sedert dien echter is dc plaats van David
Garrick's schoorsteenmantel spoorloos ver
dwenen. Garrick had deze plaat uitgehold,
en een zeldzaam archief er in onderge
bracht. Daar lagen natuurlijk allereerst de
liefdesbrieven, die hij ook voor de wan-
trouwerige oogen van zijn vrouw wilde
verbergen. In een ander vak lag zijn ver
mogen: honderd duizend pond; een reus-,
ochtige som voor dien tijd.
Het kostbaarst was echter het manu
script van „Richard III", voorzien van tal
rijke handteekeningen van dc hand van
Shakespeare, dat Garrick op onrechtma
tige wijze in bezit had gekregen.
Men kan zich thans Palmers woede en
het enthousiasme der Londensche dieven
begrijpen.
WETENSWAARDIGHEDEN.
Is het U bekend:
d a t er eiken dag gemiddeld 160 millioen
menschen luisteren naar 40 millioen ra
diotoestellen?
d a t er in Amerika 22.350 bioscopen zijn
d a t daarin ongeveer 11.000.000 plaatsen
zijn?
d a t in Amerika ongeveer 47 pet, van
alle huizen het eigendom van dc bewo
ners zijn?
dat het New York City Aquarium een
van de grootste aquariums ter wereld 'is
en het oudste van Amerika?
dat er over de heele wereld 58 natio
nale Roode Kruis organisaties zijn?
d a t er onder de Amerikaansche dog
bladen slechts één is, di.e geen dagelij k-
sche plaatjesserie publiceert?
dat 95 pet. van alle huizen in Zwelen,
boerenwoningen zoowel als stadshuizen,
electrisch licht hebben?
A,.,
Zij was een knappe weduwvrouw en
hij een ronde zeeman, niet gewend met
landrotten om te gaan. Hij vroeg haar
aldus:
Maaike, Je schuit drijft stuurloos op
de woeste levenszee en d'r is geen sterke
hand, om hem veilig langs de klippen
te loodsen. Zeg, Maaike, zou jij me niet
als kapitein willen hebben, om de schuit
in het goeie vaarwater te sturen?
Spijt me Nolis, zei ze blozend doch
vastberaden, Maar dat gaat niet. Maar
als je wil kan je als tweede stuurman
komen
Snugger nam zijn spoorkaartje op, in
casseerde het geld dat hij terugkreeg
en liep heen.
Even later kwam hij weer aan het
loket en zei: Meneer, U heeft me daar
net verkeerd teruggegeven!
Kan best wezen!, antwoordde de klerk
onverschillig, „maar daar kan ik nu
niets meer aan veranderen! Dnt kan
iedereen wel komen vertellen. U had
dat moet zeggen, toen U het geld daar
straks in ontvangst nam."
„Nou, mij goed, hoor," antwoordde
Snugger, „mij kan het niet schelen.
Maar U heeft me tien gulden te veel
terug gegeven.
