Gtjlestelijk Leven
KIJKEF1 isKOOPEFI ujCLOECK
MODERNE FOTO's en VERGROOTINGEN
De „zwarte lijst".
Zaterdag 26 Met 1934.
Postrekening
No. 23330
SCHEE»
77ste Jaargang. No. 9487
COURANT.
Int. Telef.
No. 20
Dit blad verschijnt viermaal per week: Dinsdag, Woensdag, Donder
dag en Zaterdag. Bij Inzending tot 's morgens 8 uur, worden Adver-
tentién nog zooveel mogelijk in bet eerstuitkoinend nummer geplaatst
Uitgave der N.V. v.h. P. Trapman Co.t Schagen.
20 PAGINA'S.
Prijs per 3 maanden f 1.80. Losse nummers 6 cent. ADVERTEN-
TIëN van 1 tot 5 regels f0.85, Iedere regel meer 15 cent (bewljsno.
Inbegrepen). Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
door Astor.
'Aan merroutv A. E. te Rotterdam.
U Is zoo vriendelijk geweest mij te schrijven naar
aanleiding van mijn laatste artikel en daarbij den
wensch uit te spreken, dat ik in een volgend geeste
lijk leven u zou beantwoorden. Daar heb ik geen be
zwaar tegen. Ik doe het zelfs heel graag. Hiervoor
bestaan bij mij twee redenen. De eerste reden is, dat
ik het altijd op hoogen prijs stel, dat mijn artikelen
overdacht worden en dat zij, die bezwaren hebben,
deze kenbaar maken. De tweede reden is, dat ik daar
door in de gelegenheid wordt gesteld om verder in
te gaan op vragen en moeilijkheden, die ongetwijfeld
bij meerdere lezers oprijzen.
U begint met de opmerking dat u do „geestelijke
levens" soms met instemming, doch ook wel eens met
ontstemming leest en dan voegt u er aan toe: wat
het laatste betreft (d.i. dus de ontstemming) gelukkig
maar. Indien ik u goed begrijp, wilt u daarmede te
kennen geven dat het heel goed is, dat mijn artikelen
niet altijd bij uwe inzichten aansluiten en dat u dit
beschouwt als een goede zijde daarvan.
Heb ik u goed begrepen? Zoo ja, dan verheug ik
mij daarover ten zeerste. Want ik zou het betreuren,
wanneer ik geregeld maar artikelen schreef, die de
volle instemming van alle lezers hadden. Ik zou in
dat geval het gevoel hebben overbodig werk te doen.
Immers, als ik bij voortduring instemming zou vin
den en dus gedachten vertolkte, die reeds gemeen
goed van de groote meerderheid zijn, dan zou ik
de mij gestelde taak, die gericht is op het bevorderen
van zëlfdenken, héél slecht vervullen. Ik acht het
juist goed dat de lezers eens geprikkeld en ontstemd
worden. Ik vind het zelfs niets erg, wanneer zij eens
boos worden en de courant neersmijten van ergernis
en desnoods even nijdig zijn op Astor. Het Is zoo
heilzaam voor ons geestelijk leven en onze geestelijke
gezondheid om met afwijkende meeningen kennis te
maken. En het is inderdaad niet zeldzaam, dat wij
beginnen met ons vijandig te stellen tegenover op
vattingen en beginselen, om te eindigen met de aan
vaarding daarvan.
De gang der nieuwe ideeën in de geschiedenis leert
ons dit heel duidelijk. Elke nieuwe idee wordt eerst
bespot, dan bestreden en wanneer zij waarhpid be
vat aanvaard.
Het gaat met ideeën als met de drankjes van den
dokter. Ze smaken niet lekker, zijn vnak zeer bitter,
maar het lichaam vaart er wèl bij. De oude uitspraak
des volks bevat veel waarheid: bitter in den mond
maakt het hart gezond.
Zoo is het vaak voor onze geestelijke gezondheid bij
zonder heilzaam om in aanraking te komen met mee-
ningen, die ons, bij eerste kennismaking, heelemaal
niet aanstaan.
Ik kom nu aan het tweede punt.
U is ontegenzeggelijk een eerlijke vrouw. Als dit
niet zoo ware, zoudt u niet komen met de gulle, open
hartige verklaring dat „u zich een schaap uit de
kudde gevoelt". Dat is een oprechte bekentenis. Hier
in steekt u gunstig af bij velen, die wel hoog opge
ven over hun zelfstandigheid en onafhankelijkheid,
maar die toch blijken van deze schoone eigenschappen
een bitter beetje te bezitten.
U vindt het zoo moeilijk een zelfstandige meening
te hebben, schrijft u, en vooral om er naar te han te-
dclcn en te 'leven. Dit ben ik met u eens. Maar mag
die moeilijkheid er ons toe brengen om zelfs het po
gen om zelfstandig te worden op te geven? Vindt u
toch eigenlijk ook niet, dat het beneden onze mensehe-
lijke waardigheid is, niet zélf te denken en niete zelf
een eigen levens- en wereldbeschouwing te veroveren?
Natuurlijk gaat dit niet zonder voorlichting van an
deren. In zooverre zijn wij allen van elkaar afhanke
lijk. Wanneer de mensch alleen op zichzelf was aan
gewezen, zou hij niet veel verder komen. Alle geeste
lijke groei is een gevolg van het zoekerswerk van hon
derden, van duizenden, die zich verdiept hebben in
de vele raadselen des levens. Maar deze onderlinge
afhankelijkheid beteekent nog iets anders dan de be
rustende aanvaarding op gezag van anderen.
Ik hob in mijn leven onnoemelijk veel van anderen
geleerd. Ik heb honderden boeken gelezen en leer nog
altijd veel. Bij mijn lectuur stuit ik vaak op onbegrij
pelijkheden; op dingen, die lijnrecht ingaan tegen
mijn meeningen. En dat dwingt mij tot herziening van
eigen beschouwing. Als ik mijn eigen ontwikkelings
gang overzie, kan ik duidelijk den invloed van an
deren bespeuren. Maar ik zou er mij voor schamen,
wanneer ik moest erkennen dat één boek of één schrij
ver door mij als onaantastbare waarheid zou zijn aan
vaard. Ik heb b.v. veel geleerd uit den bijbel en ben
van oordeel dat dit een boek is, waarin do wijsheid on
vroomheid van vele geslachten, voor ons is bewaard
gebleven. Maar daarom onderwerp ik mij daaraan
niet. Want boven den bijbel staat voor mij de Rede,
waarover ik in mijn laatste artikel schreef. En wan
neer mijn Rede in tegenspraak komt met een woord,
een voorschrift, een gebod uit dit oude en door kerk
en traditie gewijde boek, dan verwerp ik dit zonder
aarzeling.
Het is een opmerkelijk, maar bij dieper inzicht, zeer
begrijpelijk verschijnsel, dat juist op het gebied van
den godsdienst d.i. dus dd&r, waar het in de eerste
plaats aankomt op wereld- en levensbeschouwing, het
meest gespeculeerd wordt op den kuddegeest en maar
al te vaak die kuddegeest stelselmatig wordt bevor
derd.
Heel anders is het op het terrein der wetenschap. De
wetenschappelijke voorganger vraagt noch eischt dat
men de resultaten van zijn hersenarbeid zal aanvaar
den. Hij deelt zijn resultaten eenvoudig mede en be
schrijft den weg, langs welken hij daartoe is gekomen.
Hij doet dit in 't volle besef dat, als deze resultaten
in overeenstemming zijn met de waarheid, zij tot de
menschen moeten doordringen en hij wil niets lie
ver, dan dat hij nauwgezet wordt gecontroleerd. Bui
tendien is elk eerlijk wetenschappelijk werker bereid
zijn inzichten te wijzigen of desnoods geheel prijs te
geven, wanneer hij blijkt een fout te hebben gemankt.
Want één ding staat hem als het hoogste doel voor
oogen: de waarheid!
En wat zien wij op het gebied van den godsdienst?
Daar worden bij voorkeur vaste en onaantastbare
leerstellingen verkondigd. Deze worden reeds aan de
jeugd ingeprent als d e waarheid, waaraan r.iet
getwijfeld mag worden. En wij weten maar al te goed
hoe moeilijk het is van de jeugdindrukken geheel los
te komen. De jeugd kritiseert niet, kan nog niet zélf
denken, leeft buitendien gaarne in de wereld van
sproken en van verpersoonlijkte fantasiën. Het karak
ter van bijna iedere kerk is, dat zij komt met de drieste
bewering de eenig-ware wereld- en levensbeschouwing
te verkondigen. Ik zeg met opzet b ij n a iedere
kerk om verwarring te voorkomen. Er zijn echter ook
genootschappen, die wel den »aam van kerk dragen,
maar niettemin geen instemming met een oude ge
loofsbelijdenis eischen. Daar is de naam gebleven,
maar het eigenlijke wezen verloochend.
Vanwege de echte kerken wordt gestreefd naar
handhaving van de leer. Deze leer, gewoonlijk steu
nend op een oeroude wereldbeschouwing, wordt met
grooten ijver gepredikt door de kerkelijke autoritei
ten, die maar al te graag spreken van de hun toever
trouwde „kudde" en niets liever zien dat deze „kudde"
volgzaam en gedwee zich neerlegt bij wat zij verkon
digen.
Ik noemde dit zooeven een zeer begrijpelijk ver
schijnsel. Ik deed dat met opzet, want ik ben er zeer
stellig van overtuigd, dat hier een mindenvaardig
element aanwezig is. Wel hebben de kerken en ik
denk hierbij aan de christelijke steeds beweerd,
dat 't hun doel was de menschen te redden, te helpen,
dat 't ging om het heil der zielen, maar als wij de
praktijken der kerken in de geschiedenis leeren ken
nen, dringt zich onweerstaanbaar de gedachte bij ons
op, dat zij er heelemaal niet afkeerig van waren om
de kudde te scheren en door deze kudde zich steeds
meer macht en goud te veroveren. Kerkelijke heeren
hebben in den loop der historie zich dikwijls meer met
de politiek dan met den zielenood hunner schapen
bemoeid. En zien wij niet thans nog, hoe kerkelijko
groepen zich beijveren om hunne kudden bij elkaar
te houden? Elk schaap gedwee schaap wel te ver
staan! beteekent immers een stem. En in de po
litiek heeft de stem van een schaap precies dezelfde
waarde als de stem van een verstandig en zelfstandig
mensch. Logisch gevolg is dat met 't oog daarop de
kuddegeest wordt aangekweekt.
Mevrouw, begrijpt u nu, waarom ik juist den kudde
geest bestrijd?
Maar er zijn ook goede herders, zegt u. Immers ik
lees in uw brief den volgenden zin: „ik ben de mee-
ning toegedaan, dat het héél goed is, dat er menschen
zijn, die een kudde vormen met een karaktervollen
herder, die het oprecht met zijn overtuiging meent".
Ik geloof dat u zich hierin vergist. Iemand, die het
oprecht met zijn overtuiging meent, spreekt haar uit,
propageert haar omdat hij niet anders kan; hij zal
echter nooit gesteld zijn op een kudde. Integendeel!
Hij vraagt om mede-overtuigden, hij wil geen slaaf-
schc navolgers, maar menschen, die door eigen den
ken komen tot die inzichten, welke hem de juiste
toeschijnen. Hij wenscht dus op redelijke gronden te
'overtuigen en niet op te leggen en in te prenten. Het
is hem te doen om menschen, die zichzelf zijn. Maar
zoo iemand kan men toch geen herder noemen; hij
verdient den naam van voorganger, van propagandist,
als ge dit woord verkiest. Gij zoudt hem ook zaaier
kunnon hceten, want zijn arbeid komt overeen met
dien van den akkerbouwer. Het zaad, dat hij uit
strooit, zijn de ideeën, die voor hem tot opperste waar
heid zijn geworden. En vol vertrouwen wacht hij af,
dat dit zaad zal ontkiemen en vrucht dragen. Maar
nooit, nooit zal hij willen zijn een heerscher, die zijn
ideeën, zijn levens- en wereldbeschouwing oplegt
Want hij weet te staan tegenover menschen; men
schen, zooals hij zelf er een is, menschen derhalve,
die tot geestelijke vrijheid zijn geroepen e*n het ver
langen naar die vrijheid diep in zich ervaren.
Een ander punt.
U stelt mij de vraag of ik de leer van Darwin
aanvaard en dus niet geloof dat God den mensch
naar zijn beeld heeft geschapen.
Inderdaad, mevrouw, ik aanvaard de hoofdge
dachte van de leer van Darwin. Vindt u dat heel
erg? En waarom? Ik weet dat er meer zijn, die
evenals u, daar bezwaren tegen hebben. Zij vinden
het geen prettige gedachte uit het dierenrijk te zijn
opgekomen. Juist in den vorigen winter sprak ik
over dit vraagstuk in Rotterdam en toen werd naar
aanleiding van mijn betoog door iemand de opmer
king gemaakt, dat hij toch maar liever vasthield aan
het oude scheppingsverhaal en het een veel aange
namer gedachte vond van Adam en Eva af te stam
men dan zijn oorsprong te moeten zoeken in het die
renrijk. En ik heb zelfs wel eens hoeren beweren,
dat sommigen het griezelig vonden, dat zij apen als
hun eerste voorouders zouden moeten beschouwen.
Laten wij dit nu eens rustig boredeneeren.
Er zijn dus twee opvattingen. Ten eerste: de
mensch is in een tijd, die ver achter ons ligt Cge-
taxeerd op millioen jaren) uit een lagere diersoort
voortgekomen en heeft zich heel langzaam ontwik
keld tot wat hij nu is. Deze opvatting berust op ern
stige studie en zorgvuldig onderzoek van de resten,
idio men van onze oervoorouders in verschillende
aardlagen heeft aangetroffen.
Ten tweede: de mensch is op een zeker oogenblik
geschapen, om zoo te zeggen, kant en klaar op de
aarde geplaatst. In Genesis I :27 lezen wij: „En God
schiep den mensch naar Zijn beeld; naar het beeld
van God schiep hij hem; man en vrouw schiep hij
ze". En in Gen. II21 staat: „Toen deed de Heerc
God een diepen slaap op Adam vallen en hij sliep;
en Hij nam een van zijn ribben en sloot derzelver
plaats toe met vleesch", waarop in vers 22 volgt: „En
de Ileere God bouwde een ribbe, die Hij van Adam
genomen had, tot eene vrouw en Hij bracht haar
tot Adam."
Wanneer wij deze twee opvattingen met elkaar
vergelijken, is dan de eerste niet veel aannemelijker?
Komt deze niet overeen met wat de feiten ons
leeren, n.1. dat, hoe dieper wij in 't verleden door
dringen, hoe minder de mensch ontwikkeld is?
Is het buitendien niet verstandiger te luisteren
naar wetenschappelijke onderzoekers dan maar als
waarheid te aanvaarden wat ééns werd verkondigd
door menschen, die nog kinderlijk dachten en niets
konden weten van wat de wetenschap later zou ont
dekken?
En wij hebben goed te bedenken, dat hierbij geen
aangenaam of prettig of griezelig vinden mag gelden,
maar de allesbeheerschende vraag behoort te zijn:
wat is de waarheid?
Maar zelfs, wanneer wij het gevoel laten meespre
ken, is er voor mij meer aantrekkelijks in de ge
dachte, dat wij menschen langzamerhand uit den
zuiveren dierstaat bezig zijn ons te ontworstelen om
NU 'T WERKELIJK ZOMER GAAT WORDEN.
van buitengewone kwaliteit
Fotogr. Atelier ARPAD MOLDOVAN Nieuwe Niedorp
gaandeweg tot een door den geest beheerscht leven
te komen, dan in de gedachte dat een God den
mensch naar Zijn beeld heeft geschapen. Daarin
schuilt m.i. eigenlijk een beleediging van dien God!
Had Hij het dan niet in zijn macht en was Hij het
niet aan zijn eer verplicht iets volmaakts te schep
pen? Maar dat heeft Hij gedaan, zeggen de geloovl-
gen; de mensch is echter gevallen, misleid door een
slang. Dan vergeten zij echter dat de volmaakte niet
vallen kün. Want volmaakt zijn beteekent vrij zijn
van al het verkeerde; dus ook van de neiging om
Gode ongehoorzaam te zijn. Die geschiedenis van dien
zondeval van Adam en Eva moest evenwel noodwen
dig ontstaan, omdat men anders geen verklaring
vond voor het feit, dat de beelddrager Gods tot al
lerlei gemeenheid en slechtheid in staat bleek te
zijn.
Deze leer van den zondeval is m.i. allerverderfe-
lijkst. Millioenen menschen heeft zij tot zedelijke
impotentie vernederd door in hen den wil tot zede
lijke zelfverheffing te breken. Zij heeft eeuwen aan
een de menschen gesuggereerd, dat zij ellendige zon
daren waren, tot niets goeds in staat. Zij heeft er
toe medegewerkt de massa, de kudde te verslaven
en te ontmenschen.
Hoe oneindig veel hooger staat dan de opvatting
dat de mensch niet is een zondaar, maar een nog
onvolmaakt wezen, dat in zich heeft den drang om
te stijgen, boven den dierstaat zich steeds meer te
verheffen! Wie dit gelooft kan zich een strijder voe
len. Voor hem heeft het excelsior een heerlijke, moed
en vertrouwen schenkende beteekenis. Hij gaat niet
door de wereld met het hoofd gebogen, omdat hij tot
niets goeds in staat is; hij richt zich op met het fier
bewustzijn dat hij een mensch is, geroepen om de
groote idéé der evolutie mede te dienen; hij schouwt
in de verten en ziet een ideaal en zijn diepste vreug
de is, dit ideaal të benaderen. Hij weèt dat het para
dijs niet achter hem ligt, maar vóór hem. Hij heeft
zijn gulden droom van gerechtigheid en broederzin,
die ééns de rampzalige wereld zullen herscheppen
zóó dat er plaats zal zijn voor de vrije menschelijke
persoonlijkheid. En in hem zal opbloeien de energie,
de innerlijke kracht, die noodig is om den groei der
menschheid te bevorderen. En in de ziel zijner me-
demenschen zal hij wakker roepen het besef, dat wij
eerst dan den naam van mensch mogen aanvaarden
wanneer wij onze krachten, onze geestelijke krachten
gebruiken om de redelijke en zedelijke wereldorde
te scheppen.
ASTOR.
GEBRUIKTE AUTOMOBIELEN
verkoopen wij onder GARANTIE en op PROEF
Garage C. NIEUWLAND, BERGEN.
Aangelegd door de N.S.B. Leerlingen, die hun
leeraren moeten aanbrengen en bedreigingen
tegenover politie agenten, die proces
verbaal opmaken.
Uit Amsterdam schrijft men:
Dat het aanleggen van zwarte lijsten bij do NSB
systeem is en dat de bekende circulaire niet zulk
een onschuldig karakter had als men van nat. soc.
zijde beweerd heeft, blijkt nog uit het volgende:
In het Handelsblad schrijft do heer P. II. Walle,
leeraar aan de tweede openbare handelsschool te
Amsterdam, dat het vorige jaar ter kennis van do
leeraren dier school is gebracht het uittreksel van
een reglement van de N.S.B., officieel door den cel
leider der school, leerling vijfde klasse, aan den di
recteur te hand gesteld, en waarin voorkwam:
1. dat de N.S.B.-leden, leerlingen der school, ge
houden zijn rapport uit te brengen omtrent de op
vattingen en uitingen der leeraren, en wel aan den
celleider;
2. dat leeraren, die blijk gegeven hebben de
N.S.B.-denkbcelden niet genoeg te zijn toegedaan,
over vier jaar termijn gesteld voor de zege
viering van deze denkbeelden niet in hun
positie gehandhaafd zullen kunnen blijven.
Het Volk ontleent aan de Politiebode, het orgaan
van den Algemeenen Bond van Politiepersoneel, dat
tegenwoordig N.S.B.-ers, bij overtredingen van de
motor- en rijwielwet, trachten de politicmannen te
intimideeren door bet vertoonen van een lidmaat
schapskaart van de partij, met do bedreiging dat
hun naam op een door die partij anngolegd zwarte
lijst zal worden geplaatst. Toen onlangs een agent
een autobezitter verbaliseerde wegens het plaatsen
van zijn auto in een loods. ondanks herhaaldo
waarschuwing, voegde de fascist-autobezitter den
agent toe. dat hij over een jaar in een concentratie
kamp gehuisvest zou zijn. Het nummer van den
agent schreef hij daarbij op. en bij voegde dezen
nog toe, dat. er een zwarte lijst is aangelegd, waar
op reeds vele namen van agenten voorkomen, en
waaraan ook de zijne zou worden toegevoegd.
