Phillips Oppenheim
De B
rabantsche
Brief
p£KOFfJuWEEltN
van Dré.
door
Zaterdag 19 Januari 1935.
SCHAGER COURANT.
Vijfde Blad. No. 9640
Ulvenhout, 16 Januari 1935.
Menier,
As ge Dilia de Veth veur
't eerst ontmoette, dan
ücwaamt ge werendig on
der den indruk van heur
hartelijke en ferme ver
schijning.
Groot was ze, robust.
D'n èèrde dreunde waar
ze ging. Ze stond zelfs altij
met heur voeten 'n end
uiteen, as om heur zware
gestalte meer steun te ge-
yen.
Ze was, wa wij noemen 'n rejale vrouwspersoon en
zoo dee ze -heur eigen ok veur!
Zwarte oogen had ze. En eigenlijk was alles zwart
aan heur. Ze droeg 'nen bol kroeshaar, zoo zwart en
zoo in de wèèr, as 'nen knot sajet maar zwart en in
de wèèr zijn kan.
Heur armen stonden aan 't zware lijf as 'n paar
kloeke kachelbuizen mee 'nen geribden „elleboog".
Heur vel was grof en wit, somtijen roodgevlakt.
"Veural onder heur leste kin (ze had er 'n stuk of
yijf). Waant altij droeg ze 'n vierkaantig stuk bloot
onder die kin-parterre, en da stuk vleesch was bruin
ros van weer-en-wind.
Of da nou was, omdat ze zoo zwaar en vleezig
was gebouwd, óf omdat ze alleen maar proper was
aan den buitenkaant, óf alle twee maar Dilia's
„vierkaant-stuk-bruin-ros", was altij omgrensd deur
twee blinkend-vette touwkes, z.g. „schouwerbandjes",
»die, de moeite van 't uitkoken wèèrd waren!
Soms zag heur gezicht rood en frisch. Soms wit
en opgeblazen en soms scheen uit heur oogen 'nen
matblaauwen schijn en waren de lejen rood en ge
zwollen. Eender was Dilia de Veth nooit aan den bui
tenkaant.
Waarmee ik nog nie zeggen wil, dat ze van bin
nen altij dezelfste was.
Luster.
Ik kreeg 'r as klaantje-van-den-groentenwagel, veur
ennigte jaren gelejen omtrent, op recomandatie van
'n goeie vrindin van Dilia. Waant zij had altijd heel
dikke vrindinnen, die na korten tijd veraanderden in
yijandinnekes.
Hoe 'k da zoo weet?
Ochèrm, de wefkes kunnen van heur hartje nim
mer 'nen moordkuil maken! En mee zo'nen wagel
laangs de deur heurt 'nen mensch van alles.
„Dré ge mot 's aan gaan bij mevrouw de Veth,
daarendaar", zee m'n klaantje: „dan krijgde gij 'r
'nen klaant bij, en 'nen goeie!"
Ik knikte.
„Pront van betalen, rejaal mensch. Nie krenterig".
'tWas zo'n schoone inlichting, da'k zee: „wel be-
daankt, mevrouw, veur de rikkemedasie, maar eh
is ze vrimd hier?"
Waant onder ons, amico, ik doch zoo: 'n aander
laat zo'n puik klaantje toch nie loopen! En ik
houw nie van die „overloopers", ziede gij? Daar kan
ik ok nie op rekenen!
„Neeë, ze is nie vrimd hier, maar heuren groen-
tenboer was zo'nen afzetter, dat ze 'm den bons ge
geven hee, natuurlijk!"
„In ieder geval, bedaankt mevrouw", zee ik nog
*s en over de rejaliteit docht ik 't mijne.
As ik den aanderen dag bij Dilia de Veth kwam,
zee ze: ,,'k had oew gisteren al verwocht."
„Wist ik nie", loog ik. Waant ik had ze mee opzet
'n dagske laten wachten, onder ons gezeed en ge
zwegen, omda 'k zoo 't gevoel had, amico, dat da
nie verkeerd was uit 'n oogpunt van politiek."
De wefkes motten nooit zoo dalijlc heuren zin
krijgen, ziede gij? Dan zijn ze later veul blijer mee
oe! Da's in 't huwelijk, da's in zaken, da's ieveraans
en altij zoo.
Mee 'nen groentenwagel-gaan, wil nie zeggen: den
wagel douwen, aanbellen, goeienmergen wenschen,
groente aangeven en centen ontvangen. As 't zóó
eenvoudig was, dan kon m'n Blekske m'nen goeien
hond, 't wel alleen af. 't Is veul ingewikkelder dan
b.v. brieven bestellen, of zoo iets, horre'!
Afijn mevrouw Dilia de Veth was 'n bietje te
leurgesteld en heur oogskes stonden dof, as ze zee:
,,'k had oew gisteren al verwacht!"
Maar ik loog die dofheid mee glaans efkens weg
en toen docht ik, da ze gemakkelijk en rap over de
kleine dingen henenstapte. Hoewel da ze ók
gemakkelijk en rap struikelde as er maar 'n luci
fershoutje op heuren weg lag!
Ze leek me dus nie zoo groot as ze 'r uitzag. (Da's
nouw b.v. al 'n gevolgtrekking, amico, die 'nen brie
venbesteller nooit hoeft te maken!)
„Ik ben gestuurd deur
„Ja, mevrouw Blankers zee, da gij zoo goeiekoop
was", viel ze me in de rede.
Zoo, docht ik, die wil al dam halen na de eer
ste twee zetten.
„Ga nog al, ganogal", lachte-n-ik: „ik zet m'n
klaantjes nie af, maar onder de markt verkoopen,
ollee, mevrouw ik mot mee Trui thuis ok goeie vrin
den blijven ee!"
Dilia lachte, lachte schaailijk; „alles", lachte mee,
tot heur kinnen toe.
Toch wel 'n plazierig wijf, docht ik. As ik ze de
baas maar blijf.
Mnouw? Da was riie makkelijk. Waant om
iets te noemen: in den zomer was ik altij te laat,
naar heuren zin en in den winter te vroeg. Toch
gaai ik op de minuut af, 't heele jaar deur, pront
op tijd van huis af.
In den zomer stond Dilia altij te werken in heur
bloote, malsche ermen. Dan vlagde ze mee heuren
stofdoek, klauterde op 'nen trap mee heur gewel
dig figuur, da'k wel 's afijn. Maar in den winter,
dan moest ik bij heur altij 't laangste wochten en
soms drie keeren bellen en dan kwam ze veur in 'nen
z.g. ochtendjas, die, naar ik geleuf zoo maar over
heuren nachtpon was geslagen. Ja, amico, laangs
de deur Dan ziet en heurt 'nen mensch zoo
wa!
't Was mee Dilia de Veth zóó: as zij vroeg en rap
was, goeien zin hadf dan moesten alle menschen
vroeg en rap zijn en goeien zin hebben. Was ze laat
en lui en had ze pest in, dan deugde er van de
aandere menschen ok niks, omdat die zoo „idioot-
vroeg spookten" en gin rekening hielden mee 'n
aander.
Dat 't sjuust aandersom was, da zou 'k nie gèren
geperbeerd hebben aan heur verstaand te krij
gen
Waant Dilia de Veth ik noemde ze veur m'n
eigen altij „de vette Dilia" was geweldig mee
heur eigen ingenomen.
En da zijn moeilijke klaantjes, amico!
Ze meten huillie goeie momenten altij mee 'n aan.
der z'n eigenschappen en dan dan komt 'n aan
der altij tekort.
B.v.:
Op 'nen keer zee Dilia teugen me:
„Hoeveul kost deus blomkooltje, Dré?'
„Twaalf centen asteblieft."
„Gift 'm dan maar." -
Ik geleufde m'n eigen ooren ne, waant ik had 'm
veur 'n dubbeltje willen laten. Zij was, onder ons,
al gaauw ingedeeld bij de groep, die overvraagd
mot worden, om ze 't plazier van pingelen te gun
nen!
„Wa zijn d'eiers vandaag?"
„Drie en 't haalf", ('k Noemde nouw den sjuusten
prijs).
„Zijn ze afgeslagen?"
N e ja, jaja, de markt is 'n haalfke omlaag."
„Twintig dan."
„Da's samen
„Twee-en-zeuventig asteblieft!"
Ze betaalde mee zeuven dubbeltjes en 'nen sjoew.
„Dat haalfke houw ik nog wel 's af", zee ze non-
chalaant.
„Net as ge wilt, mevrouw", en ik docht, wa zit
daar toch achter.
„Zeg eh Dré?"
„Jaa?"
„Die mevrouw Blaankers
(Da woordje „die" dee me op m'n kievief zijn).
„Jaa eh hum! Mevrouw Blaankers bedoelde
gij, mevrouw?"
„Sjuust, die!"
„Ja eh
„Is da nie 'n in vertrouwen hoor, is da nie
'n erge pingel?"
„Och ze is op heur veurdeel uit, ee! Zooas alle
menschen. Maar pront horre, pront! Altij boter bij
de visch!"
Ze keek me laang en op z'n veldwachters aan.
,,'t Is maar 'n vraag, hoor! Ik docht 't zoo. Ik
docht, da zij 't erg uitzoog, ziede! En ge wit daar
houw ik nie van."
Ze zee da zonder te blikken of te blozen. Maar ze
keek me deur m'n zielement. Dus ik blikte of
bloosde al evenmin, waant virtig dienstjaren mee
den wagel, ollee!
Toen wieren heur oogen weer dof. Teleurstelling.
Ze keek naar den bloemkool en d' eiers, die ze 2Yz
cent te duur had en gong naar binnen.
Aanderen dag niks noodig.
„Vandaag nie", zee ze: „en eh mergen
'k Zal nog 's zien". Ze zee 't mee de bedoeling van:
ik zal jou wel krijgen!
Maar ik ok nie gek en op 'n manier of ik 'n pracht-
bestelling gekregen had, tikte-n-ik aan m'n pet, zee
„daankuwel" en „goeienmergen mevrouw", en krat-
ste op.
Derden dag.
„Kosten de peeën?"
„Zes cent den bos, asteblieft".
„Ze leggen hier in de straat veur vijf".
„Die zijn nie versch, deus komen 'n uurke ge
lejen uit 't veld, maar omda gij "t zijt, vijf centen,
mevrouw."
„Ge mot me nie afzetten, daar houw ik nie van."
„Schoon wirke, ee?"
Gin asem.
„Kosten d'èèrpels?"
„Drie cent".
„Ze leggen in de straat veur
„Vijf', zee ik. (Ik ken de prijzen „bij ons in de
straat amico. Maar 'k laat 't nie altij merken!)
„Waarom zijde gij goeikooper?"
„Omda 'k ginnenafzetter ben". (Ik kon nie zeggen:
omdat ge aan mijn gin kaans hebt!)
„Tien kilo", zee ze.
Da-was 'nen strop. Ze nam altij maar twéé kilo.
'k Verloor dus 16 centen meer, dan m'n veurnemen
was. Uitgeslapen was ze.
Toen: „Dré, ge mot me maar nooit meer praten
van die-van-Blaankers, waant ge zult wel gemerkt
hebben: we leggen overhoop".
Een overzicht tijdens de manifestatie op de König-
platz te Berlijn, waarbij Rijksminister dr. Joseph
Göbbels het woord voerde naar aanleiding van de
S aarstemming.
Da waren twee steken tegelijk onder water. Eénen
veur mevrouw Blaankers en éénen veur mijn. Uit
geslapen was ze!
't Was me wel wat èrg bruin gebakken.
„Nimme nie kwalijk mevrouw, ik praat nooit mee
klaanten over klaanten en mevrouw Blankers is 'n
heel verstaandig mensch!"
„Oem", zee Dilia en ze wier bleek en dof.
Toen: „ik zeg 't maar op veurhaand, ziede. En 'k
heb niks noodig vandaag."
„Goeienmergen, mevrouw, daankuwel!"
Acht dagen later.
„Hoe is 't daar?"
„Wablief?"
„Hoe is 't bij dieën vetkees van Blankers gesteld?"
(Mevrouw Blankers? Goe, goed. Zekers, goed!"
6.
„U heeft een revolver," zei hij „ik heb het gevoeld."
„Ja," zei Haven, „maar ik weet niet of ik veel
zal raken als we met deze snelheid rijden."
„Blijf achter in de auto. Neem mijn plaats in of
die van Ivan als we gewond worden."
„Ik wou dat je me nu vertelde wie jullie zijn en
waar we heen gaan", zei Haven.
Ze schenen nu een soort nederzetting te naderen.
De lichten vlogen langs hen heen. Plotseling kwamen
ze binnen den lichtkring van een grooten witten
cirkel. Haven zag mannen in geweldige overjassen
die uit een vierkant wit gebouw aan den kant van
den weg kwamen. Er volgde een bevel tot stilhouden
dat niet opgevolgd werd een schot toen ge
weervuur. De raampjes van de auto versplinterden
en Havens wang werd door een stuk glas geschramd.
Al dien tijd bleven hun revolvers blaffen. Een kogel
schoot door beide raampjes heen en doorboorde de
astrakan muts van een van de knielende mannen...
Ze waren nu buiten den lichtkring en vlogen met
enorme snelheid, zwaaiende van den eenen kant van
den weg naar den andere, omgeven door een ware
tornado van sneeuw, verder. De kogels die hen na
gezonden werden, werden schaarscher.
„Is een van de mannen voorin gewond?" vroeg
Haven ademloos.
Zijn buurman liet het raampje neer en praatte
even met den chauffeur. Toen hij zijn hoofd terug
trok was er een trek van oplichting op zijn uitdruk
kingsloos gezicht.
„Goed nieuws", zei hij, „geen van hen is geraakt.
Over een kwartier slaan we van den hoofdweg af.
En dan zal niemand ons meer vinden." Haven stak
een sigaret op en zei beslist:
„Hoor eens, jullie hebt me een aardig ritje laten
maken voor mijn geld en ik moet toegeven, dat jullie
me daar aan het station uit een beroerde situatie
hebt gered, maar wie zijn jullie eigenlijk? Wat heb
ben jullie met mijn zaken te maken? Voor wie doen
jullie dit eigenlijk?
De man naast hem werd opeens plechtig. Hij hief
zijn hand op voor een saluut. Zijn metgezel volgde
werktuigelijk zijn voorbeeld.
„Wij zijn mannen van Ostrekoff", zei hij. „Drie
broers; Ik heet Alexis, dat is Ivan en Paul zit voor.
Wij zijn de lijfwacht van Zijne Hoogheid geweest se
dert hij Hoofd van de Keizerlijke Huishouding werd.
Daarvóór waren we opzichters op Zijne Hoogheids
landgoederen in Polen en in Georgia. Die dagen zijn
voorbij. Rusland is een verloren land. Dit is voor
het laatst dat we voor onzen meester werken."
Haven voelde een nieuw en heerlijk gevoel van
veiligheid over hem komen. Als zijn drie metgezel
len niet zoo waardig en op een afstand waren ge
weest, zou hij hen hebben omhelsd.
„En waar brengen jullie me nu heen?" vroeg hij.
Alexis sprong op, liet het raampje neer en keek
naar buiten. Hij praatte vlug tegen den chauffeur en
hun vaart verminderde. Eindelijk sloegen ze scherp
naar rechts af, reden een mijl over een afschuwelijk
wagenspoor en stonden stil. Er was geen gebouw te
zien, er was niets dan een kale, naakte vlakte. Toen
vlamden lichten op, nog geen twaalf meter van hen
af en ze zagen aan den kant van den weg een an
deren, nog grooteren automobiel. Alexis wuifde tri
omfantelijk met zijn hand.
„Stap uit, meester", verzocht hij. „Hier moeten we
overstappen."
„En dan?" vroeg Haven, zijn jas tot zijn hals dicht
knoopend.
„Over een uur zult u in veiligheid zijn. Wacht tot
Paul de sneeuw heeft weggeruimd en stap dan uit."
Er kwam een schop te voorschijn en de weg werd
schoon gemaakt. Haastig werd alles naar den an
deren auto overgebracht. Toen vestigden ze al hun
aandacht op den verlaten wagen. Rechts daalde de
weg opeens twaalf voet steil af naar het moeras. De
chauffeur draaide het stuur om, de drie reuzen duw
den. In een paar seconden gleed het groote voertuig
over den rand en viel met een slag van brekend glas
en versplinterd houtwerk beneden neer. Na minder
dan tien minuten oponthoud waren ze in den ande
ren auto op weg, nu langzamer rijdend. De drie
broers zaten nu alle drie binnen, de andere chauffeur
zat alleen voor. Haven keek hen verbaasd aan. Ivan,
de kleinste van de drie, was minstens zes voet vier,
Paul minstens een centimeter langer en de Engelsch
sprekende Alexis, zijn onmiddellijke bewaker, was
weinig minder dan zeven voet.
„Als jullie de dienaren van den Prins zijn ge
weest je heele leven lang, wat gaan jullie dan nu
doen als je mij alleen laat nu de prins en prinses
dood zijn en de bezittingen verwoest?" vroeg hij.
Een oogenblik te voren hadden ze druk zitten
lachen en praten met de levendigheid van kinderen.
Paul had met zijn vingers geknipt en een Russisch
volkslied geneuried. Nu waren ze ineens stil.
„Gaan jullie terug naar Rusland? Misschien heb
ben jullie vrouwen en kinderen?"
„We hebben vrouwen en gezinnen," bromde Alexis,
„maar of we hen ooit terug zullen zien weet God al
leen. Het is een mesthoop waar we vandaan komen,
er bestaat geen Rusland meer,"
„Gelooven jullie dan niet in de nieuwe vrijheid?"
vroeg Haven.
„Wat b§teekent die voor hen die den prins gediend
hebben", mompelde Alexis. „De menschen zijn krank
zinnig, door het roode vergif."
„Als we u verlaten, gaan we naar het zuiden", zei
Paul in gebroken Engelsch. „In Georgia is er mis
schien nog hoop. In de buurt van Moskou en Petro-
grad zijn we bekend als de mannen van Ostrekoff,
die soms den Czaar bewaakt hebben. Daar is voor
ons alleen de gevangenis of de muur."
Ze schoten langzamer op naar mate de sneeuw
storm dichter werd. Soms raakten de wielen van
den wagen geblokkeerd en moesten ze stil houden
om geweldige blokken bevroren ijs weg te hakken.
Haven, uitgeput van de opwinding van den dag en
met een merkwaardig gevoel van veiligheid, begon
te doezelen,. Hij schrok wakker toen Alexis met zijn
mouw het raampje schoon wreef. Ze waren juist
een groot ijzeren hek met een woning aan weers
kanten in gereden en gleden nu door een laan om
zoomd met hooge boomen. Na ongeveer een halve
mijl stonden ze stil voor een vierkant, groot huis.
Alexis. srprong op den grond. De anderen volgden
zijn voorbeeld. Ondanks hun lengte en gewicht had
den ze de vitaliteit en de luchtigheid van schooljon
gens.
„We zijn er," riep Alexis. „De Amerikaansche
meester zal blij zijn. Hier zullen we vuur en voedsel
vinden. We hebben een lange reis gemaakt."
Vreemd uitziende boer-bedienden deden de deur
open en kwamen buigend naar buiten. Een, die iets
van de waardigheid van Alexis en zijn broers scheen
te bezitten en klaarblijkelijk een soort van major
domus was, ging Haven voor door de hall naar een
groote eetkamer, geheel leeg op een enorme tafel
en een dozijn mooie eiken stoelen na, allen versierd
met het wapen der Ostrekoffs. De muren waren be
timmerd met een oud soort hout, dat overal sporen
van verval vertoonde. Aan het verste einde was een
orchestgalerij ledig en vervallen. De kamer was
heerlijk verwarmd door een reusachtige kachel, die
stond voor een schoorsteen, waar wel een os gebra
den had kunnen worden. Haven trok zijn overjas uit
en strekte zich met een heerlijk gevoel van terug
keerenden levenslust uit. Hij diepte zijn vingers in
een porseleinen kom die Paul hem voor hield, streek
die over zijn voorhoofd, droogde gezicht en handen
af aan een fijnen linnen doek, die Ivan hem kwam
en dronk een glas oude wodka, dat Alexis hem kwam
brengen. Op den achtergrond stond het kleine troep
je bedienden nog te kijken en te sticuleeren.
„Waar zijn we?" vroeg Haven.
„Dit is het jachthuis, dat behoort bij een van de
bezittingen van Zijne Hoogheid", legde Alexis uit.
„Vroeger waren er hier beren en Zijne Hoogheid
kwam die hier schieten. Nu wonen de pachter en
zijn vrouw hier dichtbij. Meester zal hier veilig zijn.
Wij zullen waken. Daar komt eten aan."
Haven maakte opnieuw zijn oogen nat en overwon
weer zijn ontzettende slaperigheid. Hij viel neer in
een stoel, die Alexis aan het eind van de tafel had
geplaatst. Een half dozijn bedienden had heen en
weer gerend, doch nu was de kamer ledig. Voor
hem stond een groote bruine schotel met een soort
van haché. Alexis nam het deksel er af en een heer
lijke geur steeg er uit op. Er lag verder een brood
op tafel en een groot blok boter. Aan zijn anderen
kant stonden een flesch whisky, een flesch roode
Hongaarsche wijn en een karaf water.
„De Amerikaansche meester is bediend," kondigde
Alexis aan.
