Albert Keijn's
Fabrieken
Een negenjarige Koning.
Een bezoek aan
te Zaandam.
Kijkje in een modern en interessant
bedrijf. Een luilekkerland voor
snoepsters en snoepers; een eldo
rado voor de huisvrouw. Fabri
cage van alle mogelijke heerlijkhe
den. Steeds maar weer proeven
tot we niets meer proefden. Kat
jesdrop en pepermunt geen eetlust
verwekkers.
Weet U hoe drups worden vervaardigd? U kent
ze toch immers wel, die verleidelijke balletjes in
kleuren van rose, wijnrood, geel of oranje, waarvan
u 's zomers een paar ons in Uw zak steekt als U
er op de fiets of wandelend op uittrekt, omdat ze
zoo heerlijk frisch in den mond zijn? Heeft U er
eenig idee van hoe katjesdrop, knoopjesdrop of
anijsdrop worden gemaakt en welke bewerkingen de
chocoladeartikelen ondergaan, vóórdat ze U van
achter de toonbank worden aangereikt in den vorm
run rumboonen, hagelslag, reepen enz.?
Kunt U, staande aan de trottoirzijde van de eta
lageruit een stiekum knipje van verstandhouding
geven aan de trotsche bruine chocoladekip met roo-
de kam, die in z'n protserig, opgemaakt mandje op
de gekleurde suikereitjes te broeden zit, omdat U
toch lekker wel weet, hoe ze daar komt, en is U in
staat het fiere konijn in z'n schitterend costuum
van verguld of zilver met den grooten félrooden
strik om den hals zachtjes in z'n groote flapoor te
fluisteren, dat hij niet prat hoeft te gaan op z'n
hooge komaf, omdat U beter weet?
Neen... doet U nu niet net alsof, want U weet er
net zooveel van als wij voor ons bezoek van j.1.
Donderdag aan de fabrieken van de N.V. Albert
Heijn in Zaandam.
Pas op, sloot Uw hoofd niet, want het kleine deur
tje in de groote gesloten toegangspoort is wat laag,
maar de hoofdzaak is we komen er door binnen en
Zijn dan meteen in de fabriek. Dof klinkt het ge
dreun van de machines tot ons door, een monotoon
gebrom van wentelende raderen en draaiende assen,
Een lied zonder woorden, dat zingen blijft den gan-
schen langen dag.
Een portier in keurige uniform houdt hier de
wacht, opdat geen ongenoode gasten dit heiligdom
betreden zullen; geen onbescheiden blikken zich
richten kunnen op dingen, welke ze liever niet moe
ten zien.
Rollen beschuit zonder einde.
„U kunt Uw jas hier kwijt", zegt de heer Valk,
een der directeuren van Albert Heijn en hij loodst
ons een kleine spreekkamer binnen, rechts in de
gang. „Houdt Uw hoed maar op, want 't kan in de
fabriek leelijk tochten" voegt de gasiheer eraan toe
en stelt ons dan voor aan den bedxijfschef, den heer
van Rooijen, die ons op den lange* tocht door' de
kolossale fabriek van voorlichting zal dienen.
„Hier maar heen!" noodt de heer van Rooijen en
daalt een stoenen trapje af, dat plots vóór ons naar
beneden voert. We zijn onder den beganen grond,
staren naar boven, naar een zinken pijp, die omhoog
voert en in de zoldering verdwijnt Zoo'n pijp is op
zichzelf natuurlijk niets bijzonders, maar wel het
feit, dat steeds maar weer, zonder ophouden uit
die pijp netjes verpakt rollen beschuit naar beneden
glitsen.
Bij drie rollen tegelijk grijpen nijvere meisjeshan
den de beschuit en leggen ze netjes aan rijen in de
gereedstaande kisten.
„Komen we straks aan", zegt onze geleider. „Zoo
worden er per dag 135 tot 140 kisten gevuld. Elke
kist bevat 119 rollen van 9 beschuiten. Rekent U
maar uit!"
Maximum dus 16.660 rollen of 149.940 beschuiten;
dat zeiden we niet, maar hebben we thuis op een
velletje papier uitgepuzzled, omdat we nu eenmaal
nooit sterk in rekenen uit 't hoofd geweest zijn.
Bijna honderd en vijftig duizend beschuiten komen
dus hier eiken dag voor de expeditie door de pijp
naar beneden gegleden. Waar komen ze vandaan?
vroegen we.
Van de 5e verdieping lichtte ons de heer van
Rooyen in, komen we straks wel. Een luchtdrukin
stallatie perst ze bij drie rollen tegelijk de pijp in.
We gaan verderl
Van koek en koekjes.
Groote bruine lappen op houten tafels met zinken
blad. Dikke cocosmatten lijken het, maar het zijn
ontbijtkoeken in wording. Ze zijn gemaakt op een
dikte van c.M., door de z.g. automatische deeg-
verdeelmachine, waarvan wij U de technische bij
zonderheden sparen zullen, evenals van alle ande
re machines.
Genoeg zij gezegd, dat het deeg op de vereischte
dikte op ijzeren platen terecht komt en daar wordt
afgesneden. Wanneer de op maat gesneden lappen
de oven ingaan zijn ze mooi wit. maar ze komen er
uit, bruin gebakken en ze hebben dan alleen nog
maar de bewerking met de zaagmachine noodig om
afgepast en wel ten verkoop naar de winkels te wor
den gezonden. Wat er langs de zaag afvalt, is de
zoogenaamde kantkoek.
Sucade- en gemberkoeken worden met de hand
gemaakt.
Naast de koekbereiding zien we, hoe groote hoe
veelheden deeg in een z.g. vormwals verdwijnen.
Deze wals gooit het gekneede deeg op een transport
hand. deze zet het nu tot koekjes gevormde deeg
over op een stalen band. welke het in den oven
voert. In totaal zagen we acht door middel van olie
gestookte ovens.
Als de koekjes na een baktijd van 9% minuut uit
den oven komen, zijn ze gereed, glijden over den
totaal 90 M. langen band verder en worden ten
slotte opgeraapt om met rappe handen in de 3-ponds
blikken te worden verpakt.
Per dag worden op deze wijze 9 d 10.000 pond
koekjes van velerlei vorm gebakken.
Naar de biscuit af deelina.
Werden beneden de koekjes vervaardigd, boven
zagen we de bisruitafdeeling. De biscuits worden
op eenigszins andere wijze vervaardigd, n.1. uit ge
mengde meelsoorten. In de z.g. mengwals wordt het
deeg gemengd en daarna door een andere wals op
een gelijk dek gebracht, waar het in reepen wordt
gesneden. Het gesneden deeg gaat dan wederom
door twee walsen om de biscuit op de vereischte
dikte te maken. Daarna doet de automatische sui
ker-strooier z'n werk en wordt het model in het deeg
gestempeld. Tenslotte verdwijnt de plaat in den
oven. De baktijd van een biscuit is iets korter dan
van een koekje, n.1. 7 minuten. De hoeveelheid wel
ke dagelijks wordt bereid, is dezelfde en wel onge
veer 3000 blikken van 3 pond.
Er kan slechts één soort biscuit tegelijk worden
gemaakt* voor de vervaardiging van een andere
soort, dimt steeds weer een nieuwe stempel te wor
den opgezet
In de inpakafdecling hébben we de handige ma
nier van het dichtplakken der blikken bewonderd
en het razend snelle inpakken van koeken.
Het werk geschiedt hier met de hand en wordt
als stukloon betaald.
Hoe beschuit wordt aemaakt.
Op de vijfde etage zagen we dan tenslotte de fa
bricage van onze tafelbeschuit. Het deeg in kleine
balletjes gekneed, verdwijnt in den rijsoven, waar
het steeds op en neer bewogen wordt. Het komt er
uit als de z.g. bolder, welke over een transportband
naar de snijmachine gaat en daar in twee deelen
wordt gesneden. In de ovens wordt dan het deeg af-
gekleurd en afgebakken en als beschuit komt de
bolder er tenslotte uit. Een aantal meisjes zorgt voor
het opvangen van de heschuiten en de verpakking
in rollen van 9 stuks. Ze verdwijnen dan in de zin
ken pijp. welke de beschuit naar beneden voert,
waar we alreeds kennis met haar maakten.
Finuurtjesdrop in stijfselpoeder. Sal
miak wordt in bakken gegoten.
Wat is feitelijk drop?, vroegen wij den bedrijfs-
chef, toen we in de dropfabriek kwamen en weer de
specifieke apothckersgcfur opsnoven.
Dat is ruwe drop met gom en suiker, aan dit.
mengsel wordt het verlangde smaakje gegeven.
Maar dat is fabrieksgeheim, antwoordde de heer van
Rooijen.
En de figuurtjes, zooals katjes en knoopjes?
Worden in stijfselpoeder" afgedrukt; daarna
worden de in de poeder gevormde modellen gedroogd
in een temperatuur van pl.m. 160 graden Fahren-
heit en vervolgens met het mengsel volgespoten. Als
de dropjes uit de poeder komen, worden ze in een
steeds ronddraaienden ketel afgeglansd en worden
daardoor glad.
De salmiak- of z.g. zoute drop wordt in bakken
van verschillende diepte gegoten, al naar gelang de
dikte van de pastille en door de snijmachine in
stukjes verdeeld. Op deze -wijze wordt ook de beken
de blaadiesdrop gemaakt. U weet, wel de kleine
dunne salmiak-pastilles.
't Lijkt griezelig, maar het is heel lekker.
Stelt U zich een groote. glibberige kwal voor op
het strand aan de zee. Neem de doorzichtige massa
mee naar huis en gooi haar onverschillig vooral
onverschillig .want daar komt het op aan! op een
tafel en mik er een klont verf op. uit een busje, dat
in Uw onmiddellijk bereik staat. Het komt er niet
op aan, welke kleur, maar 't moet vooral giftvrii
zijn. Dan vouwt U de glibberige massa samen,
gooit haar over een sterke haak in den muur en
beweegt haar snel heen en weer, zoodat de verf
zich door de witte substantie mengt. Een scheutje
van de een of andere essence erover voor den smaak
en U heeft een glibberige massa, waaraan U met 't
volste vertrouwen even likken kunt en heusch, 't
smaakt lekker! Want denkt U de witte massa niet
langer als een kwal, maar als gekookte suiker van
de beste soort. En wanneer U dan zoo eenige kneed
bare massa's heeft van verschillende kleur, dan
slaat U ze plat. legt ze naast elkander in reenen en
het is. of er zich een badmantel gaat vormen in
modernen tint. fraai gestreept.
Rol nu den mantel op en stop de rol in een ma
chine, welke snel draait en waar de gekleurde
massa sterk wordt verhit. Als een dik koord in
mooie kleuren komt de kleverige massa weer te
voorschijn, wentelt en draait zich, om ten slotte
dunner dan in kleine stukjes te worden gehakt.
Ze tuimelen en buitelen uit de machine op een
draaienden molen, waar ze worden afgekoeld. Proeft
U maar eens, U heeft het heerlijkste en meest kleur
rijke balletje, dat U krijgen kunt.
Zoo is het mogelijk drups te maken van één
kleur of in verschillende tinten en ook van diverse
smaken.
Op dezelfde wijze worden ook toffees gemaakt;
niet minder dan 360 stuks in één minuut!
Suikerwerk en rumboonen.
Voor de vervaardiging van suikerwerk gebruikt
met een gietmachine.
Verschillende modellen worden in een poeder van
maizenastijfsel afgedrukt, waarna de bakken met
dit poeder gevuld naar de sproeiers gaan. die de
modellen regel na regel vol suiker gieten. De bak
ken worden opzij gezet en gedroogd. Nadat de sui
ker is gedroogd, heeft men de meest fraaie model
letjes. Scheepjes, poppetjes, eitjes, huisjes, enz., alles
van wit of gekleurd suikerwerk.
Op dezelfde wijze ontstaan de bekende rumboo
nen. waarin zich een andere likeursoort bevindt.
De suikersubstantie wordt dan met de likeur ver
mengd en gekookt tot op een hoogen graad, en in
de vereischte modellen gegoten, welke in de poeder
zijn afgedrukt. Bij afkoeling droogt, de suiker aan
de randen, doch de likeur blijft vloeibaar in de kern
en is dus ingesloten door een suikerkorstje.
Na deze bewerking gaat de aldus gevormde boon
naar de chocoladefabriek om daar te worden afge
werkt.
Ook worden op die manier amandelboonen ge
maakt. De suikerlaag zet zich om den amandel heen
en hoe meer suiker men toevoegt, hoe grooter de
boon wordt. In een snel draaienden trommel welke
van onderen door een gasvlam is verwarmd, vol
tooit zich het proces van groeien en glanzen.
Door het gebruiken van gekleurde suiker kunnen
natuurlijk suikerboontjes worden gemaakt van el-
ken gewenschten kleur. Holle Paaschei0---* worden
vervaardigd door de vereischte gipsmodellen met de
suikermassa te vullen. De suiker blijft aan de kan
ten van het model zitten en in het midden druipt
zij eruit, omdat het ei- model van onderen open is.
Als de suiker hard is, is het ei gereed en wordt
dnarnn op gemakkelijke wijze dicht gemaakt.
Het zou ons te ver voeren de vervaardiging van
alle artikelen hier te hespreken. Wij bepaalden ons
tot de voornaamste en moeten er alleen onze spijt
over uitdrukken, dat het te laat werd om de choco
ladefabriek in volle werking te zien.
Koffie, thee en peulvruchten.
We konden onzen rondgang toch niet beëindigen
voor en aleer we een bezoek hadden gebracht aan de
Koffiebranderij en de interessante automatische pak-
machines aan het werk te hebben gezien. Op zeer
vernuftige wijze worden er dagelijks 30.000 pakjes
van een half pond op keurige manier ingepakt.
In de thecafdecling zagen we de groote mengketel,
waar 1000 pond ingaat en er als melange weer uit
komt Het inpakken geschiedt volgens hetzelfde
systeem als bij de koffie.
Wat betreft de peulvruchten (erwten, boonen enz.)
deze worden geschoond in z.g. schudmachines. Nog
zagen wij een machine voor het ontbolsteren van de
spliterwten, waarvan de bast werd afgenomen.
De heer Van Rooyen vertelde ons nog als een bij
zonderheid, dat de thee gekocht werd via de veilin
gen, terwijl de koffie direct van de plantages werd
betrokken. Even nog een bezoek aan de voorziene
wijnkelders en aan de meelzolders, volgeladen met
duizenden kilo's meel en een kijkje op het hooge
platte dak, over een fraai deel van Noord-Holland,
en we daalden af naar de directiekamer, maar tot
besluit der excursie de thee werd aangeboden.
De fabriek, enz.
De heer Heijn vertelde ons nog, dat de oppervlak
te van den grond, waarop de fabriek staat 4000 M2.
bedraagt. Daar het gebouw 5 verdiepingen hoog is,
beteekent dat een nuttige oppervlakte van 20.000
M2. Er werken 450 man personeel, w.o. pl.m. 200
vrouwen en 250 mannen. In 1887 begon de heer Al
bert Heijn, die thans uit de zaken is, als kruidenier
te Oostzaan en 25 jaar geleden ongeveer begon hij
een koek- en banketbakkerij met één oven.
Het bedrijf is dus wel enorm in groei toegenomen.
Albert Heijn heeft momenteel in Nederland 185 win
kels en biedt werkgelegenheid aan ruim 2000 men-
schen.
De moderne fabriek is tegen brandgevaar overal
beschermd door sproeiers langs de zolderingen welke
water krijgen uit een reservoir op het dak van 30.000
L. inhoud De sproeiers geven 60 L. per minuut. Bo
vendien kan er nog 3000 L. water per minuut worden
geleverd door een electrische pompinstallatie.
Voor het personeel is gezorgd door de instelling
van een premievrij pensioen en een weduwen en
Weezenpensioen.
Het personeel heeft een hechte personeelsvereni
ging en een uit pl.m. 25 man bestaand fanfarekorps,
dat op Hemelsvaartsdag en op de beide Pinkster
dagen zijn 10-jarig bestaan met een concours zal
vieren.
De heer Valk die ons als gast van Albert Heijn
aan een lunch noodde in restaurant Formosa te
Amsterdam en ons daarna een boottochtje aanbood
van de hoofdstad naar de Zaan, heeft ons een inder
daad zeer interessanten middag bezorgd.
Laten wij hopen, dat wij er in zijn geslaagd onzen
lezers een kijkje te geven in Albert Heijn's fabrieken
te Zaandam. Wellicht doen ze er hun voordeel mede.
C. t B.
WOENSDAG 13 MAART.
HILVERSUM (1875 M.)
VAR A-uitzending; 10.00 v.m. VPRO.; 6.30 RVU.
8.00 Gram.pl.; 9.30 P. J. Kers: Onze Keuken; 10.15
Voor arb. in de Continubedrijven: Orvitropia olv.
Jan van der Horst, Schalmei olv. P. Renes, VARA-
tooneel olv. W. van Cappellen en C. v. d. Lende
(lezing); 12.00 Gram.pl.; 12.15 E. Walis en zijn or
kest; 12.45 Gram.pl.; 1.00 De Flierefluiters olv. E.
HEEFT JAPAN DE HAND IN I?ET SPEL GEHAD7
Thans is het negenjarige prinsje Ananda
Mahidol, een neef van Prajadhipok, offi
cieel tot koning van SiamT uitgeroepen.
Een regentschapsraad zal ingesteld wor
den. Koning Ananda vertoeft met zijn
moeder momenteel te Lausannë.
SEDERT weken reeds hing het gerucht van het
aftreden van den koning van Siam in de lucht
Merkwaardig was de verdeeldheid der bron
nen, waaruit deze geruchten kwamen. Bijna
alle berichten van een voor de deurstaand aftreden
kwamen uit Japan, de dementi's daarentegen uit
Engeland. Tot de laatste dagen voorzag de Engelsche
pers alle berichten van commentaren, waaruit blij
ken moest dat nog niets positiefs geschied was. Nu
moest echter ook het Engelsche persbureau toege
ven, dat de Siamsche nationale vergadering de
eischen van den koning, die hij voor zijn aanblijven
stelde, verworpen heeft. Daarop was het officieele
aftreden van Prajadhipok een logische schakel in
de reeks der gebeurtenissen, die zich over een tijd
ruimte van twee jaar uitstrekten.
De overgang van een zuiver Aziatische staat naar
een modern cultuur-land heeft de laatste vijftig
jaar in beslag genomen. Prajadhipok's voorganger
Choelalangkorn was de groote hervormer van zijn
land. Tweemaal bezocht hij Europa.
Nu kan niet ontkend worden, dat onder de voort
durende moderniseering van Siam de typische ge
aardheid van het volk geleden heeft. Tot 1932 was
Siam een absolute monarchie. Den koning behoorde,
volgens het Siameesch staatsrecht, het geheele land
dat hij zijn onderdanen in gebruik afstond. In 1932
werden echter zijn rechten beperkt. Wel oefent de
koning ook thans nog de opperste uitvoerende macht
uit, maar voor ieder zijner handelingen heeft hij de
Walis; 1.30—1.45 B. Blez (hobo) en R. Schoute (pi
ano); 2.00 Voor de vrouw; 2.15 Kniples; 3.00 Voor de
kinderen; 5.30 Orvitropia. olv. Jan van der Horst;
en gram.pl.; 6.20 Trio-concert; 6.30 R.V.U. Dr. Th. v.
Schelven: Moeilijkheden met menschep; 7.00 Sport-
uitzending; 7.20 Mandolineconcert; 7.40 H. Blaak:
Brand op schepen; 8.00 Herhaling S.O.S-berichten;
8.03 VARA-Orlcest olv. J. Barbirolli m.m.v. S. Haase-
Pieneman (sopraan); 9.00 .De dag van de kleine
man", spel van Sturmann. M.m.v. het VARA-tooneel
olv. W. van Cappellen en C. Steijn (orgel): 10.00
Toespraak; 10.05 Vaz Dias, Vara-Varia; 10.15 De Flie
refluiters olv. E. Walis m.m.v. A. de Booy (zang);
11.00 Gra.rn.pl.; 11.05 Vervolg „De Flierefluiters";
11.55—12.00 Gram.pl.;
HUIZEN (301 M.)
N.C.R.V.-uitzending. 8.00 Schriftlezing en medita
tie; 8.159.30 Gram.pl.; 10.30 Morgendienst; 11.00
Concert. M. F. Jurjaanz (harmonium), Mej. C. de
Jager (sopraan) en Mevr, R. MijnhoutBakkenist
(alt); 12.15 Gram.pl.; 1.00 Orgelspel R. Parker; 1.45
Zang door L. Houtstrav. Dam (sopraan); A. d.
vleugel: M. Tiddens: 2.30 Het Trio BouteZepparoni
Berghout: 4.00 Gram.pl.; 5.00 Kinderuurtjc; 6.00
Landbouwhalfuur; 6.30 Afgestaan; 7.00 Ned. Chr.
Persbureau; 7.15 Gram.pl.; 7.30 Technische causerie;
8.00 Vaz Dias; 8.05 Gram.pl.: 8.15 Archeologische
cursus door Ds. J. Hoek; 8.45 N.C.R.V.-orkest, koor
en solisten olv. J. Couvée (Van 9.159.45 Vervolg
Archeologische cursus); 10.15 Vaz Dias; 10.2011.30
Gramofoonmuziek.
DROITWICH (1500 M.)
10.3510.50 Morgenwijding: 11.20 Gram.pl.; 12.05 Or
gelspel O- MacLean; 12.50 Ch. Manning en zijn or
kest; 1.50 Orgelconcert Sir Wal ter Alcock; 2.25 Voor
de scholen; 3.10 Lozing; 3.35 Sted. Orkest Bourne-
mouth olv. R. Austin m.m.v. G. Cassado (violoncel);
5.05 Het John MacArthur kwintet; 5.35 Medvedeff's
Balalaika-orkest; 6.20 Berichten; 6.50 en 7.05 Lezin
gen; 7.25 Orgelconcert C. H. Trevor; 7.50 Het Café
Colette orkest olv. W Hyden m.m.v. solisten: 8.35
Voordracht; 8.50 „It seems only yesterdav". spel van
J, Watt en H. Ege; 9.50 Berichten; 10.20 Het Rot.h
Strijkkwartet; 11.3512.20 Dansmuziek door Jack
Jackson en zijn Band,
RADIO-PARIS (1648 M.)
7.10 en 8.20 Gram.pl.; 12.35 Symphonieconcert olv.
Touche; 8.35 ..Othello". opera van Verdi. m.m.v. so
listen, en orkest olv. Ruhlmann.
I
KALUNDBQRG (1261 M.)
11.201.20 Concert uit Rest. ..Ritz": 2.20 Concert uit
Rest. „Wivex"... 4.20—4.50 Gram.pl.; 7.20 Deensche
muziek; 8.30 Oude Volksdansen; 9.30 Omroeporkest
Ï0.20—11.50 Dansmuziek.
I
KEULEN (456 M.)
5.20 Gram.pl.; 6.35 Orkestconcert: 11.20 Omroeporkest
3.20 Dansmuziek; 5.10 Kamermuziek; 8.05 Bach-
Handel-concert mm.v. Trio en zang; 9.40 Reportage;
10.10—11.20 Gram.pl.
ROME (421 M.)
8.20 Opera-uitzending.
I
BRUSSEL (322 en 484 M.)
322 M.: 12.20 Gram.pl.; 12.50 Salon-orkest: 1.50—2.20
Gram.pl.; 5.20 Zang en piano; 6.05 Strijkkwartet;
7.05 Gram.pl.; 7.35 Viool-recital; 8.20 Gram.pl.; 8.35
Volksconcert: 10.45—11.20 Gram.pl.; 484 M.: 12,20
Gram.pl.; 1.302.20 Dito: 5.20 Omroeporkest; 6.35,
6.50 en 7.35 Gram.pl.; 8.20 Symphonieconcert: 8.35
Reportage; 9.05 Vervolg concert; 9.35 Dito; 10.30—
11.15 Gramofoonmuziek.
DEUTSCHLANDSENDlïR (1571 M.)
7.35 „Stunde der jungen Nation: Jungarbeiter. an-
gepackt", 8.05 Blaasconcert; 9.20 Berichten: 9.40 Re
portage; 10.05 Weerbericht; 10.2011.50 Dansmuziek
ol.v. Hanè Bund.
toestemming van de volksvertegenwoordiging noo
dig en de handteekening van een der leden. Boven
dien bestaat er een soort parlement.
Tusschen dit en den koning bestaan reeds sedert
langen tijd meeningsverschillen. Prajadhipok, die
aan een oogziekte lijdt, bevindt zich sedert de vol
tooiing van zijn reis noor Europa in Engeland on
der toezicht der artsen. Zekere radicale elementen in
Siam trachtten nu de afwezigheid van den koning
te gebruiken tot een verdere beperking zijner rech
ten. Tot nu toe mocht geen doodvonnis zonder sanc
tie van den koning voltrokken worden. De Siamee-
sche regeering, die bereidwillig het oor leent aan de
wenschen van de senaat, wilde nu dit voorrecht ver
anderen in een zuiver gratierecht, terwijl de beslis
sing over dood en leven van den veroordeelde uit
sluitend bij haar berust. Een dienovereenkomstig
wetsontwerp werd door het parlement aangenomen.
Daar de koning weigerde er zijn sanctie aan te ver-
leenen, ging het ontwerp weer naar het parlement
terug, waar het voor de tweede keer werd aangeno
men, zonder op de wenschen van den koning te let
ten. Toen de koning dreigde afstand te doen, zond
de regeering eenige afgevaardigden naar Engeland
om den koning over te halen zijn besluit te herzien.
De koning stelde daarop een reeks voorwaarden, die
de versterking van zijn macht beoogde. Vooral richt
te hij zich tegen den eisch der regcering, die zelf
de helft van het aantal leden van het parlement
wilde benoemen.
Verder verlangde de koning, dat de personen die
er van verdacht werden tegen de regeering te zijn,
voor de gewone rechtbanken gedaagd zouden worden
in plaats van hen in een geheim proces te veroor-
deelen. Het parlement weigerde op de eischen van
den koning in te gaan, waardoor het sinds lang
smeulende conflict tot uitbarsting kwam. Tenge
volge van het aftreden van den koning is aan dit
conflict., thans een einde gekompn.
De koning is voornemens tot 1 Juni nog in Enge
land te blijven en zal zich waarschijnlijk dan naar
Zwitserland begeven. Daar leefde, en wel te Lau-
sanna. zijn navolger, een elfjarige neef prins Ananda
Mahidol.
De verwisseling van koning in Siam is niet slechts
van belang voor de binnenlandsche maar ook voor
de buitenlandsche politiek. Koning Prajadhipok
waakt niet alleen voor zijn rechten, maar verde
digde ook steeds naar buiten de souveroiniteit. van
Siam. Sedert eenigen tijd heeft Japan toenadering
gezocht tot Siam in zake den aanleg van een ka
naal door de Tsthmus van Kra. Dit is de land
engte. die het schiereiland Malakka verbindt met
het voornaamste stuk van Achter-Tndiö. Zij is bij
een hoogte van 25 d 70 meter slechts 42 kilometer
breed, zoodat de aanleg van een kanaal met de te
genwoordige hulpmiddelen makkelijk zou ziin door
te voeren. Engeland heeft zich uit strategische over
wegingen steeds tegen dit, plan gekant, want met
behulp van het Kra-kanaal zou het mogelijk ziin de
enge zeeweg van Malakka. die door Singapore ge
heel beheerscht wordt, te ontwiiken.
De militaire belangen van Japan bij dit kanaal
liggen voor de hand. Wanneer, nu de nieuwe koning
va Siam als elfjarig kind. onder een regentschap
staat, ziin de uitzichten voor Janan met Siam tot
overeenkomst te komen, misschien gunstiger dan
bij Praiadhipok. die tijdens ziin geheele regeering
van 1926 tot 1935 veel waarde hechtte aan het. in
stand houden van de goede relaties met Engeland.
Misschien heeft bij de toesnitsing van bet conflict
tusschen parlement en koning. Japan ziin band in
het. spel gehad. Zoo zou dan ook groote belangstel
ling van Engeland voor Siameesche kwesties te ver
klaren zijn.
