Minister Marchant
De klok een uur weit.
katholiekjeworilen
Onrust in Engeland en Frankrijk
Postrekening
No. 23330
8 PAGINA'S.
No. 20
Buitenland
KONINGIN EN PRINSES NAAR
BELGIE.
KIJKEn is KQ9PEI1 tij CLOECK
LAVAL EN LITWINOW CONFEREEREN.
ONTSLAG ALS MINISTER GEVRAAGD.
Tevens uit den Vrijz.-Dem. Bond
getreden.
Dinsdag 14 Mei 1935.
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Vrijdags. Bij Inzending tot
's morgens 8 uur, worden Advertentiën nog zooveel mogelijk ln het
eerstuitkomend nummer geplaatst.
78ste Jaargang. No. 9721
Uitgave der N.V. v.h. P. Trapman Co., Schagen.
Prijs per 3 maanden f 1.80. Losse nummers 6 cent. ADVERTEN-
TlëN van 1 tot 5 regels f0.85, Iedere regel meer 15 cent Cbewijsno.
Inbegrepen. Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
over de ontwikkeling' der Italiaansch'
Abessijnsche verhoudingen
De dood van Pilsudski.
Laval in Polen en Rusland.
Hitier en het buitenland.
De ernst van de verhouding tusschen Italië en
'Abessynië begint blijkbaar thans ook tot Frankrijk
en Engeland door te dringen.
Tenminste de geruchten loopen, dat deze beide
landen overwegen oin een vriendschappelijke wenk
aan Italië te geven zich in zijn Afrikaansche aspira
tie ietwat te beperken en geen oorlog met Abessynië
te gaan voeren.
Het is wel zonderling, dat deze Italiaansche vrien
den er nu pas erg in schijnen te krijgen, dat de toe
stand in Airika spaak loopt. Dit is temeer opval
lend, omdat de liefde van Italië door Frankrijk ge
kocht is met concessies in het donkere werelddeel.
Zou toen in het geheel niet over Abessynië zijn ge
sproken. En op al de latere conferenties ook niet?
't Is haast ondenkbaar!
Misschien echter is het tegenspartelen van Lon
den en Parijs slechts comedie om de pacifistische
kringen in eigen land te bevredigen?
Wij zullen het wel spoedig weten.
Het laat zich aanzien dat Mussolini niet eens tot
October geduld zal hebben en reeds nu, midden in
het regenseizoen, tot daden van geweld wil overgaan.
Natuurlijk is elke militaire actie in het thans on
begaanbare Abessynische binnenland tot het najaar
uitgesloten, maar men zou er voordeel in kunnen
zien om door een oorlogsverklaring de verdere toe
vloed van wapenen te beletten.
Hoe het ook zij, het is duidelijk dat hier elk oogen-
blilc ernstige dingen kunnen gebeuren.
Italië heeft naar schatting reeds een uitmuntend
toegerust expeditieleger van honderdduizend man
in de nabijheid van Abessynië samengetrokken en
nog steeds stroomen versche krachten toe.
Daartegenover staat het ongedisiplineerde leger
van den Negus, slecht bewapend en bijna geheel
verstoken van modern oorlogstuig, maar uit bijna
een millioen solide mannen bestaande, gehard in
den strijd en bestand tegen de vermoeienissen van
een gueril la-oorlog.
De botsing tusschen deze geweldige machten zal
dan ook vreeselijk zijn.
En wij vreezen, dat heloas de vertoogen, die Lon
den en Parijs van plan schijnen tot beide regeeringen
te richten, dit bloedbad niet zullen kunnen voorko
men.
De dood van den Poolschen dictator.
Maarschalk Pilsoedski, de dictator van Polen is
jaan zijn kwalen te gronde gegaan.
Reeds enkele jaren terug was bekend, dat het
krachtige soldatenlichaam gesloopt werd door een
doodelijke ziekte. Maar taai bleef de oude revolutio
nair op zijn post en nog steeds regeerde hij zij het
achter de schermen zijn geliefd Polen. Men wist
het! Beek, de Minister van Buitenlandsche Zaken,
was de vertrouwde van den Maarschalk en diens
buitenlandsche politiek werd geleid door Pilsoedski.
Toen dan ook Polen meer en meer toenadering
zocht tot Duitschland en men in vooraanstaande
Poolsche kringen bedenking daartegen uitte, durfde
men zich toch niet al te sterk verzetten, daar men
achter Beck's buitenlandsche politiek de groote
macht van Pilsoedski wist.
Thans is deze groote vaderlander niet meer!
Het is een groot verlies dat Polen, juist in deze
moeilijke tijden, door dit heengaan lijdt.
Ongetwijfeld zal Beek trachten de door Pilsoedski
aangegeven politieke richting te volgen, maar het
is zeer de vraag of hij voldoende autoriteit in zijn
land bezit om zijn wil door te zetten.
De pro-Fransche gevoelens zijn in Polen altijd bui
tengewoon sterk geweest en hoewel men nóch Pil
soedski, nóch Beek een bepaald anti-Fransche po
litiek kon aanwrijven, toch was hun houding niet
altijd vriendelijk jegens Parijs. Men zal daar dan
ook wel alles in het werk stellen om de banden met
Polen nu nog wat sterker aan te halen om daardoor
nog meer Duitschland te isoleeren.
Laval naar Moskou.
Laval heeft zijn bezoek aan Polen reeds achter
den rug. Ongetwijfeld is het een teleurstelling voor
hem geweest, dat hij Pilsoedski niet meer kon spre-
Gistermiddag hebben H.M. de Koningin en Prin
ses Juliana de reis naar België aanvaard.
Van het Loo werd per auto naar Utrecht gere
den. waar de Kon. trein gereed stond om Koningin
en Prinses met gevolg naar Riel te vervoeren, waar
de nacht zou worden doorgebracht.
Te Utrecht begroette een dichte menigte beide
vorstinnen op ongewoon hartelijke wijze, toen zij zich
via het bordes naar de eerste klasse wachtkamer
begaven. Slechts enkele oogenblikken vertoefde het
gezelschap in het stationsgebouw; daarna begaf men
zich naar den blauw-gelakten trein, andermaal luide
•toegejuicht door het op het eerste perron samen
gestroomde publiek. De Koningin en de Prinses ble
ven nog geruimen tijd zichtbaar, hetgeen tot her
nieuwde manifestaties en het zingen van 't Wil
helmus aanleiding gaf. Precies op tijd om 18.22 gaf
de chef het vertrek-signaal. Toen de trein langzaam
de overkapping uitreed brak een enthousiast hoera
geroep uit de vele honderden, die gekomen waren
<jm de Koningin en de Prinses vaarwel toe te
roepen, I
ken, en heeft de dood van den Poolschen dictator
een tot stand komen van definitieve afspraken onmo
gelijk gemaakt.
Toch is, naar het schijnt, tusschen Laval en Beek
uitvoerig onderhandeld over een niet-aanvals- en
consultatieverdrag. Natuurlijk kon de Pool geen
vaste toezeggingen doen, daar hij eerst moet afwach
ten hoe de binnenlandsche politieke toestand zich, na
Pilsudski's overlijden, zal ontwikkelen, maar toch
kan Laval als voorloopige winst boeken, dat althans
opnieuw de diplomatieke samenwerking tusschen de
beide landen is hervat.
De besprekingen schenen wel op zulk een vriend
schappelijk peil te staan, dat daarvan zonder voor
behoud kan worden gesproken.
Laval op feestelijke wijze in Rusland
ontvangen.
Zooals men elders in dit blad kan lezen, is Laval
op waarlijk grootsche wijze in Moskou ontvangen.
Een vorst zou men geen grooter eerbewijzen kun
nen betoonen en nog eens temeer blijkt hieruit hoe
ingenomen de Sovjets met hun Franschen vriend
eigenlijk wel zijn.
Men dient in het bezoek van Laval een bezegeling
te zien van het tusschen beide landen gesloten mi
litair verdrag, maar toch schijnt Laval ook.de za
kelijke kanten in het oog te houden.
De berichten spreken althans van onderhandelin
gen over een Fransche deelname aan de herziening
en uitbreiding der Russische spoorwegen.
Deze verbeteringen zullen ook wel van strategi
sche beteekenis zijn en zoodoende kon Laval
Duitschland nog weer eens een stoot geven en tege
lijker tijd zijn vaderlandsche industrie nog een
mooie order bezorgen.
Neemt Hitier zelf buitenlandsche zaken?
De Berlijnsche correspondent van Berlingske Ti-
dende meldt dat Hitier van plan zou zijn zelf het
departement van buitenlandsche zaken te nemen,
waaruit dus zou volgen, dat de voorzichtige en be
kwame von Neurath zou moeten verdwijnen.
Dit bericht klinkt nog zoo gek niet.
Zeker is dat in Duitschland iets broeit ten aan
zien van de houding tegenover het buitenland en
het feit dat Hitier heeft toegezegd in een rede de
verhouding van Duitschland tegenover het buiten
land uiteen te zetten, wijst er wel op, dat de Fuhrer
meer dan tot dusver deel wil nemen aan de buiten
landsche politiek van zijn land.
Uitbreiding van West-Rnssische spoor,
wegen.
Reuter meldt uit Moskou:
De eerste besprekingen van Laval en Lit-
winov omtrent de ratificatie en de practi-
sche toepassing van het Fransch-Russische
verdrag duurden langer dan een uur. De
Fransche ambassadeur te Moskou, Alphaud,
was hij het onderhoud tegenwoordig, evenals
Petemken, Sowjet-ambassadeur te Parijs.
Er is geen communiqué verstrekt.
Na de conferentie begon Laval zijn bezoek aan
de stad Moskou bij bet mausoleum van Lenin.
Het telegraafagentschap der Sowjet Unie meldt,
dat de Sowjet Russische militaire attaché te Parijs,
Wentsow, te Moskou is aangekomen. Wentsov zal
aan de regeering der Sowjet Unie over de militaire zij
de van de Russisch-Fransche betrekkingen rapport
uitbrengen.
In politieke kringen geeft het feit, dat de direc
teur van de Fransche spoorwegen, Maier, deel uit
maakt van de Fransche delegatie aanleiding om te
veronderstellen, dat niet alleen zal worden gesproken
over het vervolmaken van den spoorweg Parijs-
Moskou, doch ook over een deelnemen van Frank
rijk aan de uitbreiding van het spoorwegnet in
Wést-Rusland.
Grootsche ontvangst door de Russen.
De Moskousche corr. van het „Alg. Hsbl." schrijft
naar aanleiding van de komst van Laval het vol
gende:
Het station te Moskou, waar hij aankwam, was
rijk versierd met Fransche en Sowjetvlaggen. Van
den ingang af langs het heele perron stond een eere
compagnie van leerlingen der officieren-school „en
haie" opgesteld.
Vliegtuigen waren zijn trein tegemoet gevlogen.
Toen hij uitstapte, speelde een militaire kapel de
Marseillaise. Een afdeeling troepen bracht de mili
taire eerbewijzen. Een groote menigte juichte Laval
toe.
Behalve Litwinov en de andere Russische autori
teiten, o.w. dé plaatsverv. volkscommissaris van bui-
tenl. zaken Krestinski, waren de gezanten van Roe
menië en Tsjechoslowakije aan het station versche-
■inen, alsmede het geheele personeel der Fransche
ambassade, en een vertegenwoordiger der. Ameri-
In den nacht van heden op morgen
gaat de zomertijd in De klokken die
nen dus vanavond een uur vóóruit
te worden gezet.
kaansche legatie. In verband met het overlijden van
Pilsoedski waren er geen vertegenwoordigers van
de Poolsche legatie aanwezig.
Alles wijst er op, dat men aan het bezoek van
den Franschen minister hier een zoo warm en plech
tig mogelijk karakter wil geven. Zelfs de „Prawda'
het officieele partijorgaan, laat de gewone reserve
eenigszins varen en verwelkomt niet alleen het ver
drag met Frankrijk, maar ook den Franschen mi
nister.
Hedenavond heeft vOór de groote diplomatieke
receptie bij Litwinov een maaltijd plaats in den
kring der Sowjetregeering, waaraan bijna alle volks
commissarissen zullen deelnemen.
Hedenochtend zal Laval, na zijn bezoek hij Mo-
lotov, den voorzitter van den Raad van Volkscom
missarissen, een conferentie hebben met Stalin.
Algemeen is gister als een groote verras
sing de mededeeling ontvangen van Minister
Marchant, dat hij was overgegaan tot de
katholieke kerk en tevens uit den Vrijz.-Dem.
Bond was getreden.
Aan H.M. de Koningin verzocht hij hem uit
zijn ambt van minister van onderwijs, kunsten
en wetenschappen te ontheffen.
Naar aanleiding van het bericht, dat minister Mar
chant tot de Katholieke Kerk is overgegaan, heeft 't
Haagsch Corr. bureau zich tot den minister gewend
met het verzoek, eenige nadere inlichtingen te ver
schaffen. Het meldt hierover:
„Wij troffen den minister aan in zijn woning aan
de Corn. Jolstraat. Toen wij den minister vroegen,
of hij aan ons verzoek, om nadere mededeelingen
over het verrassende bericht, kon voldoen, zeide hij
glimlachend: Verrassend? Zegt u maar gerust, dat
het een bom is, die springen zal. Mijn communiqué
is echter duidelijk, en voorloopig heb ik geen be
hoefte, hier iets aan toe te voegen."
Reeds het vorige jaar tot het R.K. geloof
overgegaan.
Voorts deelt bovengenoemd Corr. bureau nog me
de, dat de stap, waartoe mr. Marchant is overge
gaan, het gevolg is van een ontwikkelingsproces, dat
niet onlangs tot uiting is gekomen, doch dat zich
eerder in den loop van jaren voltrokken heeft. De
overgang van minister Marchant tot het Katholieke
geloof zou, reeds in het vorige jaar hebben plaats
gehad. Minister Marchant zou zich op het standpunt
hebben gesteld, dat hij over deze aangelegenheid
eerst dan zou spreken, wanneer zijn geweten hem tot
spreken zou dwingen. Hij zou deze gedragslijn geko
zen hebben om het Kabinet in dezen toch reeds zoo
moeilijken tijd nieuwe zorgen te besparen.
Ook voor de ambtenaren uit zijn onmiddellijke om
geving van zijn Departement was de mededeeling van
minister Marchant's overgang -een volkomen verras
sing.
Wij hebben, zoo deelt genoemd Corr.-bureau ver
der mee, gisterenmiddag een kort telefonisch onder
houd gehad met mr. A. M. Joekes den voorzitter van
de Vrijzinnig-democratische Tweede Kamerfractie.
Mr. Joekes, die nog geen bericht had ontvangen
van de uittreding van mr. Marchant uit den Bond,
Mr. MARCHANT.
wenschte zijn oordeel nog op te schorten, doch kon
wel verklaren, dat mr. Marchant hieraan terecht
de consequentie heeft verbonden, dat hij onder deze
omstandigheden niet het ambt van minister van On
derwijs, Kunsten en Wetenschappen kon blijven
vervullen,
Mededeeling aan den ministerraad.
Naar wij vernemen, heeft mr. Marchant van zijn
overgang naar de Katholieke Kerk mededeeling ge
daan in de jongste vergadering van den Minister
raad.
Perscommentaar.
Ofschoon het laatste woord over deze gebeurtenis
nog wel niet gesproken zal zijn, heeft de pers er
nog niet veel commentaar op geleverd.
Uit wat er niettemin reeds over geschreven is, la
ten we hieronder het een en ander volgen.
Het Handelsblad schrijft onder het opschrift „Exit
Marchant" o.m. het volgende:
In ons land, waar de godsdienst een factor van
beteekenis in de politieke constellatie is, kan de
overgang naar het Katholicisme door een minister,
die gedurende zijn gansche staatkundige loop
baan bovenal op de bres heeft gestaan als vrij
zinnige, ternauwernood een aangelegenheid hee-
ten, die alleen de particuliere godsdienstige op
vatting van de persoon in quaestie betreft. Vooral
wanneer de overgang plaats vindt naar een ge
loof. dat, gelijk met den R.K. godsdienst het ge
val is, in den regel nauw verbonden is met een
bepaalde staatkundige partij. Aan een dergelijke
ontwikkeling kan dus een belangrijke staatkun
dige kant vastzitten.
Het blad acht het voor de hand liggend, dat mr.
Marchant, die „als vrijzinnig-democraat" in het mi
nisterie was opgenomen, zijn ontslag heeft ingediend.
Zijn partij heeft zich met zijn ministerschap „princi
pieel accoord verklaard."
Het ware dus ook tegenover de partij niet juist,
indien mr. Marchant, thans gewezen vrijzinnig-
democraat, zonder meer de portefeuille bleef be-
heeren, die hij in 1933 aanvaardde, nadat zijn
toenmalige geestverwanten hem hiertoe hun ver
trouwen hadden geschonken. Overigens zij hier
nog terloops opgemerkt, dat juist als leider van
het departement van Onderwijs, Kunsten en We
tenschappen, een Katholiek allicht anders tegen
over onderwijsquaesties, met name wat betreft
de verhouding tusschen openbaar en bijzonder
onderwijs, zal staan dan een bewindsman, bij
wien de vrijz.-dem. beginselen bovenal richtsnoer
voor zijn opvattingen daaromtrent waren.
Het Handelsblad acht het tenslotte „waarschijnlijk",
dat het Kabinet aan de Koningin zal adviseeren, voor
de plaats van mr. Marchant een man te zoeken, dio
de vrijzinnig-democratische beginselen is toegedaan.
Wordt het ontslag aanvaard?
Een andere vraag is echter, aldus schrijft „De
Avondpost" of de Koningin het ontslag zal aanvaar
den. Het hoofd van staat ziet zich hier ongetwijfeld
voor een moeilijke beslissing geplaatst, waarbij uiter
aard de minister-president als formateur van het ka
binet zijn advies zal hebben uit te brengen."
Men begrijpt nu beter.
Men ontkomt niet aan den indruk, aldus „Het
Volk", dat zijn toetreden tot het kabinet-Colijn voor
dezen (thans voormaligen) vrijzinnig-democrati--
schen leider bij zijn overgang een rol heeft gespeeld.
De heer Marchant heeft de politieke persoonlijkheid,
die hij tot dusver was, in het kabinet ten eenen male
verloochend en heeft een innerlijke toenadering tot
de denkbeelden der vier andere kabinetspartijen
doorgemaakt, die hem daarmede nagenoeg geheel
deden samenvallen. Zijn kerkelijke overgang vormt
de bezegeling dezer wijziging van politieke denk
beelden.
Men begrijpt nu ook beter hoe het mogelijk wrs,
dat de vrijzinnig-democratische minister zoo hard
handig het openbaar onderwijs kon aantasten en 't
bijzonder onderwijs buiten schot laten. Blijkbaar was
de heer Marchant van het openbaar onderwijs al
eenigen tijd afvallig geworden en had hij zijn hart
aan het kerkelijk onderwijs verpand.
Voor het kabinet vormt het besluit van den minis
ter zeker geen geringe moeilijkheid. De politieke
krachtenverdeeling in het ministerie is hiermede ge
heel op losse schroeven gezet.
De positie van den Vrijz.-Dem. Bond aan
getast.
De „Tel." schrijft o.m. het volgende:
In het algemeen gesproken is de positie van den
Vrijz. Dem. Bond door de handelwijze van mr. Mar
chant sterk aangetast. Een politieke partij kan on
mogelijk zonder schade te lijden haar meest vooraan
staanden vertegenwoordiger naar een ander kamp
zien overgaan. Minister Marchant is geenszins van
plan zich uit het politieke leven terug te trekken
en daar hij niet zij aan zij met de Vrijz. Democraten
langer kan vechten, zal hij voortaan tot hun politieke
tegenstanders behooren. Feitelijk had de minister
zich den laatsten tijd reeds sterk ontwikkeld in een
richting, die met de oorspronkelijke vrijzinnig-demo
cratische doctrines nog maar weinig te maken had.
Iedereen herinnert zich de sterk katholiek gekleurde
redevoering die de heer Marchant bij de eerste
steenlegging van de nieuwe abdij van Egmond heeft
gehouden.
Ook zijn standpunt ten opzichte der bewapening
en van de openbare school was slechts moeilijk in
overeenstemming te brengen met de traditioneele leer
der partij waartoe hij behoorde. Met het verdwijnen
van mr. Marchant uit den Vrijz.-Dem. Bond zal deze
ongetwijfeld neiging gaan vertoonen van terug té
keeren naar zijn oorspronkelijken politieken koers
