De B
rabantsche
Brief
van Dré.
DE GRUWELDADEN
TE OSS.
Ordeverstoringen tijdens een fascisten
vergadering.
De arrestaties te Oss duren voort.
Doodelijk ongeluk op onbewaakten
overweg.
Henier,
UI venhout, 23 Juli 1935.
Daar begint door den zo
mer al 'n herfstdradeke te
schichten.
In d' eikendreven gloeit
't eerste rood al door 't
loof. 'n Geel blaaike dwerlt
nou en dan al langs oe-
wen kop, de veugeltjes zijn
opgehouwen te zingen om
trent.
En als de lochten 's be
dekt zijn, 'nen Noordwester
'o*C mmmm ^oor de bosschen tiert, dan
7\, krijgt ge wezenlijk al 'n
'n hersterig gevoel over oe-
wen rug gekropen.
Den avond was de leste week maar killekes. Hij
wordt ok al iets langer. Vroeger valt den duster door
onzen notenkruin over den erft
Vooral gisterenavond, na allen regen van de voor
gaande dagen, was den buiten zuur.
Op 'n oogenblik stond Trui 'n bietje obsternaat uit
heuren krakenden zurgstoel op, grendelde de deur,
liet de valgordijnen zakken, stak de laamp aan en
zee: „dan maar zoow!"
Ik teek ze met 'n bietje verwondering aan.
„Welja", foeterde zij: „wilde geleuven, da'k 't lcie-
penvel op m'n ermen heb?"
„Of ge gelijk hebt, toeteloeris!"
„Da'k kiepen vel heb?"
„Neeë, da ge de kouw buitensluit."
«,,Zal ik", vroeg ze zo'n bietje gezellig en tortelig:
„2f,al ik nog efkens 'n wèrm bakske zetten? 't Heurt
qr zoow bij, ee, mee de laamp aan?"
En toen, amico, toen blonk er even zo'n lichtje in
heur oogen, of ze, of ze, hoe zal 'k da nou zeg
gen? of ze blij was weer „thuis" te zijn, zal 'k er
maar van maken.
Ollee, die ouwerwetsche wijven, jonk, die zijn
altij pas recht content, als ze mee heuren kearel al
leen zijn.
Voor den moment had heur dat zomersche zigeuner
leven met alle deuren en ramen open, alweer lang ge
noeg geduurd. Ze moest 's evenkes „uitblazen" daar
van.
Evenkes de deuren en ramen toe, evenkes de gor
dijn neer, de laamp óp, evenkes met zijn gebeiën ase
men tusschen den rust en de stilte van de vier hui
selijke muren, die den lesten tijd nie meer hadden
meegeteld.
Evenkes den statigen tik van de stèèrtklok moest
zij hooren; den koffie wou ze „hooren" trekken, als
den pot daar klukkend op 't petroleumstel te geuren
stond.
En ik?
Och, 'k mag geren de vrouw zoo heuren gang
zien gaan.
'k Zag veul ouwe bekenden terug, 'k Zag de ouwe
schaduws op m'n witte muren weer bewegen, lijk ik
ze heel m'n leven al ken. Anders klonk den negen
slag van de klok in 't goeie huis.
Bruiner gloeiden de plavuizen in oew gezicht, ge
zelliger kliederde den koffie in de kommen.
Verdijd, ja! 't Was toen ok voor mij, of ik na
langen tijd weer efkens „thuis" was.
Trui, 't vrouwelijke wijf in heur, had even getoo-
verd. Dat kennen wij lcearels nie, al verstaan we
't ok best.
„Sneeke koek erbij, Dré?" vroeg ze toen.
„Gèren, Truikc!"
,,'t Is wel kil, maar zoo is 't ok gezellig, ee?"
flikflooide ze, mee de bedoeling om mij uit te hoo
ren.
„Tuurlijk, wijf, we zouwen ons huiske vergeten, ee,
mee de tafel onder dieën notenlèèr alle-n-avond".
Toen schoof ze nog wa dichter bij, haalde uit den
zak onder heuren rok 'nen brief en zee: „nouw gaai
'k den brief van Wieskes nog 's op m'n gemak over
lezen."
Op 't zelfste moment joeg er 'nen sturmwind om
ons huis, dat 't vlammeke van 't oliestel danste. Den
notenlèèr hóórden we zijnen zwaren kruin rauschend
buigen. Enkele bolsters klotsten teugen de blinden
en op 't dak van 't stalleke.
,,'t Lijkt wel Bamis", zee Trui, groote oogen trek
kend: „we zitten hier goed, Dré!"
En gezellig wrong ze heuren rug in den makkelij
ken stoel en begost den brief open te vouwen. Maar
tegelijkertijd hoorden we 'nen bekenden stap op den
erft.
Den Blaauwe.
„Is 't nouw nie vergimd, toeterde Trui: „is da nouw
nie altij zoow!"
'k Moest er efkens om lachen, want dikwijls, ja,
valt den Tiest mee z'n neus in den boter, d.w.z.:
in den verschen koffie mee koek.
En óf ie 't was!
Ge kunt zijnen grooten sleffenden pas uit duuzen-
den kennen.
„Slapen guilie al?" riep ie achter de gegrendelde
deur.
„Ja", riep Trui.
„Dan wel te rusten, menschen", kwekte-n-ie terug,
maar meteen schoof ik den grendel weg en zee: „kom
binnen, Tiest, kom binnen jongen!" (Ja, 'k zal daar
mijnen besten kameraad buiten laten staan!)
„Kom ik ongelegen, Dré?"
„Zijde betutterd, Blaauwe?"
„Navond, Truike, alles kits?"
„Blaauwe", groette Trui, die nie zoo erg „blaauw-
achtig aangeleed" is, lijk ze da noemt.
Da's altij zoo geweest. Maar als den Tiest maar
even zit, dan draait ze gaauw bij. En of den Tiest
da nouw beseft, of nie beseft, ik heb 't nooit goed
geweten. Ik denk, dat ie meestentijen zoo wegkomt
bij de menschen. Dat ie nie beter weet, of 't heurt
zoo! Want den goeien kearel, da blijf ik zeggen,
heeft 'n hart van goud, maar zijnen rossen kop zit
'm wa teugen
Hij laat. z'n rosse stekels groeien lijk ze zelf willen,
alle kanten op, hij kamt zijnen „koster" (den hond)
méér, dan z'n eigen. Z'n kleine, lichte oogen „zwem
men" deur zijnen kop en daar den Tiest gèren pruimt,
kunt ge altij goed zien, waar zijnnen mond weers
kanten ouhoudt...!
Enne-da's nogal dicht bij z'n ooren. Mooi is ie nie
bepaald en ijdel is ie heel weinig.
Afijn, ge kent z'n portret en als ge dat éénmaal
„gezien" hebt, vergeet ge 'm nooit meer, deuzen lan
gen scharminkel met z'n doorgebogen knieën.
„Sodejuu, Truike, wa ruukt oewen koffie weer
lekker! Ik docht 'm achter de deur al te ruuken!"
Zo'n pluimke laat Trui nie onder heur.
,,'n Bakske hebben?"
„Gèren, as ik oe nie ontrief!"
„Dan zou 'k 't nie offreeren."
„Daar meende gij niks van Truike; 'k heb hier al
zooveul bakskes gekregen, da'k gewoon gerokt ben,
aan jouwen koffie. Ik ken 'm uit duuzenden, Aantje
nie te na gesproken."
Trui blonk en meteen knipte den smakkert 'n ogske
naar mij.
„Sigaar, Tiest?"
„Da witte, Dré, zonder sigaar krijgde me de deur
nie uit!"
Meteen kwakte-n-ie z'n „kiske" al in den turf
bak.
'k Zag 'n klein rillingske door Trui springen, want
den Blaauwe z'n kiskes zijn groot as kiepeneiers. En
zoo malsch als boter.
Maar z'n „schot" is altij raak. Hij mikt 'm er nooit
neven. (Keizer van de Mikkers, ee!)
„Guillie hebt 't oew eigen gezellig gemokt", zeet-ie,
als ie mijnen Vorstenlaander aanstak: ,,'t is effetief
zuur buiten!"
„Nieuws, Tiest?"
„Gin juu. Maar ik wou gèren 't adres hebben g'ad
van de boogschutterij in Geertbroek. Kende da?"
„Mot ik efkens zoeken, Tiest".
„Ga-d-oewen gaank en ge hoeft oe nie haasten.
Dré, as ik 't maar rap heb."
Onderwijle as ik zocht in m'n kistje, da 'k van 't op-
kamerke had gehaald, vroeg ik: „waar mot ge 't veur
hebben, Blaauwe?"
,,'k Wil huilie vragen of ze bogen van me gebrui
ken kunnen. En peezen en pijlen. Ge wit, ik snij die
dingen nog al vèèrdig en en de tijen zijn belab
berd."
Ik knikte.
„Zeuven kinders, mee de drie veurkinders van
Aantjes eersten man heb ik den kost te geven en
ze lusten wa, Truike!"
„Sneeke koek, Blaauwe?"
,,'k Lust van 't heele verken, Truike!"
„Nog 'n bakske?"
„Op één been kan 'k moeilijk staan, ee?"
„Hoe ga-get mee de fokkerij, Toiest?" vroeg ik.
„As ge nie te fel rekent, dan is er nog wel 'n ver
ken te verkoopen. Vleejen week nog een verkocht.
Aant moest centen hebben, dus 't Was nog nie
aan de wicht, 'k had 't gèren wa laanger gemest".
„Maar ge schèrelt deur den tijd, Tiest", troostte
Trui.
„Zekers, zekers", knikte-n-ie: ,,'k heb nóg gin kla
gen, horre! Waant m'ncn haandel in turf heb 'k ok
nog!"
„Turf, Tiest?" vroeg ik ongeloovig.
„Turf, ja!"
Ik keek Trui aan.
„M'n schuurke is leeg, Blaauwe, as ge 't mergen
of overmergen 's vol wil gooien?"
„Tuurlijk, bedaankt, vast horre, mergen lee-d-oew
stalleke vol! Eerste kwaliteit, groothaandelsprijs".
„Zeg, Blaauwe", lachte-n-ik: „ge doet gelcuf ik in
van alles!
Verkens, schietbogen, turf en groentes
„En bier en lammenade kunde ok van me krij
gen", vulde-n-ie aan. „Daar heb ik 'n agcntuurke
in. De Fielp nimt van me af, de „Gouwe Koei" afijn
'k heb .er nog al klaantjes in."
Onwillekeurig schoot ik in den lach. Trui zal vol
bewondering te kijken naar deuzen kearel, dien
haar altij weer overnieuw meevalt.
„Ik verkoop alles, behalve m'n wijf", lachte den
Blaauwe. „De tijen zijn rottig, werken is gin schaan-
de en de schouw mot blijven rooken."
„Da's ploeteren, Tiest!"
„Gaat nog al, Dré. Ik werk van 'smergens vijf
uur tot 's avonds negen, tien uur omtrent, maar de
rest van den dag ben 'k heelegaar vrij, heb 'k niks te
doen!" Toen kneep ie z'n oogskes 'n bietje dicht, 'n
bewijs dat ie leut heeft.
„Hier is 't adres", Tiest.
En as 'nen echten zakenman, amico, pakte-n-le
notitieboekje en potlood en schreef 't sjuust op.
Hij stond op.
„Nouw, menschen, da ge bedaankt zijt, da witte,
'k mot gaan. 'k Heb nog 'nen boog in te pakken,
die mot mergen naar den voerman. Welterusten sa
men!"
Veur we 't wisten was ie weg. Glee zijnen groo
ten, sleffenden pas den duister in.
Trui keek me aan. We zeeën niks. Ze dee den
brief van Wieske ,dien ze toch al uit heur hoofd
kende, weer terug in heuren zak.
Toen ruimde ze den koffierommel op en ging voor
den pap zurgen.
Eerst als we aan den pap zaten zee ze: „Dré, da's
'nen prachtkearel. Da klaagt nie, da murmereert
nie, da pakt den slechten tijd vast as 'nen kwaaien
hond en dwingt 'm lachende onder den knie. As alle
menschen zoo dejen
„En ge wou 'm nog wel buiten laten staan", plaag-
de-n-ik.
„Da was nie gemeend", zee Trui. „En as ie mergen
den turf brengt, geef ik 'm nog 'n bestellingske bier
en limonade mee".
Toen heb ik mijnen ouwen toeteloeris maar 's s
da's privee!
Vol.
Veul groeten van Trui en as altij ging horke min
der van oewen
toet a voe
DRé.
MOSLEY.
Londen, 25 Juli.
Tijdens een verga
dering in het
Raadhuis van
Stratford, waar de
leider der fascisti
sche zwarthemden
Sir Oswald Mos-
lcy het woord
voerde, kwam het
tot ernstige orde
verstoringen toen
de spreker ver
klaarde dat „ach
ter de huilende
bende van het
communisme zich;
de internationale
Joodsche gélrl-:
schieters verbor
gen".
Over het Itali-
aansch-Abessy-.
nisch conflict zei
Mosley, dat Enge
land zich moest
verheugen, wan
neer een groot be
schaafd land in
een land van sla
venhandelaars
voor de orde zorg-
ie.
Eenige personen
die den voortgang
der vergadering
onmogelijk maak
ten, werden uit
de zaal verwijderd
Nieuwe opzienbarende arrestatie. Een man
aangehouden, die van een aischuwelijk
misdrijf wordt verdacht. - Deed een
zoon zijn moeder omkomen in
een brandend hnls?
Oss: Dc gemecnte-politie arresteerde gisternacht
zekeren II. Rcynders, clie ervan verdacht wordt op
4 Februari 1934 betrokken te zijn geweest bij de in
braak bij den slager Janssen in de Vlashoek, waar
600 pond vleesch en spek werden ontvreemd.
Vorige week legde Dotje van Berne een volledige
bekentenis af en bekende hij ook dit misdrijf en
wees daarbij als zijn medeplichtige aan zijn broer J.
van Berne, die reeds voor andere misdrijven in ar
rest zit, Th. Weyergans, die destijds voor dit feit
door de rechtbank werd vrijgesproken en H. Reyn-
ders die destijds ook als verdachte was gearresteerd.
Reynders heeft gisternacht ten overstaan van in
specteur van Kempen een volledige bekentenis afge
legd en zal ter beschikking van de Justitie worden
gesteld.
In den loop van den dag worden nog meer ar
restaties verwacht.
Nauwelijks is de groote brand, waarbij een
moeder met drie kinderen om het leven kwa
men, tot opheldering gebracht, of de ge
meente Oss wordt weer opgeschrikt door de
arrestatie van den 45-jarigen J. N., die er van
verdacht wordt zijn moeder levend te hob-
ben laten verbranden.
Het gebeurde, in hetzelfde jaar, als de boven
staande afschuwelijke brandstichting in 1926, waar
in dit misdrijf is gepleegd, dat in wreedheid en weer
zinwekkendheid het vorige nog overtreft, en zijn
weerga in de geschiedenis der misdadigheid hier te
lande niet gemakkelijk zal vinden. De Koninklijke
marechaussee heeft thans zooveel aanwijzingen we
ten te verzamelen, dat zij Donderdag tot arrestatie
kon overgaan van den ongeveer 45-jarigen J. N., een
fabrieksarbeider uit Oss, beter bekend onder den bij
naam van den gekken Nijs. Hij wordt niet alleen
verdacht van brandstichting, in het huis van zijn
moeder, doch er zijn ernstige verdenkingen tegen
hem. dat hij zijn oude moeder opzet
te 1 ij k in de vlammen heeft doen
omkomen, met het doel, zich van de verzekerings
gelden meester te maken.
Destijds woonde op het Eugenaaispad te Oss de on
geveer 60-jarige weduwe T. N. Zooals ter plaatse
veelal voorkomt, waren in het huis verschillende ge
zinnen ondergebracht. Haar getrouwde zoon, de bo
vengenoemde gekke Nijs woonde met zijn gezin bij
haar in, en voorts waren eenige vertrekken ver
huurd aan een gescheiden man, zekere Hanegraaf,
die daar met zijn beide kinderen onderdak vond.
Op Zondagavond 2 September 1925 tegen midder
nacht brak plotseling brand uit in bovengoemd per
ceel. Het vuur greep met razende snelheid om zich
heen en in een minimum van tijd brandde het woon
huis als een fakkel. De bewoners, die zich reeds ter
ruste hadden begeven, werden door het vuur verrast.
Hanegraaf moest zich een uitweg door de vlammen
banen en slaagde er met levensgevaar in zijn kin
deren in veiligheid te brengen.
Toen H. vernam, dat de oude zich nog in het bran
dende huis bevond, snelde hij weer naar binnen en
slaagde er in het slaapvertrek, waar de vrouw door
de vlammen was opgesloten, te bereiken. Hij duwde
haar door een opgeschoven raam naar buiten, waar
haar zoon haar de hand reikte en in veiligheid
bracht. Alle menschen, die zich in het brandende
perceel hadden bevonden, waren dus gered. Inmid
dels woedde de brand met groote hevigheid voort
en in korten tijd was de woning in asch gelegd.
Wie schetst de schrik van de omstanders, toen de
Geen zeemonster, maar een „Water-Zepp", een gestroomlijnde race-boot die aan de wed
strijden te Long Beach in Amerika zal deelnemen.
In de Amerikaansche stad Oklahoma staan
op de trottoirs in verschillende straten boven
staande apparaten opgesteld, op enkele meters
afstand van elkaar. Op deze plaatsen kan
men zijn auto parkeeren en het daarvoor ver
schuldigde bedrag van 5 cent per uur moet
men in het apparaat werpen, waarbij men z'n
auto heeft neergezet. Na een uur gaat een
schel in het toestel over, wat voor den politic
beambte een aanwijzing is, dat er opnieuw
5 cent geofferd moet worden.
weduwe N. verdwenen bleek te zijn. Onmiddellijlc
begon men naar alle kanten te zoeken, doch zij was
nergens te vinden. Toen het blusschingswerk was
voltooid, werden de verkoolde resten van de onge
lukkige tusschen de puinhoopen van de verbrande
woning gevonden.
Bij het onderzoek is de oorzaak van den brand
nimmer opgehelderd, terwijl men er evenmin van
op de hoogte is geweest dat het slachtoffer gered was
en daarna toch is verbrand. De juiste toedracht van
dit afschuwelijke drama is dan ook nooit bekend ge
worden en tot nu toe heeft men steeds gedacht, dat
de vrouw door den noodlottigen samenloop van om
standigheden het brandende huis niet meer heeft
kunnen verlaten.
Het huis, dat aan de weduwe toebehoorde, was met
den inboedel verzekerd voor ongeveer f 4000 en
daar de eigenares overleden was, werd de verzeke
ringssom aan den zoon uitbetaald, die het pand op
fraaie wijzo liet opbouwen.
Met groote energie heeft de marechaussee de vage
aanwijzingen, waarover zij dezer dagen de be
schikking kreeg, uitgeplozen. Er is aan het licht
gekomen, dat er ten tijde van den brand oneenig-
heid tusschen moeder en zoon bestond over geleend
geld. Naar verluidt, had de vrouw haar zoon, die in
financieele moeilijkheden verkeerde, meermalen geld
geleend en wilde hij niet terugbetalen. Verschillen
de koeren was hierover reeds getwist. De zoon zou
door zijn moeder uit den weg .te ruimen, drie vliegen
in één klap slaan: de kwestie van het geleende geld
was uit de wereld, hij kreeg beschikking over de
verzekeringsgelden en ten overvloede had hij een
levensverzekering op de oude vrouw afgesloten.
Thans, 10 jaar na den brand is N. in handen der
politie gevallen.
In 1925 te Almkerk in militairen dienst gaf N.
reeds van zijn misdadigen aanleg blijk. Toen een
der officieren hem een straf had toegediend, was hij
hierover zoo verontwaardigd, dat hij zich op afdoen
de wijze wilde wreken. Tijdens den nachtdienst pas
seerde de luitenant hem per fiets en X. schoot hem
a bout portant van zijn rijwiel. De officier werd in
den nek getroffen, stortte bewusteloos en hevig
bloedend neer en N., meenend dat hij hem had ge
dood, richtte het geweer op zichzelf en schoot zich
door do borst. De luitenant had zulke ernstige ver
wondingen, dat hij gedwongen was wegens invalidi
teit met pensioen den militairen dienst te verlaten.
De dader was er evenmin goed afgekomen. Zijn eene
long was doorboord en hij heeft vele maanden in
het hospitaal moeten doorbrengen.
N. blijkt zich ook aan zelfverminking te hebben
schuldig gemaakt. Ilij had zich bij verschillende ver
zekeringsmaatschappijen tegen ongevallen verzekerd
en was geabonneerd op een aantal couranten en
tijdschriften, waaraan een ongevallenverzekering
voor de abonnees is verbonden. Toen hij zich op
deze wijze geld kon verschaffen aarzelde hij niet
zich een der vingers af te hakken. Na dit „ongeval
streek hij een vrij aanzienlijk bedrag aan verzeke
ringsgelden op.
Toen hij in den avond van 9 September 1934 met
zijn gezin afwezig was, brak er weer brand uit in
zijn woning, die hij op de plek, waar het in 1925 af
gebrande huis had gestaan, had gebouwd. De buren
bemerkten vrij spoedig den brand en waarschuwden
de politie. Een agent sloeg een ruit in en haalde
eenige meubelstukken naar buiten. Hierop werden
sporen van petroleum aangetroffen, hetgeen de po
litie aanleiding gaf, den bewoner bij zijn thuiskomst
te arresteeren. Hij hield zich evenwei van den domme
en opperde de veronderstelling dat anderen het huis
in brand hadden gestoken. De politie hield hem
eenigen tijd in arrest, mar moest hem tenslotte in
vrijheid stellen. De oorzaak van den brand werd
nooit opgehelderd en de verzekeringsmaatschappij
moest uitbetalen. De eigenaar kon zijn huis weer op
bouwen en hield nog geld over.
De marechaussee heeft bij deze arrestatie een bij
uitstek goeden vangst gedaan.
De aangehoudene heeft zijn bijnaam te danken
aan het feit, dat hij. wanneer hem dit van nut kan
zijn, voorgeeft niet wel bij het hoofd te zijn.
Wielrijder bij Castricum door den trein
gegrepen en onmiddellijk gedood.
Gistermorgen om ongeveer elf uur heeft op den on*
bewaakten overweg bij Castricum een doodelijk onge
luk plaats gehad. De 51-jarige winkelier A. J. Hover
uit Haarlem maakte in gezelschap van een 15-jarigen
jongen een fietstocht van Haarlem uit. Op den over
weg van den Schulpweg werd de heer II. plotseling
gegrepen door een Dieseltrein, die een proefrit maak
te, ter controleering van de remmen. De trein reed
op dat oogenblik met een snelheid van 120 K.M.
cn hoewel dadelijk geremd werd, stond het treinstel
pas na 500 meter stil. De man werd een 35 meter mee*
gesle ird en kwam in een sloot terecht met een ver
brijzelden schedel. Hij was op slag dood. De hem
vergezellende jongen, een zoon van een vriend van
H., kon nog juist op den overweg opzij springen en
bleef ongedeerd. De overledene was gehuwd, doch'
had geen kinderen.
