Geestelijk Leven
de V ries
T"
KIJKEtl is K0]9l>En tij CLOECK
door Astor.
ONS PROGRAM:
GRATIS PROEVENI
TOFFEES
V
Uw FILMS
Fotogr. Atelier en Fotohandel Arpad Moldovan, H. Niedorp
Bezoekt den grooten Landdag voor Staatspensioen te Nieuwe Niedorp op Zondag 18 Augustus
Zaterdag 3 Augustus 1935.
Postrekening
No. 23330
SCHAGER
78ste Jaargang. No. 9777
COURANT.
Int. Telef.
No. 20
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Vrijdags. Bij inzending tot
's morgens 8 uur, worden Advertentiën nog zooveel mogelijk in het
eerstuitkomend nummer geplaatst
Uitgave der N.V. v.h. P. Trapman Co., Schagen.
20 PAGINA'S.
Prijs per 3 maanden f 1.80. Losse nummers 6 cent. ADVERTEN-
TlëN van 1 tot 5 regels f0.85, iedere regel meer 15 cent (bewtjsno.
Inbegrepen. Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
In het vorige artikel heb ik twee der, uit. de ont-
yangen brieven opgemaakte, punten besproken.
Ik kom nu aan de volgende.
Punt 3: „Het geestelijk leven kan ook onder on
gunstige omstandigheden tot bloei komen".
Niemand zal ontkennen, dat de omstandigheden
een zeer grooten invloed uitoefenen op den mensen
als geestelijk d.i. als denkend, willend en gevoelend
wezen.
Eén enkele blik op onze medemenschen en hunne
geestelijke geaardheid is voldoende om er van over
tuigd te worden, dat er omstandigheden zijn, die
uiterst fataal op den mensch en zijn geestelijken en
in 't bijzonder op zijn zedelijken groei inwerken. Om
twee uitersten te noemen: zoowel groote rijkdom als
groote annoede werken ontaardend. Wie van zijn
jeugd af verkeert in een sfeer van overvloed, onder
gaat daarvan den invloed. Hij is geneigd zich als een
bevoorrechte te beschouwen en vindt 't heel normaal,
dat hij zooveel meer kan genieten dan anderen. Daar
om zal hij er in den regel niet.toe komen om zich
ernstig bezig te houden met die vragen, die onmiddel
lijk in verband staan met de menschelijke verhoudin
gen. Hij is aan zijn voorrechten gewend, hij profi
teert er van en toetst deze niet aan den gulden grond
slag der moraal, d.i. aan het beginsel dat zoo treffend
juist wordt geformuleerd in de woorden: „al wat gij
wilt dat de menschen u zouden doen, doet gij hun
desgelijks".
Deed hij 't wel, dan zou een verrassend licht voor
hem opgaan en zou 't kunnen gebeuren, dat hij in
plaats van „voorrecht" van „onrecht" ging spreken.
En een gewetensconflict ware onvermijdelijk.
En wie zou niet bij ervaring weten, dat een leven
van armoede noodwendig bij zeer velen afstompend
moet werken?
Bij zulk een leven is het haast onvermijdelijk, dat
de geest zich alleen bezig houdt met de vraag hoe
men stoffelijk kan blijven voortbestaan.
Toch werken zoowel in den rijke als in den arme
dezelfde driften. Ligt het dan niet voor de hand dat
deze bij beiden een uitweg zoeken?
Ik ga hier niet verder op in. Het is van algemeene
bekendheid dat de grootste degeneratie wordt aan
getroffen in de hoogste en in de laagste kringen dei-
samenleving.
Wel wil ik met nadruk er op wijzen, dat nie
mand geheel ontkomt aan den invloed van ongun
stige omstandigheden en dat iedereen daar
onder leeft. Ik schreef daarover reeds in het
vorige artikel.
Dit neemt evenwel niet weg, dat onder die ongun
stige omstandigheden sterk geestelijk leven zeker
m o g e 1 ij k is. Het zou er treurig uitzien als 't niet
zoo was. Trouwens de geheele geschiedenis der
menschheid levert hiervoor het doorslaand bewijs.
Altijd zijn er geweest, die geestelijk boven de groo
te menigte zijn uitgestegen. Dat waren de ketters,
wier lot vaak hard en bitter is geweest, maar die
niettemin nieuwe ideeën, hoogere strevingen aan de
menschheid hebben gebracht. En het is verblijdend,
dat wij in onzen tijd kunnen opmerken, dat het ras
der ketters nog niet is uitgestorven. Of juister ge
zegd, dat de verscherpt-ongunstige omstandigheden
zeer velen dwingen om zich op de groote levensvra
gen te bezinnen.
Of is het niet waar, dat in onze dagen een groeiend
aantal menschen er toe komt om zijn levensbeschou
wing te herzien?
De materieele nood wordt een prikkel tot denken,
tot kritiek op de traditioneela zedelijke en religieuse
begrippen.
Ik meen dus de bespreking van dit punt te kyn-
nen beëindigen met deze opmerking: de ongunstige
omstandigheden zullen, hoewel bij zeer velen scha
delijk inwerkend op het geestelijk leven, op den duur
nieuw geestelijk leven oproepen.
Punt 4. Is het einddoel van het menschelijk stre
.ven de socialistische staat?
Mijn antwoord kan kort en bondig zijn: Neen!
Bij dit enkele „neen" kan en mag ik echter niet
blijven.
Ik ben er sterk van overtuigd, dat de ontwikkeling
gaat in de richting van het socialisme en dat het
socialisme na korten of langen tijd moet komen. Om
dat het socialisme, van zedelijk standpunt bezien, een
hoogere vorm van samenleving vertegenwoordigt
dan het kapitalisme. Toch wil ik er tegelijkertijd op
wijzen, dat naar mijne meening nooit sprake zal
kunnen zijn van een socialistische staat, wel van
een socialistische gemeenschap. Men vergete
hierbij niet, dat het socialisme geen nationale gren
zen kent en dat de staat niet alleen nationalistisch
is, maar dienst doet als het instrument, waarvan een
heerschende klasse zich bedient om zich te handha
ven.
Dit echter in 't voorbijgaan.
De vraag loopt over het einddoel van het men
schelijk streven. Een einddoel bestaat niet. Immers
dit zou beteekenen dat elk streven voor goed ge
ëindigd was en dat is m.i. eenvoudig ondenkbaar. Er
zal nooit een oogenblilc komen, waarin de menschheid
kan zeggen: ik kan niet verder, alle mogelijkheden
zijn uitgeput, voor verbeteringen is geen plaats meer.
Nemen wij eens aan dat het socialisme werkelijkheid
is geworden. Dan zou de menschheid leven in een toe
stand, waarin voor ieder het stoffelijk bestaan is ver
zekerd, waarin de moordende concurrentie plaats
heeft gemaakt voor samenwerking om in de behoeften
van allen te voorzien. Maar dan leeft die mensch
heid nog niet in een paradijs, dan zal ze blijven
groeien. De techniek zal steeds worden verbeterd, de
kunst, de wetenschap, de religie zullen voortgaan
zich te ontwikkelen. Wij moeten ons heusch niet ver
beelden dat, wanneer voor allen het stoffelijk bestaan
is verzekerd (en dit is, dank zij de geweldige vorde
ringen der techniek, direct mogelijk) daarmede een
einde is gekomen aan alles wat het leven leelijk
maakt, omdat 't menschen verbittert en tot vijand
schap voert. Er zal omdat de menschen, in dezen
dezelfden blijven steeds afgunst, vijandschap, haat
zijn, als gevolg niet van economische verschil
len, maar van verschil van gaven. Het is een ken
merkende eigenschap van den mensch dat hij wij
zien dit reeds bij het kind graag de eerste is, op
welk terrein dan ook. En hierin ligt een blijvende
oorzaak van wrijving. Buitendien hebben wij rekening
te houden met moeilijkheden, die in verband staan
met de sexualiteit, met meer of minderen aanleg voor
geestelijke verfijning, voor uiterlijke beschavingsvor
men, met onaangename karaktereigenschappen, met
ziekelijke afwijkingen, enz.
Maar dit ééne staat volgens mij onomstootelijk
va9t: wanneer de economische ombouw der samen
leving zal voeren tot een maatschappij, waarin de
strijd om het bestaan is vervangen door redelijke
samenwerking, gepaard gaande met eerlijke distri
butie, dan wordt daarmede de gelegenheid geopend
voor een geestelijke ontwikkeling, zóó groot, dat wij
ons daarvan slechts bij benadering een voorstelling
kunnen vormen en dan wordt daarmede tevens een
einde gemaakt aan de waanzinnige vernietiging van
stoffelijke en geestelijke waarden, welke wij thans
waarnemen en welke tot een satanische hoogte
wordt opgevoerd door militairisme en oorlog.
Ja, ik zou het zóó sterk willen uitdrukken: de
waarachtige beschaving zal pas beginnen, wanneer
het economische probleem is opgelost in bovenge-
noemden zin.
Wij weten immers maar al te goed, hoe het mooi
ste en nobelste in den mensch thans kapot wordt
gemaakt terwille van het stoffelijk bestaan.
Daarom is van waarachtige beschaving in deze
maatschappij geen sprake. Als wij eerlijk zijn, moe
ten wij spreken van gevernisd barbarisme.
Niemand kan zeggen hoe het verloop van de maat
schappelijke ontwikkeling in de toekomst zal zijn.
Wel voelt ieder, die het wereldgebeuren waarneemt,
dat groote veranderingen, gepaard gaande misschien
met geweldige catastrophen, in aantocht zijn. Wij
hebben dit te aanvaarden als een evolutionaire nood
zakelijkheid. Een nieuwe samenleving is op komst
en zij zal een hoogere orde vertegenwoordigen
Maar zij zal daarover loopt de vraag niet het
einddoel beteekenen. Zij zal integendeel m.i. ver
rassende mogelijkheden scheppen voor de ontwik
keling der menschheid. Zij zal den dam doorbreken,
die thans den stroom der geestelijke evolutie tegen
houdt.
iiimiiiiimiBin
MEER WARMTE
MEER GEMAK
MINDER KOSTEN
MINDER STOF
Neem Centrale Verwarming
TTECHN. BUR.
ALKMAAR. Tel. 2197-3897
„Honderden referenties".
Een pakje prima Toffees
bij ieder half pond
VANAF 24 CENT
Bij Uw winkelier steeds versch verkrijgbaar
Punt 5.
In plaats van de regeering door de massa, moet
komen de regeering door den leider.
Dit punt is tegenwoordig aan de orde van den
dag. Sedert het optreden van Mussolini en nog ster
ker na de Hitleroverwinning in Duitschland, zien
wij overal in de wereld een streven ontwaken, dat
gaat in de richting van het fascisme of, zooals onze
oostelijke buren zeggen: van het nationaal-socia-
lisme. Dit beteekent dat een groeiend aantal men
schen geen vertrouwen meer heeft in de democratie
en geen anderen uitweg ziet om uit den chaos te
komen dan de aanvaarding van het leidersbeginsel,
d.w.z. dan de dictatuur.
Hierop wensch ik in de eerste plaats de aandacht
te vestigen dat de benaming leider (Führer, Duce),
in hooge mate bedriegelijk is. Daar zit iets gemoe
delijks in, iets van „geef me maar gerust de hand,
ik zal u brengen waar gij verlangt te zijn". De wer
kelijkheid is echter iets heel anders. Daar kunnen
dè gevangenissen en concentratiekampen van getui
gen, en, in 't bijzonder in Duitschland, de behande
ling van onze medemenschen, die tot het
joodsche volk behooren.
Laat ik op den voorgrond stellen, dat ik heelemaal
geen bewonderaar ben van de democratie en dat ik
de gebreken van het parlementarisme goed meen op
te merken. Ik treed dus niet op als een verdediger
daarvan. Ik ben van meening, dat de werkelijke re
geerders in de moderne maatschappij niet aan de
ministertafels zitten, maar in de kantoren der groo
te bankinstellingen, der machtige industrieën en in
de generale staven.
Wat beteekent nu regeering door den leider?
Zij, die om een leider roepen, die dus wenschen
dat één man regeert en de absolute macht in han
den heeft, verkeeren in de naieve meening, dat die
ééne man als een soort van messias de maat
schappij opnieuw zal ordenen en aan den heer-
schenden nood en de bestaande wantoestanden een
einde zal maken.
Maar zien zij dan niet, dat daar niets van terecht
komt en niets van terecht komen kan?
Waarom niet?
Omdat aan het karakter der samenleving, aan
wat men noemt haar structuur (samenstelling), door
de leiders niet wordt getornd.
Als wij een oogenblik zouden aannemen, dat Mus
solini of Hitier dit zouden willen (wat ik niet
geloof) dan nog zouden zij 't niet kunnen. Zij zijn
met handen en voeten overgeleverd aan de groote
geldmagnaten. En*deze machtige mannen begeeren
niets zóó vurig, als het behoud van het stelsel,
waardoor zij in staat worden gesteld zich onmete
lijke fortuinen te verschaffen.
In mijn artikelen gaat het steeds in de eerste
plaats om den mensch als geestelijk wezen. Wel ko
men wij daarbij natuurlijk ook telkens in aanraking
met de maatschappelijke verhoudingen, omdat deze
een belangrijke factor zijn voor de geestesgesteldheid
van dien mensch. En daarom mag deze factor nooit
uit het oog verloren worden. De hoofdzaak blijft
voor ons echter het geestelijk leven.
Welnu: welke waarde voor het geestelijk leven
heeft de leidersregeering, d.i. het absolutisme in den
vorm van het nationaal-socialisme?
Deze waarde is zuiver negatief, of met andere
woorden gezegd, de leidersregeering beteekent de
dood voor het geestelijk leven, omdat de vrije mee-
ningsuiting evenals het vrije onderzoek door haar
niet wordt geduld. In de nationaal-socialistischen
staat is noch de kunst, noch de wetenschap, noch
de religie, noch de pers vrij.
Hoe vele groote geesten hebben Duitschland moe
ten verlaten, hoe vele zijn gedwongen tot gehuichel
de sympathie met de nat.-socialistische levensbe
schouwing? Hoe vele worden er gebrutaliseerd en
gemarteld in de afschuwelijke concentratiekampen?
En het zal iedereen duidelijk zijn, dat het geeste-
vakkundig ontwikkelen, afdrukken en vergrooten.
Ons speciaal werk is een waarborg voor de beste
resultaten. Vlug en goedkoop. Verzending dagelijks.
Alle merkartikelen, films, papieren, camera's enz.,
in voorraad.
lijk leven bron van waarachtige beschaving
voor alles vrijheid noodig heeft om tot volle en rijke
ontplooiing te komen. Het is niet zonder reden ge
weest, dat eeuwen aaneen voor deze vrijheid gestre
den en geleden is. En de wereld in Europa en Aröe-
rika kon er tot voor korten tijd trotsch op zijn dat
deze vrijheid was veroverd. Thans wil het nationaal-
socialisme door middel van weerzinwekkend geweld
deze vrijheid vermoorden. Of het daarin slagen zal?
Misschien tijdelijk; op den duur nooit. Want het is
m.i. niet denkbaar dat de menschheid kan worden
teruggedrongen naar een eenmaal met groote moeite
en heldhaftigen strijd overwonnen standpunt.
Feitelijk predikt het nat.-socialismc een nieuwen
God en de naam van dien nieuwen God is: Staat.
Deze staat moet optreden als de alregelaar, moet
gansch het leven beheerschen. Aan hem moet de
mensch zijn persoonlijkheid offeren. En wat beduidt
dit anders dan dat de wil van hen, die
de staatsmacht bezitten, door ieder
moet worden opgevolgd?
En wee dengene, die staatsgevaarlijk wordt ge
acht! In het nat.-socialistische Duitschland heeft
men de gevreesde geheime staatspolitie (Gestapo)
en deze is almachtig. Het Pruisische hooggerechts
hof heeft uitgemaakt dat geen enkele rechtbank
bevoegd is klachten tegen de Gestapo te behandelen.
Er is dus geen hooger beroep mogelijk tegen'arres
taties, verbeurdverklaringen of andere maatregelen
welke deze Gestapo neemt. Als wij daarbij bedenken,
dat deze geheime staatspolitie nagenoeg geheel is ge-
recruteerd uit de beruchte S.S., dan voelen wij al het
afschuwelijke van het schrikbewind in Duitschland
en beklagen een volk, dat toch zoo veel groote den
kers en geestelijke werkers aan de wereld heeft
geschonken.
En allen, die in dezen gruwelijken tijd in hun wan
hoop roepen om een leider, mogen zich wel eens
ernstig bezinnen over wat een volk boven het hoofd
hangt, als het den weg van Duitschland gaat betre
den en zich vóór alles de vraag voorleggen: is het
voor iemand, die nog hecht aan geestelijke waar
den, geoorloofd dien weg op te gaan?
In een volgend artikel zal ik nader ingaan op de
diepe verontzedelijking, welke het van boven af op
dringen van een door den staat gewilden levensbe
schouwing als gevolg heeft. Dan zal ik iets vertel
len van de gruwelijke concentratiekampen, waarin
de somberste tijden uit het verleden schijnen terug
gekeerd te zijn.
Ik kom nu tot het laatste punt: „Onze tijd vraagt
om kracht. De slappe humaniteit moet worden over
wonnen."
Ik kan hierover zeer kort zijn. Deze woorden on
derschrijf ik onvoorwaardelijk.
Aan niets is grootere behoefte dan juist aan kracht,
aan geestelijke kracht om zich met zijn idealisme,
met-zijn geloof in den groei der menschheid, met. zijn
vertrouwen in de evolutie te handhaven. Nü komt
het er op aan niet tc wanhopen en te vertwijfelen.
Nü, meer dan ooit. Want de gevaren zijn groot. En
het allergrootste gevaar is, dat de mensch van heden
zijn idealisme verliest. Hoe vaak ontmoeten wij niet
menschen, die met noodlottige berusting alles om zich
heen aanzien, die zelfs niet meer verontrust worden
door de dreiging van een nieuwen wereldoorlog, waar
toe de staten zich voorbereiden?
Waar halen wij die kracht vandaan? Die kracht
Medewerking van Muziek- en Zangvereeniging van Nieuwe Niedorp
SprekersDs. BAAR, Alkmaar en H. BRUIN, Alkmaar.