Levendige handel
in benzineblikken
StofW**
todai WsT*) f
Economische
Kroniek
Werkloosheid
naar uitkomst (of misschien slechts naar verande
ring) smachten. De eerste omvat hen, die zich al
leen maar in stoffelijk opzicht slachtoffer gevoelen
van de crisis, welke de wereld teistert; de tweede
omvat hen, die zich de slachtoffers weten in geeste
lijk opzicht, wien 't pijn doet te zien hoe het geeste
lijk peil zich verlaagt, die opmerken hoe zedelijke
ontaarding als een besmettelijke ziekte doorvreet.
Natuurlijk vloeien beide stroomingen bij velen door
een, omdat ten slotte alle mcnschen stoffelijk wil
len blijven bestaan en maar weinigen absoluut ma
terialistisch zijn.
Met deze onderscheiding voor oogen, kunnen wij
evenwel ons hartelijk verheugen over het feit, dat
dc behoefte aan uitkomst algemeen begint te worden.
(Prof. Huizinga wijst op dit verschijnsel met deze
woorden: „Eerst sedert kort zijn stemmingen van
dreigenden ondergang en voortwoekerend bederf der
beschaving algemeen geworden. Bij de meosten
heeft eerst de economische crisis, aan den lijve ge
voeld (de meesten zijn nu eenmaal gevoeliger aan
het lijf dan aan den geest), d*m bodem tot zulke
gedachten bereid. Het ligt voor de hand, dat zij, die
over samenleving en beschaving stelselmatig en kri
tisch plegen te denken: wijsgeeren en sociologen, al
wel eerder wisten, dat het mot de hooggeroemde
moderne beschaving niet alles „in orde" was. Voor
hen is het bij voorbaat duidelijk, dat de economische
ontwrichting slechts een der verschijnselen is van een
cultuurproces van veel vvijderen omvang).
Deze behoefte aan uitkomst is de heilzame prikkel
niet alleen tot kritiek op het bestaande, maar ook
tot het zoeken naar de oorzaken van de decadentie,
van het moreel verval.
Het is waar dat dit zoeken vaak tot de wonder
lijkste opvattingen leidt. Een treffend bpwijs daar
van kreeg ik eens gedurende een treinreis. Ik zat
alleen in een coupé met een naar schatting ongeveer
veertigjarigen Rotterdamschen slager. Natuurlijk r
hoe kan 't anders tegenwoordig? kwam het ge
sprek op de dwaze toestanden, waaronder wij leven.
Ik opperde allerlei bedenkingen tegen maatschappe
lijke toestanden en den daarmede samenhangende
geestesgesteldheid. Toen kreeg ik het verbijsterende
antwoord: „Och, mijnheer, wat, praat u toch; de
zaak is zoo doodeenvoudig. Er is maar één oplossing
en deze is, alle machines moeten de wereld weer
uit!"
N"u ik aan dit gesprek terugdenk, krijgt voor mij
het woord van prof. Huizinga „er is geen terug" wel
zeer bijzondere beteekonis!
Ik vermeld deze tréinontmoeting als een curiosi
teit. De lezers mogen er even om lachen..
Die slager had wel heel weinig begrip van maat
schappelijke evolutie maar moet ik me daarom
in onverdraagzame vijandschap tegenover hem stel
len?
Of in 't algemeen gesproken: moet ik door on
verdraagzaamheid mij stellen tegenover anders
denkenden!
Dit is immers de vloek der onverdraagzaamheid,
dat wij daardoor verhelderende gedachtenwisselin.g
onmogelijk maken. En die verheldering hebben wij
juist zoo broQdnoodig.
Mij versta mij'wèl: Ik bedoel met verdraagzaam
heid niet dat wij anderer meening, welke wij ver
keerd achten, onbestreden zouden laten. Integen
deel; het is onze plicht deze te bestrijden; maar wij
hebben ons te hoeden voor hatelijkheden, voor
vijandschap tegenover de dragers van ideeën, welke
de onze niet kunnen zijn
Mcnschen als „landsverdediger" brengen de wereld
geen stap verder. Zij kapselen zich in in hun eigen
opvatting en Worden daardoor onvatbaar voor gees
telijken groei. Hun onverdraagzaamheid wordt het
graf voor hun geest.
En is het niet de psychologische wetenschap, wel
ke ons tegenwoordig toch wel eindelijk moest heb
ben overtuigd, van de buitengewone beteekeni3 van
den geest in het menschelijk evolutieproces?
ASTOR.
WOSTE AUTORIJDER TER DOOD
VEROORDEELD.
ZELDZAAM VONNIS IN ENGELAND. f3 GINGEN
OM GRATIE VOOR DEN DADER TE
VERKRIJGEN.
Voor de rechtbank te Winchester werd dezer da
gen een geval van buitensporig roekeloos rijden
behandeld, waaraan een auto-bestuurder zich had
schuldig gemaakt.
De beklaagde, een militair, had zich te verant
woorden wegens het feit, dat hij een een-en-twin
tig-jarig meisje met zijn auto had doodgereden. Het
noodlottig voorval had zich als volgt toegedragen:
Het meisje fietste met haar zuster in een stille
straat te Winchfield, toen de bewuste auto achter
haar aan kwam rijden, haar plotseling in volle
vaart greep en meesleurde. Zij kwam boven op de
motorkap te liggen, terwijl ook haar fiets werd
meegesleept. Een heel eind verder viel het meisje
van de motorkap af en bleef dood liggen. De woeste
automobilist reed met onverminderde vaart door en
was spoedig uit het gezicht verdwenen. De zuster
van het slachtoffer was daardoor niet in staat ge
weest, een signalement van den dader te geven, of
het nummer van den wagen op te nemen.
Daar in den laatsten tijd reeds eenige van derge
lijke gevallen waren voorgekomen, was de politie
natuurlijk zeer op haar hoede. Zoodoende zag zij
eenige dagen later een soortgelijk ongeluk gebeuren,
waarbij de bestuurder van den betrokken wagen in
volle vaart doorreed.
Er volgde dan ook een wilde jacht op den auto
mobilist, die zich niet aan trottoirs en stoplichten
stoorde en ook nog aan den verkeerden kant van
den weg reed. Een verkeersobstakel bracht ten
slotte het einde van de wilde jacht en maakte dat
de arrestatie niet veel moeilijkheden meer oplever
de.
Bij onderzoek van de auto nu werden aan de
treeplank en aan het spatbord van den wagen ha
ren van het bovenbedoelde doodgereden meisje ge
vonden. Bovendien werd de gearresteerde op het
politiebureau met verschillende vrouwen, die in
den laatsten tijd waren aangereden, geconfronteerd
en door één van haar als de roekelooze rijder her
kend.
Toen de hieron betrekking hebbende strafzaak
dezer dagen werd behandeld, hoorde de roeke-looze
militair de doodstraf over zich uitspreken,.
De familieleden van den ter dood veroordeelde
zijn echter van meening, dat deze niet toerekenbaar
kan worden geacht voor zijn daden, daar hij in zijn
jeugd tengevolge van het neerstorten in een ruim
tien meter diepen put aan vallende ziekte heeft
geleden. Ook heeft hij een half jaar in een inrich
ting voor lijders aan geestesstoringen vertoefd. Door
deze verklaringen komt de zaak volgens hen dus
wel in een ander licht te staan.
Naar aanleiding hiervan hebben verscheidene In
vloedrijke personen, kerkgenootschappen en ver-
eenigingen zich dan ook tot den minister van bin-
nenlandsche zaken, Sir John Simon, gewend om
vernietiging van h©t vonnis te verkrijgen.
Met belangstelling mogen wij dus het verdere
verloop van deze zaak tegemoet zien.
DE GEÏMPROVISEERDE DOUCHE
VAN DEN NEGER. WATER
RESERVOIRS, DIE IIET LEGER
VERGEZELLEN.
DZJlBOETI.
De Amerika'ansche benzineblikken en de Engelsche
blikken, waarin petroleum wordt afgeleverd, echte
symbolen van de beschaving van den blanken man
in de woestijnen van Uost-Afrika, worden thans in
zoodanige hoeveelheden naar Anessynië gesmokkeld,
dat men zich daarvan nauwelijks een denkbeeld
kan vormen. Zij worden er in hoofdzaak gebezigd
als water-reservoirs voor de honderdduizenden
krijgsieiden van Haile Selassie. Er zijn echter nog tal-
looze andere doeleinden, waarvoor deze goedkoope
blikken kunnen worden gebruikt. Met schelle, op
zichtige kleuren beschilderd doen zij dienst als
bloemvazen. Ook worden er met een spijker gaatjes
in geslagen, waarna de inboorlingen in Fransch en
Britsch Somaliland ze bezigen als geïmproviseerde
douche, als ze een bad nemen. In de eerste plaats
echter doen zij thans, nu de oorlog in Oost-Afrika
woedt, dienst voor het doel, waarvoor ze oorspron
kelijk zijn bestemd, namelijk om er benzine in te
vervoeren.
De inboorlingen hebben er een fijnen neus voor,
om voordeelige zaken te maken met allerlei dingen,
die voor een ander waardeloos zijn. Het behoeft dan
ook geen verwondoring te wekken, dat thans de han
del in leege benzineblikken een ongekende vlucht
heeft genomen in het Zwarte Werelddeel. Karavanen
bestaande uit honderden kameelen en muildieren,
hoog opgetast met deze zeldzame handelswaar, trek
ken langs de oude slavenpaden Abessynië binnen.
Voor deze leege blikken worden fantastische prijzen
betaald, die soms oploopen tot een Maria Theresia-
thaler.
Wanneer men bedenkt, dat duizenden en nog eens
duizenden van deze blikken, die 20 liter kunnen be
vatten, met het leven brengende water worden ge
vuld door de vrouwen en den optrekkenden Abes-
sijnschen soldaten achterna worden gedragen door
de dorre, gloeiende heete. waterlooze woestijnen,
zoodat zij een beslissende rol kunnen spelen in het
succes of de mislukking der militaire operaties, zal
men het zeer begrijpelijk vinden, dat de handel in
benzineblikken bloeit.
Terwijl ze vroeger voor honderdlei doeleindett
werden gebezigd zoo werden zd^bijyporbeeldf ge
heel opengescheurd en platgeslagen, waarna hét
blik dienst deed als bouwmateriaal voor Wanden eri
dak der hutten wöfden ze 'thans öveial' ijverig
verzameld en verkocht aan de leiders van karava
ren. die weten dat zij er goed geld aan zullen ven
dienen, zoodra zij er eerst maar eenmaal de Abes-
sijnsche grenzen mee ovei zijn.
Geef voor dien bloffenden hoest
dadelijk Akker's Abdijsiroop.
Het behoeft geen kinkhoest te zijn, maar
een kinderhoest moet niet verwaarloosd
worden. Waarom Uw kind noodeloos te
laten lijden. Waarom zoudt Ge niet juist nog
op tijd het beste en meest krachtige middel
geven. Dat middel is toch Akker's Abdij
siroop, die reeds zoovelen geholpen heeft I
Heeft Uw kindje het benauwd? Slaapt het
's nachts niet door hoesten, kuchen of
piepen op het borstje? Abdijsiroop zal Uw
kind helpen, die slijm losmaken, de hoest
rijp maken en stoppen. En morgen ziet Ge
niet meer de traantjes in de oogen door
dat afmattend hoesten. De afmatting van
de ademhalingsorganen is weggenomen, de
ademhaling zal weer ruim en diep zijn.
Thans slechts 75 ct. per flacon!
ZONDAG 8 DECEMBER.
HILVERSUM (1875 M.)
8.30 NCRV, 9.30 KRO, 5.00 NCRV, .745—11.00 KRO.
8.30 Morgenwijding; 9.30 Gram.pl; 10.00 Hoog
mis; 1120 Kamermuziek; 12.00 Gram.pl. en lezing;
2.00 Cursus; 2.30 Orkestconcert en Gram.pl; 4.15
Ziekenlof; 5.00 Gewijde muziek; 5.20 Geref. Kerk
dienst; 7.00 Chr. Zangvereeniging „Zingt den
Heer"; 7.45 Berichten, causerie; 8.15 KRO-orkest
mmv. solisten; 9.00 Gram.pl; 9.20 Koorconcert; 9.30
Gram.pl; 9.40 Kamerorkest; 10.00 Voordracht; 10.10
Koorconcert; 10.30 Berichten, gram.pl.; 10.40—11.00
Epiloog.
HILVERSUM (301 M.)
8.55 VARA, 10.00 VPRO, 12.00 AVRO, 5.00 VARA,
8.00 AVRO. 8.55 Orgelspel; 9.00 Voetbalnieuws;
9.05 Tulnbouwpraatje; 9.30 Vervolg orgelspel; 9.45
Lezing; 10.00 Zondagsschool; 10.30 Vrijz. Kerkdienst
12.00 Filmpraatje; 12.30 Kovacs Lajos' orkest en
Gram.pl; 1.45 Boekbespreking; 2.15 Gram.pl; 2.35
Verslag voetbalwedstrijd Ierland—Holland4.30
AVRO-Decibels; 4.55 Sportnieuws; 5.00 Gram.pl;
5.30 Voetbalpraatje, sportnieuws, Gram.pl; 6.00 Ra-
diotooneel; 7.00 De Flierefluiters; 8.00 Berichten;'
8.15 Omroeporkest mmv. solist; 8.45 Causerie; 8.55
Gram.pl; 9.15 Radio-journaal; 9.30 Zang en orgel;
9.50 Radiotooneel; 10.10 AVRO-Aeolian-orkest;
11.00 Berichten; 11.1012.00 Dansmuziek.
DROITWICH (1500 M.)
9.50—10.35 Kerkdienst; 11.20—12.35 Kerkdienst;
12.50 BBC-Northern-Ireland-orkest; 1.50 Populair
conqert; 2.35 Harp-kwintet; 3.20 Gram.pl; E. Pini en
zijn 'orkest; 4.50 Voor de kinderen; 5.20 Lezing;
5.40 Radiotooneel; 7.40 Pianoduetten; 8.15 Kerk
dienst; 9.05 Liefdadigheidsoproep; 9.10 Berichten;
8.20 Callender Senior Band; 10.05 Populair concert;
1.05 Epiloog.
RADIO-PARIS (1648 M.)
7.20, 8.20 en 11.20 Gramofoonplaten12.20 Orgel
concert; 1.10 Kamermuziek; 3.35 Literair-muzikaal
programma; 5.20 Orkestconcert; 7.20 Zang en decla
matie; 8.20 Zang; 9.05 Radiotocneel; 11.05 Dans
muziek; 11.3512.35 Populair concert.
KEULEN (456 M.>
5.20 Havenconcert; 7.50 Keulsch Strijkkwartet; 11.20
Uit Berlijn: Militair orkest, Omroepkleinorkest en
solisten; 3.20 Omroeporkest en solisten; 6.20 Spel
met muziek, mmv. solisten en het Weragkamer-
orkest; 8.20 Omroeporkest; 9.50 Vroolijk program
ma; 10.2011.20 Dansmuziek.
BRUSSEL (322 en 484 M.)
322 M: 10.20 Gram.pl; 11.20 Russische muziek; 12.20
Salonorkest; 1.30—2.20 Gram.pl; 5.20 Omroeporkest
6.20 Gram.pl; 6.35 Vocaal concert; 7.20 Dito; 8.20
Operetteconcert. In de pauze: Hoorspel en Gram,
pl.; 11.30—12.20 Gram.pl; 484 M.: 10.20 Symphonie-
concert; 11.50 en 12.20 Gram.pl; 1.30—2,20 Salon
orkest; 5.20 Kamermuziek; 6.20 Salonorkest; 7.35
Gram.pl; 8.20 Variété-programma; 9.20 Radiotoo
neel; 9.45 Omroeporkest; 10.30 Dansmuziek; 11.20—
12.20 Gram.pl.
DEÜTSCHLANDSENDER (1571 M.)
7.20 Populair concert; 9.20 Berichten; 9.53 Concert;
10.05 Weerbericht; 10.20—12.15 Dansmuziek.
MAANDAG 9 DECEMBER.
HILVERSUM (1875 M.)
NCRV.-uitzending. 8.00 Schriftlezing; 8.15—9.30
Gram.pl; 10.30 Morgendienst; 11.00 Chr. lectuur;
11.30—12.00 en 12.15 Gram.pl; 12.30 Orgelconcert;
2.00 Voor de scholen; 2.35—3.15 Causerie; 3.30
Knipcursus; 4.00 Bijbellezing; 5.00 Gram.pl; 5.30
Viool en piano; 6.30 Vragenuur; 7.00 Berichten; Re
portage, 7.30 Vragenuur; 8.00 Berichten; 8.05 NCRV-
orkest; 9.00 Causerie; 9.30 Vervolg concert (Om
10.00 Berichten); 10.3011.30 Gram.pl.
HILVERSUM (301 M)
Algemeen programma, verzorgd door de VARA.
8.00 Gram.pl; 10.00 Morgenwijding VPRO; 10.15 De
clamatie; 10.40 Trio Favoriet; 11.05 Declamatie;
11.20 Trioconcert; 12.00 Gram.pl; 12.30 VARA-Or-
kest; 1.30—1.45 Gram.pl; 2.00 Orgelspel; 2.45 Voor
de Vrouw; 3.15 Viool en piano; 3.45 Gram.pl; 4.30
Kinderuur; 5.00 De Notenkrakers; 6.00 Orgelspel;
6.30 Muzikale causerie 7.10 Lezing; 7.30 Zang- en
Vioolrecital; 8.00 Berichten; Causerie; Gram.pl;
9.00 Pianorecital; 9.25 Hoorspel; 10.00 Berichten,
10.15 E. Walis' orkest mmv. soliste; 11.0012.00 Gr.
pl. en pianorecital.
DROITWICH (1500 M.)
11.2011.50 Gram.pl; 12.05 Schotsche Studio-orkest;
I.05 Gram.pl; 1.502.20 Orgelconcert; 3.203.55
Gram.pl; 1.502.20 Orgelconcert; 3.203.55 Gram.
pl; 4.20 Cello en piano; 4.50 Orkestconcert mmv.
solist; 5.35 Kwintetconcert; 6.20 Berichten; 6.50
Schütz-concert; 7.10 Lezingen; 8.20 Guitaarsoli; 8.50
BBC-Theater-orkest en solist; 9.50 Berichten; 10.20
Kamermuziek; 11.35—12.20 Dansmuziek.
RADIO-PARIS (1648 M.)
7.20 en 8.20 Gram.pl; 12.35 Kamerorkest; 5.50 Or
kestconcert; 8.20 Zang; 9.05 Kwartet en solisten;
II.3512.35 Populair concert.
KEULEN (456 M.)
5.50 Concert; 11.20 Neders. symphonie-orkest; 1.35
Schrammelmuziek; 3.30 Pianorecital; 4.20 Orkestcon
eert; 6.05 Populaire muziek; 8.05 Omroepkleinorkest
9.5011.20 Concert.
BRUSSEL (322 en 484 M.)
322 M.: 12.20 Gram.pl; 12.50 Omroeporkest; 1.50
2.20 en 5.20 Gram.pl; 6.35 Salonorkest; 7.35 Gram.
pl; 8.20 Symphonieconcert; 10.3011.20 Gram.pl;
484 M.: 12.20 Salonorkest; 1.30—2.20 Dito; 5.20 Po
pulair concert; 6.20 Gram.pl; 6.50 Kamermuziek;
8.20 Omroeporkest; 10.30—11.20 Dansmuziek.
DEÜTSCHLANDSENDER (1571 M.)
7.30 Populair concert; 9.20 Berichten; 9.50 Zang en
piano; 10.05 Weerbericht; 10.2011.20 Dansmuziek.
Waarheen de bestrijding in
Duitsehland heeft gevoerd
De afgeloopcn week heeft in de Tweede Kamer
minister Slingenberg hot een en ander gezegd over
werkverschaffing. Hij stelde zich daarbi. op het stand
punt, dat voor de werkverschaffing een drietal grond
slagen golden, waarvan de eerste er op neerkwam,
dat de objecten z cdanig moeten zijn, dat ze zonder
werkverschaffing niet of eerst veel late zouden wor
den uitgevoerd, de tweede, dat de arbeiders moes'en
roulceren en de derde, dat de werkverschaffinTsIoo-
ncn lager moesten zijn dan in het vrije bedrijf.
Wat is een object voor werkverschaffing?
Zoo op het oog lijkt Tiet of daarmee het terrein is
afgebakend. Maar in dc practijk doen zich af en toe
nog al eens moeilijkheden voor, doordat conflicten
ontstaan tusschen overheid en arbeidersorganisaties
over de vraag of het een of ander object valt onder
de eerste door den minister genoemde grondslag. We
zouden daarvoor b.v. kunnen wijzen op een werk als
dat van de restauratie van de Groote Kerk te Alk
maar, waaromtrent de mceningen indertijd verdeeld
waren. Door middel van den invloed, welke de ar
beidersorganisaties op den gemeenteraad konden uit
oefenen, hebben deze weten door te zetten, dat he'
aandeel in de kosten, hetwelk de gemeente had bij
'e dragen, achterwege bleef. Tot dusverre is het
eenig zichtbare gevolg daarvan, dat het werkobject
van de baan schijnt te zijn.
Dit punt van niet of eerst veel later uitvoeren ver
oorzaakt daarom in den regel nog al eens last. .Ta,
men zou kunnen zeggen, dat hierin de heele moeilijk
heid van de werkverschaffing ligt opgesloten.
De werkobjecten moeten nattig zijn.
Want naast de bijzonderheden, welke de minister
zegt, dat de werkobjecten moeten bezitten, is zeker
nog fe noemen de omstandigheid, dat ze tot op zekere
hoogte nuttig moeten zijn. Ziet men daarvan af, dan
bestaat de kans, dat men vervalt tot dwaasheden,
zooals b.v. de vorige eeuw in Ierland geschiedde, toen
men de werkloozen wegen liet aanleggen, die ner
gens heen liepen. Of, wat daarop veel gelijkt, dat
men „land" gaat winnen, zooals dat de laatste ia-
ren gedurende het nationaal-socialistisch bewind in
Duitsehland geschiedde, zoodat na eenigen tijd de
Mlustraties kieken kunnen opnemen van arbe'ds-
dienstplichtigen te midden van het voor het vader
land veroverde gebied, bestaande uit klinklaar duin
zand. waarop zelfs de helm nog geen kans zag wortel
te schieten. Het ligt voor de hand, dat men beter doet
de bedragen, welke dergelijke werken vorderen, maar
zonder arbeid uit te betalen, want dat gedeelte, wat
uit materiaalkosten bestaat, is als weggegooid te be
schouwen.
Een andere soort van arbeid, welke hiermee tot op
zekere hoogte vergelijkbaar is, is die welke wordt
verricht bij de fabricage van oorlogsmateriaal. Het
voortgebrachte is iets wat als volmaakt onproductief
kan worden beschouwd, ja men zou zich kunnen
voorstellen, dat het terecht als meer dan het neutrale
onproductief werd aangemerkt, n.1. als productie-ver
nietigend.
Daartegenover slaat, dat het, voor zoover het den
oorlog verhoedt," zou kunnen worden opgevat als
een middel, waardoor de bestaande rijkdommen wor
den beschermd. Hoezeer het echter slechts kosten
vraagt, zonder iets op te leveren is ten overvloede
bewezen door de, helaas eemzachten dood gestorven
ontwapeningsconferentie en door het feit, dat nu weer
een vlootconferentie op handen is. Dc deelnemers
willen alle gaarne een eind maken aan de bewape
ning te land en ter zee, omdat ze zoo duur is, al kwam
het dan ook nimmer tot een bevredigend resultaat.
Het zijn vooral de kosten, die de uitvoering der
.werkobjecten bemoeilijken, aldus ongeveer drukte de
minister zich uit. Dat op zichzelf is niets venvonder-
lij ks, het spreekt voor zich.
Wat echter niet wegneemt, dat er nog altijd velen
zijn, die daaromtrent zeer eigenaardige inzichten hul
digen. ITqI is natuurlijk hun bedoeling de nooden van
dezen tijd te verminderen, een zeer prijzenswaardig
doel, zonder twijfel. Tn deze richting zou ook het Plan
van den Arbeid noeten werken, het meest verre-
traande project, dat wij in ons land in dit opzicht ver
moedelijk ooit hebben gekend.
Het is niet onze bedoeling het ditmaal over dit
olan in het bijzonder te hebben. Wel echter willen
ve wijzen op de gevolgen, die aan soortgelijke pro-
'ecten in de practijk zijn verbonden, waarbij we
eigenaard i ge rwij ze een kleine excursie voorstellen
naar het land, waar mensehen regeeren, die mogen
worden betiteld als directe antipoden van de ontwer
pers van het Plan, naar het nationaal-socialistische
Duitsehland.
Want, hoe sociaal-democraten en nationaal-
socia'listen onderling ook over elkaar mogen
denken, er kan geen twijfel aan bestaan, dat
beiden onverbiddellijk den oorlog verklaren aan
werkloosheid. En ook de wegen, welke zij zich
voorstellen te bewandelen, liggen niet zoo heel
ver uit elkaar. Want ook weer bij beiden zijn de
kosten geen hoofdzaak. Hun gezamenlijk systeem
komt ongeveer neer op: „Wanneer de regeering
wil, dan is het geld er."
„De uitersten raken elkaar", zegt nu eenmaal een
lollandsch spreekwoord.
Tn Duitsehland heeft men geen kosten geschuwd,
wellicht nog in mindere mate dan de sociaal-demo
craten dit zouden doen, want en dit is één der
voornaamste verschilpunten tusschen beide richtin
gen de nationaal-socialisten zijn felle militairis-
ten. Behalve voor werkverschaffingsobjecten van den
vreemdsoortigsten aard als boven aangegeven, heb
ben ze kapitalen aangewend voor oorlogsdoeleinden.
Hierdoor zullen de gevolgen zich weliswaar in nog
sterkere mate voelbaar maken aan het voorbeeld
zelve doet dit niets af. Het wordt er alleen overzich
telijker door. Wel zullen sommigen een groot ver
schil zien tusschen oorlogsuitgavcn en die voor
werkobjecten, vooral wanneer aan deze laatsten met
eenige moeite een productief tintje te geven is. Maar
dat verschil is toch hoogstens slechts gradueel.
Wanneer we dus een oogenblik onze aandacht aan
Duitsehland wijden, dan zien we daar hoe èn door
het inrichten van de arbeidsdienstplicht -èn door de
restauratie van het leger met de daaraan verbonden
oorlogsindustrie, de werkloosheid belangrijk is afge
nomen. Geheel ovei'wonnen is ze ook door deze paar
denmiddelen niet.
De hoogste wensch van een Duitscher
moet zijn: veel belasting betalen.
De gelden daartoe zijn gehaald vanwaar men ze
slechts kon krijgen. Er is overal geleend natuur
lijk alleen in het binnenland, \tant het buitenland
hield zich wel wijselijk off side de belastingen
zijn opgeschroefd totdat ze drukken als een cente-
naarslast. Men zal zich in dit verband herinneren
hoe voor eenigen tijd een hoofdambtenaar van het
Duitsche departement van financiën in een verga
dering als zijn meening te kennen gaf, dat het wel
dra eens Duitschers hoogste wensch zou zijn zooveel
mogelijk belasting te betalen.
Werkloosheidsbestrijding door verlaging
van het levenspeil.
Ook dit alles echter was nog niet voldoende. De
kunstmatig bestreden werkloosheid vorderde meer
van het Duitsche volk en de staat vond dit door de
natie een nieuwe last op te leggen. De invoer van
levensmiddelen, grondstoffen der textielindustrie en
andere meer werd successievelijk afgesneden en
daarvoor in de plaats trad er een, die het land voor
zag van alles wat noodig was voor dc oorlogsindustrie
Dit uitte zich bij het publiek in stijgende prijzen der
consumptiegoederen, d.w.z. in een dalend levenspeil.
Wanneer dus de werkloosheid gedurende enkele
jaren belangrijk kon worden gereduceerd, dan is dit
gegaan op kosten der reserves, die door het rijk wer
den geleend en verteerd, op kosten van het volk,
eenerzijds in den vorm van zware belastingen, an
derzijds in die van een dalend levenspeil.
Naar het schijnt begint bij onze buren de bedrij
vigheid in de oorlogsindustrie af te nemen. Aan alles
komt eens een einde. Evenwel, dat beteekent on
middellijk stijgende werkloosheid. En gezien het
feit, dat de toestanden in den tusschentijd vermoede
lijk heel wat slechter zijn geworden, mag men zich
met eenige ongerustheid afvragen voor welke con-
seauenties het land weldra zal staan.
Ons echter kan het een leering zijn wat voorzich
tig te zijn bij het kiezen van de middelen ter bestrij
ding der werkloosheid.
Ik hoor al zeggen: „Maar die objecten uit het
Plan zijn zuiver productief". Men kan daarover van
inzicht verschillen. En ik sprak ook alleen maar
van „voorzichtig". Niets doen, zou lieel verkeerd zijn.
Te veel echter eveneens.
