KERST-IMPRESSIE
ERSTFEEST twee landen
zijn er, waar het Kerstfeest
sinds jaren en eeuwen een
zeer bijzondere beteeken is
heeft gehad: dat is Duitsch-
land met zijn „Weihnachten" en Engeland
niet zijn „Christmas". Wij hier in Holland,
zijn voor zoover het tenminste betreft
het geven van geschenken meer actief
geweest bij het vieren van het Sinterklaas
feest op 5 December.
Maar, dank zij de openstelling van de
grenzen, tengevolge van de technische
transportverbeteringen, de vooruitgang van
qe verkeersmiddelen en den toevloed van
buitenlanders naar het vette kleilandje,
dat óns vaderland is, komt ook hier in
Nederland het Kerstfeest als familiefeest
steeds meer in eere en maakt Sinterklaas
langzaam maar zeker plaats voor
het Kerstmannetje.
Uit het Oostelijke geboorteland
van de Kerstviering geven wij
hier een serie beelden, die in
hun samenstelling een impres
sie geven van de Kerstsfeer
Van het midden uitgaande en
naar links-onder draaiend, zien
we dan het volgende: 1. De
werkplaats van het Kerstman
netje...: Lauscha, in Thüringen,
waar de bonte versierselen van
onzen Kerstboom geblazen, be
schilderd en geëxpedieerd wor
den. Nijvere handen pakken de
broze, glazen ballen en bonte
slingers in kartonnen doozen...
Honderden en duizenden, ja
tien- en honderdduizenden zijn
er noodig om aan de vraag te
voldoen! Zoo gaan ze naar alle
uithoeken van de wereld, om
daar het boompje te versieren en
het kind (2) in verrukking te
brengen... Vaders en moeders
gaan winkelen in de verlichte
-traten, die een Kerstsfeer ade
men... dank zij de bonte lichtjes,
het groen aan de gevels en de
gewijde stemming, die den hei-
iigen avond voorafgaat. Hier
/.iet men (3) de Weyerstraat te
Keulen in Kerststemming... en
bij 4, eveneens een Keulsche
straat, die prachtig versierd is
niet speciale Kerstreclame's,
enorme kaarsen en teekeningen,
een straat, die alleen reeds door
Ie gezellige drukte noodt tot
koopen. In de verte de torens
van den beroemden Keulschen
Dom. Dan gaan we naar de
provinciestadjes, die er zoo schil
derachtig kunnen uitzien, vooral
als Kerstmis een zoogenaamde
„Witte Kerstmis" wordt, d.w.z.
wanneer er sneeuw gevallen is
en de kerktorens en daken (5)
besneeuwd zijn en het maanlicht
zoo fraai weerkaatsen. Op het
marktplein van de oude Hanse-
stad Lemgo/Lippe heeft men 'n
reusachtigen „Kerstboom-voor-
allen" opgericht, terwijl Soest
in Westfalen bekend is om het
„Gloria-zingen" op den toren
trans (6). En in de kraampjes
op de Kerstmarkt in de Berliner
Lustgarten verkoopen ze aller
lei heerlijks; verkoopers en ver
koopsters, uitgedoscht in de
aardige kleeding van de vorige
eeuw, bieden er de „Lebkuchen"
te koop aan, een Kerst-attribuut,
dat in de Folklore van dit feest
'een belangrijke rol speelt (7).
Dresden doet (8) niet onder voor
de andere steden, door jaarlijks
een geweldigen Kerstboom bij
het Bismarck-monument te zet
ten, terwijl het droomerige, heer
lijke stadje Freiburg Breisgau,
de sleutel tot het Zwarte Woud,
op een der voornaamste pleinen,
de Rottecksplatz, waar de uni
versiteit en de schouwburg gele
gen zijn, een pracht van een
boom bezit, (9) die zich zoo al
leraardigst fotografeeren laat,
als men achter de leuke kin
derbron gaat staan...
Oom en tante zijn gekomen,
om het Kerstfeest te helpen vie
ren. De auto staat tenminste bui
ten en de villa straalt van het
licht... Het is (10) het Skager
rak-plein in Berlijn, waar ieder
jaar een stralende Kerstboom
staat. Op de stations (12) heeft
men het Kerstfeest evenmin
vergeten en de vermoeide reizi
gors, die na een drukke zaken
reis naar huis hunkeren en zich
al bij voorbaat verheugen op den
Kerstavond temidden van hun
gezin, worden al vast bij voor
baat in de stemming gebracht
door het schitteren van de
lichtjes en het flonkeren van
de versierselen aan de stations
kerstboom!... Een alleraardigst
idee! En bij den ingang van 't. perron houdt
de notenkraker (11) wacht over het
schaaltje versche noten, dat straks bij 't
Kerstmaal de tafel sieren zal... gebet in
rose watten of op frisch-groene bladeren ge
legd... Het is een leuke notenkraker... een
goed Kerstgeschenk: écht houtsnijwerk uit
Sonneberg.
Hamburg, de havenstad, viert evengoed
een fraai Kerstfeest. De Jantjes, die 't ge
luk hebben, juist aan wal te zijn, wanneer
de Kerstdagen gekomen zijn, kunnen van
hun stad genieten... zie maar eens (13),
hoe schitterend verlicht de Wallstraat is...
louter Kerstversiering!
Een andere Kerstboom streeft ten he
mel...! Het is Berlijn (14), waar op den
Wittenbergplatz met „Weihnachten" een
hooge boom stemming schept... „Stille
Nacht, Heilige Nacht" dat staat geschre
ven in de lichtjes van den boom, in de
feestelijk-verlichte vensters der groote ca-
fé's, in het drukke gewemel van Kerstnacht
gangers en in de blijde verwachtingsvolle
gezichten van het publiek voor de kraam
pjes (15), dat luistert naar de lolcstem van
de verkoopers en kijkt naar de uitstallin-
f;en, zooals hier b.v. naar de caroussel, hee-
emaal uit hout gesneden, wederom werk
van denzelfden Sonneberger houtsnijder,
die de notenkraker (11) sneed: Hermann
Berg. Zoo dwalen we voort langs de Potz-
dammer Platz, 't beroemde plein in Berlijn
(16), waar al wéér een Kerstboom straalt...
door de Kerst-steden, langs lichtjes en
flonkeringen, langs feestroes en gewijde
zang, langs stilte en drukte, langs denne-
boomen en sneeuwlandschappen... overal
schept het Kerstfeest arbeid, verdien
ste en geluk. Christus is geboren! Juicht
werd als jongen reeds lid van het beroem
de Kapelhaus. Toen later de stemverwisse
ling optrad, ging hij in de theologie stu-
deeren. Hij werd priester en in 1818 tot
hulpgeestelijke te Oberndorf aangestejd.
Eens, tijdens een wandeling, op een
fraaien winteravond, werd hij geïnspireerd
tot de woorden van „Stille nacht", Gruber
was de zoon van een armen linnenwever
en werd in 1787 te Hochburg geboren. Als
kind kreeg hij reeds orgelles, zonder voor
kennis van zijn vader. Toen op zekeren dag
de organist ziek was, nam de kleine Franz
zijn plaats achter het orgel in. Nu gaf zijn
vader, trotsch op die prestatie, toestemming
om verder les te nemen. Hij werd onder
wijzer en organist en kreeg een aanstel
ling te Arnsdorf in Salzburg, waar hij met
Mohr kennis maakte en vriendschap sloot.
HET JOELFEEST OP HET BRITSCHE
PLATTELAND.
Kalkoenen, plumpudding, mistletoe en
hulst dat, zoo meent men, vormt tezamen
een óchte Engelsche Kerstmis.
Doch, wanneer men door de dorpen trekt,
door Midden-Engeland en Wales, ontmoet
men daar overblijfsels van het oude Joel
feest, die doen inzien, dat het Engelsche
Kerstfeest meer inhoudt, dan alleen het
lekker-schransen aan het kerstdiner. Met de
meest-fantastische instrumenten alles is
goed, als het maar lawaai maakt trekken
groepen jongens en meisjes door het dorp.
Op het dorpsplein komen ze alle samen en
kijken de ouderen belangstellend toe.
De meisjes dragen bijna zonder uitzonde
ring mannenkleeren en de jongens vreemde
kappen en lange hennep-baarden. Oude
Kerstliederen zingen ze. Voorop gaat
een zwartgemaakte jongen met een ko
ningsscepter. En als allen op het markt
plein 2i?r aangekomen, voeren ze daar een
soort toonVeis^ltje op Al eeuwenlang
speelt men datzeii.?® stuk. Niemand weet
precies de juiste beleed™9 e™ ™eer:
Een Kerstmannetje met een^witten baard
zegt een proloog op, dan doodt prï£s Georgo
mede en volgt zijn ster naar de eenzame
stal, naar de Kribbe in Bethlehem...
Hosanna! Zingt en viert feest! Christus
is geboren! Laat omhóógstreven de versier
de Kerstboomen met hun schitterenden
schijn... Laat branden de kaarsen. Hèm
ter eere! Laat ruischen de liederen, tot
dank voor Zijn komst! Dat is de beteeke-
nis van Kerstmis, van Weihnachten, van
Christmas, van Noël, van... Kerstmis
Christus is geboren!
„STILLE NACHT - HEILIGE NACHT".
Het algemeen bekende lied „Stille Nacht",
heilige nacht", welhaast het mooiste van
alle kerstliederen, werd in den winter van
ISIS gemaakt door Joseph Mohr, hulpgees
telijke te Salzburg en zijn vriend Franz Gru
ber, organist te Arnsdorf. De eerste, Mohr,
werd op 11 December 1792 te Salzburg ge
boren. Hij had een prachtige stem en
Mohr verzocht hem een eenvoudige melo
die op zijn kerstgedicht te maken. En in
den Kerstnacht van 1818 speelde -Gruber
zijn lied, dat iedereen diep aangreep, voor
het eerst in de kerk. Hij werd zoo be
roemd erom, dat men hem tot muziekdi
recteur te Hallein aanstelde, in het jaar
1833 speelde hij het lied eens tijdens den
kerkdienst en de burgemeester, die het
had aangehoord, kwam hem persoonlijk
bedanken en complimenteeren. Kort daar
na had hij zijn aanstelling. Tot 1863, waar
in hij stierf, bleef hij daar als directeur
van het koor. Mohr stierf als vicaris te
Wagram op 5 December 1848. Te Neu
Oberndorf werd enkele jaren geleden op
den tweeden Kerstdag 'n gedenkteeken ont
huld voor Mohr en Gruber. Een klein zoon
van Gruber, Felix Gruber, speelde bij die
gelegenheid het lied op de oude guitaar
van zijn grootvader.
den draak, terwijl een Egyptische koning,
een Judasfiguur en een aantal ridders er
omheen dansen. Het geheel wordt besloten
met een soort zwaarddans.
Dit joelfeest loopt tot den 5den Januari,
is eigenlijk een soort carnaval met sterk-
heidenschen inslag. Desondanks blijft het
Joelfeest in gebruik, hoewel er ook alreeds
tegen geageerd is van geloovige zijde.
KERSTMIS IN... MOEDERTJE
MOSKOU!
Nu waaieren reeds 18 jaren de vlaggen
van de Sowjets over Rusland en steunt de
regeering overal met kracht de anti-gods-
dienst-propaganda. Sedert 18 jaar kunnen
de kerken zich met de allergrootste moeite
handhaven en vallen velen ten offer aan de
geweldenarij der partijleden en de moder
ne jeugd, geheel volgens de communisti
sche ideeën opgevoed. Juist tegen de Kerst
dagen trekken spottende demonstraties
door de straten der Russische steden. Maar
ondanks alles branden tegen Kerstmis iil de
350 kerken van Moskou nog steeds de kaar
sen.
Hoog ligt de sneeuw opgestapeld in die
dagen. Alles zit dik onder de Witte poeder,
ook de karakteristieke kerktorens. De win
kels hebben het druk bij den verkoop van
Kerstgeschenken. Overal ziet men bekende
emblemen: de stal, de kribbe, de ster, de
wijzen uit het Oosten en het kindeke. Want
Rusland is een katholiek land: Grieksck-
orthodox. En overal- prijkt dennegroen en
staan verlichte Kerstboomen te pronk. Met
den Kerstnacht is daar het vasten ten ein
de en mag men weer wittebrood en honing
eten. 's Avonds is er in al die kerken dienst.
Op den eersten Kerstdag bidden alle gees
telijken om Rusland te bevrijden van Napo
leontische legerscharen! Een vreemd land,
Rusland...
En... onder de kerkbezoekers zijn er vele,
die regeeringsposten bekleeden, die geest
driftige leden der Bolsjewistische partij zijn.
Maar in de kern is Sowjet-RuslancLeigenlijk
een heel ander land, dat luistert naar de
winden die over de steppen gie
ren en zachte weemoedige wijs
jes zingt, de melodieën yan het
Russische volk.
Zoo is moedertje Moskou!
SYMBOLIEK DER KERST
GEWASSEN.
Is Kerstmis wel goed denk
baar zonder deze beide, altijd
groene bladeren dragende plan
ten, de Hulst en de Mistletoe?
Voorél onze overzeesche na
buren, de Engelschen, brengen
met Kerstmiskarrevrachten en
nóg eens karrevrachten van de
glanzend-groene takken met wit
te en roode bessen op de markt.
Groote hoeveelheden ervan koo
pen de Engelsche Kerstvierders.
Slagerswinkels zelfs ziet men er
mee behangen en elk stukje
vleesch prijkt met een rood lint
en een takje hulst... Deuren,
wanden, gordijnen en tafels in
de rijkere woningen zijn ermee
versierd en zelfs in de armste
buurten of in het nuchterste ge
zin vindt men in den kersttijd
nog wel wat groen, dat de kerst
stemming moet verhoogen.
De Hulst (Illex>agrifolium) en
de Mistletoe (Viscum album),
ook wel Maretak,, Mistel of Vo
gellijm genoemd, neemt in de
Noorsche symboliek en goden
leer een voorname plaats in.
De Maretak is een woeker
plant, een typisch vorkvormig
vertakte, olijfkleurige struik met
houtige stengels, leerachtige,
lange spatelvormige bladen en
soms met de bekende parelvor-
mige besjes. De plant is buiten
gewoon moeilijk te lcweeken.
Waarom stond deze vrij on
ooglijke plant reeds bij de oude
Germanen en Galliërs in een zoo
hoog aanzien en werd zij zelfs
als „heilig" vereerd? Moeilijk
probleem: Daaromtrent is niets
naders bekend. Doch we kun
nen wél een veronderstelling
opperen, die zoo oogenschijnlijk
de waarheid wel veel benaderen
zal. Wat was het geval? De
ouden wisten, dat het groeipro
ces afhankelijk was van zaaien
en planten. Nu worden de bes
sen van de Maretak (of Vogel
lijm) door de vogels, veelal door
lijsters, gegeten en als de zaad
jes nu uit de slijmachtige bes
geperst wordt, blijven ze dik
wijls kleven aan den buiten
kant van de vogelsnavel. De
vogel wrijft zijn snavel dan la
ter langs een boom en... laat
het zaadje daar achter; of ook'
wel komt het zaadje als onver
teerd bestanddeel uit de vogel
uitwerpselen op de hoornen over.
Doch dat wisten de ouden toen
nog niet! Als men een zaadje in
den grond stopte en het behoor
lijk nat hield, wisten zij, begon
het te groeien en leverde' het een
nieuwe plant op... Maax zie:
daar was een plant, die men
waarnam op de takken v.an al-
/erlei boomen; dat was de Ma
retak. Doch niemand had die
plant gezaaid of geplant! Hoe
kwam zij er...? Was die plant
uit den hemel gevallen, een ge
schenk der goden dus?... In
verband met zijn groeiwijze, die
schijnbaar een wonder was, werd
de Maretak waarschijnlijk het
symbool van hernieuwde levens
kracht, een middel om onvrucht
bare schepselen vruchtbaar te
maken, een geneesmiddel voor
de menschen. De moderne we
tenschap kent een Maretak
drank als middel tegen vallende
ziekte; typisch is het te weten,
dat Boerhave in 1720 reeds
tegen vallende ziekte een der
gelijke Maretakdrank voor
schreef!
In Engeland en in de Noorsche landen
is het niet zoozeer de Kerstboom, die een
eereplaats in huis- of woonkamer heeft,
maar daar hecht men bijzondere waarde
aan mistletoe. Mistletoe behoort bij het
Engelsche Kerstfeest, evenals het met spe
ciale zorg bewerkte Kerstdiner, de bran
dende plumpudding en de gezellige Kerst
avond.
Behalve van de Mistletoe maakt men"
overal ter wereld veel gebruik van Hulst,
de plant met zijn decoratieve blaadjes en
zijn roode besjes.
Aan de Hulst is niet bepaald een sym
boliek verbonden, zij het dan misschien
ook weer die van het eeuwig-groen, de
nooit-stervende hoop. Maar in hooge mate
decoratief zijn de Hulsttakjes, vooral op
de tafel van het Kerstdiner, op de pakjes
met geschenken, aan de lamp en aan de
trapleuning...
