1*41 lil
ringen
id door
Het eenzijdig optreden van
KIJKEN is KOOPEN u CLOECK
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Gevechten in het
Verre Oosten
ontbrand
Berlijn en Tokio
tegen Moskou
Het vergaan van de
Van der Wijck
Kruitfabriek in de
lucht gevlogen
Kunstkorrel;
BERTELS
Buiienlandsch
Overzicht
1
DINSDAG 17 NOVEMBER 1936. 80e Jaargang. No. 10115.
Uitgave der N.V. v.h. Trapman Co. Schagen.
SOEIJOEAN DOOR MONGOOL-
SCHE TROEPEN BEDREIGD.
Uit Chineesche bron wordt gemeld, dat in
'de omgeving van Taolin gevechten tusschen
Chineezcn en Mongolen worden geleverd.
De Mongoolsche troepen, die te Pailingmiao
zijn samengetrokken, zouden naar Oetsjoan
oprukken en Kweihoa bedreigen. Het Mon-
goolsch-Mandsjoekwoschel eger, dat onder
bevel staat van Li Tsjoe-sin en Japansche
Officieren, zou naar Ping Ti Tsjoean, aan
den spoorweg van Peiping naar Paotau op
rukken. Een drievoudige aanval schijnt ten
doel te hebben, het Oosten van Soeijoean te
omsingelen. Belangrijke Chineesche verstei*-
kingen, afkomstig van de provinciale troe
pen van Sjansi en de centrale troepen, die
in Sjansi gestationneerd zijn, hebben order
gekregen, naar Soeijoean op te rukken.
Chineesche waarnemers zijn het er niet
Dver eens, of hier sprake is van een werke*
lijken aanval op Soeijoean, dan wel alleen
ivan een militaire hetooging der .Japanners
om te protescteeren tegen het mislukken der
Chineesch-Japansche onderhandelingen te
Nanking.
Tsjang-Kai-Sjek, die zich nog steeds te
Loyan bevindt, schijnt druk bezig met de
Chineesche troepen in Noord-China op alle
gebeurlijkheden voor to bereiden.
Een Chineesche overwinning.
Na twee dagen van verwoeden strijd, wel
ke door sneeuwstormen werd bemoeilijkt,
hebben Mandsjoe- en Mongoolsche strijd
krachten, die verleden week het Oostelijk
gebied der provincie Soei Yoean hebben be
zet. gistermiddag naar Tsjahar moeten
.vluchten voor de Chineesche troepen. Zij
hadden zware .verliezen geleden.
Anti-communistisch verdrag tus
schen Japan en Duitschland.
Onderhandelingen worden in al
le stilte gevoerd.
Naar uit Sjanghai wordt gemeld, wordt
in Japan buitengewoon strenge censuur toe
gepast op de berichten, volgens welke To
kio en Berlijn ondanks alle tegenspra
ken bezig zijn een anti-communistisch
verdrag te sluiten.
De onderhandelingen omtrent dit verdrag
zijn begonnen toen de Duitsche ambassadeur
te Tokio onlangs uit Berlijn is teruggekeerd.
De woordvoerder van het ministerie van
buitenlandsche zaken te Tokio heeft aan de
dagbladcorrespondenten medegedeeld, dat
zij geen berichten omtrent dit verdrag mo
gen verzenden.
Een bericht, dat een Amerikaansche cor
respondent aan zijn blad trachtte te verzen
den, werd ingehouden. Een Japansch blad,
dat op een dergelijk verdrag had gedoeld,
werd in beslag genomen, en aan andere bla
den is bericht gezonden, dat omtrent dit on
derwerp niets mag worden gepubliceerd.
Ook Italië tot toetreding uitge-
noodigd?
In Sjanghai gaat het gerucht dat de pun
ten van het anti-communistische verdrag,
waarvan de afsluiting door de Duitsche en
Japansche regeeringen onder oogen worden
gezien, door Hirota aan den Minister van
buitenlandsche zaken zullen worden voorge
legd.
Beide partijen zouden overigens trachten
toetreding van andere mogendheden, en met
name Italië, tot dit verdrag te verkrijgen.
Geen onjuiste behandeling van
de lading.
Aneta meldt uit Batavia:
De hoofdinspecteur voor de scheepvaart
heeft aan Aneta medegedeeld, ten aanzien
van het onderzoek naar de oorzaken van de
ramp met de Van der Wijck, dat dit tot dus
verre heeft uitgewezen, dat de oorzaak niet
moet worden toegeschreven aan onjuiste be
handeling van de lading, wijl het schip bij
het vertek van Soerabaja alleszins voldoen
de stabiel was.
In 1927 is uit een hellingsproef welke
proef doorgaans slechts éénmaal in het be-
staan van een schip wordt genomen de
meta-centerhoogte (welke de stabiliteit van
het schip bepaalt) vastgesteld bij bepaalde
belading en bij vulling van de tanks.
Aan de hand van tot dusverre verkregen
gegevens ten aanzien van de belading bij
het vertrek van Soerabaja en de correctie op
de meta-center-hoogte, in 1927 gevonden, kon
worden vastgesteld, dat de Van der Wijck
voldoende stabiliteit had (toen de ramp ge
schiedde), hetgeen inhoudt dat de etat-ma-
jor ten aanzien van mogelijke foutieve be
handeling van de lading en van het vullen
van de tanks, van allen blaam is gezuiverd.
SPANJE
LUCHTAANVALLEN GAAN VOORT.
DE ROODEN HOUDEN MOEDIG
STAND.
Het staait thans wel vast, dat enkele groe
pen der witte troepen de rivier de Manza
nares hebben overschreden en zich in enkele
huizenblokken aan de overzijde der rivier
hebben genesteld.
Zoodoende is een bres geslagen in de ver
dedigingslinie, welke de regeeringstroepen
achter de Manzanares hadden aangelegd.
Toch is het nog. lang niet zeker, dat dit
succes tot de definitieve val van de hoofd
stad zal leiden. Alle berichten maken er mel
ding van dat de bewapening der regeerings
troepen, vooral door middel van Russische
tanks en vliegtuigen, steeds beter wordt. En
waar het de Volksfronters nooit aan moed
heeft ontbroken, wordt het voor de fascisten
steeds moeilijker om vooruit te komen.
Bommenwerpers der opstandelin
gen in actie.
Vliegtuigen der opstandelingen hebben
gisteravond tal van punten der hoofdstad
met bommen bestookt en daarbij vooral van
brandbommen gebruik gemaakt.
Plet aantal dooden en gewonden is zeer
aanzienlijk.
Het provinciaal ziekenhuis, het Don Carlos
ziekenhuis en een opslagplaats van hout,
staan in brand.
Een zeer hevig bombardement heeft het
stadsdeel tusschen het Atocha plein, de
Leonstraat en het Cortesplein geteisterd.
Een huis in de St. Augustcinstraat werd ge
heel vernield. Een ander huis in diezelfde
straat staat in brand.
Een gedeelte van den hemel is rood ge
kleurd.
In de Augustijnstraat zijn van alle huizen
de ruiten gebroken, terwijl deuren en ramen
geblakerd zijn.
Heviger ontploffingen doen zich dan nog
voor. De vliegtuigen verrichtten langen tijd
hun werkj Mitrailleurs en luchtafweerge
schut zijn onophoudelijk in actie.
Be verovering van de kom van
Madrid is gisteren begonnen.
De in handen der opstandelingen zijnde
zender van Sevilla heeft om half twee
gistel-middag o.m. medegedeeld, dat de be
richten van 's morgens omtrent het opruk
ken van de drie colonnes van Varela ten'
Zuiden van Madrid, welke de Manzanares
hebben overschreden en het park hebben
bezet ten Noord-Westen van de universiteits
wijk, bevestigd worden. In den sector van
Soria heeft de colonne van Moscardo een
belangrijken opmarsch ingezet naar Duada-
lajara en daarbij een tweesprong bezet, die
van strategisch belang is. Deze mededeelin-
gen werden als volgt beëindigd:
Gisteren is een historische dag geweest
voor de nationalistische troepen, die begon
nen zijn met de verovering van den kom
van Madrid. In zeer korten tijd zullen de
voornaamste gebouwen de roodgoudenvlag
dragen.
Opstandelingen in Universiteits-
wijk omsingeld.
Een niet zoo talrijke colonne opstandelin
gen was gisteravond opgerukt tot het ge
bouw der Philosofische faculteit, dat in de
Universiteitswijk is gelegen. Tijdens een
zeer hevigen tegenaanval, welken den gehee-
len nacht en een deel van den ochtend
duurde, hebben de regeeringstroepen gepro
beerd deze colonnne van de hoofdmacht der
opstandelingen af te snijden. Men kan thans
bevestigen, dat de voorhoede der opstande
lingencolonne geheel is omsingeld.
De door de rechtsche troepen gezonden
versterkingen werden bij de Fransche brug
over de Manzanares verspreid.
Lugubere daad.
Generaal Miaja heeft de buitenlandsche
journalisten bij zich ontboden om hen het
verminkte lijk te laten zien van een vlieger
der regeeringsluchtmacht.
De generaal zette uiteen, dat een toestel
der opstandelingen boven de stellingen der
regeeringstroepen een valscherm had neer
gelaten, dat een kistje droeg, waarin het ver
minkte lijk van een vlieger, die achter de
linies der opstandelingen had moeten dalen.
Miaja verklaarde, dat hier sprake was van
een daad, welke beneden alle critiek is, doch
dat hij niettemin de gisteren genomen maat
regelen heeft gehandhaafd, waarbij bepaald
wordt, dat ieder vlieger der opstandelingen,
die met zijn vliegtuig of met een valscherm
achter het front der regeeringstroepen te
recht komt, moet worden geëerbiedigd.
MEISJE DOOR VLIEGTUIG GEDOOD.
Nederlandsche vlieger in België
gearresteerd.
De Nederlandsche vlieger, die, op gerin
ge hoogte vliegend, nabij Nieuwpoort eenige
maanden geleden met zijn machine een meis
je zou hebben geraakt, tengevolge waarvan
zij werd gedood, zal zich in België wegens
dit feit voor de rechtbank te verantwoorden
hebben.
Na het ongeluk was de vlieger naar Span
je vertrokken. Hij is thans bij zijn terugkeer
uit dit land te Quievrain gearresteerd en
naar Brugge overgebracht, waar hij binnen
kort zal moeten terechtstaan.
Tientallen dooden
en gewonden
ONTZETTENDE TOONEELEN
OP DE PLAATS N DE
RAMP.
Volgens te Marseille ontvan
gen berichten heeft zich een ont
ploffing voorgedaan in het kruit
huis van Saint Chamas
Volgens de laatste berichten
heeft deze ramp 30 dooden en
100 gewonden geëischt.
Nader seint A.N.P. uit Saint Chamas:
De kruitfabriek waarin de ontploffing
heeft plaatsgevonden, strekt zich over een
afstand van 2 tot 3 kilometer uit tusschen
de gemeenten Saint Chamas en Miramas.
Zij bestaat uit een groot aantal gebou
wen van 1 verdieping en het directiege
bouw, dat aan den ingang is gelegen. Deze
staan alle afzonderlijk en zelfs door aard-
hoopen van het oude Chamas gescheiden.
Omstreeks half vijf brak brand uit in het
gebouw 104, dat op meer dan twee kilo
meter afstand van den hoofdingang is ge
legen. De brand ontstond in de mengtoe-
stellen voor de bereiding van toliet een ont
plofbare stof.
Spoedig hing een zeer dichte rookwolk
boven het gebouw.
De zeer strenge voorschriften ingeval van
brand werden onmiddellijk toegepast en
slechts enkele seconden na het uitbreken
van den brand loeide de sirene. Het gehee-
lc personeel van hoog tot laag, in totaal
meer dan 200 personen, begaf zich naar het
gebouw om het vuur te bestrijden met de
beschikbare middelen. Dwars over het fa
brieksterrein stroomt door een groot aantal
kanalen, water.
Reeds hadden de brandweerlieden
de spuit in gereedheid gebracht en
maakten zij zich gereed het gebouw
nat te spuiten, toen om negen mi
nuten over half vijf een geweldige
ontploffing ontstond. Het gebouw
was in de lucht gevlogen.
De kracht van de ontploffing was zoo he
vig, dat zij in het dorp en in alle naburige
gemeenten gehoord werd en groote onge
rustheid 'onder de bevolking veroorzaakte.
Uit Saint Chamas verscheen het eerst hulp.
Uit de onbeschrijvelijke verwarring van
electrische draden, gesmolten metalen bal
ken en puin, trachtte men de werklieden
te bevrijden, die niet meer hadden kunnen
vluchten, terwijl anderen die slechts licht
gewond waren, naar het dorp vluchten,
waar meer dan 90% van het uit ongeveer
5 a 600 arbeiders bestaande personeel der
fabriek, woont.
Vrouwen en kinderen verdrongen zich
voor het gesloten hek der fabriek. Bij het
schijnsel van zaklantaarns vond het eerste
reddingwerk plaats.
Later werden zoeklichten uit Existres en
Berre aangevoerd, die een noodverlichting
vormden bij den ingang van het fabrieks
terrein en op de plaats van de ramp.
De gewonden werden overgebracht naar
de ziekenhuizen van Salonnix en Marseil
le. De overblijfselen van 17 slachtoffers, w.o.
dat van den directeur der fabriek, Larro
Que, werden in een der andere gebouwen
op het terrein opgesloten.
Twaalf andere werden naar het gesticht
te Saint Caras overgebracht.
AANTAL DOODEN REEDS
TOT VEERTIG GESTEGEN.
Ofschoon het juiste aantal slachtoffers
nog niet vaststaat, bedraagt dit volgens la
tere berichten reeds 40. Ook het vaststellen
van het aantal gewonden gaat met groote
moeilijkheden gegaard.
Reeds eerder hadden zich dergelijke on
gevallen in deze fabriek voorgedaan. Het
laatst in Juni 1935, toen er één slachtoffer
viel. Toliet is een zeer licht ontvlambare
ontplofbare ktoU
Handelingen van dezen aard ma
ken het onderhouden van inter
nationale betrekkingen moeilijk.
Een verklaring van Eden.
In antwoord op een vraag van de Engel-
sche arbeidersafgevaardigde Attlee heeft de
Minister van buitenlandsche zaken, Eden,
gisteren in het Lagerhuis een verklaring
afgelegd uit naam der Engelsche regeering
over Duitschland's opzeggen van de clausu
les in het Verdrag van Versailles betreffen
de het internationale regime der waterwegen
Na er aan te hebben herinnerd, dat ge
durende verscheidene jaren onderhande
lingen gevoerd zijn, teneinde de Duitsche
wenschen in overeenstemming te brengen
met de belangen der andere betrokken mo
gendheden, verklaarde Eden:
„Onder deze omstandigheden is het voor
de Britsche regeering een teleurstelling, dat
op het oogenblik, waarop de besprekingen
werden voortgezet en ondanks de verleden
jaar gegeven verzekeringen, Duitschland
eens te meer de procedure der onderhande
lingen heeft laten varen ten gunste van een
eenzijdig optreden. Deze teleurstelling wordt
niet veroorzaakt door vrees voor schade
aan belangrijke Engelsche handelsbelangen,
maar door het feit, dat handelingen van
dezen aard het onderhouden van inter
nationale betrekkingen eenigszins moeilijk
moeten maken." (Applaus).
De Duitsche zienswijze.
Naar aanleiding van bovengenoemde be
zwaren, welke minister Eden gistermiddag
in het Lagerhuis heeft ingebracht tegen de
Duitsche handelwijze ten aanzien van de
opzegging der scheepvaartbelangen van
Versailles, wordt in politieke kringen te
Berlijn geconstateerd, dat hierbij wellicht
over het hoofd is gezien, dat Duitschland
in langdurige onderhandelingen steeds weer
tevergeefs getracht heeft, door overeenstem
ming te komen tot opheffing van de een
zijdige discrimineeringen ten nadeele van
Duitschland door de bepalingen van Ver
sailles. Eerst toen niet meer getwijfeld kon
worden aan de nutteloosheid van verdere
bemoeiingen aldus verklaart men
heeft de Duitsche regeering tot den stap
in kwestie besloten, vooral ook, omdat op
15 November de opzeggingstermijn van
den Fransch-Duitschen modus vivendi van
Mei 1936 afliep.
Bewapeningswedstrijd
in den Stillen Oceaan
Ongerustheid in Japan.
Japansche vlootdeskundigen blijven zich
bezig houden met de kwestie van de ver
sterkingen in het gebied van den Stillen*
Oceaan. Zij geven uiting aan de verwach
ting, dat de Vereenigde Staten in Januari
a.s., wanneer het verdrag van Washington
tezamen met de bepalingen omtrent het
niet aanbrengen van versterkingen in een
speciaal gebied van den Stillen Oceaan, zal
zijn afgeloopen, een wedstrijd zullen ontke
tenen in het versterken van het bedoelde
gebied. Het Amerikaansche plan tot het
gereed maken van een basis voor water
vliegtuigen, op de eilanden Midway en
Wake, zal, zoo verklaren zij, de Amerikaan
sche vliegtuigbases binnen 1200 mijl van
het voornaamste Japansche gebied bren
gen. De Japansche vloot, aldus tenslotte
deze deskundigen, kan niet anders dan on
gerust zijn ómtrent de Amerikaansche plan
nen.
DE NEW YORK TIMES OVER HET
OORLOGSGEVAAR IN EUROPA.
De New York Times schrijft in een hoofd
artikel over den toestand in Europa als
volgt: De stabilisatie van de oude wereld
hangt af van de snelheid, waarmee Lon
den en Parijs hun programma's voor de
nationale verdediging ten uitvoer zullen
hebben gelegd. Breekt de oorlog niet bin
nen twee jaar uit, dan wordt het zeer
waarschijnlijk, dat hij geheel zal kunnen
worden vermeden, want dan zullen Frank
rijk en Engeland over een voldoende macht
kunnen beschikken om ieder plan van een
onverhoedschen aanval van anderen onge
daan te maken. Het is echter onvermijde
lijk, dat b£ide landen een politiek volgen
van wederzijdsche solidariteit. Komt er
verschil van meening tusschen Parijs en
Londen dan zou dit inderdaad het gevaar
voor een onmiddellijken Europeeschen oor
log beteekenen.
DE MISDADIGHEID ONDER AMERIKA'S
JEUGD.
Uit de statistieken, door het departement
van justitie verzameld, over de eerste negen
maanden van het loopende jaar, blijkt, hoe
groot de misdadigheid onder de Amerikaan
sche jeugd is.
In deze periode waren 17 procent der ge
arresteerden jonger dan 21 jaar. Van de jeug
dige arrestanten werden 526 van moorcl be
schuldfgd.
BERTELS' x
Hooqe eierproo/uclie 6y
- ?age vorder kost en y
\£cdptuimireevoen(er menien f
7>a/en den Aanoiel n/tnidf pe£r<xcAt
J* /eyio, docA de metsten Aunner
pet/en a/eduy yoej' en AracAé.
Tiet.. 3er£els '/Cun. séAorrel 7anders
jUujptuinn/ee>yroed, ts /temmer zieAj
itcv Aippen yeLyken Tey/nce-eAisies
U*u ren een d&ren/cdrrieA f
L_ OLIEFABRIEKEN NV_ AMSTERDAMJ
Hitler's jongste daad.
WEINIG REACTIE IN HET
BUITENLAND. KONING CAROL
PLAATST ZICH ACHTER DEN
VOLKENBOND.
Hitler's jongste daad heeft weinig reactie
verwekt in het buitenland. In internationale
kringen legt men opnieuw den nadruk op
de onmogelijkheid van samengaan van een
dergelijk eenzijdig verdrag en de instelling
van orde in Europa.
Alleen Frankrijk ziet wat benauwd naar
de experimenten van Duitschland en Enge
land heeft zich natuurlijk geërgerd aan de
wijze waarop Hitier tot zijn besluit kwam.
Dat is te begrijpen. Engeland, we hebben
het de vorige week nog gezegd, is de trouwe
vechter voor den Volkenbond en het moet
dus verontwaardigd zijn, als er op een den»
gelijke wijze met de Volkenbondsverdragen
wordt omgesprongen.
Elk nieuw optreden van dezen aard
maakt de taak van hen, die de internatio
nale samenwerking en de bijlegging van
meeningsverschillen willen bevorderen, nog
moeilijker, zegt de Times. Terecht, natuur
lijk, want op deze wijze hebben verdragen
geen waarde en dat is het groote gevaar van
een optreden als dat van Hitier.
De Nvv. Rott. Crt. vindt een verklaring van
Hitler's daad in den binnenlandschen toe
stand.
Het blad schrijft o.m.T
Ten opzichte van het vraagstuk der rivie
ren kunnen wij moeilijker een verklaring
vinden voor het optreden van de Duitsche
regeering buiten de behoeften dan van een,
van emoties levende, binnenlandsche poli
tiek.
Tot zoover de N.R.Crt.
Men zal zich herinneren dat ook de vorige
daden van Hitier toegeschreven zijn aan een
gebaar, dat hij tegenover het binnenland
noodig had. Vooral in den tijd toen het gistte
en de gemoederen steeds meer ontevreden
werden was een daad noodig die het volk
zou imponeeren en het ook van den bin
nenlandschen toestand afwenden. De mili-
tairisatie was daarvoor een pracht middel,
de herbezetting van den Rijn deed daartoe
ook dienst en het is dus heelemaal niet bui
tengesloten dat de daad van Zaterdagmor
gen dezelfde achtergrond heeft.
In een beschouwing, die de N.R.Crt. gister
avond aan het geval wijdde, wees het blad
nog op de volgende interessante bizonder-
heid:
Pikant voor den Nederlandschen lezer is
voor het overige, dat Duitschland nu ook de
verplichting van zich af heeft geschud van
art. 3fcl van het vredesverdrag, waarbij
België gedurende 25 jaar na 1919, alle noo-
dige werken op Duitsch gebied van Duitsch
land zou kunnen verlangen voor een kanaal
van Ruhrort (over Nederlandsch gebied)
naar de Maas, als België een dergelijk ka
naal (waarvoor uiteraard de toestemming
van Nederland noodig zou zijn) zou willen
aanleggen. Dit artikel, en de vrees voor dat
kanaal, dat er vrij stellig toch niet gekomen
zou zijn, hebben een belangrijk argument ge
vormd voor de verdedigers van het Neder-
landsch-Belgische verdrag van 1925. De be
paling zou voor het overige over 7*4 jaar
toch zijn kracht verloren hebben.
Koning Carol van Roemenië, heeft, zooals
men in ons nummer van gisteren heeft
kunnen lezen, zich in zijn troonrede achter
den Volkenbond geplaatst. Mijn regeering
blijft besloten, zoo zeide hij, iedere actie te
steunen, welke het gezag en de macht van
het Geneefsche instituut kan doen toenemen
Het is te begrijpen dat koning Carol zoo
sprak want, zooals we in den kop boven
de troonrede schreven had hij het over de
„eeuwige vastlegging der grenzen". Nu zijn
alle begrippen zeer relatief en zeker dit
begrip „eeuwig" in een troonrede. Maar
natuurlijk zal die „eeuwigheid' het langst
gewaarborgd worden door een instituut als
de Volkenbond, mits de verdragen practi-
sche toepassing vinden en er geen man
nen zijn als... Hitier, Mussolini, e.a.