Ds. N. J. C. SCHERMERHORN 70 jaar
Economische Kroniek
Nog onvervaard,
als een hechte
steunpilaar van
het anti-militarisme
Zaterdag 28 November 1936.
Tweede, blad
Dinsdag a.s., 1 December, wordt Ds. N. J.
C. Schermerhorn 70 jaar. Den leeftijd waar
van de schrift zegt, dat zij is „die der ster
ken".
Ds. Schermerhorn is, vooral „om de Noord"
als prediker zeer bekend en heeft daarnaast
in geheel ons land naam gemaakt door zijn
.vurige strijd tegen het alcoholisme en het
militarisme.
De jubilaris kwa min 1894 als predikant in
Nieuwe Niedorp, waar hij al spoedig optrad
tegen het toen nog welig tierend drankmis
bruik. Op erg zachtzinnige wijze deed hij
dat niet en dit leidde dan ook dikwijls tot
conflicten.
Later kwam Ds. Schermerhorn in aanra
king met Domela Nieuwenhuis, met wien hij
in 1904 het Eerste Internationale Antimilita
ristische Congres te Amsterdam bijeenriep.
Deze brandende kwestie beheerschte hem
'dra zoo, dat hij geheel het land doortrok om
in naam der Christelijke liefde tegen den
oorlog te prediken
Deze roeping is hij tot op dit oogenblik
trouw gebleven. Nog onverzwakt verheft Ds.
Schermerhorn zijn stem tegen den gruwel
der menschonteerende krijg en wekt op tot
zelfonderzoek en naastenliefde.
Dat zijn soms scherpe woorden een heftig
verzet ontketenden is begrijpelijk. Zijn rond
borstige taal spaarde niets en niemand en
alles wat hij zag als een beletsel op den weg
naar een betere samenleving, viel hij aan
met de hartstochtelijke felheid, zijn eerlijke
natuur eigen.
In 1929 verliet hij zijn standplaats Nieuwe
Niedorp, om zich te Hoog Soeren te vesti
gen, teneinde daar herstel voor zijn geschokte
gezondhèid te zoeken.
Zoodra het lichaam het echter slechts
even toeliet, dreef de strijdbare ziel de stof
weder voort in de kamp voor het gestelde
ideaal en thans, nu de leeftijd van 70 jaar
is bereikt, staat hij nog onvervaard, als een
hechte steunpilaar van het anti-militarisme
en verheft zijn klare, heldere stem in een
diepe aanklacht tegen dezen dwazen wereld,
welke voor niets anders oogen schijnt te
hebben, dan voor de meest gruwelijke vorm
yan zelfvernietiging.
Het moet hem soms zwaar te moede zijn
om de menschheid de van Hooger kracht ont
vangen gaven te zien aanwenden tot een
doelbewuste aanslag op de mogelijkheid
eener meer liefdevolle samenleving. Maar
zijn groote veerkracht doet hem steeds weer
met onuitbluschbaar enthousiasme de strijd
aanvaarden tegen den dreigenden Moloch,
ORDENING DIE GEEN WELSTAND
BRENGT.
SLECHTS GEESTELIJKE OPBOUW
KAN REDDING BRENGEN.
Wie het met onze zieke samenleving goed
voorheeft, behoort feitelijk ieder goed be
doeld plan, dat is opgezet om verbetering te
brengen, ernstig te bestudeeren. Dat dit niet
altijd gebeurt, is niet in de laatste plaats de
schuld geweest van de plannen, die in den
loop van den tijd het licht hebben gezien en
die, trots de goede bedoelingen welke bij den
samensteller of de samenstellers hebben
voorgezeten, practisch nooit ecnig nut hebben
opgeleverd.
En de aardigheid gaat er wel een beetje af,
wanneer men ziet dat dergelijke studie-objec
ten in hoofdzaak worden gebruikt voor po^
litieke propaganda-doeleinden. Daardoor
krijgt zoo'n plan een heel andere beteekenis
dan er bij de samenstelling mede werd be
oogd.
Hoe dit alles intusschen ook zij, men staat
voor het zonderlinge verschijnsel in de we
reld, dat alles is gerationaliseerd en genor
maliseerd, georganiseerd en geïndustriali
seerd op een wijze, die zich alleen in theorie
nog slechts laat overtreffen. Men zal moeilijk
kunnen ontkennen, dat al die begrippen in
sommige landen op een peil zijn gebracht,
dat voor weinig jaren nog slechts mogelijk
scheen in een fabeltje.
Niettegenstaande dat alles loopt de wel-
stahd terug. Al dat organiseeren, industriali-
seeren en welke namen men er verder aan
wenscht te geven, het heeft niet kunnen ver
hinderen, dat het brood schaarscher is ge
worden.
Dat is vreemd, niet waar?
Want men behoeft slechts de redevoerin
gen te hooren van de diverse dictatoren, dat
wil zeggen de leiders in de landen, die uit
munten in de bovenvermelde werkwijzen, om
te vernemen, dat dat alles er uitsluitend en
die hem zijn kostbaar ideaal -ft# ontrooven.
Morgen, Zondag, zal de grijze prediker
door de Intern. Anti-Militaristische Vereeni-
ging (I.A.M.V.) op een herdenkingsbijeen
komst te Alkmaar worden gehuldigd en het
zal dan zeker niet ontbreken aan menschen,
die gaarne uiting zullen willen geven aan
hun gevoelens van waardeering en dank
baarheid voor het werk van dezen grijzen
revolutionnair, die zijn scherpe geest en die
pe kennis der menschelijke ziel stelde in
dienst van een streven naar een hechte
broederband onder de menschen.
Wij ontvingen van het bestuur van den
A.N.G.O.B. te Nieuwe Niedorp onderstaand
stuk, dat gewaagt van groote vereering en
waarvoor wij gaarne een plaatsje afstaan.
1 December 1936 wordt Ds. N. J. C. Scher
merhorn 70 jaar. De leden van den Alge
alleen op berekend is, om iedereen ten slotte
een rijkelijker portie brood te kunnen ver
schaffen.
Het resultaat echter is juist averechtsch.
Is het niet verwonderlijk?
De knapste koppen laten hun licht schij
nen over de productie. Ze verrichten tech
nisch en chemisch ware wonderen. Maar de
welstand daalt.
Andere, even heldere koppen, regelen de
distributie. Alles wat overbodig is, wordt
afgekapt, afgesneden. De wijze, waarop het
geproduceerde goed zijn weg vindt van den
producent naar den consument, wordt ver
beterd tot ze is geworden tot iets, wat onze
voorouders een onbereikbaar ideaal zouden
hebben genoemd.
Maar het brood wordt schaarscher en
schaarscher.
Wij in onze landen hebben wel eens tij
den gekend, waarin ook hier alles was ge
organiseerd, zooals we dat thans bij onze
buren zien. Dat was gedurende de oorlogs
jaren, toen we onze brood-, vet-, vleesch-
kaarten hadden en weet ik, welke nog meer.
Dat was een periode van schaarschte, zooals
sommige andere landen thans doorfnaken.
Deze schaarschte spruit voor een
goed deel voort uit dezelfde oorza
ken als die, welke zich indertijd
deden gelden. Er wordt te veel ge
offerd aan god Mars. En alles wat
aan hem wordt gewijd is .voor den
mensch verloren.
De ordening nu wordt verkeerd opgevat,
wanneer men die beschouwt als een mid
del, dat beterschap zal kunnen brengen.
Ze is veeleer het noodzakelijk uitvloeisel
van de schaarschte. Haar wezenlijk doel is
ae schaarschte zoo goed als het gaat te over
bruggen, ze zoo weinig mogelijk voelbaar
te maken. - >-
Sinterklaas-liedjes worden ingestudeerd
meenen Nederlandschen Geheel-Onthouders-
Bond, afdeeling Nieuwe Niedorp, voelen zich
gedrongen dezen dag te gedenken. Als een
jonge man vol idealen kwam hij in 1894 als
predikant op ons dorp en al spoedig vond
zijn levendige geest niet meer de volle be
vrediging in het predikambt alleen. De groo
te vraagstukken van den tijd grepen hem
en als strijder voor de gcheelonthoudersge-
dachte begon hij in het openbaar op te tre
den.
Als ieder, die eeuwenoude misbruiken
gaat bestrijden, maakte hij zich naast vele
vrienden ook bittere vijanden en de laatsten
lieten hem geducht hun tegenwerking ge
voelen en dit geschiedde soms op een min
der faire manier. Doch juist die tegenwer
king, stille of openlijke prikkelde hem om
zich steeds meer te werpen in den strijd
voor een betere samenleving.
Zijn woord vond weerklank in vele harten
en in Maart 1897 werd hier de geheelonthou-
dersvereeniging opgericht, waarvan Scher
merhorn vele jaren als voorzitter fungeerde.
De eerste jaren kenmerkten zich door een
intensieve propaganda en honderden malen
trad Schermerhorn in de dorpen van den
omtrek op en deed zich kennen als een spre
ker van de allereerste grootte, een man, naar
wiens gloedvol woord men moest luisteren,
of men het met hem eens was of niet. Hij
greep z'n publiek en onder ademlooze stil
te werd zijn voor de vuist uitgesproken rede
aangehoord. Steeds had hij nieuwe argumen
ten, altijd was zijn voordracht frisch en
sprankelend van humor en leven en tege
lijk doortrokken van den ernst, het onder
werp waardig.
Ontzaglijk is het werk geweest, wat hij in
die jaren voor de geheelonthouding deed.
Zijn jong, sterk lichaam, scheen alle ver
moeienissen te kunnen weerstaan en zij, die
in dien tijd zijn helpers waren op z'n pro-
pagandatochten, hebben zich meermalen ver
baasd over de energie, die hij ontplooide.
In later jaren hebben andere brandende
vraagstukken zijn aandacht opgeëischt en is
hij voor de propaganda van de geheelonthou
ding niet meer zoo op den voorgrond ge
treden.
Toch is het goed om nu bij z'n zeventigste
verjaardag nog eens te gedenken wat hij
voor de drankbestrijding heeft gedaan. Hij is
een van die figuren van de oude garde, die
wij vol liefde in onze herinnering terugroe
pen.
En als we dat doen, dan zien wij onzen
dominéé weer voor ons, wij hooren weer z'n
bezielende taal, wij zien nog eens zijn scherp
getcekend profiel en z'n vurig oog. Dominéé,
gij hebt de u gegeven talenten niet onge
bruikt gelaten, maar er mee gewoekerd. Uw
licht plaatste ge niet onder een korenmaat,
maar hoog liet ge het schijnen, opdat wij on
zen geest er mee zouden verrijken.
Door uw vertrek dominéé, zijn wij armer
geworden op Nieuwe Niedorp, armer aan
geestelijke voorlichting en het is of ons dorp
niet meer is, wat het eens was: een brand
punt van nieuwe ideeën en schoone idealen.
Al eenige jaren hebt ge u uit uw ambt te
ruggetrokken en Hoog Soeren als woonplaats
gekozen om een welverdiende rust te genie
ten, maar voor iemand als u bestaat geen
rust. Zoodra uw gezondheid het toeliet, zijt
ge weer begonnen op vergaderingen te spre
ken en het is of die paar jaren rust u op
nieuw hebben bezield met het oude vuur en
als voorheen treedt ge op om uw ideeën te
verkondigen.
Het weinigje, wat er is, moet eenigszins
behoorlijk worden verdeeld. En de weinige
arbeidskrachten, de weinige grondstoffen,
die beschikbaar zijn voor de productie van
algemeene verbruiksgoederen, moeten zoo
nuttig 'mogelijk worden aangewend.
En daarom lijkt het waarschijnlijk, dat
de ordening verder zal worden geperfectio
neerd, naarmate de nood stijgt.
Het is een gewoon voorkomend ver
schijnsel, dat iemand, die het aandurft met
een werklooze, het moderne slachtoffer van
onzen tijd, te spreken over dingen, die niet
het stoffelijke raken, ten antwoord krijgt:
„Wat gaat mii dat aan? Geef me eerst werk
en brood! Dan kunnen we verder spreken."
Dat is begrijpelijk en verklaarbaar.
Maar toch, zullen we de tegenwoordige
inzinking te boven komen, dan zal dat ver
moedelijk alleen zijn, doordat de mensch
zich meer dan tot dusverre het geval was,
gaat verdiepen in geestelijke, in zedelijke
vraagstukken.
Deze woorden klinken wellicht vreemd in
een artikel, dat verschijnt onder het hoofd:
Economische Kroniek .„Economisch", dat
is immers dor en droog, wetenschappelijk.
En dat laatste wil immers zeggen: het ont
leedt. pluist uit, om daarna weer te orde
nen? Te rationaliseeren en te organiseeren?
Inderdaad, zoo ongeveer is het dat de te
genwoordige wetenschap zich heeft uitge
leefd. Maar daarom staat ze nu ook lang
zamerhand voor het einde harer mogelijk
heden. Ze kan niet verder. Verstandelijke
wetenschap kan zich slechts bepalen tot
do vorm. Ze wil weliswaar doordringen tot
het wezen der dingen tot het leven zelf,
maar dat terrein is ten eenen male voor
haar gesloten. Daarom kan ze niet vooruit.
Wat moeten we dan wel?
De vraag ligt voor de hand en ze ïs ge
lukkig gemakkelijk te beantwoorden.
We willen ons daartoe een kleine excursie
veroorloven naar de wereld der ideeën.
Men schrikke niet terug, het is heel een
voudig.
Welke geest bezielt onze samenleving?
Men zou die in één woord kunnen aan
geven door ultra-egoïsme.
Dit ultra-egoïsme uit zich in het
meest radicale nationalisme, dat
men zich kan denken. De autarkie
is daarvan het onmiddellijk uit
vloeisel: ieder wil het doen zonder
den ander, omdat men dien ander
niets gunt, omdat men alles voor
zichzelf alléén wil houden.
Dit mag dwaasheid zijn, het is nu een
maal zoo. Trouwens er zijn meer dwaze
dingen in de wereld. En ze komen voort
uit hetzelfde ultra-nationalisme.
Ik doel daarbij op de bewapeningsmanie,
die is losgebarsten .Ze berust op niets an
ders dan vrees en wantrouwen .Wel zeggen
de ergste maniakken, dat-vrede hun eenig
doel is, maar ze handelen anders. Dat komt,
omdat ze weten, dat ze zelf niet de waar
heid spreken. Waarom zou een ander het
dan wel doen? Zooals de waard is, ver
trouwt hij immers zijn gasten?
De geheele internationale samenleving is
gebouwd op ultra-egoisme, die zich uit
leeft in leugen en bedrog! Met als onvermij
delijk gevolg, vrees en wantrouwen.
Overigens demonstreert dit ultra-ëgoisme
zich ook in de dictatuur, o nverschillig
welke betiteling men er verder aan geeft:
fascistisch of communistisch.
Immers, het is één enkele ik-heid, die
alles overheerscht, één ik-heid, die een
macht vertegenwoordigt van waarlijk mon-
sterachtigen omvang.
Dalen we nog een trapje af, dan ko
men we aan de politieke partijen. Welis
waar wordt daar alles al heel wat goed
moediger, maar toch: „belooven en niet
volvoeren" is een devies dat menige groep
in het schild zou kunnen voeren. En is
niet ons geheele kiesstelsel goeddeels in
gegeven door vrees en wantrouwen?
Vreés en wantrouwen.
Dat zijn de ideeën die onze samenleving
beheerschen. En ze vinden hun grondslag in
leugen en bedrog.
Kan een maatschappij, die daarop is ge
bouwd, er ooit een zijn, die ons kan be
vredigen?
Of verandering mogelijk is?
Niet zoo heel spoedig.
Daarvoor is noodig dat een andere geest
zich onder de menschen baan breekt. Eer
lijkheid en trouw moeten in de plaats tre
den van leugen en bedrog.
Van trouw gesproken. Waar vindt men
die in de internationale wereld? Zijn lang
zamerhand niet alle verdragen gedegra
deerd tot vodjes papier? Welke waarde heb
ben nog bondgenootschappen, pacten?
Het zal in het klein moeten beginnen.
Want de idieeën welke in een
menschengemeenschap tot uitdruk
king komen vertegenwoordigen als
het ware datgene, wat in de meer
derheid der individuen leeft.
Waar eerlijkheid en trouw bestaan is
ook ruimte voor vriendschap.
Eerlijkheid en trouw slechts zullen de
muren, welke de volkeren scheiden, kunnen
neerhalen. En vriendschap slechts zal de
bewapeningen kunnen opruimen.
Wanneer dat alles is gebeurd, zal er
brood zijn voor iedereen, zonder dat men
behoeft te ordenen, te rationaliseeren, te
industrin 1 iseeren.
Er zullen geen plannen meer noodig zijn
Maar de geest moet veranderen.
En dus zou het kunnen zijn, dat dege
nen, die alles wat ideeën lijkt verwerpen,
omdat ze eerst brood willen, er goed aan
zouden doen om nadst hun stoffelijke wen-
schen óók geestelijke te gaan koesteren.
Er zal véél tijd verloopen alvorens iets
bereikt is, zal de verzuchting zijn van me
nigeen.
Inderdaad!
Maar beter laat dan nooit.
DEN HELDER
Dat ge nog vele jaren dit zult kunnen
doen, dat uw geest de frischheid en uw
lichaam de kracht zal behouden tot op hoo-
gen leeftijd, dat is de wensch van uw vrien
den, de leden van den A.N.G.O..G van Nieu
we Niedorp.
Namens allen,
P. ZWAGERMAN, Voorzitter.