De Brabantsche Brief
Theorie der electrolyse
Economische Kroniek
van
Overproductie
Ulvenhout, 25 Januari 1937.
^mico*
Paulus, Gerar-
clus, Franciscus
Pelsner wierd
kortweg genoemd:
„Pauwke Pels" en
meestal: „Gekke
Pauwke".
In z'n leste le
vensjaren hiette-
n-ie: „Pauwke Bid
frons".
Als ik nou en
'dan Gekke Pauw
ke en Pauwke Bid
frons door mal
kander gooi in
'deus vertelsel, dan weet ge dus wel, da'k
denzelfden Paulus, Gerardus, Franciscus
Pelsner bedoel.
Ja, ik zeg dat zoo op voorhand, want ik
besef heel goed, dat 't 'n bietje vreemd
Schijnt.
Ommers: „Pauwke Bidfrons", dieën naam
loont duidelijk en kleer aan, dat P. G. F.
Pelsner in 'nen geur van heiligheid, van be-
zondere vroomheid stond. Terwijl den naam
van „Gekke Pauwke" al weinig in over
eenstemming is mee zijnent faam van braaf
heid, mee den roep van heiligheid van dat
(eigenste Pauwke.
En toch, amico Is dat nog zoo vreemd
ïiic!
In d' ogen van 'n onheilige, „verstandige'
van 'n egoïstische menschheid, mót het hei
lige wel „gek" zijn! En is dat ook!
's Zondags in de kerk vinden we 't wel
fijn te kunnen bidden tot 'nen God, die Zij
nen Zoon tot ons gerief liet doormartelen,
maar onder alle millioenen, die 's Zondags
jn de kerken zitten, zal er niet éenen zoo
„gek" zijn, om z'n eigen tot heil van z'n
evennaasten aan twee kruisbalken te laten
nagelen Kijk maar, als de kerk uit is,
in 't armenzakske. Centen, centen, 'nen
knoop en 'nen vijf-centimes.
Allez! Ik wil nie zeggen, dat 'n Christelij
ke samenleving alleen tieren kan met louter
adspirant-marteleers, maar tusschen
het offer van den kruisdood en den beenen
knoop is nog wel veul middenweg.
Afijn: gekke Pauwke Bidfrons!
Pauwke is gelijk mee mij opgegroeid. En
bp school was er tusschen hum en ons zóó
weinig verschil, dat misschien den meester
't zelfs nie zag. Toch was er al onderscheid!
Pauw, herinner ik me, kost geen bloed van
*n ander zien. Als 'nen jongen 'n gat in zij
nen kop viel, dan wierd Pauwke bleek en
druilde weg. En toch kwam ie 'ns 'nen keer
op school, lachende, mee 'n kuifke als 'n
speldenkussen, stijf als 't was van bloed.
Jongens, 'n stuk of tien, hadden 'm onder-
wegen opgewacht, om te „vechten". Tk denk
om 'ns uit te zoeken, wat ze eigenlijk aan
Pauwke Pels hadden. Eenen was begonnen.
Al rap had die bijstand noodig gehad van
nommer twee en drie en ten leste vocht
Pauw teugen de heele bende. Resultaat: 'n
gat in z'nen kop dat er zijn mocht en
'nen „goeicn" naam! Pauwke kwam lachende
in de klas, 'n kwartier te laat. Hij zag er
uit, of ie alleen, in z'n dooie eentje, den tach-
tigjarïgen oorlog uitgevochten had, dien we
sjuust aan 't leeren waren. Hij kreeg straf
voor 't te-laat-komen en Pauwke keek tevre-
jen, op 't kant je-van-lachen af.
Toen moest ie „maar dalijk" de les uit
'den tachtigjarigen oorlog opzeggen en
Pauwke was te veul bij zijnen eigen pas-
geleverdcn oorlog, dan dat 'm den pee-
stamp-van-Leien, ja zelfs 't Bredasche turf
schip ook maar zie datte kost beroeren; Ik
herinner me zelfs, dat ie 't Bredasche turf
schip rustig, mee 'nen handveger in den
mast, door Piet' Hein de Berezina bij Lon
den op liet varen. „Dwars deur de ket-
tings" zee Pauwke.
Voor deus Historische prestatie kreeg ie
*nen tweeden douw en hij „incasseerde 'm
elegant", zouwen vandaag de kranten
schrijven.
,,'t Staat zoo In 't boekske, meester," zee
Pauw, ,maar ik zal de strafregels wel ma
ken."
't Leek er veul op of mee dieën bak
steen, dien ze op z'n hoofd hadden ge
gooid, heel de Vaderlandsche Geschiedenis
geschift was!
„Voor deze opmerking," zee den mees
ter, „zullen we de duuzend strafregels
maar volmaken," en toen kreeg P. G. F.
Pelsner 'n lel om zn' ooren, dat zijnen kop
weer bloeien ging. (Ind ie dagen spuiden
de meesters er nie mee!)
Nou zag Pauw eruit als den 80-jari'gen
oorlog eigens en van schrik liet den mees
ter de duuzend regel „vallen".
Pauwke lachte... Wreef over z'n kop laners
z'n gezicht en 't .bloed liep in één oog. Pauw
kneep dat oog dicht en bleef mee 't andere
lachen. Toen hield d'n meester 'm onder de
pomp en spoelde Pauwke proper.
Maar al wie gedocht zou hebben, dat
Pauwke bleek zou worden en wegdruilen,
die kwam faliekant uit.
Een meiske in de klas wierd misselijk.
Dat was Sjoowke Kools. Daar is gekke
Pauwke twintig jaar later mee getrouwd.
Sjoowke had tien jaren gevrejen mee 'n
ander en Pauwke bad gewacht tot 't af
was. Sjoowke en dieën „andere" trouwden
toen binnen 't jaar mee 'n ander, iets wat
ge wel meer ziet..!
Pauwke Pels was intusschen 't „gekke
Pauwke,, geworden als ie naar de dertig
jaren liep. En daar waren veul reden
voor...!
Ten eerste keek ie nie naar de wefkes.
Zooiets laten „kearels" van achttien nie
óp zich zitten. Die van vijfentwintig tellen
'm niemeer mee en die van dertig tikken
teugen d'r voorhoofd. (Vooral diegenen
die mée 'n helleveeg trouwden!)
Ten tweede bleef Pauwke bij zijn moeder,
vader was dood en schaamde z'n eigen
nie er rond voor uit te komen, dat ie heel
veul van z'n moeder hield. Daarom verklaar
de 't vróuwvolk 'm tot „gekke Pauwke".
Want. zoo fier en zoo gelukkig de moe
ders zijn op zonen, die baar op de han
den dragon zoo slecht kan 't vrouwvolk
dat van de mannen velen! Vreemde, maar
trieste waarheid, amico; te verklaren mee
dat eone woordeke: „jalouzie'
Gekke Pauwke werkte van den vroegen
morgen tot den laten avond, of ie voor 'n
huishouwen van tien kinders te zorgen bad
en mee 't verdiende geld „lee ie zijn moeder
in de watjes", die 't mooiste leven van Ul
venhout had! Wat Pauwke's streven was,
,want zooals hij 'n moeder had, zoo was er
maar één", vertelde-n-ie geren.
Ge kost 't huiske van uit de verte kennen,
zoo prontjes zat 't in den verf; zoo mooi
pronkten de kanten gordijnen achter 't blin
kende glas; zoo rijk bloeide langs de deur
de klimroos in 't schoonste voortuintje van
heel 't dorp. En met moeder in glanzend
zwarte, zware zij, ging Pauwke trotsch 's
Zondags naar de Hoogmis, brocht haar op
haar „eigen plaats", dicht bij den preek
stoel, voor welke plaats Pauwke ieder jaar
'n groot bedrag neertelde bij den koster.
Derdens brak gekke Pauwke nou en dan
'ns los. Dan kwam ie op 'n Zondagmiddag
in den „Gouwen Koei", wierd 'n tikske zat
en spuide dan voor komiek. Boven op de bil-
jert, op z'n kousvoeten, droeg ie dan lie-kes
voor, begeleidde z'n eigen op 'nen kleinen,
zeskantigen trekzak, gaf rondjes, die we
eigens mosten betalen, en we lachten ons
kriek om deus „stapelzotte Pauwke".
Pauwke... Hij was nie groot. Maar daarom
was 't nie, dat we 'm Pauwke noemden. Hij
was... hij had..., ja wat was 't nou? Hij
zag er zoo... kinderachtig uit. Neeë, da's ook
't goeie woord nie! 't Was de onbedorvenheid
van z'n trouwen herte-oogen, die 'm kinder
lijk deden schijnen. En de kleur op z'n kleine
ronde wangen.. Hij had, nou ben ik er, hij bad
een misdieners-gezicht. Rozig, volle rooie lip
pen en geen spoorke van 'nen snor, wat in
die dagen al héél „kinderachtig" stond!
Daarbij zwart krulhaar met altijd 'n krulleke
op z'n voorhoofd. Kortom: 'nen tiep om te
vernikkelen, maar... waar g'oew eigen in ver
gissen kost! Want ik zag 'm er voor aan, als
ie daar zoo boven op die biljert mee z'n
korte breeje lijf stond te wiegen op den
muziek van z'nen trekzak, dat ie minstens
nog altij was dat Pauwke Pels van school,
dat 't mee 'n lachend gezicht opnam teugen
tien man! Neeë, 't was geen wonder, dat ie,
mee z'n kinderachtig gezicht, z'n onverschil
ligheid voor 't vrouwvolk, hij die alleen
werkte voor z'n moeder en nou en dan voor
z'n eigen plazier, dat ie "t gekke Pauwke van
Ulvenhout" wierd.
Toen z'n moeder stierf, was heel 't dorp
gespitst op gekke Pauwke. „Hebt ge 'm al
gezien?" „Hij zal nog gekker worden!"
Maar 't gekke was, Pauwke wierd nie gek
ker, maar veul seerjeuzer en dat was wel
gek...!
Moeder kreeg 'n eerste-klas-begrafenis van
duuzend gulden, daar wierd geluid, daar
wierd gerouwd of 'n Barones wierd uitge
dragen en Pauwke liep achter de kist.van
mahoniehout en zilver in kaarsrechte hou
ding, zonder één traan en mee veul zacht
heid in z'n matglanzende dieren-oogen.
't Was voor 't eerst na drie dagen, dat we
'n m zagen. En ,,'t" viel 'n bietje teugen.
Later wierd Pauwke veul mager. Ik sprak
'm 'ns aan. „Pauw, ge zijt er nie half
meer...?"
t Valt nie mee, Dré, oew moeder verlie
zen! Maar... één ding, man; ze is in den
hemel, dat hee ze aan mij verdiend!"
Gij zijt ook altij goed voor heur geweest,
Pauwke."
„Jawel, Dré, zekers. Ik hoop alleen maar,
jonk, da'k ze nooit één minuutje verdriet
heb gedaan."
„Zal wel losloopen!"
„Ik hoop 't. 'k Heb drie dagen, dat ze boven
eerde stond, bij d'r kist zitten prakizeeren
daarover afijn. Moeder is gelukkig en
meer kan ik nie verlangen. Oudoe!"
Pauwke was geblazen.
„In de „Gouwen" hebben we 'm niemeer
gezien. Dieën gang is ie in zijnen rouwtijd
verleerd.
'n Paar jaren later ,trouwde-n-ie mee z'n
Sjoowke en... dat liep triest af.
Sjoow blééf binnen 't jaar, in 't kinder
bed. Liet 'm achter mee 'n teer, teer
dochterke, waarvoor ie weer peezen en sap
pelen ging, als vroeger voor 'n moeder.
Toch kost ie 't kindeke nie behouwen.
Als 't vijf jaar was en er uitzag als twee,
dan hemelde ook 't kindeke.
Toen was Pauwke veul omver geworden.
Ruim zeuven jaren aan één stuk had ie
gevochten teugen den dood voor alles wat
'm 't liefste was, dat valt, om Pauwkes
woorden te gebruiken, nie mee!
Mager, mager wierd ie als 'n telhout. Z'n
zwarte krullen vergrauwden en sluikten tot
staalgrijze pieken en mee z'n veertigste was
ie wit.
't Misdienderskopke was weg. De don
kere, matte oogen smeulden in 'n wit ge
zicht. Hij kwam nicverans meer, dan in
de kerk en op zijn werk 's Zondags zat ie
heele dagen in 't huiske van moeder-nog
voor 't raam te lurken aan 'n pijp. 's Zo
mers zat ie voor de deur.
.Gekke Pauwke" had ik bijna niemeer
gehoord. Hoogstens op deuze manier: „Pels,
ge weet wel, Pauwke Pels. gekke Pauwke!"
Want na zijnen trouw en teugenslag daar
in, na 't verlies van z'n kindeke, was Pauw
bij 't vrouwvolk in achting gestegen.
Maar toen ie ,op z'n eigen" bleef, naar
'n tweede vrouw verder nie omzag, alleen
z'n huiske bestierde, de graven op 't kerk
hof tot de schoonste van Ulvenhout maakte,
veul vroom leefde en toen uitlekte, dat
ie van de kamer waar moeder, vrouw en
kind gestorven was, 'n soortement kapel-
lcke hadt gemaakt, toen gingen de vin
gers weer naar de voorhoofden mee deus
woorden: „ziedc nou wel?"
Maar Pauwke ging zijnen weg. Eenzaam.
Hij wgs vriendelijk voor iedereen,, behulp
zaam als altij, gereed voor den arme, be
reid voor den zwakke, klaar voor iedereen
dien ie docht te kunnen helpen en Pauwke
sleepte z'n kruis, zooals O. L. H. 't waar
schijnlijk wel 't beste vindt.
Daar waren er, die in nood naar Pauwke
gingen, mee de gedachte van: „hij is toch
nie wijzer en zal wel helpen."
Zoo wierd ie veul arm.
't Huiske verviel. Wat versleet wierd nie
meer hersteld of aangevuld alleen z'n „ka-
pelleke", dat bleef. Pauwke had eigenlijk
voor geen mensch meer te zorgen, ook al
zorgde-n-ie dan voor tientallen anderen,
zooveul als ie kon. Maar hij wierd ouwcr,
zwakker., de verdiensten veul minder. En
op 't end kost ie alleen nog maar helpen
door gebed, moest ie vertellen.
't Was allemaal op, behalve z'n goeie hart,
dat altijd klopte voor anderen.
En toen gebeurde 'ns iets, wie zal zeg
gen of 't „toeval" was Maar 'n rade
loos Moederke kwam Pauwke's hulp, z'n
gebed vragen, voor haar kindeke, dat opge
geven was, door den dokter.
,,'k Zal doen wa'k kan', had Pauwke ge-
zeed: „ik heb drie éo®'® voorspreeksterkes
in den Hemel, dus
't Kindeke wierd beter!
En den dokter, die 't lijkske docht te
komen schouwen, den anderen morgen, liet
zich ontvallen: ,,'t kind is behouwen, daar
is hier 'n wonder gebeurd."
En zoo, amico, zoo wierd gekke Pauwke,
„Pauwke Bidfrons".
Want al wat in moeilijkheden zat, ging
naar Pauwke, mee 't verzoek „bidfrons".
Komende van 't kerkhof, is ie biddende
onder 'n auto geloopen. Z'n leste woord
was „God....!"
Hij is begraven, 's morgens in de vroegte,
doodarm. Veur Pauwke Bidfrons was er
niks overgebleven. Hij had nooit om z'n
eigen gedocht. Maar toch had ie nog 'n
testament. Z'n kapellcke te verkoopen en
den opbrengst te geven aan meneer Pas
toor voor den armste der parochie. Kapel
en trekzak ovaar ie de leste i«ren orgel
muziek op spuide) brochten f $0.75 op.
„Gekke Pauwke". Jawel! Nog wat meer
van zulke „gekken" op deuze „verstandige"
weareld en de weareld is geen gekkenhuis
meer!
Veul groeten van Trui en als altij geen
haarke minder van oewen t.a.v.
Dré.
Op welk gebied onze groote land
genoot zijn triomfen viert.
Men schrijft ons uit Berlijn:
Onze landgenoot Prof. Debye, de directeur
van het Kaiser Wilhelm-Instituut voor
Natuurkunde te Berlijn-Dahlem, wat thans
zijn voltooiing nadert, die onlangs den No
belprijs voor scheikunde verwierf, hield
Zaterdag voor de Duitsche Chemische Gesell
schaft een belangwekkende rede over zijn
nieuwe theorie der electrolyse.
PROF. DEBIJE
De hoogleeraar gaf eerst een overzicht
van de geschiedenis der electrolyse en der
electrolyten. Spr. herinnerde aan Faraday,
die voor omstreeks 100 jaar pioniersarbeid
op dit gebied verrichtte. Thans is het al
weer een halve eeuw geleden, dat Arrhenius
zijn bekende theorieën ontwikkelde. Men
wist, dat allerlei vloeistoffen, b.v. zuiver wa
ter, geen electrischen stroom geleiden.
Maar reeds ontdekte men, dat, wannéér men
in water een weinig zout oplost, b.v. een
lepeltje keukenzout, de vloeistof plotseling
electrischen stroom uitstekend geleidt De
geleiding van electrischen stroom door een
dergelijken vloeistof heeft echter niet zoo
plaats als b.v. in koperdraad, waar de
stroom als het ware doorheenvloeit Wordt
de stroom echter b.v. door pekel geleid,
dan wordt hij als het ware met kleine
„pontjes" van den eenen oever (pool) naar
den anderen gevaren.
Dit wist reeds Arrhenius. Hij verklaarde
dit verschijnsel op de volgende wijs: In het
water hebben zich de moleculen van het
zout opgelost. De keukenzout-molecule die
uit één atoom natrium-metaal en uit één
atoom chloorgas bestaat, is in een keuken
zoutoplossing heelemaal geen molecule meer
de beide bestanddeelen zweven als het ware
los naast elkaar in de vloeistof. Aangezien
zij nu echter beide verschillend electrisch
geladen zijn, worden zij door de beide po
len der stroomgeleiding aangetrokken, en
wel de natrium-deeltjes door de negatieve
pool en de chloor-decltjes door de positieve
pool.
Nu zou men denken, dat een oplossing
den stroom beter zou geleiden, naar mate
ze meer geconcentreerd is. In werkelijkheid
echter bleek het electrische geleidingsver
mogen van een oplossing af te nemen, naar
mate men meer zout in de oplossing bracht.
Dit verschijnsel maakte een nieuwe theorie
noodig. Men nam dus aan, dat bij een groo
te concentratie der deeltjes, het uiteenval
len van een molecule in zijn bestanddeelen,
de „ionen" niet volkomen was, maar
dat in een geconcentreerde oplossing de
moleculen meer samengehouden werden, en
dat dus een kleiner aantal deeltjes als
„pont" voor den „overtocht" van den stroom
ter beschikking stond, m.a.w. dat het ge
leidingsvermogen kleiner werd.
Op dit gebied nu heeft Prof. Debije bui
tengewoon belangwekkende proeven geno
men. De hoogleeraar vertelde, dat hij zich
reeds sedert jaren met dit probleem heeft
bezig gehouden. Thans is het den professor
gelukt vor dit verschijnsel een nieuwe the
orie op te stellen. Volgens onzen landge
noot moet men bedenken, dat ieder deeltje
van een gesplitste molecule dus b.v. een
natrium-ioon met zijn positieve lading
in de vloeistof niet zonder verbinding aan
zijn omgeving blijft- Integendeel, deze na-
trium-ionen zullen de negatief-geladen
chloor-ionen aantrekken. Er zal dus na kor
ten tijd als het ware een chloor-ionon-wolk
ontstaan zijn, wier kern de natrium-ioon
is. De hier optredende electrische spannin
gen zijn zoo sterk, dat zij den „tocht" van
den ioon dor de vloeistof tegenstand kun
nen bieden. Het zijn dus niet moleculaire
verbindingskrachten, die in geconcentreerde
oplossingen den „tocht" van de ionen door
de vloeistof verhinderen, maar electrische
krachten tusschen de ionen onderling.
Hiermée is niet alleen de onregelmatigheid
in het optreden van sterke electrolyten ver
klaard, maar ons begrip der electrolytische
gebeurtenissen is hierdoor belangrijk ver
diept.
ONJUISTE OPVATTINGEN,
DAAROMTRENT BESTAAN.
Er is de afgeloopen jaren af en toe ernstig
bezwaar gemaakt tegen sommige middelen,
welke door onze en andere regeeringen wer
den aangewend om de gederailleerde voort
brenging weer in andere en betere banen
te leiden. Een der methoden daarbij was de
vernietiging van geproduceerde goederen cn
het ligt bijna voor de hand dat deze wijze
van handelen in een samenleving, waarin
door een deel der menschheid gebrek werd
geleden, op tegenstand moest stuiten. Groot
echter is deze feitelijk nooit geweest en hij
verliest zijn reden van bestaan, zoodra de
economische omstandigheden zich zoodanig
beginnen te wijzigen, dat tot dit middel, dat
stellig als een paardenmiddel moet worden
beschouwd, minder behoeft te worden ge
grepen.
De laatste tijd heeft zich stellig gekenmerkt
door symptomen, die als oplevingen kunnen
worden beschouwd cn het vermoeden lijkt ge
wettigd, dat de dagen niet ver meer zijn,
waarin vernietiging van verbruiksgoederen
niet meer zal voorkomen, omdat het over
bodig zal zijn geworden. 1
Toch- zullen er ook na ons weer tijden
zijn, waarin de producent met zijn goederen
geen weg weet en waarin zal worden gespro
ken van „overproductie". Iedere crisis zal
zich kenmerken door iets van dien aard en
aangezien een crisis een verschijnsel is, dat
na verloop van tijd steeds opnieuw moet op
treden, omdat we staan in een maatschappij
van levende menschen en niet van doode
dingen, verliest liet begrip „overproductie"
niet aan actualiteit, zelfs niet in perioden,
waarin de mensch verheugd kan zeggen:
„Het is weer achter den rug."
Want straks zal zich een nieuwe overpro
ductie weer aanmelden.
Wat nu is overproductie?
Er is over dit begrip ontzettend veel ge-
zeg cn geschreven en, zooals altijd in soort
gelijke gevallen, ontbreekt het niet aan mis
leidende opvattingen. Niet zelden wordt
daarbij uitgegaan van de mcnschclijke be
hoefte. Men redeneert ongeveer als volgt: „De
„mensch is er nog nooit in geslaagd zooveel
„te produceeren van eenig artikel, dat iedere
„behoefte inderdaad werd bevredigd. Hoe-
„veel ook werd voortgebracht, altijd waren
„er nog menschen, die om eenige reden het
„sterk begeerde goed niet tot bun beschik-
„king konden krijgen. Daarom is er nog
„nooit werkelijke overproductie geweest eh
„gezien het reusachtige aantal onbevredigde
„mensehelijke behoeften, valt sterk te be
twijfelen of ze er ooit zal zijn."
Nemen we bijvoorbeeld een artikel als een
auto. De prijzen er van zijn geleidelijk ge
daald en we willen aannemen, dat men op
het oogenblik f 1000.noodig heeft om er
een te kunnen bezitten. We veronderstellen
verder, dat de fabrikanten klagen over over
productie. „Geen kwestie van!", aldus rede
neeren de aanhangers van de bovenaange
haalde theorie. „Er is geen overproductie,
„verlaag de prijs maar tot f 500.—, tot f 250.-,
„tot f 100.tot f 1.— en je zult zien dat er
„van overproductie allerminst sprake is."
Deze redeneering is natuurlijk
foutief. Want ze komt er op neer, dat
er eerst sprake van overproductie zou
kunnen zijn, wanneer iedere men
sehelijke behoefte is bevredigd, wan
neer zelfs degene, die voor de vervul
ling er van de kleinst denkbare te
genprestatie wil of kan leveren, de
beschikking kan krijgen over het
goed. In de practijk zou het betee-
kencn, dat het artikel aan overvloe
digheid de lucht zou moeten evena
ren.
Een en ander lijkt zoo voor-de-hand-lig-
gend, dat men zich er eigenlijk over zou mo
gen verwonderen, dat er nog menschen zijn,
die deze kant op willen. Dat dit echter wel
degelijk het geval is kan blijken uit de vol
gende zinsnede, die we overnemen uit bet
weekblad „De Waag", waarvan onlangs het
eerste nummer is verschenen en waarvan
Dr. Ir. M. D. Dijt als economisch redacteur
optreedt. We lezen daar: „Immers restrictie
„of beperking beeft geen zin, is zelfs in
„hooge mate schadelijk, voor hot heden even
zeer als voor de toekomst, zoolang zoovele
„redelijke wenschen naar producten onver-
zuid moeten blijven."
Weliswaar bevat bet woord „redelijke" een
beperking, maar de betcckenis er van is zoo
rekbaar, verschillende menschen hechten er
een zoo verschillend begrip aan. dat een en
ander als uitgangspunt voor een betoog nau
welijks van waarde kan zijn.
I-Ict is mogelijk, dat soortgelijke theorieën
worden ingegeven door mensclilievende ge
dachten, want men kan begrijpen, dat menig
een het van harte zou toejuichen, indien het
gebrek, dat thans in de wereld bestaat, ge
heel of ten deele zou kunnen worden opge
heven.
De fout van de redeneering is echter, dat
ze eenzijdig is, waar ze niet éénzijdig mag
zijn. Alles in de wereld is te beschouwen
als een doorloopcnd zoeken van evenwicht
tusschen twee tegendeelen en de economi
sche wetenschap zou niet van deze aarde
zijn, indien ze daarop een uitzondering
maakte.
„Houdt men «Héén rekening met het be
grip „behoefte", dan voert dit in theorie tot.
de prijsverlaging zonder einde, waarbij dan
weer begrippen als „redelijk" noodig zijn om
op gekunstelde wijze die eindeloosheid te on
derbreken.
Noodig is een tweede begrip, dat met de
behoefte een evenwichtstoestand in het le
ven roept. Dat als het ware juist in tegen-
overgestelden zin werkt en waardoor aan de
mogelijkheid der bevrediging van behoeften
grenzen worden gesteld.
Dit andere begrip zou men kunnen aan
duiden als de moeite, die moet worden
aangewend om iels te kunnen produceeren.
Men kon zich dat gemakkelijk voorstel
len, indien men zich even verplaatst in
een maatschappij, waar ieder geheel voor
zich heeft te zorgen. Donken we ons een
oermensch, die plotseling tot do ontdek
king komt, dat bij honger heeft. Hij gaat
op jacht en getroost zich groote moeite cn
konijn te vangen. Terwijl hij het zit te ver
orberen komen -enkele èndcre konijnen in
zijn nabijheid. Met veel minder moeite dan
noodig was om het gevangen konijn te be
machtigen, zou hij deze andere dieren in
zijn bezit kunnen krijgen. Maar hij doet
geen poging daartoe. Te meer, omdat zich
na zijn groote inspanning een andere be
hoefte bemerkbaar maakt Hij krijgt slaap.
Om die behoefte behoorlijk te kunnen
bevredigen, wil hij een zachte legerplaats.
Nieuwe moeite is noodzakelijk: hij moet
enkele armvollen verdroogde planten ver
zamelen.
Oorspronkelijk was voor alles, wat de
mensch zich wenschte, moeite noodzakelijk.
Soms was die grooter, soms kleiner, soms
getroostte hij zich een groote moeite, soms
was de kleine moeite hem te veel en al
naar zijn behoefte was de moeite van een
anderen aard.
In onze kapitalistische wereld is dit alles
soms niet zoo duidelijk meer te zien, maar
het grondbeginsel is in wezen precies het
zelfde gebleven.
We hebben de gewoonte aangenomen alles
ter omrekening in geld uit te drukken. De
grootte van de behoefte wordt aangegeven
door een aantal guldens, evenals de voort-
brengingsmoeite. waarbij dan meestal
wordt gesproken van de voortbrengingskos-
ten.
Deze beide factoren houden elkaar volko
men in evenwicht, een veranderd even
wicht weliswaar, maar alles in de wereld is
nu eenmaal veranderlijk en we hebben bo
ven reeds gezien, hoe èn behoefte én voort
brenginesmoeite al naar de omstandighe-
oen kunnen wisselen.
Deze twee factoren dus. de voortbrengines
moeite cn de behoefte bepalen de productie.
Wordt de behoefte aan eenig artikel groo
ter, de voortbrengingsmocite daarentegen
kleiner, dan kan men er zeker van zijn
dat de positie sterk zal toenemen.
Is bet omgekeerde het geval, neemt, de
behoefte af, wordt de voort brengi ngsmoeite
grooter, dan daalt de productie,
i In onze samenleving nu, waar producent
en verbruiker niet meer één en dezelfde
persoon zijn, is het de opgave van den
producent de behoefte te taxeeren. Hij
brengt meestal voort zonder de zekerheid
te bezitten, dat zijn moeite niet te groot is
geweest. Eerst nadat het geproduceerde
goed is gereed gekomen, komt het in de
meeste gevallen eerst aan de markt en eerst
dan blijkt of de fabrikant juist heeft geoor
deeld Want in verreweg de meeste gevallen
verschijnt de verbruiker ten tooneele, nadat
het goed is gereed gekomen. Hierop zijn
een massa uitzonderingen, zoo bijvoorbeeld
bij bestellingen op schepen, machinerieën^
bij aanbestedingen en dergelijke, in het al
gemeen bij groote objecten.
Meestal dus moet de producent eerst
voortbrengen en dan afwachten of hij in
derdaad de behoefte juist heeft bepaald.
Vandaar ook dat hij het is. die de be
schikking heeft over een woord, dat de en-
juistheid van zijn bepaling aangeeft: het
woord „overproductie".
De bcteckenis ervan is, dat, hij hij zijn
taxatie een fout heeft gemaakt, dat hij de
behoefte te groot heeft gewaardeerd, dat hij
zich dus te veel moeite, te grooto voort-
brengingskosten voor heeft getroost.
Den consument interesseert deze vergelij
king tusschen behoefte en voortbrengings-
kosten niet in het minst. Zijn vergelijking
is een andere: zijn behoefte aan het goed en
de kostprijs daarvan, welke voor hem be-
tcekent een bepaalde hoeveelheid moeite,
noodig om een zekere som gekls te verwer
ven, de ontzegging van een andere behoefte
of wat dies meer zij.
Zoo duidt dus het woord overproductie
aan, dat er een wanverhouding is ontstaan
tusschen de behoefte aan eenig goed en de
voortbrengingskostcn daarvan.
Wc willen hier niet meer stilstaan bij de
vraag in hoeverre vernietiging, restrictie of
beperking inderdaad van nut zijn of niet.
Voordeelen zijn er zeker aan verbonden en
de betrekkelijk geringe tegenkanting, die
er tegen is ontstaan zou er ook op kunnen
wijzen, dat dit door menigeen is ingezien.
Degenen, die zich bij de waardeering dezer
maatregelen echter geheel laten leiden door
hun goede hart., die dus uilgaan van de be
hoefte alleen, bewijzen de maatschappij een
minder goede dienst dan in hun bedoeling
heeft gelegen.
Want naarmate men de eene factor,
hier dus die der behoefte, gaat be-
voordeelen. benadeelt men de ande
re, in dit geval de productie. Dit
moet op den duur voeren tot een onder
mijning daarvan met al haar na-
deelige gevolgen. Was dit uitvoer
baar, dan zou de samenleving op een
gegeven oogenblik voor katast.ro-
phale gevolgen kunnen komen te
staan: de inéénstorting van de pro
ductie.
In de practijk echter ls een en ander een
utopie. Omdat hij overproductie de voort
brenging. hetzij door overheidsmaatregelen,
hetzij vrijwillig, hetzij gedwongen door het
onrendabel worden der onderneming, wordt
beperkt.
Alle behoefte theorieën ten spijt»