Een groot redder
is heengegaan
Jan Langedijk
weer thuis
Kick Smit getrouwd
De Lutine *und
kein Ende
Donderdag 4 Februari 1937.
Derde blad
Jan Bijl is gisteren op 79-jarigen leeftijd te
Den Helder ontslapen.
Hij ontrukte de zee niet minder
dan 262 menschenlevens
Rustig, zoo als de laatste jaren van zijn
veelbewogen leven rustig waren geweest,
is gistermorgen vroeg ingeslapen: Jan Bijl,
oud-schipper van de Noord- en Zuidhol-
landsche Reddingmaatschappij, een der
laatste vertegenwoordigers van de garde,
die thans aan het uitsterven is.
Jan Bijl: koen zeeridder, eens de rech
terhand van Dorus Rijkers en Coen Bot,
Jan Bijl, de man, wiens roem wijd en zijd
over Nederland en de vreemde verspreid
is als de man, die niet minder dan 262
schipbreukelingen uit de golven haalde.
Jan Bijl is dood: maar zijn daden zullen
levend blijven en hij zal in de historie van den
strijd, die de Hollander sedert eeuwen tegen
de zee voerde, met eere genoemd blijven.
Jan Bgl dood
Woensdagmorgen ging de mare door Den
Helder. Eerst over en door' de bochtige straat
jes van het visscherskwartier, daar, waar
„Opa" bij zijn dochter leefde. Fluisterend ging
de tijding van mond tot mond.
En alsof de straffe N. Westenwind, dezelfde
die zooveel malen getracht had het dezen
blauwen zeeridder onmogelijk te maken om
met z'n vlet door de hel van de branding te
komen, het verder vertelde, zoo drong het door
in de stad.
Jan Bijl is dood.
In de straten en straatjes van het kwartier
•waar Bijl woonde hokt men samen. Stil en
fluisterend vertelt men elkaar het droeve feit.
Van den man, die reeds als 12-jarige knaap
de zee als z'n maat koos, en die op die zee
heldendaden verrichtte, die ons thans als
sprookjes in de ooren klinken.
Jan Btjl was, zooals wij bereids schreven,
oud-schipper van de Nieuwediepsche redding
boot, voordat men in het bezit was van de
Porus Rijkers.
Hg was Broeder in de Orde van Oranje Nas
sau, hij bezat de bronzen en zilveren reddings
medaille van H. M. de Koningin, en voorts
was hij in 't bezit van het Zilveren Kruis van
Oostenrijk en de Zilveren medaille van Enge
land.
Hij is gestorven op bijna 79-jarigen leeftijd.
Ze staan aan den „buitenkant" van Nieuwe-
diep, de visschers en oud-redders. Met hun
schippersbaardjes, waarmede soms de wind
een oolijk spel tracht te spelen, en met hun
verweerde koppen en heldere oogjes.
Merkwaardig decorum voor een zeeplaats
als Den Helder.
Jan Bijl was een geboren en getogen Jutter.
Een kerel, die op en om de Noordzee geboren
en getogen was. Die het water kende. Die alle
stroomingen en alle listen en lagen van dat
wondere water wist.
Maar hij heeft er een menschenleeftijd mee
gestreden.
Gevochten met de zee, die soms is een
razend en krankzinnig beest. Valsch en onbe
trouwbaar.
In 60 jaren zijn er vele schipbreuken op deze
kust geweest en de Noordkop van Noord-
Holland heeft wèl zijn deel gehad.
Maar goddank waren daar steeds mannen,
kerels als Bijl en z'n vrinden, die er bij nacht
en ontijde op uittrokken. Met de glimmende
jekkers over de bonkige lijven, de heroieke
zuidwester op de grijzende haren.
Dan ving de strijd aan. Van zee tegen man.
Dan riepen de lichten van zinkende schepen
en dan loeide de strijdkreet van Jan Bijl over
het zwarte water, waar waarschuwend de
lichten van den toren van Kijkduin overheen
zwierden.
Een ren op leven en dood.
Jan Bijl bleef steeds overwinnaar.
Hij ontrukte 262 menschenlevens aan de
kaken van den dood.
In de woning van Jan B\jl.
Wg zijn naar het huisje geweest waar Jan
Bijl sinds 13 jaren bij zijn dochter en schoon
zoon inwoont. Het huisje in de Vischstraat,
waar overdag en 's avonds de visscherlui
doortrekken.
En wij zijn gaan zitten in het kleine achter
kamertje, waar nu een groote stilte gevallen
is. Waar de familie van den overledene ge
schrokken, elkaar aan zit te staren. Het is ook
zoo gauw gegaan. Alles kwam toch nog zoo
onverwacht.
Aan de wand hangen portretten. Ouderwet-
sche en van recentere datum. Op verscheidene
staat Jan Bijl, de Zeeridder. Men zijn goed-
moedigen ouden kop, zijn vriendelijke oogen
en ruig baardje.
En we zitten in het kamertje, waar alles
nog van en over „Opa" spreekt. Waar we een
blik kunnen werpen op het binnenplaatsje, met
een klein stuk grijze hemel er over heen hui
vend. Daar zwerven een paar meeuwen voor
bij. Meeuwen... stormvogels.
En we hooren het verhaal, langzaam aan,
dat de dochter en haar man vertellen. Een
verhaal, vol droefheid en vol liefde.
Hoe „Opa" sedert een 13 jaren rustend was.
Zich teruggetrokken had uit het barre leven
van den actieven zeeman, dat hjj meer dan
een halve eeuw geleid had.
De rechterhand van „Opa Ryfeers".
Hoe hij jaren achtereen de schipper was
van de reddingboot, en de rechterhand was
van Dorus Rijkers.
Als 12-jarige jongen kreeg de zee hem al
te pakken. Toen verliet hij op ongeregelde
tijden het huisje van z'n moeder en vader en
trok met de vlet naar Texel. Om te visschen.
Sedertdien liet de zee hem niet meer los.
Dan komen de verhalen over de reddingen.
Vele, heel vele, en steeds maar weer ver
nemen wij bijzonderheden. Van dat schip zoo
veel menschen, van dit zooveeleen einde-
looze rij...
Dorus Rijkers en Jan Bijl, DAT waren
kerels. Als ze er op uittrokken, dwars door
de hel van schuim en storm en water. En als
ze dan thuiskwamen, bek-af, maar met de
victorie in hun brandende oogen.
DAT waren tijden, de tijden van de vlet...
met 10 man en 20 riemen.
En we hooren hoe Opa behalve redder en
visscherman ook een gezien duiker was. Die
met de Sperling-generatie, met een Van
Drimmelen en vele anderen, met een lach in
het duikerpak wegzakte, naar onbestemde
diepten. Op Terschelling, bij Rotterdam, overal
waar z'n diensten noodig waren.
De zee heeft Jan Bijl niet rijk aan geld
gemaakt. Hij had een pensioentje, werd ge
steund door het Dorus Rijkersfonds en ont
ving van nog enkele andere instanties steun.
In totaal 17 gulden.
Maar Jan Bijl had niet zoo veel noodig.
Hij was er tevreden mee, vooral toen ook de
Dood zijn vrouw, Rika Rieken weghaalde.
Een stille ln den lande.
Hij was iemand die niet veel sprak. Een
stille in den lande, doch bij reders en visschers
een autoriteit. Iemand op wiens oordeel
grooten prijs gesteld werd en die men eerde.
Maar hij ging zijn eigen weg, deze Ridder
van de zee, zooals hij ook op de golven
alleen den weg zocht.
En zoo stil hij bij zijn leven was, zoo stil is
hu heengegaan.
Weer valt de stilte terug In het huisje In
de Vischstraat, waar Opa 11 jaar in zijn
stoel gezeten heeft. Waar hij met zijn klein
kinderen speelde, en waar hij wel eens met
een glimlach zijn groote blauwdooraderde
vingers door de medailles liet spelen.
Hoe is het ook anders mogelijk: 3 weken
ber een zoon... nu hijzelf. cmfw cmf
geleden ging 'n zuster van hem, in November
een zoonnu hijzelf.
Dan vernemen we bijzonderheden: hoe de
schoonzoon des morgens om halfzeven naar
boven was gegaan. En hoe hij hem daar ge
vonden had. Stil heengegaan, met een
vredigen trek om zijn ouden mond. De kat
zat bij zijn hoofd...
Zoo stierf de Ridder: Jan BijL
Zijn staat van dienst.
Menschen als Jan Bijl houden geen boek
van hun heldendaden. Ze staan gegrift in hun
hoofd, maar men moet er niet naar vragen.
En zoo staan ze niet zwart op wit, al die
keeren dat hij het spel met de golven speelde:
het spel van Leven en Dood.
Maar enkele staan in de annalen van de
Vereeniging Moed-Volharding-Zelfopoffering
geschreven.
We nemen er enkele van over:
1885 Mary Emma
1886 Bramletty
1887 Renown
1889 Johannes
1889 Schotze Ferry
1890 February
1891 Tuscar
1895 Wan die
1900 Europeaan
1911 Elfrida
en voorts:
City of Stockholm 7, een Fransche brik 9,
de Benbrak 17, 2 Urker botters 6, de Sago 12,
een vlet van de Bellona 5, 2 vletten met adel
borsten gered: 6 menschen, de Alford of Muda
2 menschen
Een eindelooze lijst: telkens, 3 menschen,
10 menschen, 5 menschen
Zoo was het leven van Jan Bijl, een der
dapperste Blauwe Zeeridders.
Jan Bijl, die vocht met de zee en met den
wind, een menschenleven lang en: overwon.
Totdat Hg, kwam, die men niet weerstaan
kan. Die machtiger is dan alle leven.
Zaterdagmorgen half 12 wordt Jan Bijl be
graven op Huisduinen.
Op Huisduinen, achter de duinen en het
strand. Men kan er net nog het eeuwige lied
Jan Langedijk. de bekende schaatsenrir
der is weer uit Davos in Oudkarspel 'terug
gekeerd. Wij hebben den stoeren rijder eens
opgezocht om eenige indrukken op te doen
van zijn verblijf in de bergen en van de
prestaties van de rijders.
Jan was, als altijd, weer gaarne bereid
om een praatje met ons te maken.
Het was voor hem natuurlijk wel een te
genvaller, dat het ijs hier uit de slooten
was. Hij heeft hier en daar. nog een snip
pertje kunnen zien liggen, maar dat
was niet veel meer dan Wat schotsen. Maar
zeide Jan, toen we uit Davos weg gingen,
regende het daar ook.
Toen hadden we het metedn over Davos
en zijn daarop doorgegaan. Hoe de rijders
en niet te vergeten de rijdster het daar ge
had hadden enz.
De verzorging in Davos was heel goed ge
weest. De heeren hadden samen in een
hotel gelogeerd; mej. Donker van Ilpendam
was in een ander hotel ondergebracht.
Het was ditmaal voor de eerste keer, dat
een dame meeging. Mej. Donker heeft dap
per met de jongens meegedaan en de ver
houding tusschen de heele groep is gedu
rende al den tijd zeer goed geweest. Jan
van de zee hooren. Dat rulscht en bruischt
van kust tot kust.
Daar zal hg rusten.
En de meeuwen zullen over zijn eenvoudige
rustplaats zwieren.
En de herfst- en voorjaarsstormen zullen
er over jachten.
En storm en meeuwen zullen het elkander
verder vertellen: van het leven van Jan Bgl,
den held van de Noordhollandsche kust, die
meer dan 260 menschen uit de golven redde.
De Haarlemsche corr. van het Hsbl. deelt
mede:
Het gebeurt niet vaak dat in het Haar
lemsche stadhuis een huwelijk wordt geslo
ten waaraan niet alleen een ambtenaar van
den Burgerlijken Stand en enkele getuigen,
maar ook een klein legertje van filmopera
teurs en persfotografen te pas komt en
wanneer zooiets geschiedt, dan mag men
wel aannemen, dat of de bruid of de bruide
gom een meer dan plaatselijke bekendheid
geniet. Gistermorgen stonden op de Groote
Markt voor het Stadhuis honderden nieuws
gierigen te wachten om getuige te zijn
van het huwelijk tusschen den bekenden
Haarlemspeler Kick Smit en mejuffrouw
J. M. de Ruiter. Het huwelijk werd gesloten
door den heer J. van Egmond, ambtenaar
van den Burgerlijken Stand.
Toen het jonge paar de trappen van het
stadhuis afdaalde, staken de vele belang
stellenden hun vreugde niet onder stoelen
of banken. De politie moest er zelfs aan te
pas komen om het verkeer te leiden en de
filmoperateurs waren in actie om Kick
Smit nu eens niet op het grasveld, maar op
de trappen van het stadhuis onder vuur te
nemen. In de R.K. kerk aan den Rijksstraat
weg te Haarlem-Noord werd daarna het
huwelijk kerkelijk bevestigd door pastoor
Van Eeden, die een predicatie hield. Het
bruidspaar recipieerde daarna in de pasto
rie en werd o.m. door het bestuur van de
vereeniging Haarlem geluk gewenscht.
Auto rijdt tolhuis in puin
Op den verkeersweg Beilen-Assen is bij
de beruchte brug over het Oranje-kanaal
een auto, bestuurd door den tandarts Ro-
dermond uit Assen in volle vaart een tol
huis binnengereden.
De wagen moet een groote snelheid heb
ben gehad. Op de brug reden de rechterwie-
len van den wagen van het middenbrugdek
en stootten tegen den eenige centimeters
hoogeren kant. De bestuurder bleef zijn
stuur niet meester, met het gevolg, dat de
auto een ruim twintig meter verder staand
tolhuis ramde. Een stuk muur werd ge
veld, en de. auto dróng de woning binnen,
tot. groote ontsteltenis van vier menschen,
die zich hier aan tafel bevonden. Een naai
machine en een tafeltje vlogen van den
eenen hoek van het vertrek naar den an
deren. Stukken steen vlogen door de lucht
en wolken stof vulden de heele kamer Licht
en vonken schoten in het rond, doch wonder
boven wonder werd niemand gedeerd.
Ook de heer R., die alleen in den wagen
zat kreeg geen noemenswaardig letsel. De
auto werd nog erger dan de woning ver
nield.
Langedijk was zoo'n beetje de hoofdman
van het gezelschap. Op hem berustte de
leiding van de troep.
Over de prestaties van de uitgezonden rij
ders kan men wel tevreden zijn, meende
Langedijk. Of tevreden is eigenlijk het
juiste woord niet. Men wil altijd nog weer
beter. Mej. Donker heeft op de 500 M. een
zeer goede tijd gemaakt met 52,1 sec. Op
de drieduizend Meter was zij niet zoo
goed op dreef. Een weinig nerveus was
zij daarbij. De 1000 M. was weer heel goed
met 1 min. 48.3 sec. Ook op de 5000 M. had
zij een goede tijd met 10 min. 30.8 sec.
Wat Koops betreft, die is ook heel goed
vooruit gegaan. Koops heeft heel wat be
ter gereden dan verleden jaar. Roos was
ook stukken beter. Vooral op de 500 M.
was z'n tijd goed. Ik geloof, zeide Langedijk
dat Nederland in Roos een goede sprinter
zal krijgen. Ook Kremer en Buijen zijn rij
ders wadr wat in zit. Er komt gelukkig
weer wat jonger bloed onder de Nederlar.d-
sche schaatsen rijders, hetgeen voor de toe
komst hoopvol is.
Meer in het bijzonder hebben wij het
over Jan Langedijk's tijden gehad.
LANGEDIJK TE DAVOS.
V.l.n.r. Koops, de bekende schrijver-vliege
nier Viruly, Kremer, Langedijk en Hooftman,
welke laatste ook nog een week in Davos
is geweest.
Weer een nieuw plan*
Men schrijft aan de N. R. Crt.
Na de mislukte poging vajn den heer Bec-
kers om met behulp van een z.g-n. kegei-
vormigen toren de schatten van de Lutine
op te delven, en de al evenmin met succes
bekroonde poging van ir. Jansen, een vroe-
geren medewerker van den heer Beokers,
wordt thans aangekondigd, dat de ou/d-Ter-
schellinger, de heer Tj. Stobbe te Rotterdam
een poging zal doen om de schatten van de
Lutine die voor een bedrag tusschen 14 en
20 millioen aan baar goud op den bodem
der zee zouden liggen naar boven ite
brengen.
Omtrent het nieuwe plan kunnen wij het
volgende melden. De heer Stobbe heeft een
werktuig samengesteld, waarop reeds octrooi
is aangevraagd. Deskundigen hebben het
werktuig gunstig beoordeeld. Het is, behalve
voor het bergen van gezonken en bedolven
sohepen, ook dienstbaar te maken bij brug
en tunnelbouw. Om tactische redenen is aan
de uitvinding tot dusver geen ruchtbaarheid
gegeven. Op dit oogenblik echter een
naamlooze vennootschap, die de methode
van den heer Stobbe in bedrijf zal brengen,
zal opgericht worden is geheimhouding
niet langer noodig. De vinding is reeds ge
demonstreerd in aanwezigheid van deskun
digen. Het toestel wordt geschikt geacht, om
op gezonken sohepen, gelijk de Lutine, te
worden gebruikt.
Omtrent de werking van het nieuwe toe
stel kan worden gemeld, dat het zonder veel
moeite en in korten tijd door de zandlaag
heenzinkt; daarna werpt het automatisch
het zand uit. Vervolgens kan men op de
plaats zelve het wrak nauwkeurig afzoeken.
Het toestel kan later zonder veel moeite uit
het. zand worden verwijderd. Een dergelijk
onderzoek kan meermalen op een dag wor
den herhaald.
JACHT OP EEN SMOKKELAUTO.
Het optreden van smokkelaars neemt ook
aan de Duitsche grens in Drenthe in driest
heid toe. In verband met drukken drank
smokkel werd al eenigen tijd bijzondere aan
dacht besteed aan een auto, die herhaalde
lijk bij Zwartemeer de grens passeerde, zon
der dat de kommiezen den wagen konden
aanhouden.
Maandagavond was in samenwerking met
de rijksveldwacht een val opgesteld. Inder
daad verscheen de auto weer en passeerde
met groote vaart de grensbewaking. Waar
schuwingsschoten baatten niet. Even verder
was een spijkerbalk neergelegd, waarop de
auto drie banden kapot reed. Desondanks
werd de tocht voortgezet. Met een gereed
staanden auto achtervolgden kommiezen en
politie de vluchtende smokkelaars die ten
slotte hun wagen pardoes tegen een woning
opreden. De bestuurder zette het op een loo-
pen en ontkwam.
Een vrouw, die blijkbaar mee in het com
plot was, kon worden aangehouden. In den
auto werd een hoeveelheid van 50 L. ster
ken drank gevonden, die met den auto in
beslag genomen werd. De naam van den
smokkelaar is bekend. Hij en de vrouw wo
nen beiden te Zwartemeer.
De 500 Meter, zijn zwakste zijde, is iets
sterker geworden. Zijn persoonlijk record
stond op 45.7. Dit heeft hij in Davos „neer
gehaald" met 1/10 sec. Dit gaat de goede
kant op. Deze rit reed Langedijk tegen den
Italiaan Perucca. Op de 3000 meter was
Jan niet zoo op dreef. De eerste wedstrijd
dag, moet men in aanmerking nemen. Zijn
tijd hierop was 5 min. 2.8 sec. terwijl zijn
persoonlijk record 4 min. 58 sec. is.
De 1500 M. moest hij rijden tegen den Pool
Kalbaczyk. Deze rijder, gewoonlijk Janus
genoemd, zeide voor ze aan den start ver
schenen in heel langzaam uitgesproken
Duitsch: „Ik wil je verslaanJan antwoord
de: „Dat moet je probeeren".
Toen de Pool het toch verloren had met een
verschil van ongeveer 4 sec., (Jan Lange
dijk's tijd was 2 min. 20.5) kwam hij op Jan
toe en zei: „Dank je wel, hoor, ik heb het
Poolsche record verbeterd".
Hierdoor werd ook Jan's persoonlijke re
cord van 2.24.2 verbeterd.
De 5000 M. moest Jan Langedijk tegen
Koops rijden. Op een na het laatste paar
waren zij. De toestand van het ijs was toen
al zeer slecht. Zooals bekend, was de uit
slag van deze rit, dat Jan overwon met 8
min. 30.2 sec. tegen Koops 8 min. 39.8. De
Noor Krog, die het allerlaatst moest rijden,
kwam later op Jan toe en feliciteerde hem
met z'n gemaakte tijd, want die wist, wat
er gereden was, met dat slechte ijs.
Bij de Europeesche kampioenschappen is
de 10.000 Meter afgeschaft, zoodat Jan z'n
krachten op dien afstand niet heeft kunnen
inspannen. Misschien straks in Noorwegen
bij de Wereldkampioenschappen. Hij hoopt
tenminste, ook naar Noorwegen te mogen
gaan.
In afwachting van die wedstrijden zou het
wel mooi zijn geweest, wanneer in Holland
het ijs nog was gebleven. Dan had Langedijk
het schaatsenrijden hier nog wat kunnen
onderhouden. Op de kooldorsch traint het
niet zoo buitengewoon geschikt.
Ook de wedstrijden te Zutphen zouden
dan hebben kunnen doorgaan, maar ja, het
is nu eenmaal niet anders in ons kikker
landje.
In het totaalklassement voor de Europee
sche kampioenschappen stond Jan Lange
dijk op nummer 8 met 193.920 punten, Koops
met 196.597 op de elfde plaats en Roos met
200.837 punten, was nummer 14.
Door zijn prestaties is Jan in de ranglijst
van dc Ncderlandsche rijders weer een
plaatsje opgeschoven en staat nu no. 2 bo
ven S. Heiden en met slechts een gering ver
schil achter Van der Scheer.
Als hij nu eens de kans zag, om de 500
M. wat vlugger te rijden, zou deze achter
stand spoedig zijn ingehaald. Het gaat slechts
om fracties van een seconde. Wie weet, wat
de toekomst nog brengt.
Wij wenschen Jan alvast maar goed succes
toe in Noorwegen.
5 menschen gered.
21
25
13
17
5
32
23
12
6
