De Paus tegen
De
ramp
te Tijier
De begrafenis rler
slachtoffers van Clichy
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
SPANJE
De regeeringstroepen
rukken op
Bloediqe boringen op
Porto Rico
BuUenlandsch
Overzicht
Ernstige toestand in de
automobielindustrie
KIJKEN1
100PE
N bij I
LGECK
itje
§duu
MAANDAG 22 MAART 1937.
80e Jaargang. No. 10218.
Uitgave der N.V. v.h. Trapmon Co. Schagea.
it«
"1 GISTEREN HET OFFENSIEF BE-
4 GONNEN. RASSENTHEORIE
n! VEROORDEELD. DE GELOO-
VIGEN DIENEN HET MARTE-
LAARSCHAP TE AANVAARDEN.
ch
ttn Bisschop Prevsing heeft in de St.
er Hedwig-Kahedraal te Berlijn een
pauselijk schrijven voorgelezen,
waarin de Paus het nationaal-soci-
n, alistisch regiem er van beschuldigd
het concordaat te hebben geschonden
en de anti-christelijke bewegingen
as aan te moedigen.
Bisschop Preysing heeft den na-
druk gelegd op den ernst van de si-
tuatie en zijn gehoor verzocht zich
voor te bereiden op een openlijken
strijd.
:n Dit schrijven werd in alle katholie-
ke kerken gisteren van den kansel
ït voorgelezen,
n De encycliek bestaat, uit drie gedeelten.
Het eerste heeft betrekking op het eigenlijke
concordaat, ht tweede behandelt het geloof
in God, Jezus Christus en de Kerk, alsmede
de door de christelijke moraal aan de ou-
0 ders toegekende rechten.
l.: Het derde deel smeekt de Goddelijke ge-
nade af voor allen, die zich hebben laten
meesleepen door bedreigingen of beloften te-
gen Christus te prediken.
De heilige vader verklaart, dat indien het
"tusschen het Rijk en het Vaticaan gesloten
concordaat niet werd geëerbiedigd, de fout
daarvoor niet ligt bij de Katholieke kerk,
maar bij de rijksregeering, welke, naar hij
3 zegt, de bepalingen van dit tractaat niet op
jloyale wijze heeft geinterpreteerd.
Indien de Paus het concordaat niet heeft
opgezegd is dat, naar hij zegt., slechts we-
3 !gens de zorg voor het zieleheil, waarmede
lïiij belast is.
't Maar laten wij voortgaan „de rechten der
geloovigen te verdedigen tegenover de lei-
ders van uw volk. Laten wij ons niet laten
Leinvloeden door voorbijgaand succes of te-
h genspoed.
De encycliek critiseert vervolgens de ras-
sonthcorie. Zij veroordeelt ernstig de theorie
van „bloed en bodem" „Wie dergelijke dwa-
lingen profeteert, schendt eens gezworen
trouw. Overal waar men probeert de ouders
te verhinderen hun kinderen op te voeden,
zooals zij dat aanvoelen, schendt men den
trouw aan God. Nooit zal de kerk vrijelijk
de scholen erkennen, waar do met het ker-
kei ijk onderwijs belaste onderwijzer niet vrij
is, of waar bet onderwijs wordt gegeven in
anti-christelijken geest".
De kerk verklaart, aldus de Paus, bid voor
allen, die lijden om hun geloof Tot in de ge
vangenissen en concentratiekampen moet
men zoo noodig den lijfsdwang weerstaan"
Scheiding tusschen kerk en staat?
Hoewel reeds een maand is voorbijgegaan
sedert Hitier verordineerd heeft dat in de
Evangelische kerk verkiezingen van een ge
nerale synode moeten worden gehouden, is,
zegt Reuter, de procedure dezer verkiezingen
nog s*eeds niet bekend gemaakt.
De opvatting dat de eenige oplossing schei
ding van kerk en staat is wint veld. Deze
oplossing zou door de oppositioneele groe
pen (Niemöller) worden toegejuicht. Ook
.verscheidene leidende nat ionaal-socialisten
zouden hiervoor gevoelen, indien zoodoende
een einde kon worden gemaakt aan den
strijd.
Hot is bekend geworden, dat Hitier eeni
ge ontwerpregelingen van de verkiezingen
heeft afgewezen, omdat zij niet voldeden
aan den wensch van de oppositie, die ker-
1 kelijke en geen politieke .verkiezingen
Wenscht,
Groote oorlogsbuit.
De Madrileensche verdedigingsraad heeft
gisterenmiddag medegedeeld, dat de regee
ringstroepen aan het front in Guadalaja-
ra hun opmarsch voortzetten. Een convooi,
bestaande uit verscheidene honderden
vrachtauto's, dat op weg was naar Siguen-
za, is door escadrilles van de luchtmacht
der regeering gebombardeerd. Rechtsche
vliegtuigen werden door jagers achtervolgd
Drie Fiat-toestellen zijn neergeschoten, ter
wijl ook een regeeringsvlicgtuig vernield
is.
Na dit luchtgevecht heeft de infanterie
de dorpen Utande en Muducx bezet. Het
aantal kanonnen, op den vijand bij diens
terugtocht genomen, bedraagt 24. In den
sector Madrid en aan het Jaramafront heb
ben zich geen belangrijke gebeurtenissen
voorgedaan.
Bij het aanbreken van den dag hebben
de regeeringstroepen Padilla de Hita bezet.
De troepen, die bij het invallen van de
duisternis voor het dorp waren aangeko
men, stieten op tegenstand en begonnen
onmiddellijk een belegering, waarbij de
tanks de spits afbeten. Aan den linkervleu
gel werd een afleidende beweging uitge
voerd, terwijl de aanval gericht was op de
rechtervleugel, Het zwakste punt van don
vijand. Binnen het uur waren de rechtsche
stellingen ingesloten en na voorbereidend
geschutvuur reden de tanks het dorp bin
nen. De opstandelingen trokken toen langs
een nauwen, slingerenden weg naar het
Noorden terug. De strijd duurde voort: het
gros van de regeeringstroepen bezetten het
dorp en namen vele vijanden gevangen. On
der de gevangenen waren veel Italiaansche
soldaten, terwijl 57 gevangenen de uniform
van het vreemdelingenlegioen droegen.
Verhaal van gevangen genomen
Italiaanschen sergeant.
57 Italiaansche krijgsgevangenen zijn van
het front in Guadalajara te Madrid aange
komen. Een sergeant, die vloeiend Spaansch
spreekt, en zich bij hen bevond, heeft ver
klaard, dat hij en zijn kameraden sinds
zij in December te Cadiz aan land gingen,
aan den strijd hebben deelgenomen. Zij heb
ben Malaga vrij gemakkelijk genomen en
kwamen met groot enthousiasme aan het
front van Guadalajara. „Wij trokken aan
het front van Guadalajara snel op, totdat
op een dag een groote macht vijandelijke
tanks en vliegtuigen ons plotseling hevig
aanvielen. Onze eigen tanks werden door
hun kogels doorboord en de tanks dor
regeeringstroepen schenen ontkwetsbaar.
Na een eerste aarzeling werd onze opmarsch
tot staan gebracht. Sinsdien waren de
luchtaanvallen van den vijand zoo doeltref
fend en zoo verschrikkelijk dat onze troe
pen er door werden gedemoraliseerd en
wij ons snel moesten terugtrekken.
De onder-officier verklaarde nog, dat in
de eerste rijen uitsluitend Italianen strij
den en dan daar tamelijk ver achter Spaan-
sche troepen. Slechts de divisie waartoe hij
behoorde werd aangevallen.
De regceringstroeven
grooten buit gemaakt.
hebben
De door de regeeringstroepen op de op
standelingen veroverde wapens, munitie,
strijdwagens e.d. worden verzameld. Het
schijnt, dat de opstandelingen hevige ver
liezen hebben geleden. Van de lijken, welke
opeengehoopt liggen op het slagveld, heeft
men versclieidenen gcidcntificeerd als die
van officieren. De meeste dooden droegen
het uniform van het vreemdelingenlegioen,
maar verscheidene militairen droegen toch
ook de wapens van het huis van Savoye.
Voorts heeft men op het slagveld tal van
vlaggen en vaantjes aangetroffen.
Mussolini rijdt Tripolis binnen aan het hoofd v an 2600 woestijnruiters.
Voor hem uit schreiden twoe inlanders< die do Littorienbnndels dragen.
Tegenaanval der opstandelingen
afgeslagen.
De hevige slag in .den sector 'van Pozo
Blanca, waarbij de opstandelingen ter sterk
te van 12.000 man, gesteund door tal van
mitrailleurafdeelingen, vier batterijen artil
lerie en drie strijdwagens aan drie zijden
aanvielen, duurt voort.
Het falen van dit offensief was zeer dui
delijk, aldus de correspondent. De aanval
lers leden verliezen, welke geschat worden
op 1200 gesneuvelden en gewonden. Jacht
vliegtuigen der regeering hebben pogingen
van vliegtuigen der opstandelingen om tot
bombardement over te gaan, doen misluk
ken.
De strijd in de provincie Gua
dalajara.
Madrid: De regeeringstroepen zijn Cogol-
lor (in het noorden der provincie Guadala
jara) binnengerukt. Zij hebben 74 Italianen
gevangen genomen. Cogollor ligt op 20 KM.
ten noorden van Brihuega en Cifuentes.
Begrafenis der slachtoffers. 455
dooden, 94 gewonden. Staat
van beleg blijft gehandhaafd.
De gehecle in rouw gedompelde stad New
London heeft Zaterdag deelgenomen aan de
verschillende kerkelijke plechtigheden, die
verricht werden ter herinnering aan de
slachtoffers van de ontploffingsramp. De
kleine lijkkistjes, bedekt met bloemen, vul
den de kerken en tempels, waar de geeste
lijkheid uit alle deelen van Texas en Lou-
siana de diensten leidden. Er is vrijwel geen
familie te New London, welke voor de
ramp is gespaard gebleven.
Van het einde van den ochtend af bega
ven zich lange stoeten langzaam naar de
in den omtrek cler stad gelegen begraaf
plaatsen. Dan zijn er ook ouders, die het
stoffelijk overschot van hun kinderen naai
de begraafplaatsen van hun geboorteplaat
sen zullen doen overbrengen.
Officieel onderzoek.
Intusschen wordt het officieele onderzoek
naar de oorzaken van de ramp voortgezet.
De meeste deskundigen zijn van meening,
dat het gas, dat door het verwarmings
systeem werd opgewekt, zich opeenhoopte
in de holten van de steenen muren, waar-
doof de ramp werd veroorzaakt.
Het onderzoek heeft aan het licht
gebracht, dat na den bouw der
school het systeem van centrale ver
warming met stoom werd vervan
gen door het systeem met gas. Vol
gens den aannemer, die de school
heeft gebouwd, werd deze wijziging
aangebracht uit bezuinigingsoverwe
gingen.
De procureur heeft verklaard, dat er geen
enkele reden is, om te veronderstellen, dat
nalatigheden of onregelmatigheden zijn ge
schied.
Het aantal slachtoffers.
Het aantal dooden bedraagt 455, van wie
drie nog niet geïdentificeerd zijn. Verder
worden acht personen vermist, terwijl 94
personen gewond zijn.
De gouverneur van Texas heeft verklaard,
dat%tijdéns den duur der werkzaamheden
van de militaire commissie van onderzoek
de staat van beleg zal gelden. De commissie
zal heden haar werkzaamheden beginnen.
De vertegenwoordiger der firma, die de
verwarmingsinstallatie leverde, heeft tegen
over de commissie verklaard indertijd de
schooldirectie te hebben gewezen op moge
lijke gevaren van het brengen van wijziging
in den gastoevoer.
Tusschen nationalisten en politie.
Bij een botsing tusschen nationalisten en
de politie te Ponce, een stad van 42000 inwo
ners, zijn minstens zeven personen gedood en
vijftig gewond. Er zijn 22 vrouwen en 46
mannen gearresteerd.
Dit bloedige conflict was ontstaan door de
intrekking van een aan de nationalisten ver
leende vergunning een optocht te mogen
houden.
Men meldt, dat zes burgers en een politie
beambte gedood zijn.
Naar beweerd wordt, zouden de nationalis
ten in den namiddag schoten hebben ge
lost op een groep politiebeambten, van wie
een gewond werd. De politie beantwoordde
het vuur met machinegeweervuur, terwijl zij
voorts gebruik maakte van traangasbom-
men*
Dreigementen
De totalitaire staten ballen den
vuist.
We hebben al eens eerder gewezen op
het gevaar dat totalitaire staten vormen
voor den vrede. Bij de eenhoofdige leiding
toch is de kans veel grooter tot gevaarlij
ke beslissingen, dan in staten waar het
volk, door middel van zijn vertegenwoor
digers een woordje meespreekt bij het ne
men van belangrijke besluiten.
Wat Mussolini, Hitier en Stalin decre-
teeren, hebben hun onderdanen maar aan
te nemen. Denken we b.v. nog eens even
aan de misdaad in Abössiniö waarheen
duizenden Italianen onvrijwillig uitgezon
den zijn en die hun kostbaar leven daar
lieten. En in Spanje gaat 't hetzelfde. Het
telegram van Mussolini, opgenomen in ons
nummer van Zaterdag, heeft, weer even
een tip van den sluier opgelicht die hangt
over de Italiaansche inmenging. Ook naar
Spanje zijn, we mogen dat gerust aanne
men, duizenden Italianen onvrijwillig heen-
gestuurd om te strijden voor de bevredi
ging van de eerzucht van een Mussolini.
De politiek van Italië, het inmengen in de
binnenlandsche aangelegenheden van an
deren, wordt ook door de andere totalitaire
staten toegepast, Rusland en Duitschland
strijden ook voor de verwezenlijking van
hun ideologieën, buiten hun grenzen. Deze
strijd verwekt, hoe kan het anders, de ver
bittering van die landen, die in rust wen-
schen te leven, en niet wenschen, maar ook
niet dulden, dat men zich gaat mengen in
de aangelegenheden, die zuiver van bin-
nenlandschen aard zijn. Om indruk te ma
ken naar buiten en tevens, om, indien het
mogelijk ware, schrik aan te jagen .zetten
Rusland, Italië en Duitschland telkens een
grooteren mond op, om daarmee represail
les tegen hun bemoeiziek optreden verre te
houden.
„Wij zijn tot de tanden gewapend", zegt
Rusland en „wij zijn onoverwinnelijk" be
weert Duitschland, en „wij bieden de we
reld vrede aan op een woud van 8 millioen
bajonetten", roept Mussolini. Door dit kwa-
jongsachtig optreden trachten ze hun gang
te gaan, tot gevaar voor het eigen land en
voor de wereld daarbuiten.
Het Hbl. schreef Zaterdagavond over deze
„gepantserde vuistpolitiek", zooals het blad
het karakteristiek noemde o.m.:
Het bewapenings-proccs, dat zich
thans in Europa voltrekt, voltrekt
zich op veel grootere schaal, het gaat
ook met veel groote gevoelens van
vijandigheid gepaard.
Ofschoon Europa ook toen niet vrij was
van den geest van militaire agressie en
feodale autocratie, en daarvoor op zijn hoe
de moest zijn, zoo kende het nog geen to
talitaire staten, die niet slechts door terri
toriale veroveringszucht, maar ook door
ideologische expansiedriften worden gedre
ven. De eerzucht, het verlangen naar groot
heid, speelde vóór 1914 in het leven der
volken, naast hun drang naar economische
uitbreiding, naast hun behoefte aan „ruim
te", reeds een bepaalde rol; deze eerzucht
heeft thans groote proporties aangenomen
en gaat door het leven der totalitaire staten
als een stormwind.
De wijze, waarop de wereld bij het hef
fen van deze vuist reageert, bewijst, dat het.
reactie-vermogen der volken sedert 1914 is'
afgestompt.
Duitschland. Rusland en Italië
spelen het spel van de gepantserde
vuist en de wereld verbaast er zich
niet over, raakt er niet over opge
wonden, siddert niet. Het publiek is
zoozeer gewend geraakt aan het rin
kelend geluid van de sabel, dat het
nog nauwelijks denkt aan een nood
lottig ongeluk. Het kan niet meer uit
maken of zij bluffen, heimelijken
angst, verbergen, of inderdaad de
bedoeling hebben uit te dagen en te
provoceeren. Maar het spelletje blijft
gevaarlijk.
Driehonderdduizend belangstel,
lenden. Een lijkstoet van 8
K.M. lengte.
Gistermiddag heeft men de laatste eer be
wezen aan de slachtoffers van de botsingen
te Clichy. De stoet vertrok van het gebouw
van het vakvereenigingsverbond in de Rue
Tafayette. Aan het hoofd liepen de leden
van het bureau van den Bond, van het da-
gelijksch bestuur en van de vakvereenigin-
gen. Daarna volgden een deputatie van de
gemeente Clichy en gedelegeerden van de
communistische partij, onder wie de afge
vaardigden Oachin, Thorez, Duclos en Cla-
mamus, en dan een groep functionarissen
van de socialistische partij en vertegenwoor
digers der verschilende organisaties van het
Volksfront
De familie der slachtoffers had in auto's
plaats genomen.
Een zeer groote menigte sloot zich bij
den stoet aan. De tocht had een ordelijk
verloop. Slechts hier en daar werd geroepen
„Larocque aan de lantaarn", leve de Sov
jets" De groep oudstrijders werd langdu
rig toegejuicht. Te Clichy wachtte den stoet
een nog grootere menigte dan z-ich in de
hoofdstad langs den weg had opgesteld.
Het was uiterst moeilijk voor den rouw
stoet om de door de dicht opeengepakte me
nigte te Clichy ruim baan te maken.
Honderden kransen en bloemstukken.
Honderden kransen en bloemstukken wer
den gelegd bij de muziektent, van waar af
ook de velschillende sprekers het woord
tot de menigte richtten.
De burgemeester van Clichy, Auffray, sprak
over solidariteit en over de noodzakelijkheid
de opnieuw georganiseerde strijdhonden te
ontbinden, de leiders er van te arrestee
ren en de medeplichtigen der oproermakers
van de verantwoordelijke posten in het po
litiecorps te verwijderen.
De secretaris-generaal van het Fransche
vakverbond (C.G.T.) zeide: Wij weten, dat
wij een bolwerk van de vrijheid zijn. Wij
vragen de regeering maatregelen te nemen
om een einde te maken aan de voortduren
de uitdagingen om een regiem van vrijheid
voor allen en beveiliging van de natie in
het leven te roepen.
De secretaris-generaal der communistische
partij, Thorez. zeide met name dat de com-
munsten gezworen hebben vereend te blij
ven om de ontwapening en ontbinding der
strijdhonden te verkrijgen. Er heeft, genoeg
bloed gevloeid, er zijn genoeg bedreigingen
geuit
Laten wij den dag na deze grootsche ma
nifestatie den eisch van het Volksfront: op
ruiming der strijdhonden niet doen ver
stikken.
Namens de socialistische partij sprak
Severac over de verregaande verantwoorde
lijkheid der fascistische organisaties. Voorts
sprak nog namens de radicaal-socialisten in
het district Parijs bet lid van den algemee-
nen raad, Pernev, die zeide, dat het „onze
wil is de vereeniging te bewerkstelligen van
alle Franschen die gehecht zijn aan een
vredelievende republiek, welke wij, aldus
spr. vrij, sterk en gelukkig wenschen.
Driehonderdduizend belangstel,
lenden.
Op het ministerie van Binnenlandsche Za
ken schat men het aantal deelnemers aan
de uitvaart van de slachtoffers van 10 Maart
op 300.000. De lijkstoet had een lengte van
8 K.M.
Arbeidersleider dreigt met alge-
meene staking. Ford zal nooit
toegeven.
De New York Times acht den
toestand, die door de sociale conflic
ten in de atuomobielindustrie is ont
staan, ernstiger dan deze ooit is ge
weest. Heden zal het aantal stakers
100.000 bedragen, waaronder 65.000
bij de Chrysler fabrieken.
Vannacht heeft Chrysler een verklaring
afgelegd, waarin hij den toestand uiteenzet
en verklaart: „Wij kunnen niet terugtrek
ken".
Henry Ford heeft tegenover Associated
Press het volgende verklaard: „De Inter
nationale financiers, die achter deze staking
staan, hebben wel wat anders te doen dan
de automobielindustrie te controleeren. Hun
doel blijkt te zijn, de concurrentie en de
geest van vrije mededinging te dooden. Zoo
lang ik in leven ben, zullen zij er nooit in
slagen, mijn fabrieken te sluiten."
Martin dreigt met algemeene
staking in automobielindustrie.
Ilomer Martin, de president van den bond
van arbeiders i. d. automobielindustrie heeft
medegedeeld, dat hij een algemeene staking
in de automobielindustrie te Dctroit zal af
kondigen, „indien de gewelddadige verdrij
ving der stakende arbeiders door de politie
te Dctroit niet onmiddellijk wordt gestaakt."
Martin heeft deze verklaring afgelegd, na
de verdrijving door de politie van 120 sta
kers, die een vlccschconscrvenfabriek en 75
anderen, die een sigarenfabriek hadden be
zet. Bij het optreden der politie werden zes
arbeiders gewond.
Morgenavond zullen 175.000 arbeiders in
de automobielindustrie bijeenkomen om te
gen de gewelddadige uitzetting te protes-
teeren.
Ford en de stakingen.
Henry IV. eenigc groote automobiel-
fabrikant, wiens fabrieken niet van de te
genwoordige stakingsgolf te lijden hebben
gehad, verklaarde gisteren, dat hij, indien in
een zijner fabrieken een staking mocht uit
breken, de productie gaande zal houden,
zoolang er nog een man werkt.