■*«nl
Kerkstrijd in
Duitschland
Opwinding te
Sjanghai
Duitschland nationaliseert
zijn ijzerindustrie
KIJKEN is KOOPEN li CLOECK
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Broeder van Ds. Niemöller
gearresteerd
Godsdiensttwisten
in Joegoslavië
Socialisten zullen
Chautemps steunen
„Van der Wijck's" eerste
stuurman geschorst
Een kwartier lang den dood
voor oogen
MAANDAG 26 JULI 1937. 80e Jaargang. No. 10323.
Uitgave der N.V. v.h. Trapman Co. Schagen.
Reeds 50 predikanten in arrest.
Naar uit betrouwbare bron verno
men wordt is gisteren Ds. Nieraoel-
ler, de broeder van den reeds gear
resteerden dominee, en vroegeren
duikbootcommandant, eveneens ge
arresteerd, nadat hij in zijn preek
zijn broeder had verdedigd.
Nader vernemen wij uit Berlijn dat toen
werd medegedeeld, dat de broeder van Ds.
Niemoeller zou preken in diens parochie te
Dahlem, de Anna-kerlc spoedig overvol was.
Zij die niet meer in het gebouw konden
komen, verzamelden zich in de pastorie,
maar ook deze was spoedig gevuld en nog
steeds vroeg men om te worden toegelaten.
Ds. Niemoeller sprak eerst in de kerk. Hij
koos als tekst de verzen 12 en 13 van het
tiende hoofdstuk uit Corinthiers I. Tijdens
zijn predicatie verdedigde hij verscheidene
dominé's, die zich in arrest bevinden, tegen
de aanvallen der pers, en verklaarde hij,
dat velen van hen zich ernstige opofferin
gen hadden getroost voor volk en land en
Blijk hadden gegeven van vaderlandsliefde.
Vervolgens begaf hij zich naar de pastorie,
waar hij op overeenkomstige wijize preek
te. Hij verdedigde zijn gearresteerden
broeder tegen dc aanklacht- een politieke
dominé te zijn én te zijn omgekocht.
Naar gemeld wordt, vond zijn arrestatie
na deze preek plaats.
Intusschen ging de dienst in de kerk,
door. Een jonge predikant deelde mede,
dat in de afgeloopen week nieuwe aresta-
ties van dominé's waren geschied, waar
door het totaal der arrestaties tot ongeveer
vijftig was gestegen. Verschillende der ge
arresteerde predikanten bevonden zich
reeds een half jaar in hechtenis. Tot nu toe
is. medegedeeld, dat 20 dominé's. het pree-
kén verboden is, terwijl 25 hunner uit hun
parochies zijn verwijderd.
Pater Preysinq verdedigt den
bisschop van Berlijn.
Pater Preysing, de broeder van graaf
Preysing, den bisschop van Berlijn, heeft
in zijn preek gister den bisschop, die vaak
door de nationaal-socialisten is aangeval
len. verdedigd.
Een groote menigte, welke voor de St.
Hedwig kathedraal was samengestroomd,
bracht op het plein voor dit kerkgebouw
den bisschop die gisteren den 25sten ver
jaardag van zijn priesterwijding herdacht,
een spontane hulde.
Orthodoxe kerk schorst leden
der regeering. Ontslag van
premier geëischt.
Koort voor het overlijden van het hoofd
der Servische Orthodoxe kerk, patriarch
Wannawa, is door het Joegoslavische parle
ment het concordaat met het Vaticaan goed
gekeurd, dat voorziet in de gelijkstelling
van de Roomsche met de Grieksche-Katho-
lieke kerk,
Volgens uit Belgrado ontvangen
inlichtingen heeft de Heilige Synode
der Servische Orthodoxe Kerk den
minister-president Stojadinowitsj en
alle leden der regecring, die tot den
Orthodoxen godsdienst behooren in
hun godsdienstige rechten en
plichten, geschorst.
Volgens het kanonieke recht der
Servische orthodoxe kerk' is dit de
eerste stap naar den ban, die weldra
zal volgen.
Volgens berichten uit Belgrado heeft de
synode der Servische orthodoxe kerk den
prins regent een telegram doen toekomen,
waarin gevraagd wordte dat. het confilcie
voor de Verkiezing van een nieuwen patri
arch niet zal worden bijeengeroepen, voor
Stojadinowitsj zijn ontslag heeft aangebo
den. De synode is van mecning, dat de mi
nister-president en de andere orthodoxe le
den der regeering geen deel van het kies
college kunnen uitmaken, oindat zij hei
aanzien der kerk zeer geschaad hebben door
hun houding in de kwestie van het concor
daat met de Roomsche kerk.
Wijziging in het Volksfronlpro-
gram, Rede van minister
Dormoy.
De socialistische minister van binnenland-
sche zaken Marx Dormoy heeft in een bij
eenkomst te Lens de oprechte en loyale sa
menwerking van zijn partij met de voortge
zette volksfrontregeering Chautemps be
vestigd, en de nutteloosheid aangetoond van
de praatjes die deden gelooven dat er een
scheiding tusschen radicalen en socialisten
was ontstaan. Elk der partijen van het
volksfront heeft haar eigen voorkomen.
Dit kan niemand van ons beletten op loy
ale wijze mede te werken aan een gemeen
schappelijk opgesteld programma, zooals
wij op het oogenblik medewerken in deze
regecring aan het werk van het gezond ma
ken der financiën, dat wij hebben aan
vaard en waaraan wij onze eenstemmige
goedkeuring hebben gegeven.
Dormoy herinnerde er aan, dat
de jongste crisis nieuwe prohlef
men stelde, hetgeen de socialist!-
Reihswerke Herniann Göring.
De Duitsche minister-president Gö
ring heeft als gevolmachtigde voor
het vierjaren plan den vertegen
woordigers van ijzerproduceerende
en -verbruikende takken van nij
verheid, van den ijzerhandel en het
bouwbedrijf medegedeeld, dat hij
een maatschappij 'heeft opgelicht,
die onder rijksleiding tot, taak heeft
de ijzerertsvoorraden van den Duit-
schen bodem op te sporen en te ont
ginnen in den voor het nationale
economische leven noodzakelijke
omvang.
De maatschappij draagt den naam
„Reichswerke A.G. für F.rzbergbau und
Eisenhürten Hermann Göring"; zij heeft
haar zetel te Berlijn. Zij zal in de eerste
plaats installaties inlichten in de ertshou-
dende streken van het Salzgittergebied in
Baden en Frankenland.
Verder heeft Göring een verorde
ning uitgevaardigd, volgens welke
de tot de exploitatie toegelaten mijn-
bouwondernemingen vereenigd kun
nen worden ter bevordering van de
ontginning. De juridische vorm de
zer vereeniging en de richtlijnen
voor de rechtspositie der leden
worden vastgesteld door den gevol
machtigde voor het vierjaarsche
plan.
In zijn commentaar op de nationalisa
tie der ijzerproductie schrijft de „Völkischer
Beobachter", dat de ijzervoorziening, cen
traal punt van het vierjaarsche plan, door
Japansch marinier vermist.
Nieuwe incidenten verwacht.
Naar men beweert, is een Japansch
marinier, die twist had gehad met
Chineezen, in 'n auto ontvoerd, het
geen een zekere opwinding veroor
zaakt heeft.
Japansche mariniers doorzoeken in
den nacht de Chineesche wijk Sja-
pei. Talrijke Chineezen, door een
paniekstemming bevangen, vluchten
naar de internationale concessie.
Naar verluidt zijn de Japansche
patrouilles, die naar den vermisten
marinier zoeken, driehonderd man
sterk. Er is veel wapenvertoon. Men
heeft gepantserde wagens en tanks
gezien. Autobussen worden aange
houden, terwijl voorbijgangers gevi
siteerd worden. De Japansche con
sul zou een onderhoud met den ma
rine-attaché en hooge officieren ge
had hebben. De naam van den ver
misten Japannees zou nog niet be
kend zijn.
De vermiste marinier nog niet
terecht.
Volgens een mededeeling van den staf van
de Japansche landingstroepen te Sjanghai
is de vermiste matroos Miya Zaki ook Zon
dag niet op het ochtendappèl verschenen.
Alle pogingen den vermiste te vinden, zijn
zonder resultaat gebleven. De Japanners
hebben Zondag den geheelen dag gepati'ouil-
leerd. Ook de Chineesche autoriteiten heb
ben veiligheidsmaatregelen genomen. De
bevolking van Sjanghai, in het bijzonder in
de stadsdeelen Hongkew en Tsjtapei, welke
zich tot nu toe zeer "rustig heeft gehouden,
verkeert thans in opgewondenheid.
Het terugtrekken der troepen.
De Japansche militaire autoriteiten heb
ben een verklaring gepubliceerd, waarin zij
zich beklagen over de trage vorderingen
in het terugtrekken van de Chineesche
troepen en in het licht stellen, dat slechts
één regiment uit Pciping vertrokken is,
terwijl twee andere regimenten zijn aange
komen. De Chineesche troepen bij Papaus-
jan hebben zich minder dan een mijl terug
getrokken en leggen nieuwe versterkingen
aan, terwijl andere afdeelingen loopgraven
aanleggen tegenover Wangping, in nlaats
van zich naar het Zuiden terug te trekken.
De politieke situatie in Noord-
China zeer verward.
De politieke situatie in Noord-China schijnt
steeds verwarder te worden. Men weet niet
wat men denken moet van de houding
van den president van den raad van Ho
Pei en Tsjahar, Soeng Tsjeh Yoean, aan
wiens goeden wil wél is waar men niet
overal twijfelt, doch wien men toch niet
als den juisten man beschouwt voor de
behandeling van lastige politieke proble
men.
Van de zijde der Nanking-regeering zijn
nu de minister van binnenlandsche zaken
Sjioeng Pin. die in 1933 de wapenstil
standsovereenkomst heeft geteekend, een
vertegenwoordiger van Tsjang Kai Tsjek
en een vertegenwoordiger van den Chinee-
schen minister van oorlog te Peiping aan
gekomen. Voorts bevinden zich twee verte
genwoordigers van het ministerie van bui-
tenlandsche zaken te Peiping.
Door moeilijkheden, welke zijn gerezen
tusschen ondergeschikte bestuursambtena
ren in Oost Ho Pei, wordt de situatie nog
ingewikkelder. Intusschen heeft de Japan
sche militaire attaché te Peiping opnieuw
geprotesteerd bij de Chineesche autoritei
ten tegen het feit, dat te Peiping meer Chi
neesche troepen zijn aangekomen dan is
overeengekomen. Ook verder heeft hij veel
opmerkingen gemaakt over de wijize,
waarop de door China aangegane verplich
tingen worden ten uitvoer gelegd.
Naar uit Peiping wordt gemeld weigert
een deel der Chineesche troepen aan het he
vel tot terugtrekken gevolg te geven.
In Japansche legerkringen zoekt men ach
ter deze weigering de invloed van de Cen
trale regeering te Nanking, die al haar in
vloed aanwendt om de overeenkomst, met de
Noord-Chineesche autoriteiten uit Hopei en
Tsjahar te sabotteeren.
Gevechten bij Peiping
ontbrand
Toenemende spanning.
Het hoofdbestuur van de Japansche
ti'oepen in Noord-China deelt mede,
dat de 37ste divisie van de Chinee
sche troepen weigert Peiping vol
ledig te ontruimen. Ook ten Westen
van Peiping hebben slechts kleine
gedeelten van de 37ste divisie een
aanvang gemaakt met den terug
tocht naar den Westelijken oever
van de Joengting.
Andere afdeelingen dezer troepen zijn be
zig met het ontwerpen van nieuwe stellin
gen in de nabijheid van Peiping.
Het agentschap Domei maakt verder mel
ding van toenemende spanning tusschen het
Chineesche'29ste leger en het versterkte Ja
pansche garnizoen in Noord-China. Bij Lang-
fang is het tot botsingen gekomen.
Langfang ligt aan de spoorlijn Tientsin
—Peiping. Uit Tientsin zijn Japansche ver
sterkingen derwaarts onderweg.
Een escadrille Japansche vliegtuigen heeft
de Chineesche stellingen en kazernes te
Langfang gebombardeerd. Een welonderhou
den kanonvuur is den geheelen nacht hoor
baar geweest uit de richting van Langfang.
waar een bataillon Japanners, dat was
aangevallen door de Chineezen, zich ver
dedigt in afwachting van de komst van
versterkingen.
Dit nummer bevat 8 pagina's
EERBERICHT
DE BILT SEINT.
Verwachting: matige, tijdelijk
toen. westelijke tot noordw.
wind, betrokken tot zwaar
bewolkt, met tijdelijke op
klaring, nog regenbuien,
weinig verandering in tem
peratuur.
Verdere vooruitzichten: aanv.
weinig verandering, later op
klarend, koel.
Barometerstand hedenmorge» 8 uur 76.7
HERMANN GOERING.
de nieuwe onderneming verzekerd zal zijn.
„Indien het buitenland vreest aldus ver
volgt het blad dat zijn ijzeruitvoer naar
Duitschland in gevaar komt, heeft het een
middel om zich een permanenten afzet te
verzekeren: thans leveren. Want die thans
levert zal later kunnen leveren
Het blad legt voorts den nadruk op het
socialistisch karakter der nieuwe onderne
ming. „Men zal zeggen: wat wordt er van
het beginsel van particulier economisch be
drijf, als de staat gaat deelnemen aan de
zware industrie?" De „Völkischer Beobach
ter" legt dan uit, dat het staatsinitiatief
noodig was voor het oplossen van het vraag
stuk,
Hoe de verhouding zal zijn tusschen de
onderneming Hermann Goering en het in
ternationaal ijzerkartel, waarvan dc parti
culiere Duitsche industrie deel uitmaakt,
is niet recht duidelijk.
Het is bijna niet aan te nemen, dat Gö
ring zich aan de verplichtingen van dit
kartel zal houden, daar dan de nationali
satie weinig zin zou hebben, omdat het in
ternationale schema uit den aard der zaak
het nationale streven ondergeschikt maakt
aan de wereldvoorziening van ijzer.
Een breuk zou echter Duitschland zeer
zwaar treffen.
sche partij er toe bracht een wijzi
ging voor te stellen in het program
ma van het volksfront, een wijziging
welke echter niet als difinitief mag
worden beschouwd voor de aanvaar
ding door alle andere partijen van
het volksfront.
Na een uiteenzetting te hebben gegeven
van de redenen, welke de socialistische par
tij er toe brachten grondwetswijziging als
noodzakelijk te zien, wees Dormoy er op,
dat Frankrijk trouw blijft aan zijn ideaal,
vrede in vrijheid voor zich en voor alle an
deren.
Het laatste woord moet niet zijn aan het
kanon, maar aan den vrede en aan het
recht. Het sluit daarbij niemand uit en
richt zich tegen geen enkel volk, noch re
giem, doch blijft gehecht aan liet principe
der collectieve veiligheid, waardoor h.v. in
dien het vroeger zou hebben bestaan, nooit
sprake had kunnen zijn van een verdeeling
van polen. Het zal een eeuwige eer zijn voor
de regeering BI urn zoo goed voor de bewa
king van den vrede te hébben gestreden,
evenals het een is van de tegenwoordige
volksfrontregeering zal zijn op dezen bree-
den weg, welke voor alle volken opens'taat
voort te gaan.
Het openstaan der patrijspoorten
als oorzaak der ramp aange
merkt. Het schip was op het
hachelijke oogenblik aan oner
varen personeel overgelaten.
De Raad van Scheepvaart te Batavia
hield Zaterdag onder groote publieke be
langstelling, zitting, waarin uitspraak werd
gedaan omtrent het onderzoek in zake de
„Van der Wijck' -ramp.
De Raad acht geen termen aanwezig voor
de toepassing van eenigen tuchtmaatregel
op 'den betrokken- gezagvoerder B. C. Ak
kerman.
Tegen den eersten stuurman II.
N. J. Hcrmse, beslist de raad, hem
de bevoegdheid te ontnemen om
als gezagvoerder of stuurman dienst
te doen op een Nederlandsch-Indisch
zeeschip buitengaats, gedurende den
tijd van drie maanden.
De Raad is van oordeel, dat er
verband bestaat tusschen het open
staan van de patrijspoorten tus-
schendeks en het binnenstroomen
van groote hoeveelheden zeewater
in ruim 2. De Raad meent, dat dit
openstaan der poorten uitsluitend
en alleen oorzaak is geweest van het
vergaan van de „Van der Wijck".
De Raad is verder van mecning, dat de
ooi-zaak van de scheepsramp uitsluitend
ligt bij den eersten stuurman, die, zonder
voorkennis van den gezagvoerder, in strijd
met het regeeringsvoorschrift, een gebrek
aan zeemanschap toonde door dc patrijs
poorten tusschendeks te laten openmaken..
Verder heeft, hij zich geen rekenschap gege
ven van den vermoedelijken diepgang bij
het vertrek naar zee, terwijl hij, in zijn hoe
danigheid van eersten stuurman, had moe
ten begrijpen, dat het dieper gaan liggen
van het schip in nauw verband stond met
het openmaken van de poorten. Door deze
nalatigheid is het aan zijn onachtzaamheid
té wijten, dat het zeewater eerst langzaam,
later snel, in groote hoeveelheden in het
ruim kwam, waardoor de „van der Wijck"
uiteindelijk omsloeg en verloren ging.
De tekortkoming van stuurman Hermse is
van dusdanigen aard, dat tot toepassing
van een tuchtmaatregel behoort te worden
overgegaan, welke in verband met het
ernstig tekort aan verantwoordelijkheidsbe
sef geen andere kan zijn dan schorsing.
De raad neemt o.m. in aanmerking, dat
de gevolgen bij de „van der Wijck"-ramp
misschien minder ernstig zouden zijn ge
weest, indien het schip betere stabiliteits-
elgenschappen had gehad. Doch dit alles,
kan Hermse niet verontschuldigen.
De hondenwacht.
Ten aanzien van den gezagvoerder Akker
man overweegt de raad o.a, 'dat de patrijs
poorten niet op zijn order, dan wel met zijn
toestemming of medeweten zijn openge
maakt, en zijn open blijven staan, ook na het
vertrek op 19 October 1936.
Dat mitsdien niet kan worden gezegd,
dat. het verlorengaan van de „Van der
Wijck" aan zijn schuld te wijten is ge
weest.
Tenslotte merkt de Raad op, dat gezag
voerder Akkerman de „hondenwacht" toever
trouwde aan een vierden stuurman met
minder dan een jaar voor-practijk, in de
meening, dat op een open traject na het
passeeren van het Wester-loodsschip, toch
niets gebeuren kon.
Deze opvatting omtrent de „honden
wacht" heeft den raad zeer verwonderd,
Immers juist een ervaren stuurman krijgt
de hondenwacht" teneinde onmiddellijk
met zeemanschap handelend te kunnen op
treden als iets onverwachts gebeurt gedu
rende den tijd, dat het meerendeel van de
opvarenden verondersteld wordt te slapen.
Ook achtte de raad het minder juist dat de
gezagvoerder naar kooi ging, voor dat de
eerste wacht aan de „hondenwacht" werd
overgegeven.
De raad heeft den indruk gekregen, dat
de gezagvoerder teveel op zijn eersten stuur
man vertrouwde^ waardoor, zijn gezag min
der krachtig was.
Ten aanzien van den hoofdwerktuigkun
dige G. A. Weyhenke, overweegt de raad
dat hij de pijpleiding onvoldoende kende
en aan het interne bedrijf weinig leiding
heeft gegeven.
Na 12 uur middernacht op 20 October
1936 werd de „Van der Wijck" .practisch
overgelaten op de brug aan een onervaren,
althans onvoldoend bevaren, stuurman en
in de machinekamer aan den vijfden werk
tuigkundige, die niet volkomen bekend was
niet hel machinekamerbedrijf, omdat hij
zich eerst zeven dagen aan boord bevond.
De Raad van scheepvaart kn tenslotte
de resultaten van een door de K.P.M. in
eigen boezem gehouden onderzoek, niet in
beschouwing nemen.
Hachelijk zeilavontuur op het
Buiten IJ. Twee jongens ter
nauwernood aan den dood ont
snapt.
Twee zeventienjarige jongens uit Schel-
lingwoude, T. Timmerman en L. v. d. Brun,
waren gisterochtend, ondanks het gure
weer en den hevigen wind, met hun ver-
groote zeilkano uitgevaren voor een tocht
op het IJsselmeer.
Op het Buiten IJ kregen zij reeds last van
de windvlagen, die het sturen van het vrij
ranke vaartuigje bemoeilijkten.
Op de grens van het Buiten IJ en
het, IJsselmeer was het water nog
onstuimiger. Het bootje liep vol en
sloeg op ongeveer 1 K.M. van den
vuurtoren onder Durgerdam om.
Slechts met inspanning van alle krachten
wisten de jongens die geen van beiden bui
tengewone zwemmers zijn, zich op het ge
kapseisde bootje te hijschen en zich zoo bo
ven water te houden.
Ruim een kwartier lang dreven zij op het
woelige buiten IJs rond zonder dat hun
hulpgeroep gehoord werd.
Visschers uit Durgerdam bemerkten de
henarde positie der ongeroutineerde zeilers.
Een motorbotter snelde toe. Intusschen had
ook dc vuurtorenwachter de jongens opge
merkt. Met zijn roeibootje bevrijdde hij het
tweetal.
Nadat de jongelui op den vuurtoren weer
wat op verhaal waren gekomen, hebben zij
zich per auto naar huis begeven.
Mandsjoekwo protesteert
te Moskou
Russische autoriteiten molestree-
ren consulaire beambten.
Uit, Hsingking wordt gemeld: De consu
laire autoriteiten van Mandsjoekwo te
Tsjita en Blagowcstjensk zijn door plaatse
lijke Sovjet autoriteiten gemolesteerd.
Volgens uit officieele bron op het con
sulaat van Mandsjoekwo in beide plaatsen
ontvangen inlichtingen zouden deze ambte
naren niet in staat zijn hun werkzaamheden
te verrichten.
De Sovjet autoriteiten te Tsjita hebben een
prikkeldraadversperring doen aanbrengen
om het consulaatsgebouw van Mandsjoek
wo. De regeering van Mandsjoekwo zou
een protest hebben gericht tegen de Sov-
jet-regeering.
