apansche spionnage in
onzen Archipel?
a zonsondergang in Soerabaja
Autokoningen
wispelturig l
Vrouwen bij de Turksche luchtmacht
Nieuw arbeidsveld voor
St. Bernardshonden
Parijsche zwervers
plunderen hotel
aterdag 7 Mei 1938
Derde blad
„VISSCHERIJ" IN DE VERBODEN
WATEREN.
IEENSCHAPPELIJK GEVAAR VOOR
NEDERLAND EN ENGELAND.
SOERABAJA.
Als de zon is ondergegaan en de
avond koelte schijnt te beloven,
maar haar gewoonlijk niet brengt,
zijn de straten van Soerabaja vol
met ronddrentelende marine-matro
zen en mariniers, over het algemeen
stevige kerels, keurig in witte uni
formen, de tropenkleeding, gestoken.
lerabaja is namelijk het belangrijkste
npunt der Nederlandsche oorlogsvloot
[ederlandsch-Indië, zooiets, maar dan in
leren maatstaf, wat in dit deel van de
eld Singapore is voor de Engelsche vloot.
>ze kleinere maatstaf behoeft niet te ver
in. Te Singapore bij voorbeeld bestaan
ten, waarin tegelijkertijd twee groote
schepen ter reparatie kunnen worden
nomen. Te Soerabaja vindt men zulke
iften niet om de eenvoudige reden, dat
erland ook geen slagschepen bezit en
het minste plan heeft zulke oorlogs
mis van tienduizenden tons te laten bou-
1) Er bestaat eenige overeenkomst tus-
jchen den toestand te Soerabaja en
'jjilien te Singapore. Bij beide plaat
pen ligt een eiland dicht onder de
De Engelschen hebben hun
■vlootbasis en al wat ertoe behoort,
^gebouwd op het eiland, de Nederlan-
lers hebben te Soerabaja hun vloot-
leunpunt op de Javaansche kust
niet op het ervoor liggende ei-
d Madoera,
f is nog een ander verschil tusschen
[apore en Soerabaja. Om de Engelsche
[basis te naderen moet men een zee-
i doorvaren, die niet breeder is dan
[tot vijf kilometer. De Straat van Ma-
A echter, waardoor men tot het Nedcr-
[che vlootsteunpunt kan komen, is on-
zestig kilometer breed, zoodat hier-
£ngelschen in het voordeel zijn. Zelfs
b op de twee kusten van zoo'n zee-
Kva'ar geschut staat opgesteld (wat. het
fis) kan men toch zoo'n broed vaarwa-
Jiiet voldoende bestrijken om het een
Sdelijke vloot onmogelijk te maken er
jen te loopen.
Een nadeel voor Engeland is even-
fel, dat er dicht onder de kust en
r een gedeelte zelfs zichtbaar
maf de kust, eilanden liggen, die
ïen Engelsch, maar Nederlandsch
fbicd zijn, namelijk de Riouw-
landengroep. Zou een vijandelijke
mogendheid, bij voorbeeld Japan,
jch van deze eilanden mees-
ir maken, dan zou dit een hoogst
rnstige bedreiging vormen voor de
Ingelsche vlootbasis.
t is in en om deze eilandengroep,' dat
latste tijden herhaaldelijk Japansche
tiersvaartuigen, die er in dit voor hen
idcn water de visscherij beoefenden,
l Nederlandsche oorlogsbodems werden
slag genomen.
Peilingen?
aai Deze bijzondere belangstelling van
pewapansche visschers voor de Riouw-
ipe che wateren schijnt eenigszins ver
acht. Waren en zijn deze Japan-
che visschers in werkelijkheid vis-
chers of hadden ze bij hun aanwe-
gheid daar nog een ander doel dan
e visscherij? Deden ze daar mis-
fchien nog waarnemingen, opmetin-
5E! ;en, peilingen in verband met een
ater mogelijken aanval op Singa-
ore, waarbij de Riouw-cilandcn den
ipanners als steunpunt zouden
urnen dienen?
I pjier hier denkt er zoo het zijne van,
i K r"er ^en v*sschers niets te bewijzen
1,1 re kwamen er steeds af met een betrek-
13 ft liclite straf wegens het uitoefenen van
Isscherij in voor hen verboden water.
Uit den aard der zaak heeft Nederland
hier verplichtingen tegenover zijn machtigen
nabuur Engeland en krachtige maatrege
len werden genomen om aan die Japansche
visschers den arbeid in dig streken onmoge
lijk te maken. Stiel loopende marinevaar
tuigen werden er heen gezonden en de laat
ste weken" hoort men niet meer van deze
Japansche. visschers in de wateren van den
Riouw-archipel.
Wij kunnen niet élle eilanden
verdedigen.
Nederland is uit den aard der zaak niet
in staat alle eilanden en eilandjes van Ne-
derlandsch-Indiö (het zijn er vele honder
den) met het Ncderlandsch-Indische leger
te verdedigen, maarEngeland kan dit
evenmin met zijn Indisch gebied. Ook En
geland zal zich tevreden moeten stellen met
het in staat van tegenweer brengen van
enkele belangrijke strategische punten, eeni
ge groote havens en van den hoofdzetel der
regeering in Engelsch-Indië.
Echter, Engeland beschikt over een krach
tige vloot, die in staat is het met kans op
succes op te nemen tegen eiken mogelijken
tegenstander, die daarom er wel van af zal
zien te trachten ergens op Engelsch gebied
troepen te landen, daar zulke troepen al
heel spoedig volkomen afgesloten zouden
zijn van toevoer en dus tot ondergang ge
doemd.
Schade inhalen.
Nederland beschikt niet over zoo'n vloot
en zou haar ook niet kunnen betalen.
Maar van wat het wèl zou kunnen betalen,
ontbreekt ook nog heel veel.
Jarenlang heeft Nederland, droo-
trnend van den. Volkenbond en van
den eeuwigen vrede, zijn vloot ver
waarloosd en thans, nu dreigende
gevaren als donderwolken aan den
horizont opzetten, moet getracht
worden het verzuimde zoo snel
mogelijk in te halen.
Van deze verwaarloozing wordt gewoon
lijk de schuld gegeven aan de regeering
en sommige ministers, maar de schuld
ligt niet daar, doch bij het Nederlandsche
volkskarakter, dat uit zuinigheid of vrede
lievendheid of beide steeds weinig heeft
gevoeld voor de militaire uitgaven. Zoo
was het zelfs in de zeventiende eeuw,
Nederlands grootsten tijd. Bij de zee-oorlog
tegen Frankrijk of tegen Engeland of tegen
beiden tegelijkertijd bleek meestal de vloot
in een wanhopigen staat van verval te ver-
keeren. In dien tijd evenwel bezat Neder
land de grootste handelsvloot ter wereld,
een handelsvloot aanmerkelijk grooter dan
die van Engeland en Frankrijk tezamen.
En het was toen nog mogelijk binnen en
kele maanden, desnoods binnen enkele
weken, een handelsschip te veranderen in
een oorlogsbodem.
Dit is thans andere geworden. Met den
besten wil ter wereld kan men van een
koopvaardijschip geen oorlogsbodem ma
ken en zelfs de bouw van een betrekkelijk
kleinen kruiser vordert een paar jaar.
Indo-Europeanen voor de marine
noodig.
Men is thans bezig den achterstand in te
halen. Druppelsgewijs komt nieuw materi
aal in Indië aan, ook op het gebied der
militaire en marine-luchtvaart. Nederland
zelf kan voor den aanbouw van oorlogs
vaartuigen zorgen, maar voor vele andere
dingen, vliegtuigen, tanks, geschut, moet
het een beroep doen op het buitenland,
waar men echter overlioopt is met bestel
lingen, zoodat de aflevering veel vertra
ging ondervindt. Wat het marine-hospitaal
aangaat heeft men ook een beroep gedaan
op de Indo-Europeanen en kort geleden zijn
eenige tientallen Indische jongens van
gemengd ras naar Nederland vertrokken
om daar hun opleiding te krijgen. Ook voor
de marine-luchtvaart tracht men Indo-Eu-
ropeesche jongelui te werven op buitenge
woon gunstige voorwaarden.
Intusschen heeft Nederland weder eens
geluk gehad. Het dreigende gevaar voor
Nederlandsch-Indië is wel niet geweken,
maar dan toch „uitgesteld" door den te
genslag der Japanners in China.
Uitstel is in dit geval misschien nog geen
afstel, maar is tenminste tijdwinst en deze
heeft men in verband met de versterking
der weermiddelen in Nederlandsch-Indië
juist noodig.
H
H
-«ederlandsche oorlogsbodem In de h aven van Soerabaja, ons belangrijkste
vloetst ennpunt»
De bet eekenis van het bezoek
van den Australischen gouver
neur.
Het behoeft wel geen betoog, dat Enge
land een verovering van de Nedei'landsche
koloniën door Japan niet gaarne zou zien
en vermoedelijk niet toe zou laten. Suma-
tra, Java en vooral de Riouw-eilanden in
Japansche handen zou niet alleen voor
Singapore, maar voor geheel Engelsch-
Indië een doodsbedreiging vormen. De En
gelschen zien dit zeer goed in en vermoe
delijk hiermede in verband staan de be
zoeken van Engelsche autoriteiten aan Ne
derlandsch-Indië. Er waren reeds de gou
verneur van Australië en verschillende
marine-autoriteiten, die er door de Neder
landsche overheid met bijzondere eer en
vriendelijkheid werden ontvangen. Onder
handelingen van diplomatieken aard wer
den niet gevoerd, maar het is allerminst
onwaarschijnlijk, dat bij vertrouwelijke
gesprekken tusschen Engelschen en Neder
landers ook de mogelijkheden en gevaren
der naaste toekomst onder de oogen zijn
gezien. Integendeel, vreemd zou het zijn,
indien dit niet het geval ware.
Een bondgenootschap bestaat er
zeer zeker niet, maar een gemeen
schappelijk gevaar is vaak een
sterker bindmiddel dan een op pa
pier neergeschreven verdrag van
bondgenootschap.
En het gevaar, dat zoowel Engelsch-In
dië of tenminste Singapore, en Neder
landsch-Indië bedreigt, kamt uit denzelf
den hoek.
Op dit oogenblik zijn het de Chineezen,
die dit gevaar zooal niet vernietigen, dan
toch ophouden en tenminste tijdelijk ver
zwakken.
Te Soerabaja heerschen vertier, leven
digheid; de duizenden marinemenschen la
ten er hun geld rollen. Hoog in de lucht
snorren er telkens marine-vliegtuigen en
ook daar worden nachtelijke luchtoefenin-
gen gehoud met verduistering der stad.
Het. is niet alleen Europa, dat aan oor
logskoorts lijdt.
J. K. BREDERODE.
Amerikanen brengen voor 1939
geen nieuwe modellen op de
markt!
Een groot aantal Amerikaansche
automobielfabrieken heeft onlangs
(besloten om in tegenstelling tot de
oorspronkelijke bedoeling voor
1939 geen nieuwe modellen op de
markt te brengen.
De F$d-, Buick- en Nash-fabrieken - heb
ben zich echter nog niet hierbij aangeslo
ten. Het feit in aanmerking genomen, dat
de zaken in April, vergeleken met het on
gunstige verloop in Maart beter waren, is
men door deze beslissing zeer verrast.
Hieruit blijkt dat de Amerikaansche auto
mobielindustrie de toekomst weinig opti
mistisch inziet. In ieder geval wil men de
hooge kosten voor nieuwe machinerieën
en dergelijke besparen en zich beperken tot
kleine veranderingen aan de huidige mo
dellen. Enkele weken geleden heerschte in
Detroit nog koortsachtige bedrijvigheid,
doch reeds thans is men in de aanverwante
industrieën van méening dat van de auto
mobielindustrie in de eerstkomende maan
den niet veel te verwachten valt.
Spatborden, motorkappen, radiator
mantels en versierselen zullen,
waarschijnlijk het eenige zijn dat
bij de 1939-modelien veranderd is.
Verwarring.
Deze plotselinge ommekeer heeft, nadat
men oorspronkelijk van plan was een groot
aantal nieuwe modellen op de markt te
brengen, groote verwarring onder de fa
brieken van accessoires veroorzaakt en
hoeft de hoop op groote opdrachten doen
vervliegen. Een blad,, dat nauwe relaties
onderhoudt met de zware industrie, is van
meening, dat de plannen van de Ameri
kaansche automobiel-industrie tot de onbe-
rekenbaarste zaken ter wereld behooren.
Deze tak van industrie staat den eenen
dag geheel stil, om den anderen dag alles
als een wervelwind in beweging te zet
ten!
Het is zeer wel mogelijk, dat de verbete
ring in den gang van zaken der laatste
weken den verantwoordelijken personen
aanleiding zou kunnen geven hun plannen
nogmaals te herzien en te elfder ure voor
1939 een programma op te stellen waar
bij vergeleken met 1938, de modellen radi
caal zou worden gewijzigd.
10.000 menschen vestigen
zich in de Harz
Industrialisatie op groote schaal.
In een zitting van het vreemdelingenver-
kcersverbond-van den Harz deelde de mi
nister-president van Brunswijk, Klagges,
mede, dat de bodemonderzoekingen aan het
licht hadden gebracht, dat het Harzgeberg-
te veel meer ijzererts bevat dan oorspron
kelijk werd aangenomen. Met de uitbuiting
van deze ertslagen zal onmiddellijk een be
gin worden gemaakt, waardoor zich om
streeks 100.000 menschen in de Harz zullen
vestigen. Ondanks deze industrialisatie,
vooral in het: district Salzgitter, zal het
landschapsbeeld niet lijden en de hotels in
den Harz hebben het hunne er reeds toe
bijgedragen tot bevordering van het vreem
delingenverkeer, doordat zij goedkooper ge
worden zijn, terwijl de invoering van een
uniform tarief voor den geheelen Harz me
de aan het vreemdelingenverkeer zal ten
goede komen»
ZIJ NEMEN DEEL
AAN DE GROOTE
MANOEUVRES.
Een aantal Ameri
kaansche bombarde
mentsvliegtuigen, dat
door Turkije is aange
kocht, zal worden be
proefd door de eenige
vrouwelijke vliegeroffi
cier der wereld, Sabiha
Guektsjen. In de eerste
weken van Juni zal lui
tenant Guektsjen met
een van de toestellen
alleen een vlucht ma
ken naar de verschil
lende hoofdsteden van
de Balkan. Vervolgens zal zij als comman
dante van een escadrille vliegtuigen allen
bemand met vrouwen, een proefvlucht ma
ken naar de hoofdsteden van de Balkan om
te toonen wat de Turksche vrouwelijke pi
loten kunnen.
Luitenant Guektsjen zal ook deelnemen
aan de groote manoeuvres van het Turk
sche leger, vloot en luchtmacht, welke bin
nenkort in de omgeving van de zee yan
Marmora zullen worden gehouden.
Zooals men weet, heeft ook Sabiha, de
dochter van den Turkschen Staatspresident,
Kemal Ataturk, haar sporen op het gebied
van de militaire vliegkunst verdiend. Bij
een opstand van de Koerden in den zomer
van het vorig jaar onderscheidde luitenant
Sabiha zich door haar grooten moed en te
genwoordigheid van geest. Men ziet hier de
dappere pilote bij het machinegeweer yan
haar gevechtsvliegtuig.
Van een Tibetaansch klooster
uit, zullen zij voortaan ln de Hl-
mal aya werken.
Gisteren is een aantal St. Bernard-
honden te Marseille aan boord van
een schip gebracht om naar Britsch-
Indië te worden gebracht, waar zij
onder leiding van hun verzorger,
broeder Cyril van het Sint Bernards-
hospitium, zullen werken in het Hi-
malayagebergte^
Hun standplaats zal worden het klooster
van de Fransche Augustijnen in den Latsa-
pas in Tibet. Dit klooster ligt ongeveer 5000
meter boven den zeespiegel en er is een
hospitium aan verbonden voor de karava
nen, die stofgoud en bont van Tibet naar
Britsch-Indië brengen. Tot nu toe beschik
ken de monniken alleen over een hoorn om
de reizigers de ligging van het klooster be
kend te maken gedurende sneeuwstormen.
Thans zullen de honden worden gebruikt
voor het rédden van verdwaalden.
Zooals men zich zal herinneren werden
'de honden in den vorigen zomer ter dood
veroordeeld, omdat zij een klein meisje had
den aangevallen dat aan de gevolgen is
overleden. Dit vonnis is niet uitgevoerd,
doch de honden bleven opgesloten in een
sterke omheining.
Broeder Cyril, die de honden vergezelt,
heeft ze jarenlang verzorgd en hoewel hij
niet meer zoo jong is, heeft hij zijn over
sten verzocht zijn honden naar Tibet te
mogen vergezellen.
Den t wij fel ach tigen roem, een geheel ho
tel leeg gehaald te hebben, zonder dat
iemand daar iets van bemerkte, kunnen
twee lieden uit dat deel van de Parijsche
bevolking, dat men in den volksmond
„clochards" noemt, voor zich opeischen. De
ze weinig nuttige leden van dei Parijsche
maatschappij zijn de beroeps-werkloozen,
die 's zomers op de Selnekade en 's winters
onder de bruggen slapen en voor alles, be
halve dan behoorlijk werk, te vinden. Het
kleine hotel, waarom het hier gaat, bevat
te dertig volledig ingerichte kamers alsme
de een café. Het was wegens het faillisse
ment van den eigenaar sinds eenigen tijd
gesloten. Buren vestigden er de aandacht
van de politie op, dat er iets in het hotel
niet in orde was en toen daarop de politie
beambten met den deurwaarder het huis
betraden, stonden zij perplex.
Niet slechts, dat al het meubilair
was gestolen zelfs de metalen be
slagen van de toonbanken in het ca
fé waren verdwenen, terwijl aan de
verwijdering van vaste waschtafels,
lampen, enz. Klaarblijkelijk nog ge
werkt werd.
De beide bandieten liepen dee nachts,
toen zij ook de laatste rest van het bruik
bare materiaal wilden weghalen, den be
ambten, die zich in het huis hadden ver
stopt, in de ai-men.
„DE LOTGEVALLEN VAN
HOMPI SMEERGRAAG".
Wij ontvingen van de Eru-Kaasfabrieken
te Woerden het door haar zooeven uitgege
ven Jeugdboekje „De Lotgevallen van Hora-
pie Smeergraag". Hierin wordt verhaald hoe
de kleine Woerdensche Hompie op zijn we
reldreis met zijn koe „Mekkie-Boe" verschil
lende volksstammen laat genieten van de
Eru smeerkaas.
Het is een alleraardigst verhaal met
geestige illustrat.ie's in kleuren, dat door de
jeugd zeker op prijs zal worden gesteld. Het
verkrijgen van dit boekje, dat alle goede
kruideniers en zuivelwinkels in voorraad
hebben, stelt de jongens en meisjes in staat
aan een leuken kleurwedstrijd mee te doen,
waaraan tal van mooie prijzen verbonden
zijn, w.o. 50 fietsen.
Men zie overigens de advertentie tn dit
blad»
Kousen van stroo
Nabij Berlijn is een fabriek ge
bouwd, welke proeven neemt met
het vervaardigen van kunstwol en
kunstzijde uit cellulose, welke
wordt verkregen uit stroo. De jaar-
lijksche opbrengst van de fabriek
wordt geraamd op 20.000 ton cellu
lose, waarvan de helft zal worden
gebruikt voor het vervaardigen
van kunstwol. Voor deze 20.000 ton
cellulose zullen 50.000 ton stroo ver
werkt moeten worden.
DEENSCHE SCHOOLKINDEREN STAKEN,
'School te te ver.
Te Aalborg (Denemarken) is een aantal
schoolkinderen in staking gegaan, omdat
zij een uur moesten loopen naar school en
een uur terug naar huis. De ouders van de
kinderen verlangen, dat de gemeente hun
kroost per auto heen en terug zou brengen,
doch de gemeenteraad heeft dit geweigerd.
Het geschil is thans voorgelegd aan den
Raad van Onderwijs.
Onvoorzichtige huisvrouw
Gezin ternauwernood aan gae-
verstikking ontkomen.
Een gezin, wonende aan de Schalkburger-
straat te Amsterdam, bestaande uit man,
vrouw en twee kinderen is gisternacht ter
nauwernood aan den gasverstikkingsdood
ontsnapt. Midden in den nacht werden de
ouders gewekt door het geroep van de twee
kinderen, dat het zoo naar gas rook.
De man waarschuwde onmiddellijk den
G.G.D. en bij onderzoek bleek, dat de moe
der 's avonds laat in de keuken bezig was
geweest en vergeten had de muurkraan
dicht te doen. De versleten gasslang is toen
uit de muur gevallen, waardoor het gas
vrijelijk door het huis stroomde. Dank zij
het geroep der kinderen is het gezin voor
erger bewaard gebleven. Niemand heeft let
sel bekomen.
Scherper controle
op werkloozenkassen
De directeur van dien Rijksdienst der
Werkloosheidsverzekering en Arbeidsbe
middeling heeft aan de gesubsidieerde ver
eenigingen met werkloozenkas een circu
laire gezonden, waarin op scherper toezicht
en een nauwgezette handhaving der voor
schriften wordt aangedrongen. Op het in
acht nemen der tijdstippen van aanmel
ding wordt de aandacht gevestigd.
Tevens wordt opgemerkt, dat geen} uit-
keering mag worden verstrekt zonder dat
de juistheid van een ontslag uit loondienst
is gebleken.
Lugubere vondst te Kethel
LIJKEN VAN MOEDER EN KIND
UIT DE POLDERVAART OPGE
HAALD.
Donderdagavond ontdekte een persoon, die
langs de Poldervaart te Kethel wandelde,
op de kade enkele kleedingstukken. Hij
verzocht voorbijgangers de politie ran
Kethel te waarschuwen. Deze verscheen
spoedig ter plaatse en ging tot dreggen
Na eenigiert tijd vond zij fiet lijk
je van een zevenjarig meisje en op
korten afstand het lijk van een 30-
jarige vrouw. Later bleek men hier
te doen te hebben met moeder en
dochter. De politie staat hier voor
een volkomen raadsel-
De burgemeester van Kethel en Spaland
verzoekt in verband met deze kwestie op
sporing en aanhouding van een man, die
gisteravond per fiets met groote vaart,
langs de kade reed. De man was gekleed
in een donker colbertcostuum en was
blootshoofds. Voorts verzoekt de burgemees
ter den persoon, die voorbijgangers verzocht
de politie te waarschuwen, zich ten ge-
«WfiSifihlU» J" Kethel te willen melden.