ilenschen jacht
AïOOVt
sW T
J
in
Zevenaar
DAGBLAD VOOR HOLLAND'S NOORDERKWARTIER
Suitenlandsche bommen
werpers voor Nederland
r
Een menschenleven
kost 25 galden
Millioenenschade voor
„wilde" bushouders
EERBERICHT
ARPAD MOLDOVAN
Afschuwelijke vondst
in bouwland
CENTRALE
VERWARMING
DE V
R I E S
Schager Courant
Laan. Schagen Tel. 20.
TERDA& 19 NOVEMBER 1938. 83e Jaargang. No. 10731.
g0,r ie' N.V. UHg.-Mif. „VloHondt Noorderkwortier" -
gemeester redt
Jodenkinderen
]/an onzen eigen verslaggever)
ZEVEN AAR, Vrijdag.
jen snelle Diesel brengt ons naar Arn-
B{B vandaar is het een halfuurtje naar
fa-, een oord op enkele kilometers
jjtfederlandsche grens.
het ligt geheel opgeborgen
ette mist, die geen tien meter
ft. Alle en-de koperen knoopen van
landsche douaniers glinsteren in de
lichtpuntjes op 't tochtige sta-
waar achter een beslagen venster een
marechaussees staat te rook en.
d 'ft zijn de ecnïge passagiers van het lo-
eeweest en daar 't een onbekend
ht is, worden we nagestaard door
controleur en de juffrouw van 't buf-
Zevenaar ligt in 't duister. Alleen
de Turmac-fabriek giet mat licht
uit over 't eenzame dorp, waarvan
we weten, dat 't een zoo belang
rijke schakel vormt in de thans ge-
honden menschenjacht. Zevenaar,
I ei een der plaatsen, waar de laatste
dagen tallooze Joden getracht heb
ben het veege lijf te bergen, en te
ontkomen aan een terreur die haar
weergave in 't moderne Europa
niet kent.
„Terug
Ongewenscht bezoek.
u llend van kou schieten we T eerste het
i café binnen. Rond een verroest Sala-
derkacheltje zitten drie jonge kerels te
ten. Direct verstomtde conversatie.
7 in pils Langzaam sjokt de kaste-
■naar de tapkast, kennelijk met den
iren bezoeker in z'n maag zittend. Ver-
d blikken van de kaarters. Als we
•en een gesprek aan te knoopen met
istelein, leiden alle pogingen schip-
„.Toden hier?" „Nee, niks van ge-
„Moeten we bij hem niet zijn". En
itratief verschuilt de. man zich ach-
pe breede frontpagina van de „Geld-er-
een stille wenk.
paan verderop. Een ander café. Geen
leling is er, alleen de bazin, een kloek
uwmcn-sch. Ze begint zelf. „Voor zaken
f „Ja een nee"... en langzaam aan
en we haar over het gebeurde aan de
is hier.
Controle uiterst streng.
haar taaltje van Geldersch en Duitsch
>ren we, dat de controle uiterst streng
Drie dagen geleden is de militaire pö-
t verdriedubbeld. Er is geen 25 meter
ns onbewaakt. Geen muis kan er meer
jt. Of er Joden voor de grens staan?
pen nacht meneer: vooral de eerste da-
i van de week. Ze darhten dat ze in Ne
tland mochten, de stakkerds, maar de
nswacht liet er geer^ een door. Een paar
aal is er nog met de gummistokken ge-
erkt.
Er waren groepjes van 7 en 10
loden, door „de Zwarten" (de grens-
laam voor de S.A.-mannen der dou
ane) doorgelaten en toen ze dachten
vrij te zijn, hielden onze jongens
hen tegen. Ze hebben gehuild en
gegild en sommigen dreigden zich
van kant te maken. Liever dat
dan terug
Hard werk.
5en paar maal renden ze door
hof dat zin heeft. Toen sloegen de jon-
en6 er op. 't Is hard. maar die moeten ook!
Zo worden voortdurend gecontroleerd en je
'liegt er als douanier zóó uit.
Een troosteloos verhaal, en 't is niet het
fcnipe wat we hooren. Dit café blijkt een
aanlegplaats te zijn voor vele menschen,
voor hen, die 't gelukte het Derde Rijk
ontkomen.
stappen op, geven een flinke fooi
do bazin en een. reep chocolade aan 't
I dochtertje. Dat helpt en als we nay
oon chauffeur in formeer en die ons naar
Mjrens kan brengen, lacht de vrouw be-
Pnjwnd en gaat even weg.
vijf minuten later staat „de wagen
•daar. Hen allermiserabelst bakbeest van
'en Ford. Ernaast de chauffeur, een ma-
lere kerel, met een weinig vertrouwen in
boezemend uiterlijk.
Voor 25 gulden.
Wij rijden naar do grens. Met een slak-
■Wjrang van 30 kilometer, want t is pot
'cht van de mist. 't TJs is nauw gebroken
we hooren merkwaardige verhalen uit
i rosse leven aan de grens bij Zevenaar.
Het blijkt, dat onze vriend en diens
Kameraad, beide eesjochte jongens.
y°°r 05 gtilden pPn poging wagen
'«mand uit Duitschland te smokke
len.
Of ze dat dikwijls doen?
„Dat léf 'van menAèr. van de
weok a| zoeven (7) en 't zal nog
wel erger worden
»Is 't niet gevaarlijk??"
„Ja, dat is t, maar ik ben vrijge^
zei, en 't is gauw verdiend soms.
En dan... 't is voor een goed doel!
Maar als „de zwarten" je grijpen?
Nou ja, dan ben ik 'r gioeiend bij.
Dan zien ze me in een jaar of wat,
of heelemaal niet meer, terug.
Zal Zevenaar een zorg zijn...
Zuur verdiend geld.
En hij praat door. Vertelt dat. die 25 pop
ook wel een heel, heel zuur verdiend wor
den. Drie dagen geleden kreeg ik 'n tip
uit Emmerik. Er zouden twee joden, tand-
techniekers, zoo en zoo laat daar en daar
komen.
Ik er heen en... maar wachten. Het was
net zoo rustig als nu en daar ik tusschen
't hakhout, opgesteld stond, was 't niet zoo
riskant. Maar toen ik drie uur daar gestaan
had was 't me genoeg en wilde 'r vandoor
gaan.
Toen kwamen ze juist. Als U dat gezien
had! M'n hart draaide in m'n lijf meneer,
want ze zaten onder de modder. Ze bleken
al dien tijd in de half droge sloot gelegen
te hebben, de zaak niet vertrouwend. Ze
waren op van de zenuwen en dc dood van
angst nabij.
Voor 12 Mark en een ring.
Maar 't ergste moest nog komen,
want ze hadden de man 12 mark in
d'r zak en een van hen z'n trouw
ring. Of ik 't daarvoor wilde doen...
ik mocht hen fouilleeren.
Nou, wat doe je dan? Ik had da
nig de p...st in, maar kon ik ze la
ten staan? De eene had de koorts
al te pakken. Die stond aan eenen
door te klappertanden en was zoo
rood als een gloeiende oven.
Ja, wat doe je dan... maar goed,
ze kwamen erover en ik ben nog
tureluurs van 't bedanken en de
tranen en alles meer. Maar 't was
een duur nachtje voor me!" Hij be
zegelt de episode met een flinke
knoop.
Hij vertelt door, onderwijl de mist met
z'n scherpe oogen, doorboorend; van de
vreugde als ze „de zwarten" misleid hebben
en de ellende van hen, die over de grens
komen zonder een cent bij zich.
Maar tusschen Niemandsland en de Hol-
landsche grens staat de douane. Hard en
streng, want de consignes uit Den Haag
luiden nóg strenger.
„Terug jullie..." Onverbiddelijk. Géén
papieren, géén visum, gècn cent in hun
zak... en geen toestemming van de regee
ring. „Terug..."
Gebicl en gesmeekt hadden de twee Joden
maar er was geen mogelijkheid. Die bestond
eenvoudig niet. Er worden geen Joden toege
laten.
En ze gingen terug, deze zes kinderen.
Hand in hand, langzaam terug in de rich
ting der Duitsche grens.
Maar de vrouw van den kastelein had
iets vernomen van deze trieste gebeurtenis
en haalde de stumperds binnen. Verkleumd
van kou. nat van de mist en de regen, door
de emotie niet in staat één woord uit te
brengen.
Het wonder.
Maar wat met de kinderen aan te
vangen? Ze moesten terug, maar de
waardin, een ruw, maar goedmoedig
wijf, heeft er hartzeer van. Ze staat
op haar lippen te bijten en toen...
toen was 't wonder gebeurd. Want
de deur ging open en naar binnen
stapte de burgemeester van Does
burg, Jhr. Nahuys.
Deze vrouw was een flinke vrouw en ze
deed direct een aanval op het hart van den
magistraat.
„Als hij nu eens bemiddeldeHij zou
het toch kunnen probeerenburgemeester
had veel invloed
Lang had de magistraat zich niet laten
smeeken en op 't oogenblik was hij aan 't
telefoneeren met Den Haag. Hij had al vijf
nummers gehad en was al een uur bezig.
Spanning.
Spanning in *t café, waarin de kachel
roodgloeiend staat en een kanarie zachtjes
zit te gorgelen. Zou at gelukken...?
Wij zelf zitten in spanning, maar
de kinderen schijnen 't niet te be
grijpen. Een meisje zit met een vod
dige lappenpop te spelen, en een an
der telt steeds weer haar kralen, die
ze in een doosje bij zich heeft...
zit te gorgelen. Zou 't gelukken...?
Thans gaat 't om jonge menschen en de
letters van stomme paragraven. De Wet is
onmeedoogend. De Wet is hard. De Wet
kent geen pardon... Of zou...?
In de zijkamer spreekt burgemeester.
We hooren een zacht gemompel, soms
iets luider. Een magistraat vecht voor zes
jodenkinderen. Dat kan, goddank, nog in
Holland.
Er gaat een half uur voorbij. We raken
het bier, dat voor ons staat, niet aan. Roo-
ken de cene cigaret na de andere.
De waardin is óp van de zenuwen.
Ze wascht vier bierglazen driemaal
afen vergeet twee klanten, die
haar al een paar maal geroepen
hebben.
Ineenseen rinkelend geluid. Er
wordt afgebeld. Nog evendaar gaat de
deur open.
Groot en rijzig komt burgemeester Na
huys te voorschijn enhij glimlacht. Hij
ziet er rood uit... geen wonder als je ander
half uur getelefoneerd hebt met den minis
ter en vele andere hooge ambtenaren.
't Is gelokt!
Hij hoeft niets te zeggen. Alleen
dat eenc... ,,'t Is voor elkaar men-
sefhen. Zc mogen passeeren..."
De kasteleinesse snikt en wij al
len voelen de spanning wegzakken,
wij groote kerels!
De heer Nahuys gaat nu alleen naar de
douane en is binnen 5 minuten weer terug.
Hij straalt als hij vertelt, dat alles voorbij
is. De beide Hollandsche Joden waren er
nog en nu gaat hij het zestal wegbrengen.
Een spel met den dood.
De Joden komen binnen. Fluisteren heesch
wat dankwoorden. Bij den een trillen tranen
op z'n wang. Toch is die man al zeker 50
jaar!
Aan den arm gaan de kinderen mee. Nog
begrijpen ze er niet veel van. Het lijkt ook
wel een spelletje. Eerst mocht 't niet... toen
wel
We staren deze acht menschen na.
Ze loopen snel... de kinderen op een draf
je...
Naar Holland!
De radio staat op een Duitsch sta
tion. De omroeper annonceert een
wals van Lanner...
Met een ruk draait de kasteleinesse
de knop om. Géén muziek... daar is
de tijd niet naar!
M'n chauffeur kijkt me aan en
geeft een wenk. We gaan verderop.
Dit nummer bevat 16 pagina's
De grens.
Ineens: een helder wit licht, vlak voor
ons in deze verlaten laan, waar een
berken droefgeestig te kreunen staat. Vlak
er achter, misschien 150 meter, een vurig
ood licht. De grens.
We stoppen bii een café. Een man en een
vrouw staan midden in de kamer. Heftig
te spreken en te wijzen. De chauffeur, als
kind aan huis, hier, luistert 't onverstaan
bare taaltje af, kijkt ons aan, en rent naar
de auto terug.
U bent van de krant hé vraagt hij, en
als ik verbaasd opkijk lacht hij. „Kom, kom
meneer", maak me niks wijs wat doet U
anders hier met zoo'n rustig geweten? Maar
U kunt blij zijn dat ik U hier gebracht heb.
'r Is wat loos daar.
In Niemandsland.
„Dadr" is een andere knijp. Die
staat precies op de grens van deze
twee landen, on de 150 meter Nie
mandsland... Uit de ruitjes gluurt
rossig licht. We gaan er heen.
Passen controle van de Hollandsche
douanepost. Een zaklantaarn-straal
glijdt over ons gezicht. Waar we
heengaan...?
,Ah..." hij ziet 't al. „Journalist...
nu, er is buit voor U. daar"... en
de vinger wijst naar het knijp je
daar tusschen twee landen.
Zes kinderen.
Buiten hooren we druk praten en huilen
en als we de deur openen blijven we even
staan: daar, in 't. midden van 't zaaltje
rond 't overdekt hiliart, zitten zes kin
deren De oudste misschien 9 jaar de jongste
i.
Zes kinderen. Joodjes. 3 joneen en 3 meis
•os: doodstil zitten ze daar. De handen in
één, starende mot groote donkere oogen
naar één punt...
We hooren direct van den kastelein wat
er gaande is. Twee uur geleden was dit
groepje van zes zonder pas en zonder een
enkel papier de Duitsche grens overgeko
men „Ongewenschte elementen" voor het
Derde Rijk. Hand in hand, met z'n zessen
de kleinste in 't midden, waren ze naar de
Hollandsche douane geloopen, waar ze op
gewacht werden door twee Joden uit Arn
hem, die van hun komst op de hoogte
waren.
Onderhandelingen over groote
aankoopen.
Naar de Msb. verneemt, voert de
Nederlandsche regeering onderhan
delingen met verschillende buiten-
landsche vliegtuigfabrieken, om
ten behoeve van de Nederlandsche
luchtmacht een groot aantal jacht
en jacht-bombardementsvliegtuigen
aan te koopen. De regeering is blijk
baar van oordeel, dat de Nederland
sche industrie niet bij machte is,
in de dringende behoefte aan een
snelle uitbreiding van het luchtwa-
pen te voorzien, zoodat tot het aan
schaffen van buitenlandsche ont
werpen en de mogelijkheid tot li-
cence-bouw in Nederland, besloten
is.
Er zijn besprekingen gaande o.a. met de
Duitsche Heinkel fabriek, de Britsche Haw-
ker fabriek en de Amerikaansche vliegtuig
fabrieken van De Severskv en Vultee. Ook
zou nog met een Italiaansche fabriek wor
den onderhandeld.
Het product van de Heinkel fabriek, dat
eventueel in aanmerking zou komen voor
aanschaffing, is de He112. uitgerust met
een Daimler-Renz motor van 1100 P.K. Dit
type is door Duitschland voor export vrijge
geven, wat een zekere aanwijzing is, dat de
Duitsche luchtmacht zelf over aanmerkelijk
beter en moderner jagers beschikt. Het
zelfde geldt in betrekkelijke mate voor de
overige buitenlandsche fabrikaten, die men
eventueel zou willen aanschaffen. Voor aan
schaffing uit Engeland komt in aanmerking
de Hawker „Hurricanc", een eenzitter-jacht-
vliogtuig. dat in groote series voor de lucht
verdediging van Londen wordt aangemaakt.
De „Hurricane" is uitgerust met een 1050
P.K. Rolls Rovce „Merlin" motor en kan
een maximum snelheid bereiken van 540
K.M. per uur.
De Amerikaansche Vultee is de V11 G.B.
een twee-persoons jager-bommenwerper, die
maximaal 380 k.m. per uur loopt met den
Wright „Cyclone" G. 5 motor en 404 k.m.
per uur met den Pratt Whitney „Wasp"
1830 S3C3G motor. De Seversky is een
één-porsoons jager, type 35; uitgerust met
een 950 P.K. Pratt Whitney-„Twin Wasp"
motor. Dit toestel heeft een maximum snel
heid bereikt van 506 k.m. per uur.
„Niet de bussen zijn wild, noch de
chauffeurs, maar het publiek is
wild om er in te komen!"
Het comité van actie van het Nederland
sche Touringcarbedrijf hield gisteravond in
Bellevue te Amsterdam een openbare bij
eenkomst ter bespreking van het wilde
autobus-vraagstuk. De zaal was slecht be
zet.
Mr. G. F. J. Jongbloed uit Den Haag hield
een inleiding, waarin hij het onverant
woordelijke kapitaalvernietiging noemde,
wanneer het autobusvervoer onmogelijk
wordt gemaakt. De werkloosheid zal sterk
toenemen. De ondernemers blijven met
hun onbruikbaar materiaal zitten.
Spr. schatte de schade op 10 ft 15 milli-
oen gulden waartegenover een extra inko
men voor de spoorwegen van anderhalf
millioen zou staan. Het Nederlandsche volk
dient alles in het werk te stellen om het
wetsvoorstel te doen verwerpen door de Ka
mer.
De tweede spreker, de heer W. Zwiebel,
zeide, dat als in Frankrijk een minister zich
zoo gedragen had als minister Goseling, hij
reeds met dank voor niet bewezen diensten
naar huis zou zijn gestuurd.
Dr. van Aalst, hierna het woord voerend,
zeide dat de spoorwegen hun fouten verha
len willen op de bussen.
Spr. brak een lans voor het particulier
initiatief en protesteerde tegen den naam
„wilde" bus.
De bussen, noch de chauffeurs zijn wild,
slechts het publiek om er in te komen, aldus
dr. van Aalst.
6, 10, 13 CT. PER HALF ONS
DE BILT SEINTt
Verwachting: Matige tot krach
tige, later tijdelijk stormach
tige Z. tot Z.W. wind, zwaar
bewolkt tot betrokken, latei
opklarend, eenige regen aar
vankelijk iets zachter in T
W. en zachter in het O, Ie
ter geleidelijk wat kouder.
.Verdere vooruitzichten: Buiig.
FOTOGRAFISCH KUNSTATELIER
NIEUWE N 1 E D O R P
Speciaal adres voor artistieke f o to's en
vergrootingen.
Geopend dagelijks, ook 's Zondags.
Bestellingen voor St. Nicolaas
gelieve zoo spoedig mogelijk te
doen.
gelen genomen en het parket te Maastricht
van dezen luguberen vondst op- de hoogte
gesteld. Na eenigen tijd was de officier van
justitie ter plaatse, waarna men onmiddel
lijk tot een diepgaand onderzoek overging.
Naar wij vernemen heeft dit onderzoek ge
leid tot de voorloopige inhechtenisneming
van den 28-jarigen echtgenoot der vrouw.
Het echtpaar was drie maanden geleden in
het huwelijk getreden. Naar het schijnt kon
den dc jong-gehuwden het goed met elkaar
vinden. Maandagavond j.1. heeft de vrouw
per fiets haar woning verlaten en sedert dien
heeft niemand meer iets van haar verno
men.
Het onderzoek in deze zaak is in handen
van inspecteur Weyma van de gemeentepo
litie te Brunssum.
Lijk van een jonge vrouw, gewik
keld in een zak.
ECHTGENOOT IN HECHTENIS.
Gistermiddag omstreeks vier uur
heeft de gemeentepolitie van Bruns
sum in een bouwland, gelegen te Am-
stenrade, een afschuwelijke ontdek
king gedaan. In een gonjezak gewik
keld lag daar het lijk van een 23-
jarige vrouw uit Brunssum, die se
dert enkele dagen werd vermist. De
beenen van het slachtoffer staken uit
den zak.
Onmiddellijk werden de noodige maatre-
ZOO'N ZWARE EISCH
KUNT U NIET STE1
LEN, OF WIJ KUN
NEN MET ONZE ER
VARING DEZE ZON
DER MEER GARAN
DEEREN.
TECHN.BUREAU
ALKMAAR - ROTTERDAM
Tel. 3045-2 lijnen 44504
Hebt U niets aan Uw klanten te vertellen?
En ook niet aan andere menschen, die koo-
pers kunnen worden?
Dan is U een slecht koopman!
Een goed zakenman adverteert in de
