uitrit langs Hollandseh-Duitsche grens
i
Manopolieheffing op granen
weer verhoogd
Amerika gast ile taal der
dictatoren spreken
>p
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
lermetisch gesloten en toch
sère en wanhoop waar men komt
Vandaag komt
Koning Leopold!
Amerika's Atlantisch
eskader blijft
Auto met volle vaart
tegen trammast
Laan. Schagen Tel. 20.
IANDAG 21 NOVEMBER 1938. 83e Jaargang. No. 10732.
der N.V. Uitg.-Mij*. „"Hollands Noorderkwartier"
onnen,
sch,
mden;
O E
Enzen specialen verslaggever
Irbergzamer oord dan dit in den
jjfverdronken Zevenaar en omstre-
0 is niet denkbaar. Met z'n tweeën,
chauffeur en schrijver dezes, rij-
1 we ergens tusschen Babberich en
Duitsche grens. Gerrit vertelt in
ii smeuïig Géldersch dialect. Hij
lijkt best meé te vallen, deze „zware
mgen", ondanks z'n weinig vertrou-
en inboezemend uiterlijk; hij vloekt
i een ketter als hij het heeft over
Duitschers en dat is geen wonder;
de zwarten" hebben hem in tien da-
en tijds bijna viermaal bij de klad-
w gehad en niemand beter dan
eze Zevenaarsche inboorling weet
iten),
at hem „jenseits" te wachten staat,
't zoover komt.
èt en ondoordringbaar wervelt en
'o' ronlcelt de nevel om het hortende
em de
brdje. De weg is maar vier meter
reed, aan beide zijden geflankeerd
ir melancholisch-kreunende ber
in. Een enkele maal een vervallen
(rot van een huis met een gloeiende
jker achter de beslagen ruiten.
Potdicht is dc grens,
it smokkelaarshuizen zijn Ger-
ileert z'n piraatje zóó sterk, dat de
tabak knistert. Hij zwijgt een minuut
Int dan te vertellen dat smokkelen
isdaad is. „We doen het allemaal,
als wc de kans krijgen, daar aan den
it net zoo goed als hier. Maar het is
ü'd gevaarlijk tegenwoordig. Je kunt
iko haast niet meer loopen, want zoo
it als ze de grens nou gemaakt heb-
ie nooit geweest!"
hooren verhalen uit den vetten tijd en
ld sukkelen we verder. Eindeloos rijen
m en berken. Hoog in de masthoornen
.de winterwind een triest lied. Ondoor-
gbaar ligt het bosch hier. Het strekt
kilometer na kilometer langs de grens
Als dat bosch spreken kon! Als die boo-
dc verhalen vertellen konden van de
ste tien dagen
„Douane!"
muziea
rdinal|ots(!!ing kruisen twee lichten dwars
den wagen. En direct er na: „Halt
douane...!" Wij schrikken even,
ir Gerrit lacht. Hij stopt en een on-
tbare hand maakt het portier apen.
een blik van herkenning. Ze kennen
nonkirit hier. Met ondergeteekende is het
ders. Scherp vraagt de ambtenaar naar
Kijkt haar lang en aandachtig
r. Vergelijkt de foto, graait achter in de
en dan... „in orde, doorrijden!"
gebeurt je bier om de honderd meter
oordig," klaagt Gerrit, „Maar ze
i gelijk, aan de nanderen kant is het
irgcr. Duizenden en duizenden S.A.-
staan daar. Je hebt er geen idéé
'hoe fel die lui gebeten zijn op alles
over de grens gaat. Vorige week Zon-
kwam er een bus uit Aken. Een stuk
dertig menscben er in. Vroeger moch-
die voor zoo'n tweedaagscih uitstapje de
i zooveel meenemen als ze wilden, maar
II is allemaal anders geworden. Nu mogen
ntaximum per dag 5 marlt bij zicih heb-
't Is te dol om war te zijn, maar
is 't zoo. En vorige week pikten ze d'r
- die had er dertig bij zich. Ik was toe-
li«f aan de grens en zag het gebeuren,
werd er beroerd van, zooals die vent
9 maar achter elkaar: „Nehm mir das
*n; nehm mir das Leben"... „maar laat
(*rst naar huis terug gaan". Moet je
Ti de zwarten komen. Hij ging- En voor
kun je nooit bekijken."
Grensleed.
pil de peillooze duisternis van het bosch
'Wn twee oogen: een kroegje. Als we
Ten stappen zit de kastelein alleen voor
tapkast. Somber voor zich uitstarend.
Gerrit introduceert ons, wat, gezien de
vriendelijke ontvangst wel noodza
ak is elijk is. De man heeft zorgen. Z'n vrouw
i ha- gt drie dagen boven. Op van de zenuwen,
feest ,e heeft veertien Duitsche jodenkinderen
erwt ion terugsturen en dat heeft haar ernstig
ange angegrepen.
ikke!
Merkwaardig want deze grens-
vrouwen zijn waarachtig niet van
Bisteren. Het zijn driekwart kérels
hard en onverzettelijk. Maar
het leed van deze week is haar te
machtig geweest.
De Hollandsche douane is streng.
Heel streng, maar ze weten, dat
ook deze uiterst scherp gecontroleerd
wordt. Ze kunnen niet anders^
Er zijn heel wat vaders bij, wier hart
breekt bij dit terugsturen van kinderen
naar de hel, maar wat moeten ze doen....?
Je moet zoo'n baantje maar hebben.
Ja, wel hard is dit leven hier: ieder ver
haal is een aangrijpend relaas van men-
schenleed en kinder-ellende Men moet hoo
ren hoe, de eerste dagen na de pogroms,
hier alle uren van den nacht talloozen
poogden door te breken.
„Terug".
De kastelein verteld dat het, wonder bo
ven wonder toch nog aan verscheidenen
gelukt is. Dat was 'n bestiering Gods, want
op beide grenzen stonden ze met hun
„proppenschieters" klaar. Geen pardon.
Berlijn en Den Ilaag hadden instructies
gegeven. Daar is dat verbaal van den Jood,
die een visum en pas had en wiens overige
papieren ook in orde waren. Juist op den
dag van de vervolging kwam hij bij Zeve
naar aan. Hij dacht het al gewonnen te heb
ben. „Terug 35 Mark* afgenomen en
nu naar Oranienburg. Of dai andere, twee
jonge dokters. Na dagen van ellende en ont
bering eindelijk door de Duitsche douane
toegelaten. Met een doorreisbiljct voor Ame
rika. Maar de Hollandsche douane bevond
de papieren niét in orde
Ze hebben verschrikkelijk opgespeeld. Lie
ver dood dan terug. Als ze er nu niet uit
kwamen zou dat nooit meer gelukken. Maar
ze gingen terug. Tusschen zes dounaniers.
Maar dat zijn dingen die je niet meer ver
geet.
„Wir sind die Mörder
Kinderen komen hier iederen dag. Vrijdag
nog zestien uit Elten. Op en op van misère.
Er was een meisje bij van zestien. De leid
ster. Die bevestigde 't verbaal dat dien dag
al langs de grens de ronde gedaan had: in
Dusseldorf bad men veertig Joden door de
straten laten marcheeren, in koor zin
gend: „wir sind die Mörder" (Wij zijn de
moordenaars) Een oude Jood van meer den
zeventig jaar moest een zwaarbeladen krui
wagen duwen... beestenwerk!
We gaan verderop. Weg van dit
oord van triestheid en droefenis.
Hier ervaart men de eindelooze wan
hoop van menschen, die niet weten
waarheen het noodlot hen voert.
Hier, op de grenslijn van twee vol
ken, wordt ontzaglijk geleden. Men
moet het gezien en gehoord hebben
om dat te beseffen. Maar plezierig
zijn die uren daar niet geweest voor
ons.
We rijden terug. Langs donkere wegen,
waar geen lantaarns te vinden zijn. Bosch...
en heideveld. Grillig slingert zich den weg
tusschen dit wilde land. Geen sterveling
komen we tegen. Maar driemaal in één uur
tijds krijgen we het bekende „halt... doua
ne!" te hooren en dan steeds het zelfde lied:
Passen inzien, auto doorkijken. Als men dan
leest dat een journalist op pad is, worden
de strakke lijnen om de onvriendelijke mon
den wat milder. Een enkele mompelt een
excuus. „U begrijpt nietwaarook wij
hebben onze consignes
Ja, ja, we begrijpen het wel.
De avond wordt nacht en we gaan
terug. Nog eenmaal leggen we aan
bij een grenskroeg. Het is er druk;
blauw slaat de rook naar buiten. Er
staat een groepje van zes menschen.
Ze praten door, als ze zien in welk
gezelschap we zijn. Verhalen... al
maar verhalen. Van dien Jood, die er
tusschen uit is kunnen knijpen
ze hebben geschoten, maar hij haal
de 't.. En van twee kinderen, die
drie kilometer verderop na een uur
lang smoezen, van een kapitein dei-
maréchaussee en de douane, doorge
laten werden. Een vrouw heeft ze
bij zich genomen. Vader en moeder
zijn Onbekend. De een is 6, de ander
7 jaar. Ze waren nat tot op hun
hemdjes en wisten niet eens te ver
tellen waar ze vandaan kwamen.
„Von weit Frau Wirtin..."
Treinen passeeren in den nachfc.
Zwijgend rijden we naar buis terug. Naar
Zevenaar. Een uur later zitten we onze ko-
py te verwerken onder de hane'balken. De
wind kermt over bet. rieten dak. Ergens in
de verte jankt een hond.
Treinen denderen dicht langs voorbij. Tel
kens het knarsen van de remmen. Zevenaar.
douane. Tn eiken trein zitten thans men
schen, die God bidden hen zoo snel moge
lijk ver weg van de grens te brengen. Soms
lukt datmaar even zoovele malen gaan
ze mee, tusschen de ambtenaren in, en ver
dwijnen in het „Zollambt". Daar wordt be
slist over leven en dood.
Leven en doodze waren hier
beide rond in en om Zevenaar, waar
een kleine gemeenschap gruwt van
dingen, die zóó erg zijn, dat men ze
dikwijls slechts durft fluisteren.
Hardop zeggen is gevaarlijk. Want
ook in Zevenaar bloeit een lucratie
ve spionnage. Iedere Zevenaar zal U
vertellen, dat je hier voor een glas
pils verraden en verkocht wordh
Welig tiert de menschenhandel in
dit grens-nest. Menschenhandel...
Anno 1938.
Ongelooflijk!
Wederom varkens uit de markt
genomen.
In weerwil van de verschillende Regee-
ringsmaatregelcn heeft de roggeprijs nog
niet het peil bereikt, dat de regeering in
uitzicht had gesteld. Ook de ingevoerde de-
naturatieregeling heeft niet den gewensch-
ten prijs opgeleverd. De prijs voor gerst is
slechts bereikt, doordat de Nederlandsche
Akkerbouwcentrale een belangrijke hoeveel
heid uit de markt heeft genomen, terwijl ook
de prijs van haver nog te wenschen laat.
De minister van Economische Za
ken heeft daarom besloten, met in
gang van 20 Nov. de heffing op gra
nen, met uitzondering van die op
gerst, dus op rogge, haver, mais en
tarwe en de derivaten van deze, met
f 0.50, of voorzoover de derivaten be
treft, met een overeenkomstig bedrag
te verhoogen.
De zeer lage prijzen, waarvoor voertarwe
wordt aangeboden, doen het gevaar, dat dit
graan, als voedergraan gebruikt, een op-
treken van de prijzen der overie granen
zal beletten, toenemen.
Als bezwaar van deze beslissing moet
worden erkend, dat de prijs van mais in
afwijking van dien van de andere granen,
betrekkelijk weinig is gedaald. Het resul
taat van den geheelen maatregel zou even
wel onvoldoende zijn, indien ook niet de
heffing op mais werd verhoogd.
Tegelijkertijd heeft de minister be
sloten, naast den steun aan den prijs
van het rundvee door het uit de
markt nemen van bepaalde catego
rieën rundvee, ook over te gaan tot
het uit de markt nemen van var
kens, speciaal varkens in het bacon-
ge wicht.
Gehoopt wordt, dat aan de daling der
varkensprijzen op deze wijze een voldoende
rem zal worden aangelegd en dat het moge
lijk zal blijken een verdere prijsverlaging
der baconvarkens te voorkomen.
Aan de Nederlandsche Veehouderijcentra
le is dan ook opgedragen, met ingang van
de volgende week met deze afneming tegen
de prijzen, zooals die de vorige week bekend
zijn gemaakt* een aanvang te maken;
Prinselijke Familie
weer thuis
De Prins verwelkomde zijn Ge
malin eri Dochter.
Met een treinvertraging van ongeveer 3
kwartier is Zaterdagavond te circa half 10
H.K.H. Prinses Juliana met Prinses Bea
trix uit Duitschland te Baam aangekomen,
waar Z.K.H. Prins Bernhard, die reecf eer
der per auto gearriveerd was, haar op har
telijke wijze bij aankomst op het station
heeft begroet. De Prinses, die in een bruin
mantelpak gekleed was, droeg een hond
in den aren.
Prinses Beatrix lag in het rieten reis-
wiegje, dat vanboven was afgedekt, zoodat
zij voor de toeschouwers niet zichtbaar
was.
Amsterdam in feestelijke af
wachting.
Hedenmiddag te 3 uur zal Zijne
Majesteit de Koning der Belgen op
het Centraal Station te Amsterdam.
aankomen, waar Koningin Williel-
mïna den Vorst zal begroeten.
De hoofdstad is in verband met dit
hooge bezoek bijna even feestelijk getooid
als in de dagen van het Regeeringsjubi-
leum en dén Koning wacht dan ook een
schitterende ontvangst.
Is de feesttooi van Amsterdams pleinen
en grachten voor vele Nederlanders geen
nieuwtje meer, de talrijke Belgen, die zich
gedurende deze dagen in ons land bevin
den, kijken bun oogen uit. En ook de spe
ciale Belgische verslaggevers maken een
ware studie van al wat hier op het gebied
van versiering en verlichting tot stand is
gebracht.
Gistel-middag zijn deze journalisten in de
gelegenheid gesteld het Koninklijk Paleis op
den Dam te bezichtigen.
In de indrukwekkende Burgerzaal, die
thans geheel gerestaureerd is en die baadde
in het blanke licht der kroonluchters, was
het Paleisnersoneel reeds bezig met de eerste
voorbereidingen voor bet officieele diner,
dat hedenavond aan de hooge gasten zal
worden aangeboden. Zorgzaam werden de
tafellakens ovqr de enorme u-vormige tafel
gespreid en geplooid, de stukken van bet
schitterende tableau Francais, dat als tafel-
decoratie gebruikt wordt, werden gemon
teerd terwijl men in een der gaanderijen
rondom de Burgerzaal reeds de plaatsen voor
de militaire muziekkapel, die tijdens het
diner spelen zal. in gereedheid heeft ge
bracht.
Over enkele uren zal, van Centraal Sta
tion tot Dam, weer, als in de September
maand, de jubel schallen van een enorme
menigte, die saamgestroomd is om twee
Majesteiten van twee bevriende volken
haar hulde te betuigen.
Uitbreiding tot 3 slagschepen, 10
kruisers en 25 andere oorlogs
schepen.
Het Atlantische eskader, dat in Septem
ber j.1. tijdens de internationale crisis werd
gevormd, zal naar de marine-medewerker
van de „Daily Tel." verneemt, een perma
nent karakter krijgen.
Aanvankelijk bestaande uit zeven nieuwe
kruisers van 10 000 ton en een zelfde aantal
moderne torpedoboot jagers, zal het eskader
volgens een kortgeleden genomen besluit,
worden uitgebreid met drie slagschepen,
die op het oogenblik voor opleidingsdoelein
den worden gebruikt, drie kruizers en een
aantal torpedobootjagers en onderzeebooten.
De sterkte zal aldus het Hsbl., tot 38 sche
pen worden opgevoerd.
De basis van het eskader zal Guantanamo
(in het westen van Cuba) zijn. Voor herstel
lingen zal de regeeringswerf te New OxTeans
die sedert 1921 gesloten was, zooals gemeld,
worden heropend. Deze werf ligt minder
dan 2600 km. (1-400 zeemijl) van het Pana
makanaal.
Deze maatregelen tot versterking van de
Atlantische vloot werden in overeenstem
ming geacht met het besluit der regeering
om Zuid-Amerika te beveiligen tegen iederen
aanval uit Europa.
Dit nummer bevat 8 pagina's
ÉEN DOODE, VIER GEWONDEN.
Motor schoof naar achteren, stuur
rad stak buiten den wagen.
In den nacht van Zaterdag op Zondag,
omstreeks drie uur, is op den Haarlemmer
weg een uit de richting Amsterdam komen
de auto, waarin vijf personen zaten, even
voor de Liedebrug op onverklaarbare wijze
in volle vaart tegen een zware betonnen
trammast gebotst.
De auto drong met het voorstuk in
de mast, welke ontzet werd en scheef
over de trambaan kwam te staan.
De motor schoof naar achteren, ter
wijl het stuurrad op een eigenaar
dige manier ontwricht werd, waar
door het op zij uit den vernielden
wagen naar buiten stak. De carosse-
rie werd nagenoeg geheel versplin
terd. De brokstukken lagen overal
in den omtrek verspreid.
Tot de passeerende automobilisten, die
van verschillende kanten toesnelden, be
hoorden twee doktoren, die onmiddellijk de
noodige maatregelen namen.
Het bleek, dat zich in den wagen een
huurauto uit Amsterdam behalve den
chauffeur, twee heeren en twee dames be
vonden. Het waren dc families S. W. F. Hen-
drikse en Mr. O. ter Haar, beiden uit Heem
stede. Alle vijf personen hadden min of meer
ernstige verwondingen gekregen. Het ergst
was de hper Hendrikse er aan toe, die een
schedelfractuur had bekomen.
Tijdens het vervoer naar het ziekenhuis is
bij overleden. Zijn echtgenoote, die vermoe
delijk e enlichte hersenschudding had op-
geloopen, is in het St. Elisabethziekenhuis te
Haarlem opgenomen. Haar toestand liet zich
Zondagavond vrij gunstig aanzien.
De toestand van Mr. O. ter Haar is zeer
ernstig. Ook hij had een schedelbasis-frac
tuur en een zware hersenschudding. De
chauffeur Van der Klis, bekwam, behalve
een enkel fractuur, nog een lichte hersen
schudding. Mevrouw ter Haar heeft slechts
verwondingen van geringe beteekenis gekre
gen.
Oorzaak onbekend.
Omtrent de oorzaak van het ongeluk zijn
nog geen bijzonderheden bekend. Er was
geen mist, zoodat bij de voortreffelijke ver
lichting het uitzicht normaal was.
Nader vernemen wij, dat de omgekomen
heer S. W. F. Hendrikse, lid was van de di
rectie der N.V. Nederlandsche Stoomvaart
maatschappij „Oceaan" en der N.V. Meyer
en Co.'s Scheepvaart-Maatschappij te Am
sterdam.
Ook was de overledene bestuurslid van de
Koninklijke Nederlandsche Roei- en Zeilver-
eeniging en commissaris van het Matrozen-
instituut dezer vereeniging (opleidingsschip
„Polux".
Voor hij in het scheepvaartbedrijf kwam
was de beer Hendrikse zeeofficier. Hij was
te Vlissingen geboren en bereikte den leeftijd
.van 52 jaar.
EERBERICHT
DE BILT SEINT
V en-wacht ing: Aanv ankelij k
stormachtige Z.O. tot Z.
wind, betrokken, regen, zelf
de temperatuur. Later: ma
tige tot krachtige ruianen-
de wind, tijdelijke opklarin
gen met regenbuien, gelei
delijk iets kouder.
Verdere vooruitzichten:
stadig weer.
Onge-
Koningin van Noorwegen
overleden
Koningin Maud van Noorwegen is gister
morgen te Londen overleden. Zooals men
weet, had zij een tamelijk zware operatie
ondergaan. De dood kwam niettemin volko
men onverwacht.
„Een weermacht, welke de heele
wereld kan weerstaan.'1
De Vereenigde Staten zullen, naar
men in invloedrijke industrieele
kringen vermoedt, binnenkort een
nieuwen koers inslaan,, zoowel wat
de binnenlandsche als wat de bui-
tenlandsche politiek aangaat.
Volgens een zegsman, zullen de Ver
eenigde Staten voortaan „de taal der dic
tatoren gaan spreken," en hun diplomatieke
en economische acties gaan steunen op een
gewapende macht, die in staat zal zijn elke
mogelijke combinatie van totalitaire staten
te overtroeven.
In dezelfde kringen stelt men zich het
program der regeering als volgt voor:
Ten eerste zullen er een leger, een vloot
en een luchtmacht worden gebouwd, die de
heel wereld zouden kunnen weerstaan.
Ten tweede zal er een diplomatieke actie
worden ingezet, die den democratieën nieu
wen moed zal inblazen en verdere agressie
van de zijde der totalitaire staten d'wars-
boomen.
Ten derde zullen de arbeidsproblemen en
economische moeilijkheden in de Vereenig
de Staten met spoed worden opgelost en zal
op die wijze het voornaamste argument der
totalitaire staten tegen de „mislukking der
democratie" worden ontzenuwd.
De zegsman van „Associated Press" voeg
de hier echter aan toe, dat de Vereenigde
Staten steeds bereid zullen zijn een leiden
de rol op zich te nemen bij een nieuwe po
ging tot ontwapening, zoodra ook andere
mogendheden er rijp voor zijn.
Volgens een bericht van Reuter uit Wash
ington wordt door linksche kringen een ster
ke pressie geoefend op Roosevelt om een
zeer krachtige politiek te gaan voeren. Niet
alleen wenscht men, dat Roosevelt econo-
mischen dwang zal oefenen op Duitschland,
maar ook op Japan; voorts wenscht men
herstel van de souvereine rechten van Bar-
celoha en diplomatieke betrekkingen met
het Vaticaan. Het is nog niet zeker welken
invloed deze pressie op Roosevelt zal hebben.
Drie slagschepen besteld.
Het Amerikaansche departement van Ma
rine heeft opdracht gegeven tot den bouw
van drie slagschepen, die naar schatting
meer dan 150 millioen dollar zullen kosten.
Het vierde slagschip is nog niet besteld.
Nader wordt gemeld, dat de slagschepen
35.000 ton zullen meten. Daar reeds twee
schepen van deze afmeting in aanbouw zijn,
zal Amerika over vijf dezer schepen be
schikken,
