Geestelijk Leven
II
I»
Dr. E. Hoekstra's
Het Kalasiris Corset
VERZICHT
Zijn wij mannen ijdel?
NEEN!
Simplex rijwielen, loopen lichter. 46:
UITENLANDSCH
DAMES
Kalasiris Corsetten Show
TERLEP's DROGISTERIJ
r
door ASTOR
De geschiedenis van
het Oude Volk
ABDIJSIROOP
Geven Hitier's maatregelen
blijk van haast?
Bloedzuiverende
Gezondheidspillen
Fa. G. DE WAARD
Alkmaarscbe Kaasmarkt
Zaterdag 25 Maart 1939
Tweede blad
(Vervolg.)
Tn het jaar 1591 was in ons land als con-
1 van deu koning van Marokko een Jood,
Samuel Pallache geheeten. Deze onder
handelde met de overheid van Middelburg
«ver het toelaten van Marranen en het
schenken van godsdienstvrijheid aan hen,
die er smartelijk naar verlangden aan hun
dubbelleven (Roomsch naar buiten en
'Joodsch van binnen) een einde te maken.
Pallache legde hierbij den nadruk op de
Weidelijke voordeelen voor de stad, omdat
welgestelde Marranen zich daar zouden ves
tigen De overheid had daarom geen be
swaar maar... het verzet van de gerefor
meerde predikanten was zóó groot, dat er
niets van kwam.
Toch zouden de Nederlandsche gewesten
een toevlucht worden voor de overal ver
volgde Joden! En Amsterdam zou in de
'joodsche wereld den bijnaam verkrijgen
van „tweede Jeruzalem."
1 Het is buitengewoon interessant om ken
nis te nemen van de manier, waarop de
eerste Joodsche gemeente in Amsterdam is
ontstaan en daarom zal ik die romantische
geschiedenis vertellen.
Vooral sedert het optreden van Willem I
van Oranje hadden vele Spaansche en Por-
tugeesche Marranen het oog gericht op
Holland.
Van Portugal uit ging een schip met Mar
ranen onder leiding van Jakob Tirado. Ma-
jjor Rodrigues liet haar zoon en haar bui
tengewoon mooie dochter Maria Nunes mede
vertrekken. Onderweg echter wordt het Por-
'tugeesche schip door een Engelsch kaper
schip overvallen en meegevoerd naar Enge
land. Maar Maria Nunes had zulk een betoo
verenden indruk gemaakt op den comman
dant van het kaperschip, een Engelschen
hertog, dat hij haar ten huwelijk vroeg.
Echter tevergeefsch! Zij slaat het vereerende
aanzoek af. Als gevangenen komen de Mar
ranen in Londen. Spoedig doen verhalen de
ronde over de opvallende schoonheid van
Maria Nunes en zoo hoort ook de Engelsche
Koningin Elizabeth daarvan en zij wenschte
dat meisje te zien dat, nota bene, het hu
welijksaanzoek van een hertog had gewei
gerd, Zij ontvangt Maria N. op een audiën
tie cn rijdt zelfs met haar in een open rij
tuigdoor de stad. Maria N. maakte van den
gunsligcn indruk, dien zij op Elizabeth had
gemaakt, gebruik om vergunning te vragen
met haar reisgezelschap naar Holland te
mogen gaan. Dit gelukte. Met twee schepen
varen zij de Noordzee op worstelen met
floraleen komen terecht niet in Holland,
maar in Duitschland, in de Qostfriesche
stad Emdcn. Hier ontdekken zij de aanwe
zigheid van volksgenooten, door Hebreeuw-
fclie tekens aan het huis van Mozes Uri Ha
veli. Tirad stelt zich met hem in verbinding
en geeft onmiddellijk uiting aan het verlan
gen der Maranen om het schijnchristendom
af te werpen en in de Joodsche gemeente
te worden opgenomen. Haveli geeft hun
echter den raad om naar Amsterdam te
gaan en belooft hun om ook zelf later daar
heen te gaan om hen verder in de Joodsche
"godsdienstleer te onderrichten.
En zoo gebeurde het dat op 22 April 1593
de Marranen in Amsterdam zich vestigden.
Mozes. Uri Haveli volgde spoedig en toen
zwoeren zij het schijnkatholicisme af en be
leden hun Joodschen godsdienst. Een ge
bedshuis werd ingericht met behulp van den
reeds genoemden Samuel Pallache en een
later aangekomen Marraansche dichter van
het eiland Madera af n.1. Jokab Israël Bel-
monte. Meerdere Marranen komen zich van
elders bij hen voegen. De gemeente wordt
hekend onder den naam van Portugeesch-
Joodsche gemeente.
Toen deze gemeente in October 1596 voor
de vierde keer in het geheim den Grooten
Verzoendag vierde, werd zij overvallen, om
dat men dacht dat Roomschen bijeen waren
gekomen. Velen der aanwezigen, in wie de
angst voor de Spaansche inquisitie nog na
werkte, trachtten te vluchten. De overheids
dienaren zochten echter tevergeefsch naar
crucifixen; namen echter Haveli en zijn
zoon gevangen. Gelukkig wist Tirado, die in
t Latijn met de overheid kon spreken, dui
delijk te maken dat men niet met Room-
6chen (wier eerdienst toenverboden was)
-ïnaar met Joden te doen haftl, die een toe-
dubbele samenstelling
van Abdijsiroop uit kruiden-
extracten en „codeïne"
maakt haar werking snel eft
veelzijdig. Die groote hoest-
etillende kracht van Abdij
siroop, die U 's-nachts vrij
waart van dien naren krle-
belhoest. heeft haar terecht
den naam van „'a-Werelds
béste Hoestsiroop'' gegeven.
Zij helpt U binnen den kortst
mogelijken tijd en op afdoen
de wijze af van vastzittend
slijm, prikkelhoest en benau
wende hoestbuien. Akker's
Abdijsiroop zal U helpen In
den strijd tegen ontstoken
slijmvliezen, gevoelige lucht- tènigeder
pijpen en vastzittend slijm. 20 kruiden
AKKERS
v&ts&ifde
tegen hoest, griep, bronchitis, asthma.
Fiac. 90 ct.. f 1.50. f2.40. (4.20. Alom verkrijgt».
vlucht hadden gezocht in Amsterdam en hij
vertelde er bij dat vele rijke Marranen zou
den volgen, wat een vermeerdering van wel
vaart voor de stad beteekende. Vooral dit
laatste maakte indruk. De gevangenen wer
den vrijgelaten. Toen waagden de Joelen een
stap verder te gaan en zij vroegen toestem
ming tot het bouwen van een synagoge. En
zoo werd in Amsterdam de eerste synagoge
gebouwd, welke den naam krijgt van Bet
Jakob huis van Jakob. Dit geschiedde jn
1598. Onder groote geestdrift vond de inwij
ding plaats.
Als de geruchten over de vrijheid welke
de Joden in Amsterdam zichverwierven naar
Spanje en Portugal komen steeds meer Mar
ranen zich in deze stad vestigen. Ik noem
slechts enkele namen, die nu nog voortle
ven: Rodrigues, Franco Mendes, Pimentel.
De kapitalen, welke zij meebrachten hebben
een belangrijke bijdrage geleverd voor de
geweldige vlucht, welke de handel, vooral
de overzeesche, in de zeventiende eeuw in
ons land heeft genomen. Deze opbloei van
den handel door Joodsch kapitaal had ook
als gevolg dat andere landen hun houding
tegenover de Joden wijzigden. Zoo richtte
b.v. koning Christiaan IV van Denemarken
een schrijven aan de Joodsche gemeente te
Amsterdam om Marranen aan te moedigen
zich in zijn land te vestigen. In gelijken
geest handelde de hertog van Savoye.
Intusschen waren de Joden niet alleen
economisch weerbaar; zij bewogen zich ook
op cultureel en wetenschappelijk terrein.
Onder hen stonden niet alleen dichters,
maar ook groote denkers op.
Hier moet ik den naam noemen van den
grootsten wijsgeer, dien Nederland heeft tfp-
geleverd: Baruch de Spinoza (16321677).
Nog altijd geldt hij voor een der diepste
denkers en nog altijd worden zijn werken
bestudeerd door de wetenschappelijke be
oefenaars der filosofie. Helaas moet ik er
aan toevoegen, dat de Joodsche gemeente
tegenover hem zich heeft doen kennen van
een zeer leelijke zijde. Als vrij en onafhan
kelijk zoeker naar waarheid, die brak met
de strenge leerstellingen der talmudisten en
met de Joodsch-wcttelijke voorschriften
werd hij uit de gemeente gestooten en
vervloekt. Nog altijd wordt in het archief
van de Amsterdamsche Joods-Portugeesche
gemeente de officieele acte der harde ver
vloeking bewaard. Ook de Joden ontkwa
men dus niet, evenmin als de Calvinisten
en de Roomschen, aan het gevaar de men-
schelijkheid cn de liefde achter te stellen
bij het vasthouden aan een eenmaal als
waar erkende leer.
In Amsterdam nam de Joods-Portugeesche
gemeente voortdurend toe in bloei cn het
is begrijpelijk dat niet alleen daar ter
plaatse, maar ook elders in de Nederland
sche Republiek zich vele Joden ook uit
Duitschland b.v. vestigden. Wel bezaten de
Joden geen burgerrecht in ons land en
werden zij als gasten, als vreemdelingen
beschouwd, maar hun positie stak ze.er
gunstig af van die, waarin zij in andere
Maar wij stellen toch wél
prijs op chique schoenen.
Er wordt wel eens geszegd:
men beoordeelt U naar Uw
schoenen en daar zit veel
waars in. Bij mijn nieuwe
pak heb ik daarom ook
nieuwe schoenen gekocht.
Natuurlijk bij DE RAAT,
omdat je daar als man zoo
prettig koopt.
Af/
LANGE/TRAAT 60
-TEL. 3383
Alleen verkoop:
Bally Salamander van SchijndeL
landen verkeerden. Van Jodenvervolgingen
is hier nooit sprake geweest. De afschuwe
lijke pogroms (Jodenslachting) zooals we
die in Duitschland en het despotische Rus
land telkens weer zien uitbarsten, blijven
hier achterwege. (Terloops merk ik hierbij
op, dat wanneer de groote intocht van Eu
ropeanen naar Amerika begint, ook vele
Joden zich daar vestigen. In New-York b.v.
is een enorm groote Joodsche gemeente).
Het is de liberale kiezer Jozef II (1765
1790) geweest, die een ernstige poging
heeft gedaan om de Joden uit hun uitzon
deringspositie te verlossen. Hij staat hen
toe ambachten te leeren (tot dusver waren
de gilden voor hen gesloten) en opent voor
hen de universiteiten, waardoor ze de ge
iegenheid krijgen de wetenschappen te be
oefenen. Hij dringt aan op een vriendelijke
behandelingder Joden en sprak deze
woorden: *,Die Szenen der abseheulichen
Intoleranz sollen ganz aus meinem Reiche
verbannt sein" (De tooneelen van de af
schuwelijke onverdraagzaamheid moeten
geheel uit mijn rijk worden verbannen).
Toen de Oostenrijksche keizer deze woor
den sprak, leefde in Berlijn de beroemde
M-endelssohn (de grootvader van den com
ponist). Deze Mendelssohn schreef een
boek, waaraan hij den naam van Jeruza
lem gaf en waarin hij een pleidooi leverde
voor. godsdienstige verdraagzaamheid. De
groote filosoof Kant was er verrukt over
cn de dichter Lesing wordt door den bemin-
nelijken Mendelssohn geïnspireerd tot het
schrijven van zijn wereldbekende drama
„Nathan dc Wijze".
Toch zou pas de groote Fransche revolu
tie van 1789 het begin worden van de vol
ledige burgerlijke erkenning van hen, die
tot dusyer als gasten, werden geduld.
(Volgende week slot.)
AAN HET WESTEN WORDT OP
NIEUW WEIFELMOEDIGHEID
VERWETEN. DE MOEILIJKHEID
OM HULP TE BIEDEN AAN HET
OOSTEN.
EERSTE VEREISCHTE VOOR HET
OOSTEN IS: EIGEN KRACHT.
Men kan niet zeggen, dat de tegenwoordi
ge tijd voorbijgaat zonder reuring en actie.
Niet zeggen dat we leven in een sleur en
dat de eene dag lijkt op de andere als twee
druppels water. In de internationale poli
tieke wereld broeit en gist het. er is door
loopend wrijving, er wordt geschiedenis ge
maakt zonder ophouden.
Hoewel dit van Duitsche zijde wordt ont
kend men ontkent daar nu eenmaal te
gen alle beter weten in is het Derde Rijk
de bron van de heerschende onrust. De oor
logsbedreigingen komen uit Duitschland,
waar Hitier zich ten doel schijnt te stellen
in den kortst mogelijken tijd een wereld
rijk in elkaar te timmeren.
Wie daaraan twijfelt zouden we kunnen
wijzen op het feit, dat toen de annexatie
van Tsjecho-Slowakije nog niet eens had
plaats gehad, door Duitschland reeds met
Roemenië werd onderhandeld over het han
delsverdrag, dat op het oogenblik tot stand
is gekomen en dat in wezen weinig anders
is dan een verlengstuk van de overrompe
ling van Tsjecho-Slowakije. De herhaaldelijk
gehoorde opvatting, dat men in Duitschland
reeds lang van te voren wist, dat de aan
slag op Tsjecho-Slowakije zou komen, vindt
in deze verdragsgeschiedenis een duidelijke
bevestiging, al heeft zulk een wetenschap
achterna slechts problematische waarde.
Wel van belang voor de toekomst is
echter het feit, dat Hitler duidelijk een groo
te haast heeft. Dit kan er slechts op wij
zen, dat de binenlandsche toestand allengs
moeilijker en dringender wordt, of dat hij
vreest dat de herbewapening van Engeland
hem ontijdig zal verhinderen zijn plannen
geheel te vervolmaken.
Men moet echter als een feit erkennen,
dat de Führer ook dit keer weer geduchte
verwoestingen heeft gezaaid met zijn Duit-
schen knuppel, zonder dat eenig ander de
lust scheen te bezitten daartegen op te
treden.
Het handelsverdrag met Roemenië
dat zoo even is afgesloten en waar
bij vermoedelijk wel eenige pressie
zal zijn uitgeoefend van Duitsche
zijde, kan voor het Derde Rijk van
groot gewicht worden door het feit,
dat Duitschland de beschikking
krijgt over verschillende broodnoo-
dige grondstoffen.
Het kón. Of het inderdaad groote voor
deelen zal geven zullen we moeten afwach
ten. Indien inderdaad sprake is geweest
van pressie, mag men aannemen, dat de me
dewerking van Roemeensche zijde niet van
harte zal gaan en een soort stilzwijgend ver
zet niet zal zijn uitsloten. Daarbij is overi
gens van belang de wijze, wharop het slui
ten van de Roetheensche deur door Polen
en Hongarije werkt. De ontwikkeling van
den toestand in Duitschland zelf en de
kracht, waarmee de overige Europeesche
rijken stelling nemen tegen de Duitsche ex-
pansiezucht, spreekt natuurlijk ook nog een
woordje mede.
We leven in een periode, waarin zelfs vrij
KENT U
Deze pillen bestrijden de ongemakken ont
staan door onzuiver bloed, herstellen on
voldoende spijsvertering en bevorderen de
natuurlijke vei-richtingen des lichaams.
90 ct. of f 1.56 per doos met gebruiksaanw.
Verkrijgbaar in Apotheken en Drogisterijen.
A.S. WOENSDAG 29 MAART, van 1030 tot
4.30 Is Corsetière in onze zaak aanwezig.
geeft U de onmisbare steun en een keurig
figuur.
Voorloopig deelen wij U mede, dat een
wordt gehouden op MAANDAG 3 APRIL.
Nadere bijzonderheden worden nog bekend
gemaakt.
SCHAGEN.
Leverantie Ziekenfonds.
willig afgesloten overeenkomsten, vrijwillig
gedane beloften geen grootere waarde heb
ben dan vodjes papier. Dat het met onder
dwang tot 'stand gekomen verdragen anders
zou zijn, wagen we te betwijfelen.
En voor Duitschland zit in "het
handelstractaat althans dit zwakke
punt, dat het zich in verschillende
Roemeensche ondernemingen daad
werkelijk zal moeten interesseeren.
Aangenomen, dat het hiertoe het
kapitaal bezit, dan wordt dit gesto
ten in een industrie, die zich ver
van huis bevindt en die verloren
zal zijn op "het oogenblik, waarop
het niet meer bij machte zal zijn de
noodige militaire kracht uit te oefe
nen om dit finantieele bezitsrecht
ook in feite uit te buiten.
Van groot gewicht bij een en ander is de
houding, welke overig Europa inneemt ten
aanzien van het Duitsche optreden, dat zich
meer en-meer ontpopt als een optreden van
bruut gewell. Sedert enkele dagen kan
men af en toe de opvatting hooren, dat de
gedachte veld wint, dat aan Duitschland
een: „tot hier en niet verder!" moet worden
geboden.
De moeilijkheid daarbij is vermoedelijk
wel deze, dat het blok, dat Hitler tot staan
zou moeten brengen, zich bevindt in het
Westen, terwijl de Duitsche expansiedrang
zich den laatsten tijd uitsluitend en alleen
richt naar Oost-Europa.
Daarom is het niet verwonderlijk,
dat nog altijd sprake is van eenige
weifelmoedigheid bij de Westersche
mogendheden. Niet ten onrechte
moet men zich daar afvragen: Wat
kunnen we doen?
Iedere politiek behoort een grond van
werkelijkheid te bezitten. Dit beteekent in
de practijk, dat oorlog ten bate van een an
der land wel mogelijk is, doch dat dit land
in de eerste plaats op zichzelf is aangewe
zen en dat daarnaast het belang voor het
eigen land bij het voortbestaan van het an
dere voor ieder duidelijk is. Wanneer dus
Oost-Europa wordt bedreigd door Duitsch
land, dan zullen de Oost-Europeesche staten
goed moeten weten, dat ze slechts hulp en
medewerking van het Westen kunnen ver
wachten, indien ze zelf in staat zijn de
eerste stoot op te vangen. Het is een practi-
sche onmogelijkheid om binnen korten tijd
zooveel soldaten en oorlogsmateriaal van
West- naar Oost-Europa te vervoeren, dat
daardoor een optrekkend Duitsch leger zou
kunnen worden gestuit.
Wanneer dan ook op het oogenblik aan
Engeland een zeker aarzelen wordt verwe
ten, dan is dit niet geheel terecht. Ten aan
zien van West-Europa zijn de democratieën
het wel ongeveer eens.
Zal echter ten aanzien van Oost-
Europa de toestand helderder wor
den, dan dienen de daar gelegen
staten eerst onderling tot een be
hoorlijke overeenstemming te komen
Ze behooren een blok te vormen,
bereid en in staat het Duitsche op
dringen te stuiten. Dit is noodzake
lijk vóór en aleer het Westen daar
aan een ruggesteun kan geven.
Wel hebben af en toe geruchten de ronde
gedaan omtrent toezeggingen, welke Koning
Carol zou hebben ontvangen van Polen,
Rusland en de Balkan-staien, volkomen ze
kerheid daaromtrent bestaat vermoedelijk
nog niet. In dit deel van Europa bestaat een
vrij groote onderlinge naijver, waarbij niet
uit het oog moet worden verloren, dat Polen
voor een goed deel bfstaat uit voormalig
Russisch grondgebied, dat Roemenië in 1918
Russisch en Hongaarsch grondgebied heeft
opgeslokt, dat Joego-Slavië is uitgebreid ten
koste van Hongarije en dat Bulgarije gebied
heeft verloren aan verschillende omrin
gende Bftlkanstaten.
De recente Hongaarsch-Roemeensche span
ning stelt de hier heerschende onzekerheid
duidelijk in het licht en van deze onder
linge naijver kon Duitschland tot dusverre
een dankbaar gebruik maken om zijn wen-
schen door te zetten.
Toch krijgt men den indruk, dat Hitler
begint vast te loopen. Zijn bondgenoot Mus-
solini mag opnieuw zijn verknochtheid aan
de aspolitiek hebben betuigd, er is niet de
minste twijfel aan of er valt bij den
Duce een zekere overigens begrijpelijke
verkoeling waar te nemen. De Tsjechi
sche en Slowaaksche oplossingen lijken al
lesbehalve ideaal, Hongarije, dat uitsluitend
denkt aan eigen uitbreiding, blijft een hin
dernis, Polen is een land van beteekenis cn
nauw verbonden aan Hongarije. Daarbij
wordt de economische toestand in het bin
nenland allengs moeilijker, de prijzen van
tallooze goederen stijgen, het Duitsche volk
begint blijken te geven van overwerktheid.
De haast, waarvan Hitiers maatregelen blijk
geven, zou hierdoor wellicht kunnen wor
den verklaard.
Hoe precies de houding is van Italië zal
vermoedelijk Zondag blijken uit de aange
kondigde rede van Mussolini. Zoo deze een
weerspiegeling: is van de troonrede, welke
de Koning deze week uitsprak, dan zal de
directe oorlogsdreiging aan Frankrijk er in
ontbreken.
Wees er zuinig op!
Wanneer reeds na korten tijd lezen
of handwerken Uw oogen vermoeid
worden en gaan tranen, dan is dat
een teeken, dat U een bril noodig
heeft of dat Uw glazen vernieuwd
moeten worden.
Ga hiervoor naar 't vertrouwde adres.
Een TERLEP's BRIL is een weldaad
voor Uw oogen!
Moderne brillen met bolle glazen in
klap-étni, reeds vanaf f 3.50.
OPTIEK- EN FOTOHANDEL,
Gediplomeerd Opticien.
HOOGZIJDE 103 SCHAGEN.
Ziekenfondsleverancier,
De markt was weer lager. De hoogste
markt daalde met één gulden op
f 18.50, terwijl de doorsneeprijs ook om
streeks eenzelfde bedrag beneden die
van de vorige week lag. Voor f 18.50
ging een enkele stapel van de hand,
een tweetal besomde f 18.—, terwijl de
kaas van goede kwaliteit gemiddeld
tegen f 17.50 tot f 17.— van de hand
ging. Er was wellicht iets minder on-
dermarkt dan de vorige week, verschil
lende stapels wisten het echter niet
verder te brengen dan f 16.—.
De toenemende productie was hij ee*
en ander stellig van invloed. De aan
voer was een 12.000 K.G. hooger dan dr
vorige week, waarbij natuurlijk in aan
merking moet worden genomen, dat
deze vermeerdering een beeld vormt van
de productiestijging in het algemeen.