Voorbereiding
der vlootplannen
voltooid
Instelling zelfstandig
luchtvaartwapen
DAGBLAD VOOR HOLLAND'S NOORDERKWARTIER
Beslissing binnen
kort te wachten
De Britsch-Russische kloof
nog niet overbrugd
Palestina tusschen
hoop en vrees
Indië's fioancieële
toestand zorgelijk
Laan, Schagen, Tel. 20.
DINSDAG 16 MEI 1939. 83e Jaargang. No. 10681.
de* N.V. Urtg.-Mif. „VloMonds Keerde*^wor^er" 4
i^iW» ii f
GEEN ANDER OPPERBEVELHEBBER
VAN LEGER EN VLOOT DAN DE GOU
VERNEUR-GENERAAL.
In verband met de in het Voorloopig Verslag der Eerste
Kamer naar voren gebrachte wenschen nopens de uitbrei
ding der maritieme middelen, bestemd voor de verdedi
ging van Nederlandsch-Indië, stelt de minister in zijn zoo
juist verschenen Memorie van Antwoord, voorop, dat vloot-
uitbreiding een aangelegenheid is, welke niet hem alleen
aangaat, en dat bijgevolg bezwaarlijk van hem kan worden
verlangd, dat hij zich terzake op eigen gezag uitspreekt
Onder deze omstandigheden verwijst hij naar hetgeen door
den minister van Defensie reeds aan de Kamer werd mede
gedeeld in de vergadering van 22 Februari jl: namelijk,
dat aan de maritieme instanties, ressorteerende onder het
departement van Defensie, reeds de opdracht werd ver
strekt, verschillende plannen uit te werken en gegevens
te verzamelen, ten einde gereed te zijn, indien de Regee
ring zich door de omstandigheden genoopt zou zien tot
plannen van verder strekkenden aard dan die, welke de
Kamer reeds bekend zijn.
Deze arbeid is inmiddels voltooid, zoodat een beslis
sing eerlang kan worden tegemoet gezien.
GEEN NIEUWE OORLOGSHAVEN.
Mede wijl hij niet de urgentie kan erken
nen van den bouw van een nieuwe oorlogs
leven, schaart de minister zich aan de zijde
der leden, die een zoodanigen bouw ontrie
den.
Van tewerkstelling van een officier van
den Marinestaf op 't departement van Ko
loniën, zou de minister geenerlei effectief
nut verwachten.
GEEN IMPERIALE STAF.
In verband met de van elkander volkomen
afwijkende omstandigheden, onder welke de
verdediging van de verschillende deelen van
het Koninkrijk moet worden gevoerd en de
geheel verschillende eischen, die m verdedi
ging van elk dier gebiedsdeelen medebrengt,
acht dc regecring het denkbeeld van een im
perialen staf bezwaarlijk te verwezenlijken.
HET JAVA-LEGER.
In verband met de opmerking van enkele
leden, die de vorming van ten minste twee
divisies bepleiten, moge de minister er op
wijzen, dat het Javaleger thans reeds twee
divisies telt en de uitrusting daarvan met
de meest moderne bewapening en hulpmid
delen bijkans is voltooid.
De verdeeling der kosten.
Zooals uit de Memorie blijkt, draagt het
Moederland in 1939 rond 59 pet. van de kos
ten der imperiale defensie (met inbegrip
van de pensioenen). In de jaren 1935 t.m.
1938 was dit aandeel achtereenvolgens 56,
59, 60 en 59 pet.
Van de kosten der zeemacht (gewone en
buitengewone uitgaven bijeengeteld en na
correctie door overbrenging naar de Rijks-
begrooting van de op den Indischen buiten
gewonen dienst gebrachte aanbouwkosten
van marinematerieel, waarvoor Nederland
rente en aflossing vergoedt.) bedraagt het
Moederlandsche aandeel in 1939 iets minder
dan 75 pet. Tegenover achtereenvolgens 80,
82.90 en 76 pet. in 1935 t.m. 1938. In deze
cijfers zijn de pensioenen niet begrepen.
De minister heeft geen aanleiding zijn
standpunt inzake de vlootkostenverdeeling
te herzien.
Of Nederland in de komende jaren een
ffi'ooter aandeel in de kosten der maritieme
verdediging van Indië voor zijn rekening
kan nemen, gelijk door andere leden werd
bepleit, zal geheel afhangen van de door
het nieuwe stelsel voorgeschreven jaarlijk-
sche beoordeeling van deze aangelegenheid
binnen het raam van den financieelen toe
stand van Nederland en Indië.
Inheemsch vlootpersoneel.
Nopens do dienstprestaties van de Inheem-
sche bemanning van de vloot in Neder
landsch-Indië hebben den minister nimimer
klachten bereikt. Mitsdien meent hij hier
verder buiten bespreking te mogen laten de
door sommige leden tot uiting gebrachte
suggestie om in 't vervolg óók de vloot in
de Indische wateren geheel met Europeesche
Nederlanders te bemannen. Hij laat nu nog
daar, dat het zijns inziens van een volko
men verkeerd inzicht zou getuigen, indien
de regeering aan de Inheemsche bevolking
de gelegenheid zou ontnemen, om even
als zulks bij het Koninklijk Nederlandsch-
lnchsch Leger het geval is naar de mate
van haar vermogen mede te werken aan de
verdediging van eigen geboortegrond.
Jhr. mr. A. W. L. Tjarda van Starkeriborgh
Stachouwer, de Gouverneur-Generaal.
Rivaliteit tusschen leger en ma
rine.
Voor wat de rivaliteit, welke zou bestaan
tusschen de Koninklijke Marine ter eene en
het Koninklijk Nederlandsch-Indische Le
ger ter andere zijde, meent de minister te
mogen volstaan met de verklaring, dat hij
geheel onderschrijft de in het voorloopig
verslag aangehaalde zienswijze van den mi
nister van Defensie, dat de eenhoofdige lei
ding in zaken de Indische defensie rakende,
in Indië wordt verkregen door het opper
bevelhebberschap van den Gouverneur-Ge
neraal.
Indien men den Gouverneur-Generaal als
„opperbevelhebber" wenscht uit te schake-
kelen, ten einde een „technisch opperbevel
hebber" in diens plaats te kunnen stellen,
zoekt men naar den steen'der wijzen",
wijl het uitgesloten moet worden geacht
een deskundige te vinden, die in beide
richtingen over de vele en groote moei
lijkheden, welke zich gemeenlijk bij dk
oorlogvoering zoo te land als ter zee plegen
voor te doen, zal weten te zegevieren. Wèl
zal, bij de tegenwoordige regeling, een Gou
verneur-Generaal, niet-militair zijnde, zich
in oorlogstijd genoodzaakt zien, steunende
op de adviezen van de commandanten van
land- en zeemacht, zijn oppeibevelhebber-
schap te beperken tot het aangeven van de
groote lijnen van het defensiebeleid,, daar
bij de details van uitvoering overlatend
aan de genoemde verantwoordelijke bevel
hebbers, doch hierin kan slechts een voor
deel worden gezien. Een betere oplossin?
van dit vraagstuk dan eergelegd in de
Indische staatsregeling is in elk geval
moeilijk denkbaar, terwijl het feit, dat als
technisch opperbevelhebber" noodzakelij
kerwijs, óf e>en officier van de landmacht,
óf een officier van de zeemacht zou moeten
worden aangewezen er zeker niet toe zal
bijdragen aan de rivaliteit, mocht dezd
bestaan,-een-einde te-maken,
MOSKOU HOUDT VAST AAN EEN ANTI
AANVALSFRONT OP BREEDEN BASIS.
Het antwoord van de Sovjet-Unie op
de Britsche tegenvoorstellen is giste
ren te Londen aangekomen. Men ver
wacht, dat het heden op de bijeen
komst van het kabinet besproken
zal worden. Officieel is natuurlijk
nog niets bekend, maar volgens be
richten uit betrouwbaren bron is de
kloof tusschen beide landen nog
geenszins overbrugd. Rusland blijft
vasthouden aan de leuze: alles of
niets, dus een anti-agressiefront op
breeden basis. Het heengaan van
Litwinoff heeft de Russische politiek
zeker minder soepel gemaakt.
Volgens Sovjetkringen wordt in het ant
woord van Moskou op de Britsche voor
stellen verklaard, dat deze onbevredigend
zijn, daar zij niet ver genoeg gaan. Uiteen
gezet zou worden, dat de voorstellen het
Sovjetgebied zelfs niet indirect garandee
ren, en bovendien een breede kloof laten
tusschen Polen en Finland, waar de rand
staten niet worden gedekt. Met de mogelijk
heid van een rechtstreekschen aanval op
Sovjetgebied is geen rekening gehouden. In
het antwoord der Sovjet-Unie wordt daar
om, naar men verklaart, aangedrongen op
een pact van wederzijdschen bijstand, dat
zoowel directe als indirecte aanvallen zal
dekken, niet slechts op de gebieden van de
gegarandeerde staten, doch ook op die van
de verdragspartijen.
Een gunstig teeken voor de Engelsch-Rus-
sische onderhandelingen is het hoofdarti
kel van gister van de „Izwestia", waarin
dit regeeringsorgaan in warme bewoordin
gen het tot stand komen van het Britsch-
Turksche pact goedkeurt.
Een andere aanleiding tot ecnig opti
misme is het onderhoud van den Poolschen
minister van buitenlandsche zaken, Beek,
met Potcmkin, den onder-volkscommissaris
van buitenlandsche zaken der Sovjet-Unie.
Dat Engeland nog zal antwoorden voor de
besprekingen te Genève tusschen Halifax
en den Sovjetvertegenwoordiger op 22 Mei
a.s. is niet onwaarschijnlijk.
Het Engelsche volk wil eindelijk wel eens
spijkers met koppen slaan en de druk der
publieke opinie zal er wel voor zorgen, dat
de Britsche regeering alles in het werk zal
stellen een oplossing te vinden.
De stappen van 't Vaticaan
Gistermiddag zijn eenige mededeelingen
in het Lagerhuis gedaan.
In antwoord op een vraag inzake de be
richten over de stappen van het Vatikaan
tot behoud van den vrede in Europa zei-
de Butler, dat Z.H. de Paus geen formeele
voorstellen heeft ingediend. Hij verklaarde
evenwel het huis te kunnen verzekeren, dat
de Britsche regeering natuurlijk zeer sym
pathiek staat tegenover iederen maatregel,
welke de Heilige Vader nuttig zou kunnen
achten voor het bevorderen van den we
reldvrede.
Op de vraag of de regeering in contact
was met het Vatikaan inzake deze voorstel
len, zeide Butler, dat hij belang stelde in
iedere inededeeling van den Heiligen Stoel,
doch deze heeft geen mededeelingen gedaan.
De Fransche ambassadeur heeft een be
zoek gebracht aan den onderminister van
buitenlandsche zaken en hem de verzeke
ring gegeven, dat de onderhandelingen tus
schen Engeland, Frankrijk en dc Sovjei-
Unie geen betrekkingen hebben op het Ver
re Oosten.
„Verpolitiekte geestelijkheid"
aangevallen
Katholieke en protestantsche
geestelijken moeten het ontgel
den.
Het Duitsche maandschrift „Nationaal So
cialistische Monatsheftc", doet een pellen
aanval op het „wcreldprotestantisme" in
den persoon van den aartsbisschop van
Canterbury, alsmede op de Katholieke gees
telijkheid van Frankrijk, België en Neder
land.
Het blad schrijft, dat de Britsche
omsingeiings-polltiek het door de
Angelsaksen geleide wereld protes
tantisme beeft ontmaskerd. De bis
schop van Canterbury wordt beschul
digd een wereldbond te hebben ge
schapen, met het doel den strijd te
gen aanvallen te steunen.
De Fransche kardinalen en bis
schoppen werden aangevallen we
gens hun gemeenschappelijke ver
klaring, waarin de Katholieke kerk
in Frankrijk minister-president Da-
ladier zijn beste wenschen biedt
voor het nationaal hersteL
De Nederlandsche bisschoppen worden
aangevallen in verband met hun herderlijk
schrijven van passie-Zondag, waarbij de H.
sacramenten geweigerd worden aan hen,
die de nationaal socialistische beweging in
groote mate steunen.
België wordt beschreven als het land, dat
steeds het dorado van het politieke katho
licisme is geweest, hetgeen weer blijkt uit
de laatste verkiezingen. Ook maakt het blad
zich kwaad over het herderlijk schrijven van
den bisschop van Luik. aan -de inwonen va.U
Eupen, Malmedy en St. Vix Veith, waarin
wordt herinnerd aan de veroordeeling van
de rassenleer door Paus Pius XI.
De aanhouding van het Witboek
brengt groote ongerustheid onder
de Joden.
HET NATIONALE TEHUIS VERLOREN?
Havas meldt uit Jeruzalem dat de publi
catie van een witboek, dat de oplossing zal
moeten brengen voor het Pal§stijnsche
vraagstuk naar uit goede bron bekend wordt
op 17 Mei a.s. zal geschieden.
Wij berichtten reeds, dat de regeling van
voorloopigen aard zal zijn en Palestina voor
loopig onafhankelijk souverein zal worden.
Wetsontwerp ingediend
EIGEN OPLEIDING VAN LUCHTVAART
CADETTEN BIJ DE KON. MIL.
ACADEMIE.
Ingediend is een wetsontwerp tot wijziging
en aanvulling van de Bevorderingswet voor
de Landmacht 1902 en van de wet voor het
reserve-personeel van de Landmacht 1905.
Aan de Memorie van Toelichting is het
volgende ontleend:
De wijzigingen en aanvullingen in
de Bevorderingswet voor de Land
macht 1902 en in de wet voor het
reserve-personeel der Landmacht '05
welke in 'dit ontwerp van wet wor
den voorgesteld, hébben in de eerste
plaats ten doel regelen te stellen,
welke een gevolg zijn van de instel
ling van een zelfstandig wapen der
militaire luchtvaart.
Het behoeft geen betoog, dat de
belangrijke taak van de luchtstrijd
krachten en de organisatie van de
ze, in verband met de uitbreiding,
welke dit onderdeel van dc weer
macht in den laatsten tijd heeft on
dergaan, medebrengen, dat het perso
neel der militaire luchtvaart niet
langer uitsluitend wordt verkregen
door detacheering van personeel van
andere wapens, doch dat worde over
gegaan tot instelling van een zelf
standig wapen met een eigen oplei
ding van Luchtvaartcadetten hij de
Kon. Militaire Academie.
Geen twee heeren dienen.
Het is een dienstbelang van de eerste orde,
dat de officieren, die zich in dienst wenschen
te stellen .van de militaire luchtvaart, zich
voor dien dienst ten volle kunnen geven en
niet telkenmale geroepen worden voor dienst
bij andere wapens.
De nieuwe organisatie van het wapen der
militaire luchtvaart waarborgt de daarbij in
gedeelde officieren, dat zij indien zij ove
rigens aan de eischen voor bevordering vol
doen bij dit wapen ook de hoofdofficiers
rangen kunnen bereiken.
Uiteraard zal in de vervulling van de func
ties bij het nieuwe wapen der militaire lucht
vaart thans in de eerste plaats moeten wor
den voorzien door overplaatsing van officie
ren van de andere wapens en dienstvakken,
die thans reeds bij de militaire luchtvaart
dienen.
Dit ontwerp van wet schept daartoe de mo
gelijkheid.
In de tweede plaats dient dit wetsontwerp
om mogelijk te maken, dat de beroepsoffi
cieren van de Koninlijke Landmacht bij het
bereiken of overschrijden van den leeftijd
van zestig jaren in aanmerking kunnen wor
den gebracht voor een eervol ontslag uit den
militairen dienst.
De leeftijd, waarop verreweg het meeren-
deel van de thans aanwezige beroepsofficie
ren der Koninklijke Landmacht in dienst
zijn getreden ligt tusschen de 16 en 20 jaar.
Deze officieren komen op den leeftijd van 56
tot 60 jaar in aanmerking voor een eervol
ontslag uit den militairen dienst ter zake van
langdurigen dienst.
Uitbreiding kader Landmacht.
In den loop van dit jaar en volgende jaren
zullen echter, ter aanvulling van het be
staand tekort aan beroepsofficieren in ver
band met de uitbreiding van de weermacht,
bij de wapens en dienstvakken der Konink
lijke Landmacht een groot aantal reserve
luitenants in aanmerking worden gebracht
voor benoeming tot beroepsofficier. Vermits
deze reserve-officieren op een veel lateren
leeftijd worden benoemd tot beroepsofficier,
dan op de normale wijze opgeleide beroeps
officieren, kunnen zij derhalve meerendeels
ook op een aanmerkelijk lateren leeftijd dan
zestig jaren in aanmerking worden gebracht
voor e encervol ontslag uit den militairen
dienst ter zake van langdurigen dienst, ver
mits dat ontslag eerst kon worden verleend
na 40 jaren werkelijken dienst.
Dit nummer bevat 8 pagina's
DE BILT SEINT.
Verwachting: Betrokken tot zw.
of half bewolkt, koel weer,
enkele regenbuien, matige
tot zwakke O. tot N.O. wind.
Alg. vooruitz.: Koel weer met
kans op regenbuien.
Tezelfdertijd zal de Engelsche re-
geering zich bevrijd voelen van haar
verplichtingen met betrekking tot de
vestiging van een Joodsch nationaal
tehuis. Zij zal dan den Volkenbond
verzoeken haar van het mandaat te
ontheffen. In de tusschen periode zul
len de Palestijnen, geadviseerd door
Engelsche directeuren, de regeerings-
departementen leiden. Het staatsbe
heer blijft toevertrouwd aan een
hoogen commissaris.
In welingelichte kringen wordt vernomen,
dat het witboek inzake Palestina, dat mi
nister-president Chamberlain heeft aange
kondigd, een compromis vormt tusschen de
eischen van de extremistische Arabieren en
de voorstellen van de Britsche regcering,
welke op de conferentie te Londen door Jo
den zoowel als Arabieren werden verwor
pen. Het is vrijwel zeker, dat de politiek van'
een Joodsch nationaal tehuis wordt opge
heven en dat de immigratie van Joden be
perkt wordt, zoodat het totaal aantal van
de Joodsche bevolking niet meer dan een
derde van de totale bevolking kan uitma
ken.
Naar verluidt zullen gedurende vijf jaar
<5.000 Joden worden toegelatën. bovendien
nog 25.000 vluchtelingen uit Duitschland,
meest kinderen.
De regeering zal, naar men veronderstelt,
een Joodsch-Arabische samenwerking vor
men, welke .tot stand moot komen in een
periode van vijf tot tien jaar. Waarschijn
lijk zal, zoodra dc nieuwe regeering ge
vestigd is, een volksvertegenwoordiging wor
den gekozen, waarin Joden en "Arabieren
naar verhouding zijn vertegenwoordigd.
De Joden houden zich thans in de eerste
plaats bezig met de beste middelen om te
genstand te bieden aan de regeeringspoli-
tick, welke naar zij gelooven, de liquidatie
van de Nationaal Tehuis-belofte beteekent
en hun onderwerping aan. de Arabieren.
Van politieke leiders en vertegenwoordigen
de lichamen komt militante laai, welke er
op berekend is het fanatisme aan te wak-
Ikeren van die minderheid, die er prat op
ging in den afgeloopen zomer zooveel Ara-
bieren door bommen te hebben gedood; maar
de leiders haasten zich daaraan toe te veo-
gen, dat zij willen strijden met de metho
den van lijdelijk verzet door het niet be
talen van belastingen en andere obstructie-
middelen, welke, naar zij hopen, het geheele
land zullen verlammen. Men moet nog af
wachten, aldus de N.R.Crt., of dit tot bloed
vergieten zal leiden. Het naderen van „nul
uur" vindt Palestina verscheurd tusschen
hoop en vrees.
Wereldsituatie de schuld.
Over den financieelen toestand
van Ned. Indië lezen wij in de Ant-
woordmemorie aan de Eerste Kamer
inzake de Indische begrooting, dat
deze toestand aanleiding geeft tot
bezorgdheid, vooral indien men
denkt aan de ongunstige perspectie
ven voor de naaste toekomst. De
oorzaken der financicelc moeilijkhe
den liggen echter buiten de macht
der regeering, doch zijn te vinden
in de gespannen politieke en econo
mische wereldsituatie.
De economische samenwerking met Ne
derland geeft thans alle roden tot tevreden
heid.
De minister kan zich niet vereenigen met
de opvatting, als zou het belang van land
en volk medebrengen, dat de Indische re
geering zelve allengs de oliewinning ter
hand neemt.
Bodjonegoro
In de officieele maandverslagen omtrent
de voedselsituatie van Nederlandsch-Indië
werden m den loop van het jaar 1938 her
haaldelijk minder gunstige berichten opge
nomen over den voedseltoestand van Bodjo
negoro. Mede tengevolge van de daarop aan
gevatte dessasteunwerken werd de situatie
in die residentie van October 1938 af beter.
Dat niettemin in November 1938 een voe
dingsziekte werd geconstateerd, vindt zijn
verklaring in den minder gunstigen voed
seltoestand in de voorafgaande maanden.
De minister vertrouwt, dat de Indische re
geering het noodige zal verrichten om her-
lialing v.an het gebeurde "in Bodjonegoro te
voorkomen.
Ambtenaren en N.S.B.
De minister blijft van meening. dat voor
alsnog geen voldoende aanleiding bestaat
voor een verbod aan ambtenaren om lid te
zijn ,van de N.S.B. in Indië.