et Amerikaansche volk
moet beslissen
Or.Colijnen Mf.Romnte
komen niet tnt elkaar
DAGBLAD VOOR HOLLAND'S NOORDERKWARTIER
Roosevelt zwicht*
Hij en Hall zien
oorlogsgevaar in
Europade sena
toren niet
Groot Duitsch marine
vliegtuig verongelukt
Zware beschuldiging
in het Thetis-proces
Stilte om Soestdijk
Complot in Dantzig
40.000 King Hall brieven
in Duitschland
Marinevliegtuig
verongelukt
Laan. Schatten. Tel. 20.
DONDERDAG 20 JULI 1939. 83e Jaargang. No. 10935.
B)»ga« <te« Vt.V. Uhg. Mi). „HoHoada Nooedoet woHier*
ROOSEVELT
De neutraliteitswet wordt nog niet gewijzigd
Roosevelt en Huil hebben moeten
zwichten: de neutraliteitswet zal dit
jaar niet worden herzien. Roosevelt
verbergt hierover zijn teleurstelling
en bezorgdheid niet, en heeft ver
klaard, zich thans tot het volk ie
zullen wenden. Hij, zoowel als Huil
achten oorlogsgevaar in Europa aan
wezig. Na afloop van een conferen
tie met eenige republikeinsche en
democratische senatoren is de vol
gende verklaring voorgelezen:
„De president en de secretaris van
staat hebben hun standpunt ge
handhaafd, dat een in gebreke blij
ven van den senaat, de neutraliteits
wet in behandeling te nemen, de lei
ding der Vereenigde Staten bij het
aanwenden van hun invloed voor de
zaak van het behoud van den vre
de tusschen de andere naties in ge
val zich tusschen nu en Januari a.s.
een nieuwe crisis in Europa zou
voordoen, zou verzwakken".
De secretaris voor persaangelegenhedcn
Ikft nadrukkelijk bevestigend geantwoord
Op de vraag van een verslaggever, of hij uit
P verklaarde moest o'pmaken, dat in deze
ïittmg geen verdere pogingen zullen wor
den ondernomen de neutraliteilswetten te
herzien,
„Het beteekent, zoo ging de secretaris
voort, dat de senatoren met. het oog op een
keurig debat of een langdurige obstructie,
Indien men dit zoo noemen wil, er de voor
beur aan geven, naar huis te gaan en liet
risico aanvaarden, dat er een nieuwe crisis
in Europa uitbreekt, terwijl liet Congres niet
hijeen is. Er schijnt verschil van mecning te
bestaan over de vraag of in Europa een der
gelijke crisis zal uitbreken.
De president en Huil verklaarden na
drukkelijk, dat in Europa gevaar
voor oorlog bestaat.
Huil verklaarde dat zijn meening
Wprond is op zeer betrouwbare be-
rithten van diplomatieke vertegen
woordigers van de Vereenigde Sta-
'tn in Europa.
Roosevelt zal zich tot het volk wen
den.
^onmiddellijke reactie in welingelichte
'vjiMn te Washington was, dat Roosevelt
j J'No zijn zomerreis door de Westelijke
gen Zlin geval aan het volk zal voorleg-
ronfhnGr raen van meening, dat de
I "ï'ikeinsclie oppositie er bezorgd over is,
voor'1'1"1 7,a' c*oen voo,'komen alsof zij
in ISo'enMïnt is. Dit zou den democraten
kic7i k|,nnen stellen in 1940 bij de ver-
„i '^en van do buitenlandsche politiek een
meii i ^apunt to maken. Daarom gelooft
(je K., j.'k republikeinen zullen trachten
dor vni ('Gr neutraliteit bij den aanvang
zal m n<*c zitting tc regelen, waarbij vrij
Wen W0I'f,on gestemd.
i'opfU f'e anti°re personen het Witte Huis
O,,,,(lon verlaten, heeft Roosevelt nog
bad (i ón"1^ met Garner en Barkley ge-
sitlem h min' duuI'^e 011 waarin de pre-
ocn p 1 er op wees, dat hij in geval van
zou ïiinT» Eur°Peescbe crisis, gedwongen
biioon I11 ct congres in bijzondere zitting
m i roepcn-
de loirip a.anvanK van de conferentie met
dent ï-poÜ? (ii°r •na.!'tiien verklaarde de presi-
mogcliik- .i kij een Europccschen oorlog
het hpiiA3' v°ogdc er aan toe, dat
voer van °n van ll0* embargo op den uit
zijn tm i ^openen een factor zou kunnen
Jfl l°t handhaving van den vrede.
Roosevelt werd hoos
renfi" "ersonen, die aan die confe-
Roosevp* 2 deelgenomen, meldt nog. dat
d«r boos ha?'? Z1Jn Hrooten tcgenstan-
ooos had toegevoegd „gij kunt uw mee
ning hebben, maar ik heb feiten" waarop
Borah antwoorde, dat ook hij in het bezit
van feiten was en dat hij overtuigd was,
dat de oorlog nog ver is en dat de senaat
bereid is oni .de verantwoordelijkheid voor
het uitstel van het regeeringsprogramma
op zicli te nemen.
Volgens de „New York Herald Tri
bune" gaf de president te kennen,
dat de toestand in Europa veel ge
vaarlijker is dan algemeen wordt
vermoed en dat Hitier iederen dag,
week of maand een oorlog zou kun
nen ontketenen.
De president heeft gewezen op de nood
zaak de neutraliteitswet spoedig in behan
deling te nemen en te amendeeren en hein
grooter gezag toe te kennen bij de leiding
der buitenlandsche aangelegenheden.
Als eerste getuige tot ondersteuning van
zijn stelling kon president Roosevelt vol
gens de Herald Tribune refereeren aan Da-
vis, den ambassadeur der Vereenigde Sta
ten in België, daarvoor in Rusland, die aan
president Roosevelt uit de eerste hand in
lichtingen heeft gegeven over den Europcc
schen toestand.
K.L.M. vliegtuig ving noodsigna
len op. - De ramp in Duitschland
verzwegen.
De heer G. J. C. te Roller, gezag
voerder van het K.L.M. vliegtuig
naar Oslo, dat gisteren om half
twaalf van Schiphol was vertrok
ken, heeft op zijn vlucht een bericht
opgevangen, volgens hetwelk op
ongeveer 50 km. buiten de kust van
Jutland op 56 gr. 42 min. n.b. en 7
gr. 2 min. o.l., dus ongeveer ter
hoogte van den mond van de Lüm
Fjord, een groot militair vliegtuig
van Duitsche nationaliteit in zee
was gestort.
Het vliegtuig was klaarblijkelijk op een
kruisvlucht langs de Deenschc kust, zooals
uit de positie van het vliegtuig zou kunnen
blijken. Onmiddellijk hebben de Deensche
luchtvaartautoriteiten maatregelen geno
men om de bemanning van het vliegtuig te
redden. Booten werden uitgezonden naar de
plaats waar de machine moest zijn neerge
stort. Laat in den middag was echter nog
niet bekend hoeveel personen zich aan
boord van het verongelukte toestel bevon
den en evenmin of men iemand had kun
nen redden. De aanvankelijke vrees, dat het
hier een lijnvliegtuig van den Kopenhagen-
Londen dienst betrof, bleek, volgens de an
dere opgave van den heer Te Roller, onge
grond. Hetgeen ook bleek uit berichten van
waarnemende visschcrs, die meldden, dat
liet hier een marinevliegtuig betrof.
De radiozender Kopenhagen onderbrak
gistermiddag zijn programma om mede te
deelen, dat een groote Duitsche marinevlieg-
boot in zee was gevallen en zich in nood
bevond. De zender gaf dit S.O.S. bericht
verder. Het werd o.m. opgenomen door een
machine van de K.L.M., die daarop van zijn
koers afweek en het wrak van de Duitsche
machine ontdekte. De Ncderlandsche Dou-
glas kon intusschen geen hulp vcrlecncn.
De juiste positie van het wrak werd o.m.
opgenomen door een Noorsche stoomboot,
die zich op weg daarheen begaf.
Ongetwijfeld, zegt het Hsb., zijn ook van
Duitsche marinezijde maatregelen genomen.
Over het lot der bemanning was 's avonds
te acht uur nog niets bekend. Van Duitsche
zijde is voorloopig over deze ramp nog niets
gepubliceerd,
Men trachtte eerst de boot,
daarna de bemanning te redden
Gisteren is bij het gerechtelijk onderzoek
inzake de ramp van de „Thetis", naar de
Engelsche bladen melden, het getuigenver
hoor voortgezet. Getuige was thans aller
eerst Frederick Norton, de eerste du.iker die
na het zinken van de onderzeeboot voor een
onderzoek afdaalde.
Hij verklaarde, dat hij zonder
ecnig bezwaar een luchtpijp mee
naar beneden had kunnen nemen,
en deze aan een ventiel in den
voet van liet kanon bad kunnen
bevestigen, dat in verbinding staat
met. het binnenste van' den onder
zeeër
Hij zeide voorts, dat liij in staat
zou zijn geweest, het voorste luik
te vinden, en dat hij dit had kun
nen open schroeven.
Na zijn eerste -afdaling, waarbij
hij alleen de situatie had opgeno
men, was hij omhoog gekomen, en
had verslag uitgebracht. Daarna
had men hem gezegd, het duiken
verder tc staken en bij het werk bo
ven den zeespiegel te helpen.
Norton antwoordde, volgens liet I-Isb. op
een desbetreffende vraag, dat hij niet wist
waarom de door hem gerapporteerde red
dingsmogelijkheden niet. uit, waren gevoerd.
De duiker had hij zijn onderzoek gezien,
dat een kabel verwart! zat rond den com-
mando toren; de uiteinden hingen los langs
het schip omlaag. Hij had het echter niet
nader onderzocht daar men hem had ge
zegd, uit de buurt van het luik te blijven,
wjiardoor de manschappen met hun Davis-
redding-toestellcn zouden kunnen ontsnap
pen.
De rechter vroeg daarop aan Nor
ton: „Was het mogelijk dat deze
kabel de werking van 't reddings
luik belemmerde?"
Norton: „Ik meen van wel. Een
deel van den kabel ging dien kant
op naar den achtersteven".
Men denkt dat de bemanning
zichzelf kon redden.
Daarop werd liet getuigenverhoor voortge
zet met verklaringen van hen, die de tele
grammen naar Portsmouth hadden gezonden
experts van de Admiraliteit, en van een as
sistent van de medische marine-school, die
berekend had, dat na maximum 30 uur de
hoop voor het leven van de manschappen
moest worden opgegeven, daar er dan meer
dan 10 pCt. kooldioxide in den onderzeeër
zou zijn, de doodelijke concentratie.
De volgende getuige was Wattei's, een
directeur vaji de werf Cammcll Lairds, Hij
antwoorde op een desbetreffende vraag, dat
zij, die bezig waren met de reddingspogin
gen inderdaad in het begin zich meer om
het redden van het schip dan om het red
den van de menschen hadden bekommerd,
daar zij meenden, dat de bemanning, in
dien noodig, gemakkelijk kon ontspannen.
Pas naderhand realiseerden zij zich, dat
de manschappen niet met het reddingstoe-
stel konden onsnappen, en toen was er
reeds te veel tijd verloren gegaan.
Thans pogingen tot kabinets
formatie buiten de R.K.
Het staat. Ihans vast, dat Dr. Golijn er niet
in geslaagd is mr. Romnie en de zijnen voor
zijn nieuw opgesteld regccringsprogram te
vinden.
Naar men algemeen aanneemt, stuitte
men op fundamenteele verschillen van op.-
vatting ten aanzien van de werkloosheids-
politiek.
Bevestigd wordt ook, dat Dr. Colijn de
demissionnaire ministers Ch. J. L. M. Wei
ter en M. P. L. Stccnbcrghe portefeuilles
heeft aangeboden, die beiden bedankten.
Ook de A.B. professor Mr. A. C. Josephus
Jitta schijnt te hebben bedankt, echter om
gezondheidsredenen.
Prominente katholieke figuren zal Dr.
Colijn thans zeer moeilijk bereid kunnen
vinden om hem te steunen bij de vorming
van zijn kabinet, zoodat het er meer en meer
naar gaat uitzien, dat de formateur zal
moeten aansturen op een rcgcering zonder
katholieken.
Het gaat dus, dit blijkt wel steeds ster
ker, in de richting van een program- of za
kenkabinet.
Men noemt als leden daarvoor o.a. Jhr.
Ir O. C. A. van Lith de Jeudc, liberaal en
oud-minister van Waterstaat, Mr. J. A. de
Visser, procureur-generaal bij het Gerechts
hof tc Arnhem, christelijk-historisch, ter
wijl men de heer C. W. Bodenhausen, oiul-
vice-president van den Raad van Ncd. In-
dië, de portefeuille van finanticn toedenkt.
Nationaal herstel beangst
Drang om de Indische vloot in
vlugger tempo te versterken.
Het hoofdbestuur van het verbond voor
nationaal herstel heeft zich niet een brief
tot H. M. de Koningin gericht om uiting
te geven aan „zijn groote bezorgdheid over
het talmen der politieke partijen met de
spoedeischcnde vlootversterking in Neder-
landsch Oost-Indië.
Na 3 Augustus geen burgervlieg
tuigen meer in de buurt.
De minister van Waterstaat heeft met liet
oog op de te verwachten heugelijke gebeur
tenis in het Vorstelijk gezin bepaald, dat
het gebied des rijks, gelegen binnen een
cirkel met straal van 5 k.m. beschreven
om het Paleis te Soestdijk, als middelpunt
met ingang van 3 Augustus 1939 tot nadere
aankondiging gesloten te verklaren voor de
luchtvaartuigen.
Vele arrestaties. „Duitschland
verwerpt elk compromis.
DUITSCHE PERS WEER FEL OP POLEN
GEBETEN.
Uil Dantzig wordt gemeld: dat aldaar om
streeks 20 personen zijn gearresteerd, die
lid zijn geweest van linkschc organisaties.
Zij worden van hoogverraad beschuldigd,
daar zij een dynamietaanslag zouden heb
ben voorbereid.
Ten aanzien van de versterking der Dant-
zigsche politie verklaren bevoegde kringen
in Dantzig, dat men alleen tot burgers der
Vrije Stad zijn toevlucht heeft genomen.
De in de laatste weken aangeworven aanvul
lende politietrocpen worden door de Dant-
ziger Vorposten gesteld op 3 tot 4000 man,
die ondergebracht worden in bestaande ka
zernes en verschillende verbouwde scholen.
Omtrent de arrestatie van de twintig vroe
gere leden van de marxistische organisaties
wordt nader gemeld, dat plannen bestonden
om de gasfabriek van Dantzig te vernielen
en andere daden van sabotage te plegen.
De politie is hen op het spoor gekomen door
een ontploffing, welke zich heeft voorge
daan in 't huis van 'n werkman, waardoor
deze man cn zijn vrouw gedood werden.
Naar verluidt zijn wapens cn springstoffen
in het bezit van de thans gearresteerde per
sonen gevonden. De politie verklaart verder
dat zij in contact stonden met buitenland
sche mogendheden.
Versterkingen voortgezet.
Intusschen wordt, naar Un. Press, in wel
ingelichte kringen in de Duitsche hoofdstad
verneemt, de versterking van het gebied dei-
Vrije Stad onafgebroken voortgezet.
Tankafweer-slellingen worden op enkele
wegen, die in de nabijheid der Poolsche
grens gelegen zijn, ingericht en een aantal
jeugdige Dantzigers van 20 a 21 jaar heb
ben opdracht gekregen, zich te melden bij
de rijksmilitaire autoriteiten in Dantzig, op
bepaalde dagen in Augustus.
Reizigers, ut de Vrije Stad gekomen, dee
len mee, dat opvallend veel meer S. S. en
S. A.-uniformen op straat worden gezien en
ook veel meer politie dan vróeger. De
laatste drie dagen is 5000 ton benzine en
olie in de vrije stad aangekomen en op
geslagen.
Met het nog steeds opgevoerde tempo
der militaire activiteit zal het derde rijk,
volgens politieke waarnemers, 2.000.000 man
tegen eind Augustus op de been hebben.
Duitschland verwerpt ieder com
promis.
De „Danlzigcr Vorposten" noemt de be
richten, volgens welke Hitlcr zich wellicht
tot hoofd van een staat Dantzig zou laten
kiezen, „fantastische verhalen". Het blad
voegt hieraan toe, dat Duitschland ieder
compromis ten aanzien van Dnatzig ver
werpt.
De laatste 24 uur zijn de aanvallen van
de Duitsche pers op Polen weer menigvuldi
ger geworden, zonder twijfel tengevolge van
het bezoek van generaal Ironside aan War
schau,
Onder de bevolking van Berlijn doen niet
te controleeren geruchten de ronde over de
spanning van de komende weken. Naar men
zegt zijn voor 6 Augustus auto's en vracht
auto's gerequireerd. Vermoedelijk vinden
deze berichten hun oorsprong in de oefenin
gen van de luchtbescherming, welke einde
Juli in Berlijn worden gehouden.
Volgens een ITavas-bericht uit Londen,
beeft minister-president. Chamberlain in bet
Lagerhuis, in antwoord op een vraag van
den liberaal Mander, verklaard, dat „de
inlichtingen, waarover de regeering be
schikt, de geruchten inzake het zenden van
zwaar geschut uit Duitschland naar Dant
zig geenszins bevestigen."
Dit nummer bevat 12 pagina's
DE BILT SEINTi
Verwachting: Enkele regen- of
onweersbuien. Zwaar bewolkt
met opklaringen. Iets koeler.
Matige, tijdelijk krachtige zui
delijke tot zuidwestelijken
wind.
Politie staat machteloos. Het
volk komt tot nadenken.
Thans zijn ongeveer 40.000 King Hall-brie-
.vcn in drie series in vele cn zeer uiteenloo-
pende Duitsche kringen ontvangen.
Personen, die over een grooten
kennissenkring beschikken, hebben
vernomen, dat deze brieven het on
derwerp van ernstige besprekingen
zijn, niet alleen onder de intellectu-
eelen, aan wie de brieven in het bij
zonder gericht zijn, doch onder alle
lagen der bevolking.
Het effect van deze brieven is,
dat de vrees voor een mogelijken
oorlog onder de ontvangers ervan,
alsmede onder hun vrienden nog
is toegenomen.
In dezelfde mate is de belangstelling voor
de buitenlandsche couranten toegenomen,
terwijl eenige doorgaans goed ingelichte per
sonen het aantal Duitschers, dat momen
teel 's avonds naar de radiouitzendingen
van Engeland luistert, op verscheiden hon
derdduizenden schatten.
De politie heeft volgens U. P. tot nu toe
slechts een zeer klein aantal van deze King-
Hall-brieven weten te onderscheppen, daar
ze aan de enveloppen niet te herkennen zijn.
Sommige zijn met de hand, met inkt, of
potlood, geschreven, andere met do schrijf
machine in verschillende soorten, kleuren
cn grootten van cnvcloppes.
Extra verlof voor
den Duitschen oogst
Krachtproef van een week.
De. clief van den Duitschen arbeidsdienst,
Hierl, is in Oost-Pruisen aangekomen om
het medehelpen der mannen van den ar
beidsdienst bij het inhalen van den oogst te
organiséeren. De leider van het district Ko
ningsbergen heeft bevolen, dat alle staats
ambtenaren een week beschikbaar moeten
zijn voor het inzamelen van den oogst. Een
aantal banken en verzekeringsmaatschap
pijen hoeft besloten het personeel een extra
verlof te geven, opdat het bij den oogst kan
helpen.
Engelsche bommenwerpers
opnieuw boven Frankrijk
Op groote hoogte over Parijs en
Marseille.
Gisteren hebben een honderdtal Brit-
sche vliegtuigen, waaronder Welling
ton- en Whitley-bommen werpers en
Blenheims, een tweede oefenvlucht
over langen afstand boven Frankrijk
gemaakt. Kapitein Balfour, onder
staatssecretaris van luchtvaart,
maakte deel uit der bemanning van
een der Wellington-bommenwerpers.
Eenige vliegers hadden den tocht reeds
in liet begin van den middag volbracht en
keerden binnen de drie uur naar hun basis
terug, doch andere toestellen keerden eer^t
later in den middag terug.
Toen de toestellen Parijs passeerden, vlo
gen zij met geweldige snelheid op groote
hoogte. Op hun tocht zonder tusschen lan-
tling zijn deze vliegtuigen ook boven Mar
seille geweest.
Vijf escadrilles vlogen naar Marseille. De
afstand van 1500 mijl werd afgelegd in acht
cn een half uur. Bij hun terugkeer verklaar
den de piloten, dat de weersomstandighe
den niet bijster gunstig waren geweest.
Onfortuinlijke slart. Beman
ning ongedeerd.
Gistermiddag heeft een watervliegtuig
van het vliegkamp De Mok. bestuurd door
den officier-vlieger Swaab, tijdens een start
in de Mokbaai op Texel, vermoedelijk een
boei geraakt, waardoor het over den kop
is geslagen. De bestuurder en de tweede in
zittende, matroos Roos, Weven, volgens het
Hsb. ongedeerd. Per boot werden zij aan-
wal gebracht. Van het toestel, een van het
nieuwste type, waren de motor en een der
drijvers beschadigd.
