Voor den Zaterdagavond
s
I
OUDERS
't HOEKJE
Memling, de Vlaamsche schilder,
,;f i'
1
die het paradijs op aarde bezat
HET is nog nimmer voorgekomen in de
geschiedenis dat zoovele werken van
Memling bijeen zijn als thans te
Brugge het geval is.
Dit is te danken aan het actieve Brug
sche gemeentebestuur, dat het initiatief
nam ter gelegenheid van den vijfhonderd-
aten geboortedag run den grooten schilder
en aan de inrichters, de heeren Paul Lam-
botte eere-directeur-generaal van Schoo-
ne Kunsten en Eouis Reckelbus, conserva-
tor van de te Brugge.
Men schat het oeuvre van Memling op
ongeveer negentig schilderijen groote en
kleine over de heele wereld verspreid.
Daarvan zyn er thans ruim veertig in het
stedelijk museum van Brugge bijeenge
bracht en tij vormen een kostbaar bezit.
Na 500 jaar hebben zooveel doeken den
yeêg teruggevonden naar het stille Brugge,
waar zij eenmaal gemaakt werden en waar
zv geestelijk beschouwd, nog altijd gesitu
eerd zijn.
Brugge was in de middeleeuwen een
kunststad, toonaangevend in West-Europa.
Zii was in de 15e eeuw een belangrijk han
delscentrum, stapelplaats van goederen,
Als leerling ging hij reizen. Hü bezocht
Keulen, waar Stephan Lochner werkte. Op
liet St. Ursula schrijn (te Brugge aanwe
zig) ziet men nauwkeurig weergegeven
verschillende bouwwerken uit de Dom
stad, terwijl die van andere plaatsen, zoo
als Bazel, volkomen op fantasie berusten.
Hij moet ook te Valen^iennes geweest zyn,
waar hij den miniaturist Simon Marmion
heeft bezocht en pas daarna heeft hy zich
te Brugge voor goed gevestigd.
In ztjn schilderijen vinden we hoofdzake
lijk het Vlaamsche land terug met de lan
ge rijen ruischende populieren, de bosch-
jes, korenvelden en akkers, de liefelijke ri-
viertjes, vreedzaam stroomend langs groen-
cmzoomde landerijen, dieren en planten en
een zoo overdadig schilderachtige omge
ving, die den achtergrond vormde van dc
vaak gruwelijke gebeurtenissen, welke
Memling met groot meesterschap op zijn
doeken penseelde.
De eerste zaal van de tentoonstelling
vormt een inleiding tot de sfeer der 15de
i
/r-n
Fortret van den 23-Jarigen Maarten van Nieuwenhove, die later een der burgerva
ders van de stad Brugge is geworden.
die van heinde en verre aangebracht wer
den, een ryke stad waar de groothande
laars, machtig en fier, als vorsten in hun
gebied troonden.
Brugge was een centrum van bloeiend
kunstleven, en vele kunstenaars uit het
buitenland voelden er zich toe aangetrok
ken. Er was een drang tot uitwyking van
•rtistcn naar de Nederlanden.
Uit de Rijnstreek, uit Noord-Nederland
«t andere streken weken de schilders voor-
al haar Brugge uit. Daar was welstand en
dan bestond voor hen gelegenheid den
luister van het Bourgondische hof en den
gians der Brugsche mecenassen op hun
doeken te vereeuwigen.
Zoo kwam ook Memling naar Brugge, uit
Seligcnjtadt by Mainz, en werd daar op 30
Januari 1465 als poorter ingeschreven, on
der den naam Jan Minnelinghe.
Hy huwde te Brugge Anna, dochter van
Lodewyk de Valckenaere. die hem drie
kinderen schonk: Hans, Corneel en Ni
klaas. Zijn vrouw stierf vóór hem. Hijzelf
overleed te Brugge op 11 Augustus 1994 en
werd op St. Gillis begraven. Als erfdeel,
liet hij, buiten een som geld, drie huizen
met afhankelijkheden na. uitgevende in de
Jan Miraelstraat, die hy samen met zijn
vrouw vóór 1480 had aangekocht. Zij ko.
men thans overeen met het huis nr. 20 in
de St. Jorisstraat cn de stapelhuizcn nr. 9
in de Jan Miraelstraat.
Hij bezat een niet te onderschatten ver-
mogen, want in Mei 1480 stond hjj geno
teerd onder de 247 rijkste burgers der «tad,
het hoogst in de belasting aangeslagen.
Ofschoon van Duitsche afkomst (geparen
teerd langs moederszijde met den grooten
Goethej heeft hy zich vry spoedig aan het
Vlaamsche land en de Vlaamsche zeden
weten aan te passen. In het Brugsche kunst
leven vond Mcmling's talent een geschik-
ten voedingsbodem cn kwam er tot alge-
heelc ontplooiing.
eeuw: oude meubelen en beelden, aan dc
wanden eenige teekeningen en schetsen
van en naar Memling cn enkele werken
van primitieven.
Midden in deze zaal het wereldberoem
de schrijn van St. Ursula, belooverond mooi
met zijn prachtige kleine beschilderingen,
die herinneren aan de miniatuurkunst van
dien tijd. Hier \yordt in beeld weergegeven
de legende van deze heilige.
Het schrijn draagt duldelyk de sporen
van beïnvloeding door Jan van Eyck, wiens
traditie Memling heeft voortgezet, maar
ook omgewerkt. Verder heeft hy in zyn
werk van verschillende Vlaamsche schil-
ders werkmethodes overgenomen, die hem
pasten en hij heeft ze vooral verrykt met
zijn eigen gaven en groote innige zuiver
heid.
De techniek van schilderen bracht hy tot
groote hoogte, nu eens miniaturist, dan
weer sterk gedurfd en zijn tyd ver vooruit,
bleef hij boven alles de sterkste colorist
van het tijdperk, waarin hij leefde, de
meest heilige van alle schilders uit het
Noorden, zooals Fra Angelico dit was voor
de Xuiderlanden. Zyn styl is sierlyk, lief
tallig, vol zachte ontroering, zijn geest
doordrongen van Vlaamsche poëzie.
Pas nadat we de zaal met het schrijn van
St. Ursula hebben verlaten, komen we vol
op in de geesteswereld van Memling en on.
dergaan we de schoonheid van zyn mees
terschap.
De geestelijke gesteldheid van dezen
schilder is d:e van een paradijs op aarde.
By hem vlucht alle aardsche onrust en ge
jaagdheid. Zyn wereld is die van vrede en
stilte en van naïeve tevredenheid met de
weldaden van het aardsche bestaan, dat
hem ten deel is gevallen, maar daarom
werd hij niet de slaaf van die aardsche ze
gen; integendeel: met de heiligen-figuren
die hij schildert, blijft hij steeds het oog
gericht houden op het hemelsche veriao
gen. dat hem niet loslaat
Dit is de mystiek van zyn wezen.
Memling's filosofie was die van de het
leven „bejahende" wel gevoede burgerij.
Zij kent geen hallucinaties en geen fantas
tische hoogten, geen „Verweinung" van het
leven uit ontbering, zelfkastijding of exta
tische gevoelens. Hij wil niet hooger stij
gen dan zifn directe omgeving, kent geen
eenzame, steil hooge rotspunten en geen
duizelingwekkende afgronden. Hij blyft bi»
alles rustig en kalm, beschouwt het leven
van den zachtaardigen, gemoedelijken kant
en is een tevreden mcnsch te midden van
een stralende natuur. Zelfs in die natuur
kent hij maar éón zijde: de zonnige, als
was het altyd zomer op aarde. Men kent
van Memling geen schilderijen met als
achtergrond een winterlandschap. altyd
weer zyn het lieflijke, groenige, idyllische,
tcerc, droomerigc natuurtafereelen met
stralend zuiver blauwe luchten, volstrekte
stilte en rust.
Dit is Mcmling's levensfilosofie: een te
vredenheid met het aardsche en een visi
oen naar het hemelsche. die hij zich door
niets of niemand liet ontnemen.
Een ander element in Mcmling's werk is
het Madonna beeld. HU schilderde er vele
en in sterke afwisseling. Brugge is bekend
om haar Maria vcreenng. Nu nog vindt
men op hoeken van straten en pleinen Ma-
ria-beeldjes, maar m Memhng's tijd was
die vereering een cultus van de rijke bur-
gers. Geen wonder dat ook Memling op
drachten ontving er te schilderen, met of
zonder het goddelijke kind en niet zelden
met het portret er bij van den besteller,
in somptueuse kleedij. Die portretten
vormden dan zyluiken, die er later van los
gemaakt werden, zoodat het vaak moeilijk
is geworden, het geheel weer samen te
voegen, daar de deelea over de wereld ver
spreid zijn.
Van zulk soort werk is het tweeluik van
den jongen Maarten van Nieuwenhove,
een der burgervaders van Brugge, een ty
pisch voorbeeld. De opdrachtgever werd
haast altijd in biddende houding geschil
derd, met gevouwen handen, naar Moeder
en Kind toegekeerd, als in voortdurende
verheerlijking. En zijn Madonna's zyn al
tijd mooie, welverzorgde, gezonde, jonge
vrouwen, stil en in zich zelf gekeerd, rijk
van costumeering en overladen met juwee-
len en sieraden. Op haar wezen geen
zweem van onrust, geen trek, die ook maar
in iets zou verraden de zorg om de kwel
ling en het martelaarschap van d«*n jon
gen Christus, dien zij draagt. Ook dat jon
ge kind is blozend en gezond, vaak te oud
van gezicht voor de naakte voorstelling,
die hij er van geeft. Niets laat vermoeden
dat dit den zoon Gods is; het zit welgedaan
op zachte kussens, zooals de kinderen der
rijke patriciërs, zullen hebben gezeten. En
nooit schynt het zich iets van den „toe-
schouwer" aan te trekken: het is écn met
de Moeder Gods.
De achtergrond dezer paneclen is een
droom van een landschap, geheel of half
zichtbaar door een geheel of half geopend
ïaam of zuilengalerij in een weelderig pa
leis.
Memling was tevens een meester in het
weergeven van de menschelyke figuur. Als
prachtig voorbeeld daarVan moeten we
v.eer wijzen op het ongeëvenaarde portret
van den 23 jarigen Maarten van Nieuwen
hove, tweede luik van een Madonna tryp-
tiek. Nog een jonge onervaren man. met
krachtdadigheid op het gelaat, in gespan
nenheid verzonken in een gebed, dat hem
tot het hemelsche opvoert; hij draagt een
sobere kleedij, een gewoon paars fluweelcn
buis. Het schilderij is een typisch voorbeeld
van de minutieuse nuancccnng in tonen en
tinten, waardoor Memüng een zoo groote
verfijning wist te bereiken. Daardoor Iy-
ken al die portretten ons zoo spoedig zeer
vertrouwde personen te zyn, en in al hun
uiterlyke weelde, toch vaak zeer eenvou
dig, ja soms naïef van spontane en warme
innerlijkheid.
Memling en van Eyck.
Van Eyck en Memling hadden, naar de
uiterlyke werkmethode, wel het een cn
ander gemeen.
Maar Van Eyck was streng analytisch;
Memling meer synthetiseerend. In Mem-
ling's portretten zit een ander psycholo
gisch karakter dan in die van Van Eyck;
hy weet meer het reine van eigen beschou
wende en mystieke ziel in zyn modellen
weer te geven. Memling heeft ook niet
steeds de olieverf-techniek van Van Eyck
toegepast, want vooral in zijn werk van
kleiner formaat lykt hij meer verwant met
de schilders van de waterverf techniek van
zijn tyd. Dikwijls teekent h(j figuren zwart
en bruin op een met wit bereid paneel.
Hiervan zyn op dc tentoonstelling ver
schillende exemplaren aanwezig.
In zijn werk van grootcre afmetingen is
zyn coloriet levendiger en bewogener dan
by Van Eyck. Hij is daarin vaker verwant
aan het kleurenspel van Dirk Bouts. En
ontegenzeggelyk is Memling sterk beïn
vloed geweest door het mee»- mystieke werk
van Rogier van der Weyd*n, die in 1464
stierf.
Mem ling's wUzo van aanvoelen is totaal
verschillend van die van Van Eyck. Als
godsdienstig kunstenaar tracht hU de waar
heid te verheerlijken en de menschcn aan
de schoonheid te doen gelooven van het
Vlecsch geworden Woord, de Heilige Maagd
en de Heiligen. Hij leert en zingt ons den
lof van den Heer cn aanbidt Hem.
Van Eyck. zelfs waar hy religieuse on
derwerpen op het doek brengt, doet ons
denken aan aardschb werkelykheid, terwijl
Memling, by het voorstellen van wereld-
sche tooneelen, ons toch nog opvoert naar
hemelsche schoonheid.
De oude roerende legenden van St Ur
sula en St Kristoffel, de madonna's, de H.
Maagden, de engelen, geloovige priesters,
heiligen die in zich doen gelooven. een
voorbijtrekkende pelgrimziedaar de
personages die door Memling worden uit
gebeeld.
En door dit alles straalt een godsdienst
2in. een eerlijkheid, een openhartigheid, die
aan het wonderlijke grenst, een mysticisme
dat wortelt in eigen zielsleven van den
schilder; een godsdienstige kunst waaruit
elk heidcnsch begrip ls geweerd.
Memling zegt wat hy te zeggen heeft met
den eenvoud cn de argeloosheid van een
kind. Hij schildert datgene wat men ver-
eert, waarin men gelooft, op de manier zoo
als men eraan gelooft.
Naar het compositorische sluit Memling
heel nauw aan by Rogier v. d. Weyden,
zyn leermeester. Het mystieke huwelijk
van de H. Catharina is daarvan een voor-
beeld. Maar dat monumentale laat hy la-
ter varen; het maakt plaats voor een na-
tuurlyker verband en den eenvoud van een
losheid, die echter nooit tot chaos wordt;
van welke werkmethode de groote indruk-
wekkende polyptiek „De Calvarie" (Lil-
beek) een treffend voorbeeld is. Hier ziet
men een drukdoende, saam geschoolde me
nigte onder de drie kruisen, daartusschen
vier ruiters, alles is schUnbaar zonder orde
saamgebacht, met op den voorgrond de
deerniswekkende Moeder Maria (links
voorgrond) cn daarnaast de smartelijk
handenwringende Magdalena; rechts een
stel gokkende soldaten. En toch is dit groo.
te middenpaneel prachtig van vlakverdee-
iing. ongeëvenaard intens van coloriet en
uitstekend van innerlUk evenwicht. Be
wonderenswaardig weer het idyllisch-ver-
droomde landschap met zyn felle klauwen
als 'n soort hemcbche achtergrond boven
dit smartelyk tafereel van leed en lydcn.
Memling is ontegenzeggelyk in later lc-
vensjaren onder den invloed gekomen van
de Italiaansche school; zUn blocmguirlan-
den en putti wijzen er op; ook zyn kleur-
gamma. De tryptiek „Opstanding" (Louvre)
en Madonna met Kind (Staatsgalerie Wee-
nen) zijn daar voorbeelden van. Welke
schitterende Adam en Eva figuren op de
zyluiken dezer tryptiek: ze evenaren in
pracht die van Van Eyck!
Er zyn ook zes merkwaardige paneeltjes,
samen vormend een reisaltaar, toebehoo-
rend aan het museum te Straatsburg; daar.
bU behoort een uitstekend naaktfiguur, de
IJdelheid. En verder zyn, als eenig tafe
rcel met dieren, de „Drinkende Paarden"
uit de collectie van Bcuningen zeer merk-
waardig en byzonder mooi van kleur.
Xa& naait!
Betrekking aangeboden
Welke dingen begunstigen Uw
sollicitatie?
Stelt U voor. dat er een behoorlijke be
trekking wordt aangeboden. Talloozc solli
citanten zullen Uch aanmelden. Een van
hen zal de betrekking krijgen. Waarom?
W(j zullen U zeggen welke factoren een
sollicitatie in gunstigen zin beïnvloeden.
Het meerendcel der sollicitanten is bleek
en nerveus. Dan komt er in de kamer, waar
zy hun beurt voor een onderhoud afwachten
iemand binnen, die er rustig en opgewekt
uitziet. Zijn kleeren hebben betere dagen
gekend, maar zyn netjes geborsteld. H|J
maakt niet den indruk van angstige span
ning. Binnen enkele minuten heeft hy een
vlot gesprek aangeknoopt met zyn buren.
Zijn rustige, opgewekte manieren hebben
een prettigen kalmeerenden Invloed op de
anderen. HU zal ook een gunstlgen indruk
maken op dengenen, die de betrekking te
vergeven heeft.
Gepaste zelfbewustheid en gemakkelijke
manleren zyn menigmaal een betere intro
ductie gebleken dan een heel rytje diplo
ma's.
Wanneer Iemand met veracheidene diplo
ma's zich onzeker en zenuwachtig voordoet,
zal menig werkgever denken: ..hoe is het
mogeiyk dal die man die diploma's nog
behaald heeft!"
Daarenboven, wanneer Iemand b.v. voor
een firma cliënten inoet te woord staan, zyn
aangename, gcmakkeiyk» omgangsvormen
van groot belang, tcrwyi men daarentegen
iemand, die zich oninnemend en onhandig
gedraagt, moeliyk een bordje om den hals
kan hangen, waar opstaat: ..Er zit meer in
dezen man dan men zou denken, want al
maakt hy een onbeholpen indruk, hy heeft
de volgende diploma's:
Denkt er daarom aan, dat U naast het
vergaren van de noodige kennis aandacht
moet schenken aan Uw optreden en manie
ren. wanneer U in aanmerking wilt komen
voor een goede betrekking.
Het gaat den een gemakkelijker af om
zijft medemenschen voor zich in te nemen
dan den ander. Maar iedereen kan leeren.
om zich op zyn eigen wyze aangenaam te
maken.
Iedereen, die op een dag opgewekt en wel
willend gestemd ls. voelt, dat het contact
met anderen vlotter tot stand komt en van
aangenamer aard is dan anders
Iedereen weet ook. dat neerslachtige, pes
simistische menschen. die altyd iets te Kla
gen hebben en byna altyd over zichzelf
spreken, zich niet in de slgemeene sympa
thie kunnen verheugen.
Hapert er Iets aan Uw eigen contact met
anderen, met collega's, hulagenootrn. su
perieuren. of kennissen? Dan moet U pre
cies zoo te werk gaan als en dokter die een
ziek wil genezen. d.wz U moet eerst een
diagnose stellen, dus uitmaken wat de oor
zaak is van hetgeen V niet bevalt.
U heeft en verdeelt die In gewoonten. <*e
Tracht Uzelf te tien. zooals anderen U
zien. Maakt voor Uzelf uit. welke gewoonten
U wilt aankweeken en gewoonten die U wilt
afschaffen.
Wanneer U te spraakzaam bent. tracht U
dan te matigen en bedenkt dat de aange
naamste praters diegenen zyn. die op hun
tyd zw-ygend weten te luisteren.
U kunt trachten, de prettige en Innemende
eigenschappen van U bekende personen over
te nemen, zonder dat U daarom die personen
behoeft na te doen
In elk beroep moet men zekere menschen
voor zich weten te winnen, wil men succes
hebben.
Een zakenman moet zyn relaties voor zich
innemen, een dokter zyn patiënten, een ad
vocaat zyn cliënten, een hotelhouder zyn
gasten.
Hoe neemt men de menschen voor zich In?
Door te maken dat zy zich aangenaam voe
len. door belangstelling te toonen in wat
hen betreft, door eenvoudig en oprecht
tegenover hen te zyn cn hen beleefdheid of
harteiykheid te toonen. die vry ls van vlelerU
en overdryving.
Een prettige persooniykheid ls geen ge
heimzinnige gift. die slechts aan enkelen
gegeven U.
Een prettige persoonjjkheld ls iemand die
verstaat de menschen aangenaam te zyn,
door zyn gezond verstand In dienst te stel
len van zyn menschenkennls. En menschen-
kennis verkrijgt men door aandacht te
schenken aan allen met wie men op verschil
lend terrein In contact komt.
VOOR DE '1
Hierbij een serie brieven over verschillen
de problemen, door my In deze rubriek aan
de orde gesteld.
Zooals de lezeressen (lezers) bemerken,
trachten we lederen brief op te nemen. Uit
den aard der zaak zal men wel eens moeten
wachten, dat zulks beteekend hier geen
afstel.
Binnenkort koop ik weer een nieuw pro
bleem aan de orde te stellen, waarvoor,
naar Ik vermoed, zeer veel belangstelling
zal bestaan.
OVEEKA.
Geachte, Heer Oveeka.
In antwoord op myn Ingezonden stukje
heb ik my niet duldelyk gc.ioeg uitgedrukt.
De bedoelde fruitzaak was opgeheven, zoo
doende ook het fruitgebruik.
Gaarne wil ik de moeder van goeden rsad
dienen. Dat haar kinderen geen natuur'.yke
honger krygen. is de schuld van de voeding.
Iaat zy haar kinderen eens eenvoudig en
sober voeden en zy zal verbaasd z(jn over
het resultaat. Laat ze 's morgens beginnen
met een paar worteltjes, een zure appel,
alle» met de schil een snecdje volkoren
brood in water gebakken toe. 's Middags
versch kort gekookt eten. geen gesterili
seerd. eerst een appel of bessen, of wortel
tjes. en dan het eten. Wortelen ls wel het
allerbeste wat Je een kind kunt geven. Het
fruit altyd voor den maaltyd, omreden an
ders al het maagsap verbruikt ls. 's Avonds
hetzelfde als 's morgens en als drank wa
ter. zoo weinig mogeiyk boter en vet en
geen dleriyk voedsel, wat noten, mangelen
en sausjes. Hoe soberder en natuuriyke het
voedsel ls. de» te vlotter de spijsvertering.
Kinderen krygen altyd te veel en te best
eten. probeert U het eens en laten wy na
een maand het rejultaat ten» van U hooren.
Heel veel in de buitenlucht, heel veel rust.
dat alles bevordert de spysvertertng In
hooge mate. Als zy geen honger hebben, dan
niet opdringen en 's nachts slapen met open
raam en vooral het voedsel goed kauwen,
dat zy het niet te vlug doorslikken.
Hoogachtend.
Een abonnée,
Geachte Oveeka.
Met belangstelling lees ik steeds ds
stukjes „Hoe deed u het?". Zoo ook ds
wanhoopsbrief van de moeder met haar
tweejarig dochtertje. Zooals de moeder
schryft gaat het weken goed en dan opeens
is het weer zeuren. Ik heb zelf drie kinde
ren en er was er net een by die gauw zin-
deiyk was, met de andere twee ging het net
als met dit tweejarig meisje. Zelf kreeg ik
den raad van een kennis, ze warm te klee-
den. Dat wil niet zeggen, ze alles aantrek
ken. maar wollen ondergoed laten dragen,
vooral geen bloote voetjes, maar wollen
kousen of sokjes. Maar wanneer ze natte
voetjes hebben, dan geen standjes ultdeelen,
maar droge kousen aantrekken. Ook vooral
niet, (zooals ik het wei eens gezien heb) ut
maar tyden in d'r badje laten zitten. Het
zyn over het algemeen kleintjes, die slecht
tegen ons wisselende en dikwyis natte kli
maat kunnen. En dan een beetje geduld,
want er zyn er gerust niet zoo heel veel
die gsuw zlndeiyk zyn. En zooals die moe
der ook al schreef, dat als ze hsar er een
Uk voor gaf. ze er later zelf spyt van had.
Dan zag ze toch ook wel in, dat haar kleins
meid het niet heipen kon.
Met vriendelyke grocte,
Een lezeres.
Geschte Heer Oveeka.
Met veel belangstelling volg lk steeds Uw
leerzame stukjes. Mogclyk ben ik wat iaat
met myn opmerking, omtrent het late naar
bed gaan. maar lk wilde dit even in verband
brengen met het leeren der kinderen. Ten
lste heb ik by ondervinding, dat kinderen
kribbig zyn. indien ze 'laat naar bed gegaan
zyn; later op den dag soms ongesakbaar.
Dit merk lk by myn eigen kinderen al heel
sterk op. Maar nu het leeren. Ik ken hier
enkele gevallen van kinderen, die meer
malen zyn biyven zitten en steeds zeer laat
naar bed gaAn. Tegenover het leeren lykt
my hel op tyd slapen gaan een groote fac
tor; m.i kan elk kind. dat laat naar bed
gaat. nooit den volgenden dag frisch zyn en
helder van geset. Indien U dit geschikt acht
voor plaatsing, geef ik U de volle vry held
daarvoor. Inmiddels teeken lk.
Hoogachtend.
Een Moedsr.