Twee vrouwen bewaken Dc pracht tn Noorderlicht Gewonnen! Amerikaansch goud 8 T KORT VERHAAL^ <lat ik Donderdag 2* Augustus 1939 Derde blad uurtt ■5 uur, er* De van de Ff^ fc*erve Bank of f werelds banken tegen fOOrOVERVALLEN BESCHERMD WORDEN. (Bijiondere. buitenlandsehe correspondentie). pet gebeurt maar zelden dat de groote IT-isnkMken <*u de belangen der finnnrieele gereld tot <1* aandacht van den gewonen Burger doordringen en wanneer dat ge- hlik thnnft het geval is wel gebeurt, dan [itjn bet in den regel niet de meest ver- j^vikkelijkc zaken die daarvan de oorzaak Jonnen. In deze dagen, waarin een wereld- ,1 bekend Anuterdamsch bankhuis op zijn rilII Sondvesten trilt, zóó dat <le beurzen in Pa- l||Kjj- lond'ii en zelfs in Wnllstreet ervan ImeetriJlrn, .bespreekt een iegelijk met meer IKTt of minder gezag, meestal minder, de ma- IINI noeuvre» der „haute finance" en zooveel is p wior: het goud der wereld vraagt eens- tja|>!S ,1^ aandacht op. Intusschen, dat goud raagt veiligheidsmaatregelen en die zijn frei die wij in dit opstel eens nader willen lekijken. Amerika nog Immer het goudland WA |jef Is nu eenmaal een onvermijdelijke lw porvaardc: wie in het goud zwemt, die liet n <*t zorgen dat het goud niet wegvloeit. nerika is nog immer het goudland, zij uik du jn andere zin dan vroeger. Er wordt na- elijk niet meer zoo naarstig naar het edel etaal getocht en gegraven, maar het poomt vanzelf uit Europa en de andere we- Peka iddeclen de Nieuwe Wereld binnen. Daar aadjes spelde het zich op tot bergen en dus was iar lerzclfdcrtijd do moeilijkheid, hoe dit files te bergen. Goud moet nu eenmaal te- Teiï elke manier van inbraak of diefstal jeveiligd worden en dus zijn zeer bijzonde- vernuftige veiligheidsmaatregelen ipriug'-ntL- eisch. De Amerikaansche banken pijn uitstekend bewaakt, maar de verleiding dei goudschatten maakt den misdadigers nu r yni|||< .v«l moedig, schrander en ondernemend nnllllen dus moesten nieuwe technische heveili- giiurcn aau dc oude worden toegevoegd. De „Federal Reserve" Zit- ipkamet Federal Reserve Bank" te New Br. nUTorti bestaan aparte kluizen waarin onmete- ner' whatten gemunt en ongemunt goud be- furd worden: bergen goudstaven liggen er Sftapeld. Het spreekt vanzelf dat deze lts door alle denkbare middelen be- hermd is. De dikke muren, maar ook de Deren en dc plafonds zijn gepantserd met tren balken. Om de kluis bevindt zich een Drt borstwering uit pantserplaten waarin et SchsfhiHiMten zijn aangebracht. Wachters met icbinwteweren en electrische alarmoer-in* illaUes staan voortdurend opgesteld. Dc lis zelf is verdeeld in een aantal kleinere die elk weer gepantserd zijn en kunstig gebouwde deuren afgesloten, tl indringers voor een labyrinth van internissen komen tc staan. En nog was .lu, iar ven wr vei Schevi ou zij cn af ge surveUÏÏt aües niet genoeg. IsberM „Dollar prinsessen" Voor de hoofdingang van de „Fe deral" bevinden zich links en rechts van de trap groote st oenen voetstuk ken; daarboven verheffen zich twee zinnebeeldige vrouwenfiguren in Gricksche gewaden. Ze stellen den handel cn de rijkdom voor. Maar de- Ikffl33f Vfr>ieriiiK is in wezen een verde digingsmaatregel tegen oven allen van misdadigerebenden. Wil zulk een bende een bank binnendringen en den beambten op de bekende en geliefde wijze de revolvers voor den neus houden, om ze te dwingen de sleutels van de kluis af te geven, dan is een druk op de knop voldoen de; de belde standbeelden rollen te rug en uit het binnenste der voet stukken stijgen machinegeweren, mitsgaders mannen ont ze te bedie nen omhoog. De ingang is afgezet en deze wordt door de beide voetstukken, die nis bastilles op straat vooruitsteken, volkomen beheerscht. Maar zelfs als het den misdadigers zou luk ken deze hindernis tc overwinnen, zouden ze voor zware ijzeren pantserden ren komen te staan, waarvan een groot aantal zou*moe ten worden overwonnen, alvorens de goud- kluis bereikt kan worden. Da vloer gaat naar boven. Zulke deuren met hun zware sluitlHuitcn en hun ingenieuze sloten zijn op zichzelf niet nieuw. Maar men heeft er nog een bij zondere inrichting gemaakt, die het openen zelfs onmogelijk maakt, ook al heeft men de sloten opengekregen. Men behoeft slechts een eenvoudige installatie in werking te stellen en «le geheele vloer gaat ongeveer twintig centimeter omhoog. Hij barricadeert aldus de deur, zoodat het onmogelijk is die open te draaien. Wanneer er in de safe wordt gewerkt, is de vloer naar boven ge draaid. geen deur kan open. Men moet tal van goed beschermde deuren passeeren voor men m het binnenste van «le kluis komt. Een groot aantal gangen moet doorkruist worden; het geheel mankt wezen lijk den indruk van een labyrinth. Maar ten slotte moet men, voor het doel bereikt is, nog een heel bijzonder soort «leur door gaan. Die lijkt op een ronde, draaibare pant sertoren; er staan voortdurend vier beamb ten. Dc deur wordt op bepaalde tijden ge opend en in «le overige uren is zij automa tisch gegrendeld. Wie in het binnenste van de goudkluis wil, wordt door een kleine deur in de pantsertoren gelaten, de deur sluit zich achter hem. Men is aldus tuaschen dik ke ronde muren als in een kooi gevangen. En de vier beambten moeten door middel van de verschillende schakelaars samenwer ken om «ie zwaar gepantserde cvlinder die tegen alle aanvallen bestand is, te laten draaien. Wanneer de toren 180 graden gedraaid is, bevindt zich de deur aan den binnenkant en de gevangene kan uit dc kluis komen. Door deze deur ook moeten de karretjes die de goudstaven in en uitrijden, passeeren! De misdadigers vertoonen maar nauwelijks lust het tegen dergelijke beveiligingen op te ne men. Trouwens, ook in andere opzichten heeft de techniek hun liet handwerk moeilijker ge- nuiakt. Zoo worden zekere beveiligingen onopvallend gemonteerd en met een waas van geheimzinnigheid omgeven. Geheime signalen. Zulk een lieveiliging beslaat uit een knop of een staafje dat ergens is aangebracht, waar het niet opvalt. Men kan dan een of amlere deur niet openen zonder op het knop je of staafje te drukken. Maar terzelfdertijd moet men een bepaald signaal geven dat streng geheim gehouden wordt. Zonder dit signaal kan «Ie «leur niet worden geopend. En evenzeer blijft zij gesloten wanneer het signaal verkeerd gegeven wordt. Het kan Het behc Noorderlicht behoort zeker tot de schoonste na" tuu i-verschijnselen, «lie zich aan den nachte lijken hemel afspelen. Helaas valt ons Neder landers, slechts een zeldzamen keer het ge luk ten deel de schit terende pracht van het poolliclu te genie ten en dan nog slechts veel minder grootse!» dan het in Noordelij ker landen valt waar te nemen. Gemiddeld ongeveer vier maai per jaar is hei Noorderlicht in ons land op gunstig»* plaatsen tc zien, maar sonis toch ook wel eens vaker. Dc meeste lezers zullen zich unieke gelegenheid van den 25sten Januari van het vorige jaar herinneren toon het Noorderlicht zich ook boven ons land in zeldzame pracht vertoonde. Dat hing toen samen met «le sterke zonsactiviteit van het vorige jaar, waarover z»»o dadelijk na«ler. Het licht is echter hier te lande in het al gemeen te zwak om iu de steden of bij «•enig maanlicht nog t«: worden wnnrgeno men, cii dan duurt het verschijnsel boven dien niet langer dan één lot twee uren. Slechts weinigen is het daarom in hot alge meen beschoren het Noorderlicht in ons land te zien. Drie maal per week Noorderlicht. In Scandinavië zijn de omstandigheden, aldus de N. H. Ct.. heel wat gunstiger; «laar kan men het verschijnsel wei drie maal por week bewonderen, .*n soms nog vaker, en in veel groot era schoonheid dan het ooit in Nederland te zien is. Geen wonder dat «Ie physici en de meteorologen «lier landen zich bijzonder sterk tot het verschijnsel anuge trokken voelen en er diepere studie van trachten te maken. Reeds \««le jaren heeft men aan de natuurkundige bestudeering van het poollicht besteed in wéilken tij«l men een enorm uitgebreid waarnemingsmnterh aal heeft verzameld. Het poollicht biedt echter zoovele aspecten dat men in het complex der verschijnselen nog lang niet een volledig inzicht heeft; integendeel biedt ook het poollicht nog tal van onopgeloste problemen. Op het oogenblik wordt het Noorderlicht vooral bestudeerd door prof. Carl Spinner en prof. L. Vegard. beiden te Oslo. die er reeds een eerbiedwaardige reeks publicaties over bet licht deden zien. Hoe ontstaat PoolUeht. van het ook zoo ingericht zijn dat de deur vanzelf opengaat. Ken «lergelijke installatie berust op het ge bruik van bijzonder fijne versterkingslain- pen die ook bij liet drnadlooze verkeer wor den gebruikt. Maar voor het hiergenoemde doel zijn ze nog veel gevoeliger geiuaukt Achter de knop of het slaafje ligt een me talen plaat «lie oen nauwkeurig gemeten eh'ctrische lading heeft Ook het mensche- lijk lichaam heeft een zekere electrische la- ding. Zoodra men met den vinger de knop aanraakt, stroomt een beetje eleclriciteit van het lichaam naar «Ie plaat over. waardoor het evenwicht verstoord wordt. Hierdoor ko men «Ie ver. terknigvJamjicn iu werking, waardoor een motor en een hydraulische deuropener ingeschakeld worden. Een bij zondcre inrichting zoapt er voor, «lat het aanraken van dc knop alleen niet voldoende is. maar «lal liet geheel pas werkt, als het bepaalde signaal waarop «lc machinerie is ingesteld, gegeven wordt. Het is thans wel de- finitief vastgesteld «Int het Noorderlicht door elecrische stralen ver oorzaakt wordt, die van de zon afkomstig onze aardatmosfeer binnendringen. Deze stralen beslaan uit dcctriarh geladen «lecl tjes, «lie mat groote- onergie door «le zon worden uitgeslingerd. Een bew«»grnd elec- trisch grla«len deeltje ondergaat in.een mag netisch veld echter een afbuiging van zijn baan. De aarde nu vormt een reusachtiger) magneet, waarvan «le jaden in nabijheid van de geografische Noord- en Zui<h>"oI '<l«* uiteinden tier aardas) liggen. Prof. Stönner heeft een zorgvuldige, zeer ingewikkelde, la-rekening uitgevoerd omtrént «l<* Imnen welke <l«» van «le zon afkomstige deeltje* m de nabijheid van den «ardnmgneet zullen beschrijven: een ontzagwekkend rekenwerk, waar iedere ingewijde slechts het hoogste respect voor kan hcblicn, cn waarvan «le look zich ten eonenmale geen voorstelling kan vormen Het resultaat nu van «leze be tekeningen wocs uit dat in «ie omgeving van .\«M»r«l- en Zuidpool steeds een aanzienlijk grooler aantal van «lie electrische deeltje.*, terecht komt «lau in andere streken der aarde. De doeltjes lieschrijvcn een soort kur ketrekkervormigo haan, «*u draaien min of meer om de aarde hoen. Het is «leze afbui ging der deeltjes, die het mogelijk maakt, dat ook hij nacht «ie atn»o»f«*er «loor die electrische stralen getroffen wordt. l»e bot singen dezer deeltjes tegen «te atomen der gassen van de atmosfeer op zeer groot»- hoogte, brengen «leze tot lichtuitrending, wat wij dan als Noorderlicht waarnemen. Hoe hoog? De hoogte, waarop «le licht verschijnselen optreden. loopt nogal uiteen. Voor onze ken nis omtrent den aard en het ontstaan van het poollicht is een onderzoek naar «leze hoogten van belang. Speciaal prof. Stönner wijdt hieraan zijn aandacht. Diverse waar nemingsposten, die bijv. 50 k.m. uiteen lig gen, zijn daartoe ingericht, die telefonisch met elkaar in verbinding staan. Een bcjatuld gedeelte van het lichtverschijnsel wordt dan uit verschillende posten nauwkeurig gelijk tijdig gefotografeerd, l il «le vergelijking van «leze fotografische opnamen kun dan «Je hoogte van liet lichtverschijnsel liepanld worden Gewoonlijk speelt het zich af op on gevecr 100 kilometer hoogte, maar inert heeft het ook wel lager gevonden, t«it «nu. <10 k.m. en eveneens veel hooger tot zelfs bijna 1000 k.m. hoogte! Toen het ponltirhl in den nacht van 25 oj> 26 Januari 1038 hijzonder lievig oi»trod. werd een hoogte van het roodgekleurde gedeelte gemeten van 0*8 k.m. Dit verklaart dat het licht zelfs tot iu Noord-Afrika zichtbaar was. In dien nacht heeft prof. Stönner met een aantal assistenten, verdeeld over acht uiteen liggende wnarnemiiigsjxwlen, belang-, rijke rrfetingen kunnen verrichten Gedu rende den geheeien nacht stond j>rof. Stur- tner in het nliservatorium van Oslo in tele fonische verbinding met zijn assistenten, waardoor nauwkeurige gelijktijdige waarne mingen verkregen konden worden. Vormen en kiemen. In allerle* vormen cn kleuren kan het poollicht optreden: blauwachtig, gcei-groeii gekleurd, «liep-rood en helgroen kan men het waarnemen; in wolkenvorm, in vcdervorm, met i ioor Peter Pampaville. Het Wtttyten feestje van Mevrouw W'bi- leman, dat don bankier Reson, een der rijkste maaaen van Londen ontmoet had en het \\4» (>p zoo'n golfden avond, eveneens bij fa jonge, vroolijke weduwe die maat- wk zijn zin voor humor Vv rouw WiijiemAn, de weduwe van uiti aclKvolnialtkor Paul die reeds eenige hun huwelijk was gestorven, was n Miapps verschijning, en zij wist het. Zij tiiet rijk. Want Paul heeft met zijn za- nooit vfej »ucrf.H gehad en liet haar bik' II'' zi^n overlijden achter mot een K-fu-n, waarvan zij slechts een beschei- Z? ."^^n kon leiden. Hoe zij altijd zulke a» '■MTp Prj vrij |uxue,ue (eestjra kon ge- Duj ook lang een raadsel gebleven. "Whet M,. die avondjes l>ezocht ik altijd -stee«ik ontmoette ik allerlei interes van de gajvt- «r «lan ook, ondnnks haar ruim ^*3 J*reo, nog als een jong meisje uit- j- Wond je, waarvan ik U zal vertel- iTMt« 11voortdurend achtervolgd door De een was de bankier Reson, IuJi til' reeds zei, kort voordien kennen. IIij was een reeds wat !Ln'J!ïün V|Ul mlddeltiaren leeftijd, niet nrasii r en staalharde blauwe r^towtdUffTwl zochten zijn oogeii «He «evrouw NVhiteman. Hij nwiesi dol vreugd is dubbele vreugd icrliefd op haar zijn, bovendien is hij schat rijk, en ik begreep don ook niet, waarom onze gastvrouw zich zoo weinig mei lietn inliet en steeds het woord richtte tot Alexan «kr Farnell. den concurrent van Reooo. Kar ncll was een jonge man, reeds vnj liekend al* dichter Hij had een knap. maar v«-r- wiffd relaat en lange zwarte haren. Voort durend sprak hij op vrij arroganten toon over dichtkunst en dichters, en eenige ma len noemde hij, quasi terloope. als om zijn superioriteit ten opzichte van oijn collegas te liewijzen, titel* van zijn dicht bundel». Ik z.ng duidelijk, «lat Reson zirh zeer «*r genie. Reeds renige malen had hij gepoogd, iu het gesprek In-trokken te worden, maar Farnell wist hem telkens na een paar zin nen weer uit te schakelen. Dat spelletje ging een tijdlang g«>ed. totdat <h* dichter het op een oogenblik over madrigalen ging hebben. Madrigalen? Kunt U niij uitleggen wat een madrigaal is, mr. Farnell? vroeg Reeon hoffelijk. Op zijn sloome en toch hautaine manier antwoordde Farnell: Zeker mr. Reson. Ken madrigaal is een kort gedicht, dat een niet mis te verstaan compliment voor arn dame inlniudt. Een van «Ie beste EugeUciie madrigaal «lichter» was... Sucl imderbrak Reeon hem. Mr. Farnell, schrijft U wel eens madri galen? En na Farnell's bevestigend knikje ging hij voort: Ik ga met U een weddenschap aan. Wij beiden schrijven hier madrigaal, gewijd aan onze lieftallige gastvrouw. Zij zal liepal«*n welk van de twee liet mooiste is. U heeft op mij een groolen voorsprong: U dichter en ik leunmu. Toch Wwi ik om tien pond met L', dat mijn madng.vai bij Mevrouw Whlteman meer In den smaak zal vallen dan het Uwe. Neemt t' !»et aan? Een beetje verwvzen keek FarneH van de jonge vv«*duwe naar den bankier. Zij glimlachte hem lieftallig toe, hij keek hen» spottend, iets minachtend aan. Abrupt zet FarneH:: Allright mr. Reson. le«1er krijgt tien minuten voor zijn madrigaal. Laura Whiteiuau klapte van opwinding in haar liandeu. Wanneer krijg ik nu eindelijk dat stukje worst hamhui. strejMJii en platen, sozna heftig flikkerend, ahius een waar lijk aangrijpand natuurverschijnsel vertoonen d. Garnlaeh Interessant is de oude en stee<la weer opnieuw opduikeml* bewering dat het o|iiredeu van poollicht ge- l««anl zou gaan met ecu geheimzin nig geruisch. Men heeft daar aanvankelijk weinig waar de aau gehecht en vcniH»e«hie dat de waar nemers in den doodstillen nacht liet go- ruisch der eigen ooien lioordcn of verre geruchten die nog zwak doordrongSii. Toen echter in den nacht van 20 Januari *38 prof. Stönner op groote schaal zijn waarnemingen verrichtte, hebben ecuige van zijn assistenten duidelijk «tere geluiden waargenomen Prof. Stórmer deelt daarover mede. dat toen om 1 uur des nacht* «Ie stralen van het lichtverschijnsel tot ecu hoogte van 700 km waarneeentmar werden, cn spoedig daarop de geheele hemel «ioor een geweldige Noorderltcht-corona bevlekt werd. met roode. groene, blauwe en vv itte uitschietende stralen ,e«*n zijner assistenten hein telefonisch meedeelde, «lat hij cn zijn helper oj» hun ob*ervatiej>«*t goed e n geruisch konden hooren, «hit duidtifyk lK)ven kwam. Het geluul hieid «mgeveer 10 minuten aan. steeg tot een maximum en verminderde daarna langzaam In gelijk tempo met «le intensiteit van het lichtver schijnsel. Hij beschrijft het geruisch alt gehjikend «>p het eig«*naardigc zacht knel- terende geluid van brandend hooi en njs- hnht tiet W;r* nAibotelijk eniiigartet gr- iublshron aau te geven. Van andere tijden kreeg prof. Stóniver bevestiging van «Rt bericht. Zeer beslist* waarneming. De vraag, waar dit geluid vnmlaan komt, is moeilijk te beantwoorden. Zeker kan het niet direct van het Noorderlicht komen. Dit vindt op zoo groote hoogte j»laat». dat «laar prnctiach ge«*n geluid meer kan l>e* staan wegen» den hoogen graad van lucht» verdunning. Bovenvermelde geruischwaar- neming geschiedde toen de on«lerste grens van liet Noorderlicht zich in elk geval bo ven 95 km hoogte bevond. De waarneming is echter té be*!ist om nog twijfel toe te kunnen laten. Vermoedelijk heeft ni^n hier te «loei» met een effect jn de lagere ntniosferlache lagen, n.1. een geruisch «lat verwekt wordt «Ioor ontladingen op geringe hoogte. Deze electrische ontladtnjren kun nen heel goed veroorzaakt worden door da enorme hoeveelheden electriwiie deeltje* welke de zon on» in tijden van groote acti viteit toezendt. Ik ben z«V» benieuwd, riep zij naief. en ik zal erg eerlijk zijn in mijn oordeel, hoor! Maar zij keek Farnell daarbij wel wat heel lief aan... Renson haalde een stukje papier uit ztjn zal en schreef met zijn vulpotlood haastig «en paar zinnen op liet pajner. Binnen twee minuten was hij klaar FarneH ha«l toen juist tweemaal «foor zijn golvend# lokken gestreken en zijn sierlijke, zilveren vulpen losgeschroefd. Langzaam en el«*garit gleed zijn pen over de blocnote. Juist voor üji wn» hij klaar. Met inspanning verbehhkni de gasten Laura'» uitspraak. Zijzelf Im*«I een kleur van opwinding toen zij Farnell'» papiertja nam en las wat er op Mond. Met een stra lende hlik keek zij Farnell aan en sprak: Maar dal ia prachtig, werkelijk prachtig Alexander! Dauw* en heoren. lui»* tert U een»... en zij los het jredicht voor. Ik moet bekennen het wa* een goed ge dicht. ongetwijfeld had hij het reed* lang te voren gemaakt. Renson stond rustig zijn tsmrt af te wachten co nadat mr. Farnell genoeg geprezen was, nam lomra Witheman liet amlere jMipiertje, Haar oogen vlogen over «ie regels, toen keek zij Renson aan en rieji, juichte bijna: Dal is bet mooiste! Ah, Renson, wat ia dat mooi! Voorlezen, voorlezen, eiachte hel gezel schap. Mnar Laura weigerde Dat kan ik niet voorlezen, «laar is het veel te mooi voor, zei ze. En zoo bleef lief. Maar van dat oogenblik bestond voor loiura nog slecht* Reson. Ik* anne Farnell was geheel op de tweede plaats gedrongen. Toen ik eenige uren lamr roet R«»»on in een taxi naar hui* zat (wij wonen in de zelfde wijk) vroeg ik Item, waarom Iuiura zijn madrigaal veel mooier had gevonden dan dat van Farnell. Ja m'n waarde, zei Reson. en behaga- luk leunde hij achterever in de kussen* van «le laxi, jou kan ik hrt wel zeggrn. tij kent Ijnini ai zoo lang. Op mijn papier nmnd liet volgende: Verzoeke uit te betalen aan mr». W- tltemsn of order «l« «onna van duizend poud sterling. Reson. i

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Schager Courant | 1939 | | pagina 5