Twee vrouwen bewaken
Dc pracht
tn
Noorderlicht
Gewonnen!
Amerikaansch goud
8
T
KORT
VERHAAL^
<lat ik
Donderdag 2* Augustus 1939
Derde blad
uurtt
■5 uur,
er*
De van
de Ff^ fc*erve Bank
of f werelds banken tegen
fOOrOVERVALLEN BESCHERMD
WORDEN.
(Bijiondere. buitenlandsehe
correspondentie).
pet gebeurt maar zelden dat de groote
IT-isnkMken <*u de belangen der finnnrieele
gereld tot <1* aandacht van den gewonen
Burger doordringen en wanneer dat ge-
hlik thnnft het geval is wel gebeurt, dan
[itjn bet in den regel niet de meest ver-
j^vikkelijkc zaken die daarvan de oorzaak
Jonnen. In deze dagen, waarin een wereld-
,1 bekend Anuterdamsch bankhuis op zijn
rilII Sondvesten trilt, zóó dat <le beurzen in Pa-
l||Kjj- lond'ii en zelfs in Wnllstreet ervan
ImeetriJlrn, .bespreekt een iegelijk met meer
IKTt of minder gezag, meestal minder, de ma-
IINI noeuvre» der „haute finance" en zooveel is
p wior: het goud der wereld vraagt eens-
tja|>!S ,1^ aandacht op. Intusschen, dat goud
raagt veiligheidsmaatregelen en die zijn
frei die wij in dit opstel eens nader willen
lekijken.
Amerika nog Immer het goudland
WA |jef Is nu eenmaal een onvermijdelijke
lw porvaardc: wie in het goud zwemt, die
liet n <*t zorgen dat het goud niet wegvloeit.
nerika is nog immer het goudland, zij
uik du jn andere zin dan vroeger. Er wordt na-
elijk niet meer zoo naarstig naar het edel
etaal getocht en gegraven, maar het
poomt vanzelf uit Europa en de andere we-
Peka iddeclen de Nieuwe Wereld binnen. Daar
aadjes spelde het zich op tot bergen en dus was
iar lerzclfdcrtijd do moeilijkheid, hoe dit
files te bergen. Goud moet nu eenmaal te-
Teiï elke manier van inbraak of diefstal
jeveiligd worden en dus zijn zeer bijzonde-
vernuftige veiligheidsmaatregelen
ipriug'-ntL- eisch. De Amerikaansche banken
pijn uitstekend bewaakt, maar de verleiding
dei goudschatten maakt den misdadigers nu
r yni|||< .v«l moedig, schrander en ondernemend
nnllllen dus moesten nieuwe technische heveili-
giiurcn aau dc oude worden toegevoegd.
De „Federal Reserve"
Zit-
ipkamet Federal Reserve Bank" te New
Br. nUTorti bestaan aparte kluizen waarin onmete-
ner' whatten gemunt en ongemunt goud be-
furd worden: bergen goudstaven liggen er
Sftapeld. Het spreekt vanzelf dat deze
lts door alle denkbare middelen be-
hermd is. De dikke muren, maar ook de
Deren en dc plafonds zijn gepantserd met
tren balken. Om de kluis bevindt zich een
Drt borstwering uit pantserplaten waarin
et SchsfhiHiMten zijn aangebracht. Wachters met
icbinwteweren en electrische alarmoer-in*
illaUes staan voortdurend opgesteld. Dc
lis zelf is verdeeld in een aantal kleinere
die elk weer gepantserd zijn en
kunstig gebouwde deuren afgesloten,
tl indringers voor een labyrinth van
internissen komen tc staan. En nog was
.lu,
iar
ven
wr vei
Schevi
ou
zij
cn af ge
surveUÏÏt aües niet genoeg.
IsberM
„Dollar prinsessen"
Voor de hoofdingang van de „Fe
deral" bevinden zich links en rechts
van de trap groote st oenen voetstuk
ken; daarboven verheffen zich twee
zinnebeeldige vrouwenfiguren in
Gricksche gewaden. Ze stellen den
handel cn de rijkdom voor. Maar de-
Ikffl33f Vfr>ieriiiK is in wezen een verde
digingsmaatregel tegen oven allen
van misdadigerebenden. Wil zulk
een bende een bank binnendringen
en den beambten op de bekende en
geliefde wijze de revolvers voor den
neus houden, om ze te dwingen de
sleutels van de kluis af te geven,
dan is een druk op de knop voldoen
de; de belde standbeelden rollen te
rug en uit het binnenste der voet
stukken stijgen machinegeweren,
mitsgaders mannen ont ze te bedie
nen omhoog.
De ingang is afgezet en deze wordt door
de beide voetstukken, die nis bastilles op
straat vooruitsteken, volkomen beheerscht.
Maar zelfs als het den misdadigers zou luk
ken deze hindernis tc overwinnen, zouden
ze voor zware ijzeren pantserden ren komen
te staan, waarvan een groot aantal zou*moe
ten worden overwonnen, alvorens de goud-
kluis bereikt kan worden.
Da vloer gaat naar boven.
Zulke deuren met hun zware sluitlHuitcn
en hun ingenieuze sloten zijn op zichzelf
niet nieuw. Maar men heeft er nog een bij
zondere inrichting gemaakt, die het openen
zelfs onmogelijk maakt, ook al heeft men
de sloten opengekregen. Men behoeft slechts
een eenvoudige installatie in werking te
stellen en «le geheele vloer gaat ongeveer
twintig centimeter omhoog. Hij barricadeert
aldus de deur, zoodat het onmogelijk is die
open te draaien. Wanneer er in de safe
wordt gewerkt, is de vloer naar boven ge
draaid. geen deur kan open.
Men moet tal van goed beschermde deuren
passeeren voor men m het binnenste van
«le kluis komt. Een groot aantal gangen moet
doorkruist worden; het geheel mankt wezen
lijk den indruk van een labyrinth. Maar
ten slotte moet men, voor het doel bereikt
is, nog een heel bijzonder soort «leur door
gaan. Die lijkt op een ronde, draaibare pant
sertoren; er staan voortdurend vier beamb
ten. Dc deur wordt op bepaalde tijden ge
opend en in «le overige uren is zij automa
tisch gegrendeld. Wie in het binnenste van
de goudkluis wil, wordt door een kleine deur
in de pantsertoren gelaten, de deur sluit
zich achter hem. Men is aldus tuaschen dik
ke ronde muren als in een kooi gevangen.
En de vier beambten moeten door middel
van de verschillende schakelaars samenwer
ken om «ie zwaar gepantserde cvlinder die
tegen alle aanvallen bestand is, te laten
draaien.
Wanneer de toren 180 graden gedraaid is,
bevindt zich de deur aan den binnenkant en
de gevangene kan uit dc kluis komen. Door
deze deur ook moeten de karretjes die de
goudstaven in en uitrijden, passeeren! De
misdadigers vertoonen maar nauwelijks lust
het tegen dergelijke beveiligingen op te ne
men.
Trouwens, ook in andere opzichten heeft de
techniek hun liet handwerk moeilijker ge-
nuiakt. Zoo worden zekere beveiligingen
onopvallend gemonteerd en met een waas
van geheimzinnigheid omgeven.
Geheime signalen.
Zulk een lieveiliging beslaat uit een knop
of een staafje dat ergens is aangebracht,
waar het niet opvalt. Men kan dan een of
amlere deur niet openen zonder op het knop
je of staafje te drukken. Maar terzelfdertijd
moet men een bepaald signaal geven dat
streng geheim gehouden wordt. Zonder dit
signaal kan «Ie «leur niet worden geopend.
En evenzeer blijft zij gesloten wanneer het
signaal verkeerd gegeven wordt. Het kan
Het
behc
Noorderlicht
behoort zeker tot
de schoonste na"
tuu i-verschijnselen, «lie
zich aan den nachte
lijken hemel afspelen.
Helaas valt ons Neder
landers, slechts een
zeldzamen keer het ge
luk ten deel de schit
terende pracht van het
poolliclu te genie
ten en dan nog slechts
veel minder grootse!»
dan het in Noordelij
ker landen valt waar te nemen.
Gemiddeld ongeveer vier maai per jaar is
hei Noorderlicht in ons land op gunstig»*
plaatsen tc zien, maar sonis toch ook wel
eens vaker. Dc meeste lezers zullen zich
unieke gelegenheid van den 25sten Januari
van het vorige jaar herinneren toon het
Noorderlicht zich ook boven ons land in
zeldzame pracht vertoonde. Dat hing toen
samen met «le sterke zonsactiviteit van het
vorige jaar, waarover z»»o dadelijk na«ler.
Het licht is echter hier te lande in het al
gemeen te zwak om iu de steden of bij
«•enig maanlicht nog t«: worden wnnrgeno
men, cii dan duurt het verschijnsel boven
dien niet langer dan één lot twee uren.
Slechts weinigen is het daarom in hot alge
meen beschoren het Noorderlicht in ons
land te zien.
Drie maal per week Noorderlicht.
In Scandinavië zijn de omstandigheden,
aldus de N. H. Ct.. heel wat gunstiger; «laar
kan men het verschijnsel wei drie maal por
week bewonderen, .*n soms nog vaker, en
in veel groot era schoonheid dan het ooit in
Nederland te zien is. Geen wonder dat «Ie
physici en de meteorologen «lier landen zich
bijzonder sterk tot het verschijnsel anuge
trokken voelen en er diepere studie van
trachten te maken. Reeds \««le jaren heeft
men aan de natuurkundige bestudeering
van het poollicht besteed in wéilken tij«l men
een enorm uitgebreid waarnemingsmnterh
aal heeft verzameld. Het poollicht biedt
echter zoovele aspecten dat men in het
complex der verschijnselen nog lang niet
een volledig inzicht heeft; integendeel biedt
ook het poollicht nog tal van onopgeloste
problemen. Op het oogenblik wordt het
Noorderlicht vooral bestudeerd door prof.
Carl Spinner en prof. L. Vegard. beiden te
Oslo. die er reeds een eerbiedwaardige reeks
publicaties over bet licht deden zien.
Hoe ontstaat
PoolUeht.
van het
ook zoo ingericht zijn dat de deur vanzelf
opengaat.
Ken «lergelijke installatie berust op het ge
bruik van bijzonder fijne versterkingslain-
pen die ook bij liet drnadlooze verkeer wor
den gebruikt. Maar voor het hiergenoemde
doel zijn ze nog veel gevoeliger geiuaukt
Achter de knop of het slaafje ligt een me
talen plaat «lie oen nauwkeurig gemeten
eh'ctrische lading heeft Ook het mensche-
lijk lichaam heeft een zekere electrische la-
ding. Zoodra men met den vinger de knop
aanraakt, stroomt een beetje eleclriciteit van
het lichaam naar «Ie plaat over. waardoor
het evenwicht verstoord wordt. Hierdoor ko
men «Ie ver. terknigvJamjicn iu werking,
waardoor een motor en een hydraulische
deuropener ingeschakeld worden. Een bij
zondcre inrichting zoapt er voor, «lat het
aanraken van dc knop alleen niet voldoende
is. maar «lal liet geheel pas werkt, als het
bepaalde signaal waarop «lc machinerie is
ingesteld, gegeven wordt.
Het is thans wel de-
finitief vastgesteld «Int
het Noorderlicht door
elecrische stralen ver
oorzaakt wordt, die
van de zon afkomstig
onze aardatmosfeer
binnendringen. Deze
stralen beslaan uit
dcctriarh geladen «lecl
tjes, «lie mat groote-
onergie door «le zon
worden uitgeslingerd. Een bew«»grnd elec-
trisch grla«len deeltje ondergaat in.een mag
netisch veld echter een afbuiging van zijn
baan. De aarde nu vormt een reusachtiger)
magneet, waarvan «le jaden in nabijheid
van de geografische Noord- en Zui<h>"oI '<l«*
uiteinden tier aardas) liggen. Prof. Stönner
heeft een zorgvuldige, zeer ingewikkelde,
la-rekening uitgevoerd omtrént «l<* Imnen
welke <l«» van «le zon afkomstige deeltje* m
de nabijheid van den «ardnmgneet zullen
beschrijven: een ontzagwekkend rekenwerk,
waar iedere ingewijde slechts het hoogste
respect voor kan hcblicn, cn waarvan «le
look zich ten eonenmale geen voorstelling
kan vormen Het resultaat nu van «leze be
tekeningen wocs uit dat in «ie omgeving van
.\«M»r«l- en Zuidpool steeds een aanzienlijk
grooler aantal van «lie electrische deeltje.*,
terecht komt «lau in andere streken der
aarde. De doeltjes lieschrijvcn een soort kur
ketrekkervormigo haan, «*u draaien min of
meer om de aarde hoen. Het is «leze afbui
ging der deeltjes, die het mogelijk maakt,
dat ook hij nacht «ie atn»o»f«*er «loor die
electrische stralen getroffen wordt. l»e bot
singen dezer deeltjes tegen «te atomen der
gassen van de atmosfeer op zeer groot»-
hoogte, brengen «leze tot lichtuitrending, wat
wij dan als Noorderlicht waarnemen.
Hoe hoog?
De hoogte, waarop «le licht verschijnselen
optreden. loopt nogal uiteen. Voor onze ken
nis omtrent den aard en het ontstaan van
het poollicht is een onderzoek naar «leze
hoogten van belang. Speciaal prof. Stönner
wijdt hieraan zijn aandacht. Diverse waar
nemingsposten, die bijv. 50 k.m. uiteen lig
gen, zijn daartoe ingericht, die telefonisch
met elkaar in verbinding staan. Een bcjatuld
gedeelte van het lichtverschijnsel wordt dan
uit verschillende posten nauwkeurig gelijk
tijdig gefotografeerd, l il «le vergelijking
van «leze fotografische opnamen kun dan «Je
hoogte van liet lichtverschijnsel liepanld
worden Gewoonlijk speelt het zich af op on
gevecr 100 kilometer hoogte, maar inert
heeft het ook wel lager gevonden, t«it «nu.
<10 k.m. en eveneens veel hooger tot zelfs
bijna 1000 k.m. hoogte!
Toen het ponltirhl in den nacht van 25 oj>
26 Januari 1038 hijzonder lievig oi»trod. werd
een hoogte van het roodgekleurde gedeelte
gemeten van 0*8 k.m. Dit verklaart dat het
licht zelfs tot iu Noord-Afrika zichtbaar
was. In dien nacht heeft prof. Stönner met
een aantal assistenten, verdeeld over acht
uiteen liggende wnarnemiiigsjxwlen, belang-,
rijke rrfetingen kunnen verrichten Gedu
rende den geheeien nacht stond j>rof. Stur-
tner in het nliservatorium van Oslo in tele
fonische verbinding met zijn assistenten,
waardoor nauwkeurige gelijktijdige waarne
mingen verkregen konden worden.
Vormen en kiemen.
In allerle* vormen cn kleuren kan
het poollicht optreden: blauwachtig,
gcei-groeii gekleurd, «liep-rood en
helgroen kan men het waarnemen;
in wolkenvorm, in vcdervorm, met
i
ioor Peter Pampaville.
Het Wtttyten feestje van Mevrouw W'bi-
leman, dat don bankier Reson, een der
rijkste maaaen van Londen ontmoet had
en het \\4» (>p zoo'n golfden avond,
eveneens bij fa jonge, vroolijke weduwe die
maat- wk zijn zin voor humor
Vv rouw WiijiemAn, de weduwe van
uiti aclKvolnialtkor Paul die reeds eenige
hun huwelijk was gestorven, was
n Miapps verschijning, en zij wist het. Zij
tiiet rijk. Want Paul heeft met zijn za-
nooit vfej »ucrf.H gehad en liet haar
bik' II'' zi^n overlijden achter mot een
K-fu-n, waarvan zij slechts een beschei-
Z? ."^^n kon leiden. Hoe zij altijd zulke
a» '■MTp Prj vrij |uxue,ue (eestjra kon ge-
Duj ook lang een raadsel gebleven.
"Whet M,. die avondjes l>ezocht ik altijd
-stee«ik ontmoette ik allerlei interes
van de gajvt-
«r «lan ook, ondnnks haar ruim
^*3 J*reo, nog als een jong meisje uit-
j- Wond je, waarvan ik U zal vertel-
iTMt« 11voortdurend achtervolgd door
De een was de bankier Reson,
IuJi til' reeds zei, kort voordien
kennen. IIij was een reeds wat
!Ln'J!ïün V|Ul mlddeltiaren leeftijd, niet
nrasii r en staalharde blauwe
r^towtdUffTwl zochten zijn oogeii «He
«evrouw NVhiteman. Hij nwiesi dol
vreugd
is dubbele
vreugd
icrliefd op haar zijn, bovendien is hij schat
rijk, en ik begreep don ook niet, waarom
onze gastvrouw zich zoo weinig mei lietn
inliet en steeds het woord richtte tot Alexan
«kr Farnell. den concurrent van Reooo. Kar
ncll was een jonge man, reeds vnj liekend
al* dichter Hij had een knap. maar v«-r-
wiffd relaat en lange zwarte haren. Voort
durend sprak hij op vrij arroganten toon
over dichtkunst en dichters, en eenige ma
len noemde hij, quasi terloope. als om zijn
superioriteit ten opzichte van oijn collegas
te liewijzen, titel* van zijn dicht bundel».
Ik z.ng duidelijk, «lat Reson zirh zeer «*r
genie. Reeds renige malen had hij gepoogd,
iu het gesprek In-trokken te worden, maar
Farnell wist hem telkens na een paar zin
nen weer uit te schakelen. Dat spelletje
ging een tijdlang g«>ed. totdat <h* dichter
het op een oogenblik over madrigalen ging
hebben.
Madrigalen? Kunt U niij uitleggen wat
een madrigaal is, mr. Farnell? vroeg Reeon
hoffelijk.
Op zijn sloome en toch hautaine manier
antwoordde Farnell: Zeker mr. Reson.
Ken madrigaal is een kort gedicht, dat een
niet mis te verstaan compliment voor arn
dame inlniudt. Een van «Ie beste EugeUciie
madrigaal «lichter» was...
Sucl imderbrak Reeon hem.
Mr. Farnell, schrijft U wel eens madri
galen?
En na Farnell's bevestigend knikje ging
hij voort:
Ik ga met U een weddenschap aan.
Wij beiden schrijven hier madrigaal,
gewijd aan onze lieftallige gastvrouw. Zij
zal liepal«*n welk van de twee liet mooiste
is. U heeft op mij een groolen voorsprong:
U dichter en ik leunmu. Toch Wwi ik
om tien pond met L', dat mijn madng.vai
bij Mevrouw Whlteman meer In den smaak
zal vallen dan het Uwe. Neemt t' !»et aan?
Een beetje verwvzen keek FarneH van
de jonge vv«*duwe naar den bankier. Zij
glimlachte hem lieftallig toe, hij keek hen»
spottend, iets minachtend aan. Abrupt zet
FarneH::
Allright mr. Reson. le«1er krijgt tien
minuten voor zijn madrigaal.
Laura Whiteiuau klapte van opwinding in
haar liandeu.
Wanneer krijg ik nu eindelijk
dat stukje worst
hamhui. strejMJii en platen, sozna
heftig flikkerend, ahius een waar
lijk aangrijpand natuurverschijnsel
vertoonen d.
Garnlaeh
Interessant is de oude en stee<la
weer opnieuw opduikeml* bewering
dat het o|iiredeu van poollicht ge-
l««anl zou gaan met ecu geheimzin
nig geruisch.
Men heeft daar aanvankelijk weinig waar
de aau gehecht en vcniH»e«hie dat de waar
nemers in den doodstillen nacht liet go-
ruisch der eigen ooien lioordcn of verre
geruchten die nog zwak doordrongSii.
Toen echter in den nacht van 20 Januari
*38 prof. Stönner op groote schaal zijn
waarnemingen verrichtte, hebben ecuige
van zijn assistenten duidelijk «tere geluiden
waargenomen Prof. Stórmer deelt daarover
mede. dat toen om 1 uur des nacht* «Ie
stralen van het lichtverschijnsel tot ecu
hoogte van 700 km waarneeentmar werden,
cn spoedig daarop de geheele hemel «ioor
een geweldige Noorderltcht-corona bevlekt
werd. met roode. groene, blauwe en vv itte
uitschietende stralen ,e«*n zijner assistenten
hein telefonisch meedeelde, «lat hij cn zijn
helper oj» hun ob*ervatiej>«*t goed e n
geruisch konden hooren, «hit duidtifyk
lK)ven kwam. Het geluul hieid «mgeveer
10 minuten aan. steeg tot een maximum
en verminderde daarna langzaam In gelijk
tempo met «le intensiteit van het lichtver
schijnsel. Hij beschrijft het geruisch alt
gehjikend «>p het eig«*naardigc zacht knel-
terende geluid van brandend hooi en njs-
hnht tiet W;r* nAibotelijk eniiigartet gr-
iublshron aau te geven. Van andere tijden
kreeg prof. Stóniver bevestiging van «Rt
bericht.
Zeer beslist* waarneming.
De vraag, waar dit geluid vnmlaan komt,
is moeilijk te beantwoorden. Zeker kan het
niet direct van het Noorderlicht komen.
Dit vindt op zoo groote hoogte j»laat». dat
«laar prnctiach ge«*n geluid meer kan l>e*
staan wegen» den hoogen graad van lucht»
verdunning. Bovenvermelde geruischwaar-
neming geschiedde toen de on«lerste grens
van liet Noorderlicht zich in elk geval bo
ven 95 km hoogte bevond. De waarneming
is echter té be*!ist om nog twijfel toe te
kunnen laten. Vermoedelijk heeft ni^n
hier te «loei» met een effect jn de lagere
ntniosferlache lagen, n.1. een geruisch «lat
verwekt wordt «Ioor ontladingen op geringe
hoogte. Deze electrische ontladtnjren kun
nen heel goed veroorzaakt worden door da
enorme hoeveelheden electriwiie deeltje*
welke de zon on» in tijden van groote acti
viteit toezendt.
Ik ben z«V» benieuwd, riep zij naief. en
ik zal erg eerlijk zijn in mijn oordeel, hoor!
Maar zij keek Farnell daarbij wel wat
heel lief aan...
Renson haalde een stukje papier uit ztjn
zal en schreef met zijn vulpotlood haastig
«en paar zinnen op liet pajner. Binnen twee
minuten was hij klaar FarneH ha«l toen
juist tweemaal «foor zijn golvend# lokken
gestreken en zijn sierlijke, zilveren vulpen
losgeschroefd. Langzaam en el«*garit gleed
zijn pen over de blocnote. Juist voor üji
wn» hij klaar.
Met inspanning verbehhkni de gasten
Laura'» uitspraak. Zijzelf Im*«I een kleur
van opwinding toen zij Farnell'» papiertja
nam en las wat er op Mond. Met een stra
lende hlik keek zij Farnell aan en sprak:
Maar dal ia prachtig, werkelijk
prachtig Alexander! Dauw* en heoren. lui»*
tert U een»... en zij los het jredicht voor.
Ik moet bekennen het wa* een goed ge
dicht. ongetwijfeld had hij het reed* lang
te voren gemaakt. Renson stond rustig zijn
tsmrt af te wachten co nadat mr. Farnell
genoeg geprezen was, nam lomra Witheman
liet amlere jMipiertje, Haar oogen vlogen
over «ie regels, toen keek zij Renson aan en
rieji, juichte bijna:
Dal is bet mooiste! Ah, Renson, wat ia
dat mooi!
Voorlezen, voorlezen, eiachte hel gezel
schap. Mnar Laura weigerde Dat
kan ik niet voorlezen, «laar is het veel te
mooi voor, zei ze. En zoo bleef lief. Maar
van dat oogenblik bestond voor loiura nog
slecht* Reson. Ik* anne Farnell was geheel
op de tweede plaats gedrongen.
Toen ik eenige uren lamr roet R«»»on in
een taxi naar hui* zat (wij wonen in de
zelfde wijk) vroeg ik Item, waarom Iuiura
zijn madrigaal veel mooier had gevonden
dan dat van Farnell.
Ja m'n waarde, zei Reson. en behaga-
luk leunde hij achterever in de kussen* van
«le laxi, jou kan ik hrt wel zeggrn. tij kent
Ijnini ai zoo lang. Op mijn papier nmnd
liet volgende:
Verzoeke uit te betalen aan mr». W-
tltemsn of order «l« «onna van duizend
poud sterling. Reson.
i