donder olie geen oorlog
GESCHUTVUUR
dringt door
tot Hongkong
Vaar dekken de
jroole mogendheden
liun behoeften?
^«ngclands positie
oppermachtig
X
t
Einde der
Chineesche
piraterij
Hongkong
Bijzondere geboorte
in „Artis"
Jaterdag 26 Augustus 1939
Derde blad
Bommen
werper
verbruikt
een ton
benzine per
wnf de okoote
v>bndhedbk hun be-
venmnif£Jfr
ron Bijzondere correspondentie.)
is
?k m 0Uei <j»tr gaat liet om in een mo*
oorlof! De propeller» üer
HrdJ de schroeven der
«lag-ciiepcn worden door olie in be-
Wf ging gebracht. Duikbooten worden
kkel|t gestookt roet olie. Tanks, gemotori-
aeerds artillerie, transportwagens en
mar tt veldkeukens worden aangedreven
vann" door olia. Elk modern schip der oor-
£?**--• heelt olicmotoren. Er
-ff |»H ii;n meer bunkerplaatsen voor olie
J jdan toot kolen in de wereld.
.sland L ongetwijfeld Groot-Brittanje, dat
niet Nederland de overgroote meer
de; bronnen buiten de Vereenigde
dacht BTen de Sovjet-Unie controleert. Deze
n In den Oriënt, Venezuela, Cana-
andsch Indie, Iran, Britsch-Indie,
imta en Britsch-Borneo.
lale olieverbruik van Engeland,
in vredestijd, bedraagt meer dan 12
ton. En leze consumptie stijgt nog
veer 500.000 ton per jaar, Engeland
ter geen moeilijkheden, zich deze
hoeveelheden te verschaffen, hoe-
ils 8 procent daarvan in het eigen
oducoerd wordt. De rest komt
lijk uit «Ie Vereenigde Staten, Ne-
ilndië, Venezuela en Iran.
,s is ijP
f
inde
N <roo» Duitichland verbruikt 7.000.000 ton
Mtfper ]ur in vredestijd. Ongeveer een
niet lijp d.'dnn deze hoeveelheid produceert
nar iin ei» n lami. Ondanks het feit, dat het
_Besrlukkiag gekregen heeft over de Oos-
t, Wks hc bronnen en hel in het bezit is
k uilrtekada methodes om synthetische
•'te malen,it het er niet in geslaagd zich
gel onafhankelijk van het buitenland te
Alles en alles hij elkaar produceert
I het n olie per jaar, met inbegrip
fgesl4»>»lhetiiciie petroleum, benzol en mo*
'iwt. Dt rest krijgt het uit de Ver.
N«4 hul ie en Itoemenlö.
beteeknis van de Roemeensche bron-
ig niet overschat worden. De produc-
dat land is lang zoo groot niet, als
over het algemeen aanneemt. De
productie bedraagt ongeveer 6.000.000
o olie per jaar en deze hoeveelheid
met voldoende om de Dultschc he
in tijd van oorlog te kunnen dekken,
dan, dat de Duitschers er werkelijk
slagen de controle over de Roe-
bronnen te verkrijgen. Zij hebben
rn wereldoorlog getracht, maar
tektnd hebben do Rritten toen de
5ïfcklluc** bronnen voor langen tijd on-
ïiKMar «maakt, zoodat Duitschland niet
ropa ft. M *r zocht,
ullenr' dat de Duitschers, nu zij zoo
utvsar. ,11 l*h*kkingen met Rusland gore-
ïeerïr 1 "H-°P leveranties uit de Sovjet
ii.stedKjf rfkeilro- Rusland is na de Vereenigde
f i ritste olieproducent van de
ordeajP e °0WWgst der Russische bron-
roet mliegdp van die van Fasjalin, be-
■t"iet jolakr dan 30000.000 ton per
l'aartegcwncr staat echter, dat de
»,p'ioeftt' vooral ten gevolge van
naast vlgeheele motoriseering van
nabouw, zr?r groot is. zoodat er In
*'e jarta slechts weinig olie voor
bè h 0ver^p'i Anderzijds bezit het
r,,k no* ve!e onontgon-
in urn f wellicht in tijd van oor-
!'"xtttie genomen kunnen worden.
Daitschlands positie.
lest,
rhteri
heen
n ibr
g W;
ootflfl
*4
vnd
lift*
.troo*
,lhU*
""■i
InW
kern»
voor
.krf
cM«land verkeert ln eei
kW positie.
Iir' den ook duidelijk, dat Rn-
dsnd ten aanzien van de olievoor-
in geval van oorlog er beter
dan Duitschland. Want
1 alle gevallen moet de olie
1 weneesche gebieden komen en
j* Meed» heheerscht Engeland»
voornaamste wereldzeeén.
n '•«wéleg kunnen de Engel
'n van de route om de Kaap ge-
r »k maken, wanneer de Middel
dvrhe 2>e gevaarlijk zou blij
de Engelsche olie voorzien
I «n de laatste plaat# dank zij het werk
van wijlen dr. Deterding. uitstekend geor
ganiseerd. Zoo is het mogelijk, dat de ben-
zine. welke men in Londen koopt, niet
meer dan vier weken te voren uit den
bron van een olieveld in Louisiana spoot.
In dien tijd is het product getranspor
teerd door de zeven honderd mijlen
lange pipeline naar Galveston aan
de Golf van Mexico, geraffineerd, in
de tankboot geladen, in ongeveer
tien dagen over den oceaan ge
bracht, opgeslagen ln de groote tanks
aan de Theems, daarna overgeladen
in een tankwagen, om tenslotte via
een tankstation terecht te komen in
het reservoir van Mr. Jones' auto.
Door een pipeline van 130 kilo
meter.
Perzische olie, die door een 130 km. lange
pipeline, welke dwars door de. woestijn loopt,
naar Abadan aan de Perzische Golf gebracht
wordt, kan Engeland bereiken, geraffineerd
en gereed voor het gebruik, binnen vijf we
ken nadat zij de aarde verlaten heeft. Te
Abadan is een raffinaderij, die alleen meer
dan 11.000.000 ton olie per jaar produceert.
Deze raffinaderij alleen zou dus de Engel
sche behoefteen vredestijd kunnen dekken.
Twee andere belangrijke raffinaderijen zijn
die op Curacao en Aruba, in Nederlandsch-
West Indie, die hoofdzakelijk de Yene/ulaan-
sche olie zuiveren. De een heeft een dnge-
iijksche productie van 20,000 ton. de ander
van meer dan 25.000 ton. Deze drie groote
raffinaderijen produceemi twee maal meer
olie dan Groot-Brittanje in tijd van vrede
noodig heeft. En zoo noodig ook nog uit an
dere landen kan Engeland olie betrekken.
Nederlandsch—Indie, met een jaarlijksche
productie van bijna 8 mi!L ton, Irak. met 'n
productie van 4.300.000 ton. Columhia. met
ecu productie van meer dan 3.000.000 ton,
Trinid&d en Peru, met een productie van te
zamen 5.000.000 ton. En daarbij mag men de
Vereenigde Staten niet vergeten, verreweg de
grootste producenten van de wereld. Niet
minder dan 170.000.000 ton olie werd in het
jaar 1938 in de U.S.A. geproduceerd.
Hoeveel olie gebruikt een bom
menwerper.
4
Om nu ten slotte nog aan te toouen van
hoeveel belang olie in een oorlog Is, willen
wij het olieverbruik van een bommenwerper
aangeven. Een groote machine heeft onge
veer 4 liter benzine noodig om een mijl te
vliegen. Voor een tocht van 300 mijlen heeft
een bommenwerper dus een ton olie noodig.
Neemt men aan, dat in een oorlog 1000 toe
stellen een tocht van 300 mijl moeten ma
ken, dan is daartoe alleen dus reeds 1 mil-
lioen ton benzine noodig. Men kan dus ge
rust aannemen, dat een groote mogendheid
om oorlog te kunnen voeren, ccnige milüoe-
non tonnen olie per dag Ier beschikking
moet hebben.
menschen hadden Shanghai, die emigranten
stad, tot bestemming. Te Shanghai wordt
iedereen toegelaten en deze stad biedt du*
een goede gelegenheid voor de Nrderiamferii-
Indische overheid om ongewrnschta. elemen
ten te spuien. De Arabieren en Albaniër*
droegen hun lot met Oostersche gelatenheid,
maar de Dultscher was heftig verontwaar
digd En toch, hij had meer reden tot dank
baarheid gehad. l)e NederlandschliH
overheid had voor hein vrijen overtocht der
de klasse betaald, maar aan loont kreeg hij
voorrechten als een tweede klasse passagier,
wat een vriendelijkheid was der scheepvaart-
maatschappij.. Bovendien had de Neder-
Inndsch—Indischs overheid dien meneer nog
een zakgsldje meegegeven, zoodat hij aan
loord nog sigaretten kon rooken.
Ned. Indischs regcering „onmen
schelljk."
Ik meen me te herinneren, dat in Duitsch
land Joden, daar geboren Joden, zijn uitge
wezen onder vee) minder guustise omstan
digheden. En toch durfde deze Duitscher te
spreken van de „onmensrlielijkheid" der Ne
derlandsch—Indische overheid.
ln Hongkong.
Mot een veertienmijlsvnart Is het
van Manilla tot Hongkong drie
dagen toornen. Te Hongkong had
ik verwacht iets van een oorlogv
stemming t« zullen vinden, maar
er was bijna n et», dat nnn den in
China woedenden oorlog herinner
de. Deze stad met thans, met haar
talrijke vluchtelingen die er een
onderkomen vonden, bijna een mil-
lioon inwoners, is vol leven en be
weging.
Op de kaden en in de winkelstraten
ontmoeten er de meest moderne automo
bielen niet alleen „rickshaws", deze kleine,
door een Chinees getrokken rijtuigjes, maar
zelfs nog rniddeleeuwsche draagstoelen. Het
zeer drukke verkeer wordt er geregeld door
poiitiemannen, die voor een deel uit
Britsch Indiê afkomstig zijn. Hongkong i»
een Engelsche kroon kolonie en als men
pas uit Manilla komt, valt zeer sterk op
het verschil tusschen de Engelsche en de
Amerikaansche methode, voor welke laat
ste ik niet den minsten eerbied kan hei»
l>en. De Ancrikanen zijn inzake koloniaal
bestuur goedwillende „dilettanten", de
Engelschen zijn „meesters
Hongkong bestaat uit een gedeeltelijk
Europeesche zakenwijk, de Chineestht stad
en, tegen heuvelen opgebouwd, een „woon
wijk", waar de meeste Europeanen en en
kele rijke Chineezen verblijf houden.
Twee dagen vertoefde ik te Hongkong
en Ik ontmoette er nog een ouden Neder-
landschen vriend, dien ik reeds uit Britsch-
Indie kende en met wie» ik. in gezelschap
van enige anderen, een heelon avond ver
praat heb.
Te Hongkong, waar men soms door
ver geschutvuur aan den thans in
China woedenden oorlog herinnerd
wordt, maakt men zich ovar dien
oorlog niet trtjzonder ongerust
Herinoeriog
aan den strijd
in het
Verre Oosten
Gezicht
op
Shanghai, Augustua.
Met hetzelfde Nederlandsche schip, dat
me ongeveer vijf maanden geleden van Java
naar Manilla bracht, de „Tjinegara" heb ik
de reis gemankt van Manilla naar China,
naar de woelige, kleurige stad Shanghai en
aan boord werd ik door enkele der officie
ren. door den hofmeester en de bedienden
als een oude kennis begroet en behandeld.
De tweede en derde klasse waren weder
vol met Chineezen op weg naar China Te
Hongkong gingen er oenigen aan land.
maar er kwamen drie maal zooveel Chinee
zen mét beatemrning naar Shanghai hij.
Men zou zich kunnen verbazen over dit
groote aantal Qiineesche passagiers, maar
toch is het gemakkelijk verklaarbaar. 1<
Nederlandsch Indie wonen meer dan een
millioen Chineezen. die voor een groot ge
deeite nog verwanten en andere Intrekkin
gen hebben in China: op de Philipptjnen
wonen eveneen» vele Chineezen. maar daar
hebben de Chineezen zich sterk nwt de be
volking vermengd, zoodat vele Phllippi-
no's Chineeach bloed en Cliinecsche verwan
ten hebben. Vandaar het drukke personen
verkeer tusscheu de verschillende dcelcn
van Azie,
Chineezen zenuwachtig.
BIJ het vertrek van Manilla heer»rhte on
der een deel der Chlnee-cha passagi"r> een
zekere zenuwachtigheid. Men ging immer*
naar een „oorlogsland" en dan. het than»
ile tijd der typhonen, die over de or»*!el»jke
wateren zwerven. Toen we de haven van
Manilla verlieten, hing daar liet typhonen-
waarschuwingsteekon uil. En schip als de
I .Tjinegara' laat zich daardoor echter niet
van uitvaren afhouden, ln dezen tijd van
het Jaar zwerven over den Grooten Stillen
Oceaan telkens typhonen, soms meerdere
tegelijk. De eene typhoon is nog niet in
noordelijke richting „varloopen" of dichter
bij den evenaar ontstaat weder een nieuwe.
Niet vaat te zien..,.
Het oorlogsland China. Ik had verwacht
er in de voornaamst# haven* en aan de
kust iet* te zien v. machtsontwikkeling van
Japan. Frankrijk, Engeland en de Vereenig
de Staten, die er sterke eskHder» hebben,
maar behalve in de haven van Shanghai
heb ik nleta anders gezien dan kleine oor
logsschepen. liet groote materiaal wordt
zooveel mogelijk achteraf gehouden op een
veilige plaat», waar het gemakkelijk be
schermd kan worden tegen onverwachte aan
vallen niet voorafgegaan door een oorlog»
verklaring.
Dc les van den Russisch—Japanschen oor
log. nu ongeveer vijf en dertig jaar geleden,
is nog niet vergeten. Toen jti-gen de Japan
nors in vollen vrede en zonder oorlogsver
klaring over tot een onverwachten torpedo
aanval op de Russische oorlogsvloot in het
Verre Oosten, die daardoor zoo goed als ver
nietigd werd.
Emigranten aan boord.
Aan boord van de „Tjinegara" bevonden
zich, behalve de gewone pa**iwier». nog een
aantal menschen. die waren uitgewezen uit
Nederlandsch—Indie. eén Duitscher en ver
«Ier ruim een dozijn Arabieren en een f«
milie zonder bekende nationaliteit, maar
oorspronkelijk afkomstig uit Albanië. Deza
Het Chineesche gebied om Hongkong Is
geheel door de Japanners beiet en Juist
toen ik er vertoefde, waren gedurende een
week, In verbond met krijgsverrichtingen,
dc verbindingen met Canton verbroken. De
verbinding met Macao bestaat nog. maar ia
moeilijker geworden Macao is de kleine ko
lonie. die de Portugeezen hier nog bezitten
en Macao i* een soort ontspanningtpIaaU
voor de bewoners van Hongkong
Waar het gold ovar da groana
taf al rolt.
Te Macao zijn vermaken toegelaten, die
te Hongkong, onder Eng»lach bestuur, ver-
luiden zi|n en o.a. vindt ma) er speelhuizen,
waar tot morgen* in de vroegte het geld
over het groene laken rolt. Marao is e«-.i
«ioort „Momte Carlo van het Verre Oosten'.
iedtirende de weinige dagen, dal ik te
Hongkong vertoefde, had ik geen gelegen
heid deze merkwaardige Porlugeesche kolo
nie te bezoken. Voor mij was liet van tueer
waarde deze weinige dagen te spreken met
menschen, die de toestanden hier en in Chi
na goed kennen en hun oordeel te verne
men. DtMirhij viel het me op, dat dit ooi
deel in enkele Opzichten nogal verschilt van
de meeningen, die algemeen in Europa
gangbaar zijn. Zoo hoorde ik door een neu
trale, dn* Onna van jaren kent. de roee-
ning verkondigen, dat de Japanner» in
Onna ook wel iet* goed* hebben verricht.
Zij hebben namelijk vrijwel een einde ge
maakt aan het optreden van Chineesche
zeeroover*. Ook de En ge lachen hebben ge
tracht aan de zeeroovenj den kop in te
drukken, maar de Engelschen zijn daar
niet in geslaagd. Zij gingen namelijk.
grif* mijn zegsman, «e werk naar Europee
«J*e methoden en trachtten werkelijk sclm
digen. wien turn hun *rhuld liewijron kon
te straffen. Vermoedde men. 4«t «W- brw«.
ners van ecu Quneeacli kustdorp zicli acitul
dig hadden gemaakt aan zeeroovenj, don
trokken dc Engelechen erop uit, maar kwa
men ze in het verdachte dorp» dan trof men
ilnar alleen eerzame \isv-lters aan, die nlela
w .*?«n van zeeroovenj en da Engelse hen
stonden machteloos-
Aziatische manleren.
De Japanners gingen op Aziatische metho
den te werk. Ban verdacht dorp werd ge-
-iraft en zwaar gestraft, some gebombar
deerd. waarbij ile goeden met de kwaden
moasten lijden. Chineesche vioarheravaartuh
gen. «he zich hullen de territoriale wateren
tiegeven worden door de Jaiwuiners me*do-
genloaa in den grond geboord. Het is naar
Kuropcex lm opvattingen onmenachelijk,
maar... aan de r««erooveriJ U zoo goed ais
de kop ingedrukt.
Het is volgens dezelfde methode, dat men
In Turkije en Pertll de roovers der grootm
karavaanwegen heeft bestreden. Ook hier
hebben vele onschuldige» moeten lijden,
maar het resultaat is, dat berooving van
kamvancn en zoo goed al* niet meer voot^
komt
Kuropeesclie metlioden en Aziatiacha ma-
thoden.
j. k. brederode.
Zeldzame struisvogel
bet levenslicht.
«bouwt
De jonge condor, den 2j»ten Juni Jl. in
..Artis' geboren, ontwikkelt zich voorspoe
dig.
Thans valt echter uit ..Artis" een geboor
te te vermelden, die misschien nog meer
uitzonderlijk genoemd nmg worden, den de
geboorte van dan jongen condor.
Dinsdag j|„ *»2 dezer, kroop nl. een jonge
casuari» *oort *tnii*vogel uil een ei. dat
door zijn vader ongeveer 53 dagen bebroed
was.
Voor zoover bekend, werd tot nu toe nog
slecht* eenmaal en wel ook in „Artis" een
casuaris in gevangenschap geboren, die op
groeide tot hi| geheel volwassen was. Deze
gelxxirte vond plaats in 1989, op den 20sten
Juli van dat jaar. De toen geboren caouarii
leefde 8 jaar in Artis" en *tierf tengevolge
van een verwonding, die hij bij een vecht
partij met ecu soortgenoot had opgeloopen.
Da radar broedt.
Op het oogenhlik broedt de vader nog
door op een tweede ei, dat zes dagen later
gelegd werd dan het ei. waaruit Dinsdag
jl. het hierboven bedoeld» jong te voor-
*chijn kwam. Als alles mat dit twreede el
in orde Is, zou daaruit omstreeks heden
nog een ra*uaria-kuïken te voorschijn kun
nen komen.
Zooal* hierboven reed» werd opgemerkt,
is het uitsluitend het casuansmannctje. dal
de eieren uitbroedt, en na het uitkomen der
jongen deze verzorgt. Het wijfje legt alleen
maar haar eieren cn kijkt verder noch naar
manlief, noch naar haar kroost om.
Voor zoover bekend wertl, behalve in ,»Ar*
tis" slechts eenmaal en wel in den tuin ta
Londen in de tweede helft van de vorige
eeuw een rnsuari» geboren. Dit casuariv
kuiken stierf echter zeer kort na het uit
komen uit het ei.
Hofmeester bestolen
uit scheepshal
Toen gistermiddag een hofmeester aan
boord van de „Johan van Oldenharnevelf*
zich in zijn hut verkleedde om aan land ta
gaan. bemerkte hij dat zijn portefeuille,
waarin drie honderd gulden en enkele pa
pieren waren geborgen, uit zijn binnenzak
was verdwenen.
Dit moet zijn gebeurd ln den korten tijd,
dat hij even de hul, wetke hij tnet vier an
dere opvarenden deelt, had veriaten. Daar
allen reeds aan land waren gegaan toen da
aangifte bij de politie geschiedde, levert het
onderzoek in dit geval ecnige moeilijkheden
op.
Door balen copra getroffen
Terrsinehef gedood.
In den vorigen nacht om drie uur is op het
terrein van «ie firma W. H. MueJIer en Co.
aan de Merwehaven te Rotterdam bij het los
sen van balen copra uit het Duiturhe stoom
schip „Gneisenaueen hijsch uit elkaar ge
vallen.
De 55-jarige terreinchef, A. van Koutrik,
gewoond hebbende Mathena—rilljk, werd
door een van de vallende halen getroffen en
/'hi zwaar verminkt, dat de dood onmiddel
lijk intrad.
De ketelontploffing
te Hoogkerk
Een der slachtoffert orerUden.
De arbeider H Boerma. uit Hoogkerk, dia
Dinsdagmorgen bij een ketelontploffing ta
Hoogkerk door kokende asfalt getroffen
werd, is gistermorgen in het DUconeoaen
Ziekenhui» te Groningen aan de bekomen
verwondingen overleden De toestand van
liet anders slachtoffer A. Bal ia uit Hoog
kerk U redelijk wel.
NEDERLANDSCHB TOURISTEN IN het
BUITENLAND TERUGGEROEPEN.
De persdienst van de Nederlandsche Rei»-
ereemgtng meldt ons, dat deze vereeniging
sloten heeft, alla in het buitenland ver-
ven de rei*groer«en telegrafbch ten* te
nepen. Voorts tullen dc reisgroepen, die
•edurrmle dit weekeinde ronden vertrekken
Ie reis uiet aanvaarden. Rtj deze maatrege
len zijn ongeveer 2000 personen betrokken.
