4deursHupmobil6 HEROPENING Haardkachels GOTENHAFEN, Amerika's neutraliteit], C. «EZELMAN Jzn. een net MEISJE Stoffen en Manufacturen Schoonen en Opslaan van Tarwe, Gerst, Haver en Rogge. ZATERDAG 30 SEPTEMBER, N.M. 4 UUR van onze geheel verbouwde en gemoderniseerde Winkelzaak in S. JONGKIND Nieuwstraat 8. Telef. 45. HIPPOLYTUSHOEF. Nog steeds concurreerend de meest bekende merken als: Olga Salamander Thekla Ibis Prinses Solon Carola Baldur - J. DE LEEUW. - Duitschlands nieuwste Oostzeehaven Zeer voordeeüg te koop: geheel nagezien en voorzien van nieuwe banden en accu. Proefrit gaarne toegestaan. Door vrouwen beroofd Wat steekt er achter WICPINOCRWAARD. TeL »4. beveelt zich beleefd aan voor het Gevraagd: voor dag of dag en nacht, zclf- atandig kunnende wasschen, bil J. VONK. Julianadorp. loopuitpark ia—15. Wij noodig<-n U uit een klikje te komen nemen en hopen onze Cliënten zoo cou lant mogelijk te kunnen blijven bedienen zooal» U al sinds ruim 25 jaar van ons ge wend zijl. Aanbevelend. DOET ALSNOG UW VOORDEEL. Beleefd aanbevelend. MOLENVAART 7t. ANNA PAULOWNA.TELEF. Hl Brieven onder no. 4<& Bur. van dit blad. VAN ARMOEDIG VISSCHERSDORP TOT MODERN GEOUTILLEERD HAVEN COMPLEX. EEN MACHTIG WAPEN IN DUITSCH LANDS HANDEN. (Bijzondcra correspondentie). DANTZIG, Sept IK». Dultachland Is door de overgave van Gdynla of Gdlngon de grootste en tevens modernst geoutilleerde haven van de gansche Ooatzee rij ker geworden. Hoewel Dantzlg van het Itijk werd gescheiden, om Po len ala „vrije en onbelemmerde toe gang lot de Oostzee" te dienen, werden van Poolse!»® zijde dadelijk grootscheepsche plannen uitgewerkt tot het stichten van een moderne haven In da onmiddellijke nabij heid. Hiertoe werd Gdlngon uitver koren. te dien tijde een klein, on beduidend vlaacheradorpje op 14 K M. afatand. In den loop der jaren zijn deze plannen. Inderdaad ook voor het grootste deel verwezenlijkt Aanvankelijk scheen Polen niet veel haast ta maken met den aanleg van da nisuwe haven: doch In 19M zetta men eensklaps ln aen Amerlkaanach aandoend tempo door. Dit hing samen met de gevolgen van da mijnstaking In F.neeland. waardoor In de Scandinavische en Balkanstaten. en ook Hdere. een tekort aan kolen ontstond, waar In Polen zijn bast deed ta voorzien door den aanvoer van kolen uit Poolsch Opper- Sileztë. Aanvankelijk gingen deze kolen over Dantzlg. later over Gdynla. SNEL GROEIDE DE HAVENPLAATS. Hoe snel deze havenplaats groeide, blijkt wel hlenjit. dat ai) In HÖfl c.a. WW» inwo nen» talde. in 1938 tvenwel 100 0(10. !»a ha venwerken konden weldra bogen «P nieuwste laad- en loalnrichtingen. De koe ten van aanleg, onder leiding van Dtcn- ach* en Fransche waterbouwkundigen. *a ren enorm. Zij werden geheel uit de staat* kas boetreden, zij het dan dat dientangevol ga verschillende andere regeeringsprojecten die niet minder nuttig en noodrakeluk wa ren. niet of slechts ten deel werden uitga voord Ook de aanleg san «len spoorweg Gdvnia~Re rent—Bromberg—Hohensalza— Zdunska Wola-Kattoarlt*. dus de recht ftreek«rhe verbinding mei de kotendlslric- ten. kostte schatten; hiervoor werd een lee ning gesloten met Schneider-Creusot. Dat de havenaanleg van Gdvnia zulke groote somm*n verslond, is voor een groot deel te wijten aan het telt. dat da grond bulten gewoon slap Is, waardoor de fundeerinren ongemeen zwaar moesten worden gemaakt, wild# men kadaverzakkingen, enz-, voorko men. DE BELANGRIJKSTE. MODERNSTE HAVEN IN DE OOSTZEE. Men kan zich aeg voorstelling maken van de omvang der haven, voor zoover zij op 't oogenblik gereed «n in gebruik is. wanneer inen weet dat zij een oppervlakte beslaat van bijna 000 H A.: hiervan neemt het wa teroppervlak in de havens dus zonder de reodc 22i H A. in. Kr zijn drie kaden, die als landtongen vooruitsteken en drie bin nenwaarts gebouwde havenbekkena* De ka- don werden in hoofdzaak get>e/.lgd voor het laden en lossen van kolen. erts. kunstmest en ander gestort goed. dat geen hooge waarde vertegenwoordigt De havens dien den voor het stnkgoederenverkeer. opslag van hout enz. Door in teo uitgebouwde pieren wordt te sterke golfslag in de haven voorkomen. Aan verznnding stnnt deze laat ste niet bloot, daar tij hiertegen wordt be schut door het schiereiland Hein. Daaren boven kan zij, wat op deze hoogten van zeer groot belang is. vrijwel Ijsvrij worden genoemd. De diepte Is zeer voldoende, na melijk gcniiddcid 10 meter langs de kaden, in de buitenhaven zelfs tot 12 meter. Niet alleen schepen van 3000 tot 5000 register tons kunnen Gdynla aanloopen (intussche-z is de naam van de haven, naar men weet. veranderd in Gofcnhafcn). doch ook groo- tcre zeeschepen T er vergelijking dienc, dut •te gemiddelde diepte in de havens van Stettin, Dantzlg en Koningsbergen over het algemeen niet meer bedraagt dan f> k 8 meter, hetgeen overigens voldoende is voor de schepen, die de Oostzee bevaren. REEDS THANS VEEL WERK VOOR OOTENKArEN. Er is ruimschoots voor opslagruimte ge zorgd. in modern ingerichte loodsen en pakhuizen. Deze zijn 57 in getal en be schikken over bijna 250.000 vierkante meter vloerruimte De graansilo kan 10.000 ton bevatten, de petroleumtanks 21.000 II.L, «Ie melassetauks 15500 ton. Men vindt er spe cialo oiudagi uinite voor fruit, zuidvruchten, ten tabak, katoen en wol. evenals koel huizen voor vlacsch en visch. Men treft ei een groot aantal kranen aan. alsmede drij vende kranen, kolentippen enz. Het station en het spoorwegemplacement getuigen van ruime opvattingen en van de verwachting. Toen de DulUchers Gdlngen binnenrukten. dat het verkeer zich In de toekomst nog sterk zal uitbreiden. Dc werf is van weinig iKMeekenis. De verbinding met het achter land ia uitsluitend aangewezen op den spoorweg, waarvan hierboven reeds sprake vvaa. Het scheepvaart v erkeer v ia de Poolscho binnenwateren, over den Weichiel, Ranzig- haven en «Ie. Dnntzigcr Bocht, bestond wel, doch speelde geen rol van bcteckenis. GOTENHArEN SPEELT EEN ROL VOOR DUITSCHLANDS VOEDSEL VOORZIENING. De geheele politiek van de Poolsche macht hebbers was er op gericht, de verscheping van waardevolle goederen over Gdynla te leiden, terwijl men Dantzig de verwerking van het minder kostbare massagoed, als kolen, erts, hout, e.d. overliet. Hierin zal thans in zooverre wijziging komen, dat Dultachland natuurlijk Dantzig zooveel mo gelijk zal bevoordeel en. Aan don anderen kant zal Gotenbafen goede diensten kunnen bewijzen, b.v. voor den uitvoer van Oost- Si lezische kolen naar de BalUsche en Scan dinavische landen die vermoedelijk niet ge noeg uit Engeland zullen kunnen krijgen. In ruid daarvoor verwacht Duitschland dan Zweodsch erts, Finsch hout. Estlandsche olie, L e 11 a n d s c h e boter en andere artikelen, waarman het behoefte heeft. Zoo zal Gotenhnfen reeds onmiddellijk een groo- te rol spelen. Een duur uitja. Dinsdagavond heeft een vreemdeling in Amsterdam kennis gemaakt met twee vrou won. «en 2S jarige en een 23-jarige uit de Marnixslraat, met wie hij Is uitgegaan. La ter is de man mee naar de woning gegaan en toen hij des nachts weer op straat stond, was hij zijn credielbrief en 15 pond sterling kwijt Hij deed aangifte bij de politie, flie bij een huiszoeking den credielbrief terug vond. De vrouwen werden op liet bureau Leidscbeplcio ingesloten. Werkelijke vredesgezindheid of oorlogswinstzucht} In gaan land ter wereld la ar haast van dan beglnna al aan zoo fel en vernietigend «var het Naxi regiem geschreven els ln Amerika. Toch, al zal da noutralltaltswat naar alla waarschijnlijkheid wal volgens Rooecvslt's wensch gewijzigd wor den, leeft de overtuiging, dat Ame rika nooit moor oigen soldaten op vroomden bodem behoort te laten vechten ar zéér, zéér stsrk. Senator Borah heeft nog voor het uitbre ken van den oorlog verklaard, dat er geen twijfel over kon bestaan, wie de aanvaller zou zijn. Democratie is bijna heilig voor den Amerikaan. Wat dan, indien er van ideologische neutraliteit dus vrijwel geen sprake is. ligt er achter de sterke overtui ging, dat Amerika politiek buiten het con flict moet blijven? Is het alleen de wensch, om. zelf buiten schot blijvend. Engeland en Frankrijk de kastanjes uit het vuur te la ten halen en inmiddels nog groote oorlogs winsten in de wacht te kunnen sleepen? De groep, «He In Amerika voor strikte neutrali teit pleit, bevat, aldus de N. R. CrL. te vee! idealisten, te veel van Amerika's beste lei ders en nobelste geesten, om een dergelijke verklaring aanvaardbaar te doen zijn. Tot begrip van Amerika* houding inzake neu traliteit moet men echter teruggaan tot den eersten wereldoorlog en de gevolgen van dien voor de Ver. Staten. Ontgoocheling. Voor zeer velen uit het volk was het en thousiaste idealisme, waarmee men Wil ton'a „War for Democracy" (oorlog voor de democratie) en „War to end War" (oor log om den oorlog te doen beëindigen) was ingegaan, echt geweest. Na Versailles en na de ineenstorting van Wilton't gezondheid, trachtte Amerika zoo snel mogelijk de ge heel e oorlogsepisode te vergeten. De voor loopig ook vrij rustige wereldsituatie waar in de democratie inderdaad de gevestigde staatsvorm scheen te zijn, droeg bij tot 't gevoel van veiligheid. Dit alles veranderde volslagen enkele fa- ren na 1030. De democratie ln Duitschland bleek plotseling weggevaagd, oorlogsgeva ren in het Oosten, zoowel als in het Wes ten. toonden het fiasco aan verkregen met de „War to end War". Bovendien had de geweldige crisis met haar nasleep van groote werkloosheid, het Amerikaansche vertrouwen In den bestaanden maatschap- wij-vorm ernsflg geschokt. Amerika lag wijd open voor het uit Europa overge waaide pacifisme. Onder deze omstandig heden kwam in 1034 het Senaat's onder zoek naar de munitiefahrirage en de eco nomische achtergrond van Amerika's toe treden tot de Alliance tot stand. De Com missie van Onderzoek .waarvan Senator Vandenherg deel uitmaakte, stond onder voorzitterschap van Senator Nve, belden thans leiders van hef isolatiehlok. De uit komsten en ondervragingen vormden ge turende „front page news". De munitiefahrirage bleek in Amerika nog op vóór-oorlogschen en uiterst bedenkelij ken voet geschoeid. Niet alleen overdadige winsten, maar ook tegenwerking van ont wapeningsconferenties en door het departe ment van huitenlandsche raken onderno men vredespogingen, werden aan het licht gebracht Ds Invloed van Wsllstreat. Terwijl de zeer machtige organisatie van oud strijders met veel nadruk eischte dat oorlogswinsten voor eens en altijd onmoge lijk zouden worden gemaakt, \erdicpte de commi»sie zich steeds verder in de motie ven die Amerika tof deelneming aan den oorlog hadden gebracht. Hoewel men geen onrechtmatige daden kon aanfoonen. werd er toch een scherp llchl geworpen op de geste van e<m»ge groot#, banken en vooral van het Huis J p. Morgan en Cn. „Wall «treet". de verzamelnaam voor alles wal Big Business" is. allerminst populair in deze jaren van economische misëre bleek een grooten invloed op de regcering van Wilson uitgeoefend te hehh«m en voor een groot deel aaneprakelijk te zijn geweest voor Amerika's deelneming aan den we reldoorlog Het gevoel misleid, bedrogen te zijn. deed tal van Amerikanen de oorlogsepisodes met afkeer beschouwen. Ds crisis. Inmiddels was de economische toestand er aanleiding toe geworden om allerwegen naar de oorzaken van de heersrlwnde ont- -erfderine te roeken. Onder de door New Deal sterk verhoogde sociale belangstelling «onl aandacht geschonken aan miserabele toestanden die al jaren bestaan hadden maar gedurende de na-oorlogsche welvaart* jaren niet tot den gezichtskring van het groote publiek waren doorgedrongen. Het miinhouwnpparaat vooral in de vetkool-miinen bleek al voor IftS veel te groot te zijn geweest. F«en onderzoek naar •Ie redenen van deze oveniitbreiding bracht ook hier de ooriogsproductie aks oorzaak san den dag. Tal van mijnen, slecht ge houwri, roofbouw bedrijvend en zonder ««enige aandacht van zuinig gebruik van rtatmirliike rijkdommen geevploteerd. ble ken gedurende de oorlogsjaren in gebruik genomen. Rn de oortocsschulden! Finland aliesn betaalde! Amerika was mssgssle Met schrik herinnerde men zich hoe Ai rika door de oorlogskoorts meegesle was. toen dit van hoogerhand noodlg oordeeld werd. Vage en daardoor alarm, rende plannen, om dit alles in dien noodl te herhalen, werden door de Nye Commissu aan den dag gebracht. Het resultaat van dil alles was dat men in breedc kringen het Amerikaansche volk tot de concl kwam. dat Amerika zonder reden ten log was getrokken dat deze oorlog niet diend had am een eind te maken aan -lei oorlog, noch om de wereld veilig te stellei voor de democratie de Europeeschc toe stand bewees dit afdoende dat ten siotts binnenslands de oorlog tot uitbuiting verwoesting van menschelijke en natuurlij, ke hulpbronnen geleid had en onder het mom va verrijking groote occonomischo out wrichting had veroorzaakt. Bovendien be- stond er. vrijwel sinds Rooseveit aan de macht gekomen WQas. hij de conservatieve oppositie-groote angst voor de sterk toege nomen macht van de federale regcering. Vreet voor een dictatuur in de Ver. Staten. De vrees deze macht in oorlog tot een dictatuur te zien uitgroeien, maakte hen I zoo mogelijk nog huiviger voor vreemde in rit inging. Daar zij van het fascisme vaak weinig meer wilden begrijpen, dan dat het een sterke centrale regcering met zich me de brengt, kon men hen hooren vragen hoe Amerika de democratie kon verdedigen waar hun eigen President toch al bijna dictator was? Tegenover dezo onzinnige beschul diging, stond de aarzeling van groo te groepen binnen de New Deal zelf, die het gevoel hadden dat Amerika weinig kon uitrichten voor het bin nenslands bewezen had in staat te zijn de democratie te verwezenlij ken, voor dus de enorme Ameri kaansche problemen van gepote werkloosheid, van onbegrensde!» rijk dom en onbegrensde armoede, van geweldadigcn strijd van werknemers en werkgevers en last bul nol least het schrijnende ncgervraag- stuk, althans een eind weegs verder tot een oploösing gebracht waren. De neutraliteitswet. Onder deze omstandigheden kwam de ueutraliteitswet tot stand, die het, met ©eni ge wijzigingen tot nutoe uithield. Inderdaad Amerika stelde wettelijk vast dat het uit don oorlog van 1914 wilde blijven. Maar toch ook om dc vergissing, toen gemaakt, nooit te herhalen. Intu&schcn is gedurende de laatste jaren de anti-nnzi-steiiuning sterk toegenomen. Zóó sterk, dat Amerika op nieuw zal trachten dc wereld veilig te stel len voor dc democratie? Het volk, <lat snel vergeet, snel geëmotionncerd raakt, heeft het stijgende verontwaardiging de geschie denis \an het laatste jaar gevolgd: Mun- chen, de November pogrom, Praag. Polen. Maar juist onder het sociaal-voelend ver nut woordelijk deel der natie is do tegen stand tegen elke inmenging nog roer sterk. Zeker, er is een groep, die sinds Wilson de gedachte aan collectieve veiligheid met heeft opgegeven. De vele moeilijkheden en misverstanden der laatste jaren tusschea Engeland en Amerika, vooral omtrent de tegenover Japan te voeren politiek, de ge heele Franach Engelsche houding inzaka China, Abessinli, Spanje en Tsjechoslowa- kije. heeft hun getal niet vergroot. Veel setrker is de groep waartoe men mag aan nemen dat Rooseveit behoort, die meent, dat Amerika het nooit rustig zou kunnen toezien dat Engeland en Frankrijk versla gen werden. De enorme ontwikkeling van liet luchlwapen. de sterke handelsinvioed en propaganda in Zuid-Amerika heeft er to© bijgedragen deze groep te versterken. De krachten, die voor herziening van de wet werken, zien zich ironisrherw ijze, maar niet geheel onverwachts, gesteund door sommige van Roosevelt's bitterste tegenstanders on der de Captains of Induatry. nauw verbon den met de Republikeinsche Partij. l>e oor logswinsten zijn zeer verleidelijk. Zoo schijnt het wel zeker dat het Nye-Bo- rah-Vandenberg blok niet ster genoeg zal blijken om de herziening der neut ral iteita wet tegen te houden. Ook niet ondanks mo gelijken steun van eenige conservatieve demo era te, doodsvijanden van Rooseveit, die zonder zich 't minst te bekommeren om da gevolgen, nooit de gelegenlteid ongebruikt voorbij zullen laten gaan om Booeevelt eetf hak te zetten. Amerika steeds dichter Mf d* democraten. Verder dan herziening van de neutrali teitswet zal men echter voorloopi* niet «aan Toch is het duidelijk, dat men in Amerika steeds scherper het gevaar van da romznunazi-wereldbeschouwing van de Revo bitton des Nihilsmus. begint in te zien, dat steeds minder menschen de tegenstelling En geland- Duitschland ak hoofdzakelijk een machtstrijd tusachen de havca en h ave-nota beschouwen. Geen der isolatiooisten kan zich ontveinzen dat het Ingrijpen van Rus land Amerika wederom dichter hij do de mocraten heeft gebracht, noch dat een ingrijpen van Japan Amerika in den oorlog zou kunnen betrekken.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Schager Courant | 1939 | | pagina 16