Amerika's neutraliteit? TIï>° Je 1 GOTENHAFEN, 1 Aan het front Wat steekt er achter Duitschlands nieuwste Oostzeehauen ,Daar was een plekje met een spelend kind" Werkelijke vredesgezindheid of ooriogswinstzucht? la geen land t«r wereld ia ar haaat van den beginne af aan zoo fel an vernietigend over bat Nazi regiem geschreven ala in Amerika. Toch, al zal de nentraliteltawet naar alle waaracbi|nli)kheid wel volgens Rooeevelt'a wenach gewijzigd wor den, leeft de overtuiging, dat Ame rika nooit meer eigen soldaten op vreemden bodem behoort te laten vechten er zéér, zéér sterk. Senator Borah heeft nou voor het uitbre ken \nn don oorlog verklaard, dat er geen twijfel over kon bestaan, wie de annvaller tou zijn. Democratie is bijna heilig voor d^n Amerikaan. \Vgt dan. Indien er van Ideologische neutraliteit dn* vrijwel geen aprake i». lipt er achter de sterke overtui ging, dat Amerika iiolttirk buiten bet con flict moet blijven? Is bet alleen de wensch, om. zelf buiten schot blijvend, Knjreland en Frankrijk de kastanjes uit het vuur te la ten balen en inmiddels non groo'e oorlogs winsten In de wacht te kunnen sleepen? De groep, die in Amerika voor strikte neutrali teit pleit, bevat, aldus de N. R. Crt te veel Idealisten, te veel van Amerika's beste lei ders en nobelste noesten, om een dergelijke verklaring aanvaardbaar te doen rijn. Tot begrip van Amerikas houding intake neu traliteit moet men echter terugpaan tot den eersten wereldoorlop en de gevolgen van dien voor de Ver. Stalen. Ontgoocheling. Voor teer velen uit het volk was het en thousiaste idealisme, waarmee men WH- aon's „War for Democracy" (oorlog voor de democratie) en «War to end War" (oor log om den oorlog te doen beëindigen) was ingegaan, echt geweest. \'a Versa! lies en na de ineenstorting van Wilson'a gezondheid, trachtte Amerika *00 snel mogelijk de go heele oorlogsepisode te vergeten. De voor looplg ook vni rustige wereldsituatie waar In de democratie Inderdaad de gevestigde staatsvorm scheen te zijn, droeg bij tot 't gevoel van veiligheid. Dit allo* veranderde volslagen enkele Ja reii na IHlTO. I»e democratie in Duitschland bleek plotseling weggevaagd, oorlogsgeva ren In het Oosten, zoowel als in het We* trn; toonden het fiasco aan verkregen met de ..War 10 end War". Bovendien had de geweldige crisis met haar nasleep van pronte werkloosheid, het Amerikannsrhe vertrouwen in den be«taanden maatschap- wn vorm ernstig geschokt. Amerika lag étiid open voor het uit Kuropa overge waaid* pacifisme. Onder deze omstandig- beden kwam In 1931 het Scnant's onder zoek naar de munitirfabricage en de eco nomische achtergrond van Amerika's toe treden tot de Allianre tot stand. De Com missie van Onderzoek .waarvan Senator Vandenberg deel uitmaakte, stond onder voorzitterschap van Senator Nvr, heiden thans leiders van het isolatieblok. De uit komsten en ondervragingen vormden ge- durende „front page news". De munitiefahricage bleek in Amerika nog op v«V»r-oorlogschen en uiterst bedenke! ij ken voet geschoeid. Niet alleen overdadige Winsten, maar ook tegenwerking van ont- wapenlngsronferentles en door het départe ment van hultenlandsché taken onderno men vredespogingen, werden aan het licht gebracht. D« fnvloed van Wallstrtét. Terwijl de zeer machtige organisatie van Oud strijders met veel nadrvik eiechte dat oorlogswinsten voor eens en altijd onmoge lijk zouden worden gemaakt, verdiepte de commissie zich steeds verder in de motie ven die Amerika tot deelneming aan den oorlog hadden gebracht. Hoewei men geen önrecbtmaiige daden kon aantoonen. werd er toch een scherp licht geworpen op de geste van eenigf groote banken en vooral van het Huls. J. P. Morgan en Co ..Wall- atreet". de verzamelnaam voor alle* wat ,.BIg Business" Is. allerminst populair In deze laren van economische misère bleek ecp grootcn Invloed op de regeering van Wilson uitgeoefend te hebben en voor een groot deel aaneprakelijk te zijn geweest voor Amerika's deelneming aan den we reldoorlog. Het gevoel misleid, bedrogen te zijn. deed tal van Amerikanen de oorlogsepisodes met afkeer beschouwen. Da crisis. Inmiddels tvas de economische toestand er annleldlng toe geworden om allerwegen naar de oorzaken van de heerachende ont reddering te zoeken. Onder de door New Deal sterk verhoogde sociale belangstelling werd aandacht geschonken aan miserabele toestanden die al jaren be«taan hadden maar gedurende de na-onrlocsrhé welvaart* Jaren niet tot den gezichtskring van het groote publiek waren doorgedrongen. Het milnbmtwapparaat vooral In de vetkool-miinen bleek al voor UW vee! ie groot te zijn geweost. Een onderzoek naar de redenen van deze overuitbrpjdjng bracht ook hier de oorlogsprodnrtte als oorzaak aan den dag. Tal van mllnen. slecht ge- bouwd. roofbouw bedrijvend en zonder eenige aandacht van zuinig gebruik van natuurlijke rijkdommen geèvploteerd. ble ken gedurende de oorlogsjaren in gébruik genomen. Fn de noriogasrhtilden! Finland alleen betaalde! Amerika was msegeeléepL Met schrik herinnerde men zich hoe Ame rika door de oorlogskoorts nwegraleept was. toen dit van hoogerhand noodlg ge oordeel werd. Vage en daardoor alarmee rende plannen, om dit a!»ea in dien noorfit té terha.cn. weiden door dé N)éCommissie. 1 aan dan dag gebracht. Het resultaat van dit ailea was dat nven in breeds kringen van net Amcrika'insrhe volk tot de conclusie 1 kwam. dat Auterika zonder ne<len ten oor- log was getrokken dat deze oorlog niet ge diend had am een eind te maken aan den oorlog, noch om de wereld veilig ie stollen voor de democratie de Europeeaché toe stand bewees dit afdoende dat ten alotte binnenslands de oorlog lot uithuitiixr «n verwoesting van mensriielljke en natuurlij ke hulpbronnen geleid had en onder het mom va verrijking groote occonotiiisc.be ont wrichting luid veruoraaakt. Bovendien in stond er. vrijwel sinds Rooatvêlt aan de macht gekomen wi.h*. bij de conaervaliéve oppositie gmote angst voor «Ie sterk toege nomen macht van de federale regeoring. Vraat voor aen dictatuur in de Var. Staten. De vrees deze macht in oorlog tot een dictatuur te zien uitgroeien, maakte beu zoo mogelijk nog huiviger voor v reetnde in minging. Daar z.ij van het fascisme vaak weinig meer wilden begrij|»en, dan dat het een sterke centrale regeering met zich me de brengt, kon men hen hooren vragen hoe Amerika de democratie kon verdedigen waar hun eigen President toch al bijna dictator was? Tegenover deze onzinnige beschul diging, stond de sarzcling van groo te groepen binnen de New Deal zelf, die hel gevoel hadden dat Amerika weinig kon uitrichten voor het bin nenslands bewezen had in staat te zijn de democnatie te verwezenlij ken, voor dus de enorme Ame ri ka arische problemen van groote werkloosheid, van ontgrensden rijk dom en onbegrensde armoede, van geweldadigen strijd van werknemers en werkgevers en bist but nol least het schrijnende negerv rang- stuk. althans een eindvveegs verder tot een oplossing gébracht waren. Da nautralitcitswat. Onder deze omstandigheden kwam de neutraliteitswet tot stand, die bet. met eeni ae wijzigingen tot nufoe uithield. Inderdaad Amerika stelde wettelijk vast dat het uit den oorlog van 19U wilde blijven. Maar tocli ook om de vergissing, toen gemankt, nooit te herhalen. Intuasdien is gedurende ile laatste jaren de anti nazi stemming sterk tuegenomen. Zdó sterk, dat Amerika op nieuw zal trachten «Ie wereld veilig te stel len voor de democratie? Het volk. «lat snel vergeet, snel geemotionneerd makt. heeft bet stijgende verontwaardiging de geschie denis \nn hel laatste jaar gevolgd: Mun chen, de No\eml>er-pogroin, Praag. Polen. Maar juist onder hei sociaal-voelend ver antwoordelijk «leel der natie is de tegen stand legen elke inmenging nog aeer sterk. Zeker, er is een groep, die sinds Wilson de gedachte aan collectieve veiligheid niet heeft oitgcgeven. De vele moeilijkheden en misverstanden der laatste jaren tusschen Engeland en Amerika, vooral omtrent de tegenover Japan te voeren |H>litick, «te gr heele Fransch-Rngelsche houding inzake China. Alvewdnir, Spanje en Tsjcchoslowa- kije. heeft hun getal niet vergroot Veel setrker is de groep waartoe men mag aan nemen dat Moosevelt behoort, die meent. meter, hetgeen overigens voldoende de schepen, dis de Oostzee bevaren. REEDS THANS VEEL WERK VOOR OOTENHATEN. *it dat Amerika het nooit rustig zou kunnen toezien «lat Engeland en Frankrijk versla gen werden. De enorme ontwikkeling van het luciitw ajien. «Ie sterke handolsinv loed en propaganda in Zuid Amerika lieoft er toe bijgedragen deze groep te versterken. De krachten, die voor herziening van de wet werken, zien zich ironischerwijze, maar niet •geheel onverwachts, gewieund door sommige van Rooeevelt'a bitterste tegenstandets on der de Captains of Industry. nauw verbon- tien met de Republikelvteclie Partij. De oor logswinsten zijn zeer verleidelijk. Zoo schijnt het wel zeker dat het Nye-Bo rnh Vandenberg-blok niet ster genoeg zal blijken om «Ie herziening der neutraliteits wet tegen te houden. Ook niet ondanks mo- geluken steun van eenige conservatieve demo crate. doodsvijanden van Roosevelt. «He zonder zich 't minst te bekommeren 0111 de gevolgen, nooit «le gekgenlteid ongebruikt voorbij zullen laten gaan om Roosevelt een hak te zetten. Amerika stséds dichter bij de democraten. Vérder dan herziening van de neutrali teitswet zal men echter voorloopig niet gaan. Toch is het duidelijk, dat men in Amerika steeds scherper hot gevaar van «le cnmiiHinnzi-vvcrelditeschouwing van de Revo lulion des NihUsmus. begint in te zien, dat steeds minder menscJien <le tegenstelling En gelumi— Duitschland als hoofdzakelijk een machtstrijd tusschen de haves en have-nots bescltouwen. Geen der isolationisten kan zich ontveinzen dat het ingrijpen van Rus land Amerika wederom «lichter bij de de mocraten heeft gebracht, noch «lat een ingrijpen van Japan Amerika in den oorlog zou kunnen betrekken. Door vrouwen beroofd Een duur uitje. Dinsdagavond heeft aen vreemdeling in Amsterdam kennis gemaakt met twee vrou wen. een 2S-jarigc en een 23-jarige uit de Mnrnixstraat, met wie hij is uitgegaan. La ter is de man mee naar de woning gegaan cn toen hij des nachts weer op straat stond, was hij zijn credietbrief cn 15 pond sterling kwijt Hij deed aangifte bij de politie, die bij een huiszoeking den credietbrief terug vond. De vrouwen werden op het bureau Leidscheplein ingesloten. Toen de Duitschors Gdlngcn binnenrukten. laden en lossen van kolen. erts. kunstmest en ander gestort goed, dat geen hooge waarde vertegenwoordigt I)e havens dien den voor liet stukgoederen verkeer, opslag van hout enz. Door in zee uitgebouwde pieren wordt te sterke golfslag in de haven voorkomen. Aan verzanding staat deze laat ste niet bloot, daar zij hiertegen wordt be schut door het schiereiland Hela. Daarcn- boren kan zij, wat op dOM hoogten van zeer groot belang is. vrijwel ijsvrij wonion genoemd. De diepte is zeer voldoende, na melijk gemiddeld 10 meter langs de kaden, in de buitenhaven zelfs tot 12 meter. Niet alleen schepen van 3000 tot 5000 register- tons kunnen Gdvnia nanloopon (inttlsschei is de naam van de haven, naar men weet, veranderd in Gotcnhafen), tloch ook groo tore zeeschepen T.er vergelijking dienc, dat «le gemiddelde diepte In de havens van Stettin, Dantzig cn Koningsbergen over het algemeen niet meer bedraagt dan 6 k 8 Er is ruimschoots voor opslagruimte zorgd, in modern ingerichte loodsen pakhuizen. De/e zijn 57 in getal en schikken over bijna 250.000 vierkante m»y vloerruimte. De graansilo kan 10.000 t* bevatten, «te petroleumtanks 24.000 H L, 4 melnssetanks 15.500 ton. Men vindt er sp. ciale opslagruimte voor fruit, zuidvrucht* ten tabak, katoen en wol, evenals ko*. huizon voor vleesch en visch. Men treft een groot aantal kranen aan. alsmede vende kranen, kolentippen enz. Het statit en het spoorwegemplacement getuigen ruime opvattingen en van de verwachtiltl dat het verkeer zich in de toekomst no sterk zal uitbreiden. De werf is van weinf het eekenis. Do verbinding met het achtei land is uitsluitend aangewezen op dej spoorweg, waarvan hierboven reeds sprak was. Het scheepvaartverkeer v ia «le Poolsch binnenwateren, over den Welchseï. Danzia haven en de Dantziger Bocht, bestond wel doch speelde geen rol van beteekenis. GOTENHArEN SPEELT EEN ROL VOOR DUITSCHLANDS VOEDSEL VOORZIENING. De geheele politiek van da Poolsche macht»] hebbers was er op gericht, de verscheping van waardevolle goederen over Gdvnin te leiden, terwijl men Dantzig de verwerking van het minder kostbare massagoed, als kolen, erts, hout, e.d. overliet. Hierin zal thans in zooverre wijziging komen. dat Duitschland natuurlijk Dantzig zooveel mo gelijk zal bevoordeden. Aan den anderen kant zal Gotcnhafen goede diensten kunnen bewijzen, b.v. voor den uitvoer van Oost- Silezische kolen naar de Bnltische en Scan dinavische landen die vermoedelijk niet ge noeg uit Engeland zullen kunnen krijgen. In ruid daarvoor verwacht Duitschland dan Zweedsch erts, Finsch hout. Estlandsche olie. Letlandsche boter en andere artikelen, waaraan het behoefte heeft. Zoo zal Gotenhafen reeds onmiddellijk een groo te rol spelen. 1 VAN ARMOEDIG V1SSCHERSDORP TOT MODERN GEOUTILLEERD HAVEN COMPLEX. EEN MACHTIG WAPEN IN DUITSCH- LAND 3 HANDEN. (Bijzondere correspondentie). DANTZIG. Sept. 19®. Duitschland la door de overgave van Gdvnia of Gdinjren de grootste en tevens modernst geoutilleerde haven van de gnnsche Oostzee rij ker geworden. Hoewel Dantzig van het Rijk werd gescheiden, om Po len als „vri|e en onbelemmerde toe gang tot de Oostzee" te dienen, werden van Poolsche zijde dadelijk grootscheepsche plannen uitgewerkt tot het stichten van een moderne haven in de onmiddellijke nabij heid. Hiertoe werd Gdlngcn uitver koren. te dien tijde een klein, on beduidend vlsschersdorpje op 14 K M. afstand. In den loop der Jaren zijn deze plannen inderdaad ook voor het rrootste deel verwezenlijkt. Aanvankelijk scheen Polen niet veel haast te maken met den aanleg van de nieuwe haven: doch in Ifltfi zette men eensklaps In een Amerikaansch aandoend tempo door. Dit hing samen met de gevolgen van de mijnstaking in Engeland, waardoor in «le Scandinav ische en Balkanstaten. en onk elders, een tekort aan kolen ontstond, waar in Polen zijn bést deed te voorzien door den aanvoer van kolen uit Poolsch Opper- Silezie. Aanvankelijk gingen deze kolen over Danlzig, later over Gdynia. SNEL GROEIDE DE HAVENPLAATS. Hoe snel deze havenplaats groeide, blijkt wel hieruit, dat zij in 1K0 cjl 5000 inwo ners telde, in 1938 evenwel 100.000. I>e ha venwerken konden weldra !>ogen op de nieuwste laad- en loslnrichtlngen. I)e kos ten van aanleg, onder leiding van Deen- sché en Frtnsché waterbouwkundigen, wa ren enorm. Zij werden gehae! uit de staats kas bestreden, zij het dan dat dientengevol ge verschillende andere regeeringsprojecten. die niet minder nuttig en noodzakelijk wa ren. niet of slechts ten deel werden uitge voerd. Ook de annleg van den spoorweg G«lvnla—Berent—Brornl«ergHohensalza Zdunska Wola—Kattowitz. dus de recht- streeksche verbinding met de kolendistric- ten. kostte schatten; hiervoor werd een lec nlng gesloten met Schnelder-CreusoL Dnt de havcnaanleg van Gdvnia zulke groote somman verslond, is voor een groot deel te wijten aan het feit. dat de grond buiten gewoon slap I*. waardoor d« fundeeringen ongemeen zwaar moesten worden gemaakt, wilde men kadeverzakkingen, enz., voorko men. DE BELANGRIJKSTE. MODERNSTE HAVEN IN DE OOSTZEE. Men kan zich een voorstelling maken van de omvang der haven, voor zoover zij op 't oogenhlik gereed en In gebruik is. wanneer men weet dat zij een oppervlakte beslaat van bijna 900 H A hiervan neemt het wa teroppervlak in de havens dus zonder de reede ?2l H A. In. Er zijn drie ka«len. die als lan«ltong« n vooruitsteken en drie bin nenwaaris gebouwde hsvenbekkena. De ka «kn warden in hoofdzaak gebezigd voor hét Thans, moeder, sta ik diep in 't vreemde land, Ik weet niet meer, hoe lang het is geleden, Dat men mij opriep en ik aan ging treden Als zooveel and'rcn in ons vaderland. Want voorwaarts gaat hel immer aan de fronten, Al drijft een rookwolk langs de horizonten. De dood is dichtbij. Ieder... Ieder uur. Hij loert ontgichtbaar langs de breede stroomen, Die uit de bergen naar de vlakten komen, Dan zwijgt in schijn het scherp vijand'lijk vuur, Maar... even later tuimlen kameraden Voorover in de zon op stille paden... Zoo is de strijd en strijden hardt den geest. Maar toch, o moeder, zijn er soms gedachten, Die één seconde aarz'len doen en wachten. En laten zien. wat vroeger is gewalst! Een vluchtig beeld, dat komt en gaat vervagen, En even vasthoudt aan vervlogen dagen. 't Was bij een kleine hulpelooze stad, Toen de eskaders door het luchtruim Joegen. En de granaten door de daken sloegen. En i/i de tuinen langs het klinkerpad. Daar was een plekje met een spelend kind En heel de wereld leek zoo zinneloos blind. Een tuintje, moeder, als in onze straat. En één seconde heb ik „neen" geroepen. Maar voorwaarts trokken altijd weer de troepen, En doffe trommen roffelden de maat!.... Toen gromden in de verte de kanonnen. Een nieuwe stag was langs het front begonnen!... Ik weet het niet. waarheen mijn weg nog leidt. En of ik ooit tot U terug zal keeren. Wij vragen niet, wij strijden en marcheeren, 1 Straks wacht ook mij misschien vergetelheid! Maar komt de wereld eenmaal tot bezinning. Is er dan nog „de roem" der overwinning?! (Nadruk verboden.) September 1939. KROES.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Schager Courant | 1939 | | pagina 8