Luchtgevecht boven
de Siegfried-linie
rr^
Ook Letland en Finland
DAGBLAD VOOR HOLLAHD'S NOORDERKWARTIER
Door ontploffing van een mijn
UJEERBf^
et HMs. Jan van Gelder"
Het schip van
achteren geraakt
[Twee dooden
drie vermisten
West-Terschelling opgeschrikt
Engeland waarschuwt zijo
handelsvloot
De mJan van Gelder"
De Landsvrouwe
in de hoofdstad
Deenscb schip getorpedeerd
onder Sov/ël-voogdij?
Letlandsch
minister naar Moskou
Laan. Schaden. Tal. 444 (2 lijnen). Kengetal 2240.
ffAANDAC 2 OCTOBER 1939. 93e Jaargang. No. 19998.
JitfOv* cUr N.V. Udg.-Mêf „Vtokowds NooedockwocboC 1
d
et
melk
da
boa.
ge-
ff en.
>rood
jders
-ater
nu
De Regeeringspersdienst meldt:
Gistermiddag omstreeks half drie heeft bij mijnenvverkzaam-
heden nabij Terschelling door het springen van een mijn een treu
rig ongeluk plaats gehad. De Koninklijke Marine betreurt twee
j dooden. den korporaal-konstabel Grootjans, en den matroos eerste
klasse Bimmel. Vermist worden de luitenant ter zee derde klasse
der Koninklijke Marine reserve Donker, schipper Leenders en ma-
joor-machinist Strous.
Er zijn drie zwaar gewonden, nl. de kwartiermeesters van Eyk,
de korporaal-machinist Kruisland en de adspirant kwartiermees
ter Arends. Verder zijn vier marineschepelingen licht gewond.
Het schip waarop de betrokkenen dienden, H. Ms. mijnenveger
Jan van Gelder, is beschadigd.
De onmiddellijk na het bekend wor-
I den van den ramp in Den Helder ge-
J reed gehouden vliegtuigen met ge-
neeskundlg personeel, behoefden niet
op te stijgen, daar ter plaatse vol-
doende geneeskundige hulp aanwezig
was.
Terschelling opgeschrikt
|fte bewoners van bet eiland Terschelling
Bden gistermiddag omstreeks half drie
por het geluid der ontploffing opgeschrikt,
an de kust kon worden waargenomen, dat
Ch twee oorlogsschepen In eikaars nabij
Md bevonden. Toen bekend werd. dat een
Dgeluk was gebeurd, werd de haven onmid-
•liijk door niarinemanschappen afgezet. Te
ens voeren de reddingboot „Brandaris", een
Kxlsboot en de sleepboot „Texel", van de
Bederij Doeksen, ter assistentie uit. Het
ospitaa! op Terschelling werd dadelijk in
Breedheid gebracht en de verplegers ston-
m met volledig materiaal klaar om naar
haven uit te rukken.
Aangenomen werd, dat II. Ms. ..Jan van
!elder" zijn werkzaamheden in samenwer-
|ng met een anderen mijnenveger vernebt-
li Later bleek, dat dit H.Ms. „Abraham van
sr Hulst" wii-. Hulp zal dus spoedig gebo-
pn kunnen zijn.
Van de diensten der „Brandaris beeft men
■sen gebruik b«-hoeven te maken. De redding
boot is na enkele uren in de haven teruggc
Ksrd.
Op sleeptouw
In den loop van den middag wend bericht
mtvangen. 'lat H. Ms. „Jan van Gelder' door
II sleepboot „Texel op sleeptouw was ge-
tomen Aanvankelijk schijnt het de liedoc-
Ing te zijn geweest den beschadigden oor-
og.slKxlem nanr West-Terschelling te sleepen,
loch laat in den avond, toen het schip nog
air', was gearriveerd, werd vernomen, dat
het ten noordwesten van het eiland bij den
z g. Spat hoek voor anker was gegaan omi bij
het aanbreken van tien dag naar Den llcl
r tc worden gebracht.
Sohip van achteren geraakt.
Omtrent de oorzaak en de toe
dracht van het ongeluk konden wij
nog weinig bijzonderheden verne
men, doch wij hoorden, dot het schip
H.Ms. Mijnenveger Jan v. Gelder, een
zusterschip van H. Ms, „Willem van
Ewijckvan achteren door een
mijn werd geraakt.
Een explosie volgde, waarbij het
schip ernstig beschadigd werd, doch
dank zij bet waterdichte schot drij-
vende bleef.
Bet feit dat het schip niet miihcliBW* k-
tibffen werd. zooals bü H. Ms. „Willem
«>fi Ewijck'* het geval was. is oorzaak, dat
ramp niet dien ontzettenden omvang
h«H aangenomen, als «de ramp van H.Ms.
Ewijck."
Een nauwkeurig onderzoek naar de oor
zaak \«n het vreeselijke ongeluk wordt in-
bewapend met een kanon en heeft een ma
chinevermogca van zestteljonderd P.K.
De commandant van H. Ms. „Jan van
Gelder" is de luitenant ter zee der eerste
klnsee G. Y. C. Fraser.
H. MS „JAN VAN GELDER".
H. Ms. mijnenveger „Jan van Gelder" be
hoort». evenals II Me- „Willem van
Kwijdr tot de serie van acht mijnenvegers,
**lk» in de afgeloopen twee jaar tijn ge
bouwd en waarvan er vier in Nederlandsch
Indijv ttjn gestationneerd. De namen van
deze srhej - i *ijn ontleend aan srhrepecom-
man lanter, uit de zeventiende eeuw, die
hoewol tij minder hekend zijn. een rol
van betreken;- hrhlwn vervuld in onze ma
ritieme geschiedenis.
H. M» ..Jan van Gelder ts gebouwd bij
de werf Gusto ?e Schiedam en op 13 .Sep
tember 1037 in dienst gesteld. Het schip ia
Engelsche verkenningsvliegtuigen
door Duitsche overmacht vgrrast.
STOUTMOEDIGE TOCHT VAN
BRITSCH ESKADRILLELEIDER.
Aan een luchtgevecht boven de Siegfried
linie, het grootste sinds het uitbreken «Ier
vijandelijkheden werd door twee of drie
Briteche en Fransche eskaders deelgeno
men.
Volgens het Britsche ministerie van voor
lichting hebben de Britsche vliegers verlie
zen geleden, doch In hun eerste oorlogser
vnring hehben zij weder de oude ge\echts
kwaliteiten getoond. De Britsche vliegtui-
gen hadden opdracht gekregen een bijzon
dere stelling achter de Duitsche Unie. in
het sterkst verdedigde deel van de Saar-
werken, te verkennen. De luchtdoelbatte
rijen openden een hevig spervuur, doch de
Britsche vliegtuigen kwamen daar met suc
ces doorheen.
STERKE DUITSCHE TEGENSTAND.
Van achter een mistbank naderden ne
gen Dntisctie gevecht^vliestnigrn. die zevet\
honderd meter hooger vlogen. Aan de rech
terzijde zetten zes andere Duitscho toestel
len den aanval in. De verkenning moest
echter volbracht worden en de Britsche e*
cadrille vloog dan ook door. Toen het ge
vecht beiron. onthulde de vijand ziin tactiek
De DuitM-he toestellen verbraken hun
formatie en concentreerden arhterrenvol
gens on alle Britsche machines een massa-
vuur. Het was hun tactiek in duikvlucht
naar beneden te cirkelen en onder den
«taart der Engelsche vliegtuigen te komen.
Het hevige gevecht duurde 33 minuten.
Drie Engelsche toestellen werden nrerge-
«choten. een vierde maakte een noodlan
ding. doch men heeft waargenomen, dat
leden van de twaalf koppen tellende beman
nlngen der vllegiuigen zich door middel
van hun valscherm konden redden.
EéN ENKEL BRITSCH TOESTEL
ZETTE HET WERK VOORT.
De Engelsche escadrllleleider bleef over
en zette zijn werk voort. Hij verwijderde
zich van het geconcentreerde vijandelijke
vuur. doch b'eef den koer*, die voor de ver
kenning noodig was. volgen.
Intusschen bleef het geschut In den staart
van het toestel voortdurend vuren. Een re
gen vnn kogels trof het leidende Messer
«chmldttoeatel. dat brandend neerstortte.
F.en tweede Duitsche machine ging m vrille
naar beoeden terwijl ren zwarte rook uit
de neu« opsteeg. De 13 overbUjvende Duit
«che vliegtuigen gaven den strijd op. De n»
vigator gaf den bestuurder den koers voor
den terugtocht aan. hoewel zijn instrumen
tri vernield waren en hil zelf aan het voor
hoofd gewo nd was. Beide enzinetnnks wa
ren gebarsten. Toen het vliegtuig over de
grens vloog, weigerde de motor. Bij de lan
ding geraakte het toestel in brand. De be
manning werd echter gered.
Dit nummer bsvat 8 pagina's
DE BILT St
Verwachting: Meest zwd
wolkt of betrokken, plaa
lijk renige lichte regen, wel-'
nig verandering in tempe
ratuur, meest matige Ooste
lijke tot Zuidelijken wind.
ELK BRITSCH KOOPVAARDIJSCHIP ZAL
ALS EEN OORLOGSSCHIP WORDEN
BESCHOUWD.
Het Engelsche ministerie \an Voorlichting
deelt mede, dat de admiraliteit gisteren tot
alle Britsche koopvaardijschepen de volgende
boodschap heeft gericht:
„Uit do Duitsche radio hehben wij van
avond het volgende opgevangen: Verschei
deur Duitsche dutkbooten zijn de laatste da
gen aangevallen door Britsche koopvaardij-
scheirn. Tot dusver, zoo beweert de Duitsche
radio, hehben de Duitsche duikliooten het in
ternationale recht In acht genomen door de
koopvaardijschepen altijd tc waarschuwen
alvorens aan te vallen.
Thans echter zal Dnitschlantf ver-
geldlngimaatregelea moel-sn nemen
door elk schip van de Britsche koop
vaardtjvloot te beechonwen als oen
H. M. inspecteert da lochtbe
«ie Koninklijke loge waren on. aanwezig:
de opjierbevelhohlier van land- en Zee
macht. generaal I. II. Heinder*. de comman
dant van de Luchtvaartbngade. generaal-
majoor P. Beat, de commandant der Mari
tieme middelen, kapitein ter. Zee N Host
van Tonningrii. de .'amiznenscommandanl
van Amsterdam, luitenant kolonel W A
Hofwijk en 01. jremrentelijke autoriteiten.
Onder luid gejuich cn de klanken
van het Wilhelmus nam de Koningin
op de re re tribune plaats en nadat
Zij zich met ren aantal luchtvaart
autoriteiten onderhouden had. begaf
Zij rich naar het terrein en sloeg
met groote belangstelling de demon-
straties van zeer nabij gade
Met gasmaakere aitganuL
Alle medewerker* aan de ver
schillende diensten waren uitgerust
uiet gasmasker*
Daar waren de reparatie ploegen van da
gemeente elrcirirlteitswerken. gasfabrieken,
waterleiding, gemeentetram. bestrating,
stadsreiniging en rioieering
I)e verschillende l Mbeschermings-
brandweren «tonden opgesteld met al het
materiaal, waarover zi) beschikken. Verder
zagen wij Hen ontsnifttingsdienst. welks
manschapjten irekleed waren in gasvrfje
kleeding. de hirhthesclicrmlnjritroep vaQ
het korp* Vrouwelijke Vrijwilliger* en ten
slotte iten geneeskundlgrn dienst met een
Trom gedeelte van he» be»rhikbare male.
riaal voor hei transnor! en de eerste ba-
handeling van gewonden
Met eenige lichte motorbrandspuitan der
vakhrandwrer werd gedemonstreerd, terwijl
rie geneeskundige dienst demonstreerde op
welke wijze gewonden en met gas besmette
patiënten «nel en doeltreffend behandeld en
in veiligheid gebmrht kunnen worden
De Koningin liet zich door renige autori
teiten voorlichten over alles wat zich op het
gra-veld afspeelde. Te ruim vier uur verliet
zij, luide toegejuicht door de tienduizenden,
het Stadion.
scherm Ingstn
aan oen schuilplaats.
Het hoogtepunt van het Koninklijk bezoek
aan Amsterdam vormde Zaterdag wel de
inspectie des namiddags door de Land*
vrouwe van den gemeentelijken luchtbe-
schenningsdlen-t in het Olympisch Stadion.
Des morgens had de Koningin zich reed»
op de hoogte gesteld van de constructie der
openbare schuilplaasen in de hoofdstad,
waarvan er momenteel honderdvijftig in
a*ui»ouw zijn. Hare Majesteit maakte ren
rondgang door de bovengrondsche schuil
plaats i>ii bet Tweede Weieringplantsoen', 't
zwakke schijnsel van ren blauwe lantaarn
diende tot verlichting.
Vrijwilligers treden aan...
Orn tien minuten voor drieen arriveerde
de orstin met Haar gevolg ui i»et Olvm
pisch hl ad ion, waarvan de tribunes zeer
dicht bezet waren met .'KkOQO vrijwilligers. In
ZONDER WAARSCHUWING.
ELT LEDEN DER BEMANNINO
OMGEKOMEN.
Het Drersche stoomschip Vendia U Za
terdag ter hoogte van llanstholm op da
Noordzee door een Duitsche duikboot tot
zinken gebracht. Elf leden van <!e beman
ning zijn om het leven gekomen.
De zo» andere opvarenden van de Vendia
zijn door «Ie duikboot gered en door ren
Drenwh schip overgenomen. Zoodra de be
manning der Vendia de duikboot in het
oog kreeg, stopte het schip, doch da duik
boot. die geen enkel teeken had gegeven,
vuurtje tweemaal op het Deenrehe schip,
tengevolge waarvan zich een' ontploffing
voordeed. De Vendia voer in ballast naar
de Clide om een lading steenkolen te ha
len.
Het bovenstaande, zoo voegt de admirali
teit aan de betreffende boodschap toe, is na
tuurlijk volkomen onwaar. Het kan echtei
duiden op ren wijziging in de politiek van
oorlogvoeren der Duitsche duikboolen en gij
dient daarop voorbereid te zijn."
De Noordzee
vol duikbooten
Speciale havenpolitie ln Zweden.
De „Allehanda" bericht dat in de Zwred
sche havens ren speciale politid is ingesteld,
in verband met de berichten over ren wijd
verlakte Duitsche «pionnage in de Zweed
sche havens. De scheepseigenaars verklaren
dat niet alleen in de Zweedache. doch ook
in de Noor*rhe havens Duitsche spionnen de
aankomst en het vertrek van ieder schip
melden. I»e Wanltelns van Dnitnrhe duikboo
ten hebben verklaard, dat zij van te voren
inlichtingen krijgen over ieder schip. Een
Zweedath schipj>er heeft medegedeeld, dat
de Noordzee „vol duikbooten" is.
Bntsch-lndië bedreigd
Officieel wordt uit Riga medegedeeld, dal
het Letlandsch kabinet gistermiddag onder
voorzitterschap van president Uiman is In
buitengewone zitting is bi|rengeknmen. Na
dat de minister van buitenlandsche zaken
rapport had uitgebracht over de te Moskou
gesloten verdragen tusachen de Sovjet Unie
en Estland en tuserhen de Sovjet Unie en
Duitschland. kwam men tot de conclusie,
dat deze verdragen zóó verstrekkende ver
andrringen in den politieken toestand van
Oo«t Europa hebben gebracht, dat ook Let
land zich genoopt ziet tot ren onderzoek zij
ner betrekkinjren op buitenlandse!» politiek
gebied. In de eerste plaats moet gestreefd
worden naar ren aanvullende opheldering
der letlandsch# betrekkingen met de Sov
jet Unie
Met dit doel heeft de regeertng dea
Monters, opgedragen, zich onver
wijld aaar Moskou te hegoren. oa
zich ln directe verbinding met da
Sovjetregeerlag te stellen. Monters
zal reeds keden vaa Riga vertrokken.
Ook uit Tallin (Finland) komen berichten,
welke ren bevestiging Inhouden van de
groote politieke onrust, welke de groeiende
macht der Sov jets In Oo#t Europa hoeft ver
oorzaakt
Badio Moskou deelde gisteren mede, dat
de Sovjet Unie binnenkort Finland e« Let
land zal voorstellen verdragen met Rusland
te sluiten, analoog aan het Russisch—Est-
landsche pact
Een stoot aaar het hart vaa
Briltaaalf's rijkste koloaltaf
..Kokumin Sjitnboen" bericht, dat span
ning heerscht in Afghanistan, dat ren buf
ferstaat vormt tusschen de Sovjet Unie en
Britsch Indiê Naar vernomen w-ordt hebben
reeds Russische afdeelingen de grer» van
Afghanistan overschreden In verhand hier
mede heeft Afghanistan de mannen tusachet!
23 en 40 'aar gemobiliseerd.