DE POTTENBAKKER
in zijn element
Jan Zeedijk in Amerika
Armoe troef
maar
een blij
gemoed
De Avonturen van
f UIL
Artistieke
Portugeezen
De pottenbakker
in zijn werkplaats.
De platte schotels,
die hij maakt, kos
ten 2 ct. per stukI
Mej. Boekei, die
al b(f de Finnen,
de Laplanden, de
Joegoslaren, de
Sereen en selfs
vel eens bif een
Busslschen mon
nik op cüflé is ge
veest, gaat nu te
gast bij Portugte-
sehe pottenbak
kers en filigraan-
verkers. U'«l stj
daar tiet. is een
mengeling tan ar
moe en levens
vreugde, en wij,
haar verhaal vol
gend, beuonderen
mede de Portugee
sehe handwerkers
mannen en vrou
wen, om hun sim
pele levensopvat
ting, hun geduld
en artistieken sin.
Vrouwen, zegt men, hebben maar
twee leeftijden: 20, of nog-geen-30. En
ln Nederland is dat complimenteuze
hatelijkheidje Inderdaad waar, want
sedert bij ons de kapothoedjes wer
den afgeschaft, blijven eigenlijk alle
vrouwen jong en jeugdig. Maar deze
uitspraak geldt niet voor Portugal,
waar je bakvischjes aanziet voor 30
jarigen en jonge bloemen van T. vooi
50.
Natuurlijk ga je peinzen, waarom dit zoo
is en eerst ben je dan wel geneigd otn het
dramatisch op te vatten en te deuken dat
het komt van te veel en te moeilijk werken
en van drukkende zorgen. Maar als je wat
langer in het land bent, moet je wel tot «le
nuchtere conclusie komen dat het eenvoudig
een aangeboren eigenschap van dit Zuidelijk
ras is en dat verder misschien de felle zon
wat invloed heeft, ofschoon ge«*n Portugee-
ache zich zonder hoed of parasol buiten zal
wagen, overtuigd, dat ze anders oogenhlikkc-
lijk een zonnesteek zal krijgen. Mnar in ie
der geval weet je al gauw, dat het geen ge
volg is van te hard werken, want van de Por-
tugeesche vrouwen werkt maar een deel (nl.
de arme) en de reet voert grootendeels niets
uit onder het motto: „t Is hier te heet om
te werken", ofschoon het voor haar werk
vrouwen toch even heet is. Want natuurlijk
bestaat er hier niet, zooals In de koloniën
dikwijls, een rasverschil tusschen meesteresse
en dienstbode, waardoor de laatste ook beter
op het klimaat zou zijn ingesteld. En die
rijke dames zien er toch ook oud uit.
zelfs ondanks haar kwistig» make-up en
haar stroogeel geverfde haren, waar het
zwart toch nog altijd een beetje doorheen-
schemert.
Geen geld en toch peen zorgenI
Wat de tweed» oorzaak voor het vroeg
oud lijken, de zorgen, betreft, die heeft een
FEUILLETON
Portugeesche niet. Dat is allerminst een ver
wijt; eerder het tegendeel. Alle Portugeezen
hebben zonnige naturen cn maken zich van
daag nog geen zorgen voor morgen, zooals
wij in ons zwaarwichtige Nederland. Kn zelfs
de allerarmste kan nog wel de lichtzijde van
het leven zien.
Dit tevreden zijn met weinig en bovendien
de eigenschap van een onuitputtelijk geduld,
maken, dat ln Portugal nog handwerken kun
nen worden beoefend, die bij ons door de
hooge werklounen oni»etaall>aar zouden zijn.
B.v. het filigraan: de doosjes, broches, arm
handen, etagere-figuurtjes, enz. \an het fijne,
vergulde zilverdraad, die je in de vele goud
amulswinkeltjes van Utsahon en Porto zoo
goedkoop kunt bemachtigen (wanneer je ten
minste goed kunt afdingen). Ik had gelegen
heid lot de bron van dit werk te gaan, n l.
naar de werkplaat-* van Joaquim de Magal-
hars in Gondatunr bij Porto, een donker ver
trekje, waar een tiental mannen zat te too-
veren met die uiterst ftjne draadjes, die ze
rolden, bogen, knipten en in den vorm zet
ten. Soms werden de figuurtjes nog versierd
met kleurtjes van email. Waaneer de sub
tiele krulletjes aan elkaar gesoldeer d wer
den, mocht er geen straaltje tocht in het
vertrekje komen en weid ieder gaatje zorg
vuldig dichtgestopL Daardoor was het e n
vrij bedompte lucht, waarin de mannen
werkten, die bovendien door het al te fijne
oogenwerk op lateren leeftijd dikwijls blind
worden. Maar het wa* interessant en ver
bijsterrnd om de vaardigheid van die grove
vingers te zien.
Wat verder in Portugal veel wordt ge
maakt, is geslagen zilverwerk, zooals scha
len. serviezen, enz., een weer geheel andere
techniek, waarvoor de arbeiders een lange
opleiding noodig hebben. Ook dit werk kon
ik zien door de vriendelijkheid van den Di
recteur van één der grootste zaken op dit ge
bied, n.l. „Allian«;a". Deze heeft mij alles ge
toond en uitgelegd vanaf het smelten der ou
de zilveren munten tot het polijsten der voor
werpen toe. terwijl ik ook een kijkje mocht
nemen in de groote voorraadkamers, waar
ik me voelde als in een schatkamer uit een
sprookje.
Pottenbakken.
Een derde soort handwerk ln Portugal is
het pottenbakken. Meestal worden eenvoudi
ge gebruiksvoorwerpen gemaakt van vnj grof
materiaal, die echter altijd aardig van vorm
en kleur zijn. Ik bezocht zoo'n pottenbakkerij
in de buurt van Hraga. Op zoek naar het
juiste adres kwam ik echter eerst terecht bij
een fabriek voor dakpannen A la main. waar
8 mannen en 2 vrouwen werkten, die graag
bereid waren mij vaa alles te vertellen. Inge
wikkeld was het werk niet. Men schepte wat
klei op een hoop, goot daar water op en liet
door die prut 3Vi uur lang 2 ossen loopen.
waarna het mengsel met varenbladeren werd
bedekt om uitdrogen te voorkomen. Van de
zen voorraad nam men dan steeds kleine
hoeveelheden, kneedde die nog wat en vorm
de met behulp van een handpersje dakpan
nen, die eerst nog ecnigen ty<l buiten
moesten drogen vóór ze gebakken konden
worden. De oven was al heel eenvoudig. Ik
vroeg, hoe hoog de temperatuur daarin werd,
maar dat wisten ze niet; wel. dAt er tDOO pan
ncn tegelijk in konden en dat het bakken 12
uur duurde, maar van graden hadden ze
geen verstand. Tenslotte beweerde één der
mannen, dat het daarbinnen „wel 80 gra
den" werd. Ik bleef nog net ernstig. „Fahren-
heit of Celsius?" en waarschijnlijk omdat zijn
kameraden hem allen verwonderd aankeken,
zei de man met een geleerd gezicht: .Celsius"
Fen huis verder woonde dan de pot
tenbakker. Hij zat onder een afdak
aan zijn draaischijf en maakte platte
schotels. Op het erf stonden series on
gebakken kommen en potten te dro
gen, de Meel« al versierd met de
witte figuurtjes, die na het bakken
geel zouden zijn. Ik vroeg, of hij dat
schilderwerk ook zelf deed? Nee. dat
was het werk van zijn vrouw; en
meteen trad een onaanzienlijk vrouw
tje stralend van trots naar voren.
„Zou ze het eens demonstreer™?"
Graag! Een (vaar halfnaakte kinde
ren sleepten kommen aan en een
schotel met de witte vloeistof en met
een potscherf tikte en draaide ze toen
de stipjes en streepjes en ringetjes op
liet aardewerk met zulk e™ rapheid,
dat ik vermoedde, dat ze zelden ver
andering in haar motieven bracht,
maar niettemin was het resultaat
almpel doch aardig.
De pottenbakker had inmiddels tijn schijf
verlaten cn gaf gewichtig uitleggingen. Veel
was er trouwens niet uit te leggen: dit werk
was zóó eenvoudig: vormen, kleuren, bak
ken en dan verkoopen. wat misschien nog de
grootste kunst van 't heele bedrijf was.
Twee oent per schotel.
Zijn afnemers waren meest menschen die
het aardewerk op de markt weer verkochten.
Voor de groote, platte schotelt vroeg hg 24
cent voor een dozijn en hij kon er ongeveer
30 stuks per dag maken.
„En dan is de prijs op de markt zeker veel
hooger?" vroeg ik. „Oh ja, véél! wel een cent
p**r stuk" en dat ls zeker een groot verschil
voor mcnsclwn die zelf GO cent per dag ver
dienen. De man was zeer mededeelzaam en
voelde zich kennelijk beurteling de kunste
naar en de zakenman al naar gelnng hij ver
telde over zijn werk, of over zijn kommen en
nachtspiegels van 2 centen per stuk.
door R. J. VAN NEERVOOR1
c.
X. -j
--iA v J
Br -ft'sr "*k vi
SI
„Breng mij naar den commandant - vlug!"
..Dangloae heeft me verraden!" mompelde de
vrouw. Zeedijk, luister naar me Ik wil Je
allee vertellen Ik zal Je naar de geheime ver
gaderplaats van de Schorpioenbende brengen,
in Dry Tortugas! Dangloae kan myn plan
nen niet ln de war sturen en mg opzg schui
ven!
Twee minuten later bevonden Jan Zeedgk
en de vrouw zich in het bureau van den
commandant
«2.
Haastig verklaarde Zeedgk zgn tegenwoor
digheid hier tn het bureau ..Luister naar mtf,
commandant", riep de vrouw uit MtJn naam
Lola Kanc er. ik ben al jarenlang Ud van
de Schorpioenen. Maar nu heb Ik er genoeg
van! De Schorpioen la dood en Dangloae heeft
me ren >elgke poets gebakken!" Ze gaf nu
allerlei b#zonderheden over de ligging van het
hoofdkwartier der bende op de eilanden.
Zy Wilde wraak nemen op haar vroegere
vrienden en ze was zelfs bereid om bet ge
heim van Warburton's uitvinding aan de re
gering te verkopen. Jan Zeedyk en de com
mandant luisterden vol aandacht naar het re
laas van Lola Kane Toen zei Zeedijk: „Laat
me eens nadenken! Er zou strchls één man
nodig i#n om het bestuurbare luchtschip te
vernietigen!"
..Daar heb Je geiyk in. Zeedgk. Wat ben Je
van plan te doen?" vroeg de
zichtbaar opgewonden.
We zouden een radiotelegrmm naar Was
hington kunnen sturen met het verzoek on
middellijk een kruiser naar dat eiland te ara
den". aei Jan. „En ais ik nu tn het vliegtuig
van deze jonge vrouw naar de basis van do
Schorpioenbende vlieg even voordat wg tot
de aanval op het eiland zouden overgaan
dan zou ik misschien onopgemerkt kunnen
landen Ze zullen ren van hun eigen vliegtui
gen natuurt# k niet verdenken".
.Ja maar wat dan?" vroeg de
dant. Wat ben je van plan ta
de hele bende Je aanvalt?"
Onderwijl gat hij al weer aan zijn schijf
cn liet die door middel van tijn voet Ijverig
draaien, terwijl zijn handen uit een kluit
modder een schaal maakten. Met een scherf
werd de bodem vlak gemaakt en met een
«tukje natgemaakt leer het randje gladge-
poetst. Kn al maar wentelde de schijf (oud,
tot het voorwerp klaar was, een vrij ruw.
maar eerlijk stuk handwerk.
Het leek mij verrukkelijk om zoo
met Je vingers Iets te kunnen vormen
en modelleeren naar je eigen smaak
en fantasie, zoonlt deze man deed
En dat was het zeker ook. want hij
zag er ook trotech en gelukkig *»it,
ondanks zijn armoedige plunje.
Deze arme man voelde zich ook werkelijk
rijk met zijn potienbakkerijtje; liet potten
bakken beteekende voor hem meer dan al
leen een koetwtnning. Hij zou niet in een
fabriek willen werken, vertelde hij. al zou hij
daar meer verdienen. Zijn vader had dit be
drijf ook al gehad rn zijn oudste dochter
werkte al in Frankrijk als pottrnhakstar en
kon nu ook Fransch spreken.
Het dansen van de k losjes.
Ik was over dit bezoek buitengewoon
enthousiast, want dit was het echte liand
Naar't Engclack vaa A. W. Marchmont
26.
,Jk bedoel daarmee dat ik niet voornemens
ben dit abeurde gesprek voort te zetten. Als
miss Menton u een of ander geheim wil toe
vertrouwen zal zc zelf de raadzaamheid daar
van kunnen beoordeel en. Wil se bet niet doen.
dan moet u hAAr een standje geven en niet
m#."
Zyn hooghartig optreden ergerde Chertton
uitermate, maar voor hy iets kon zeggen
mengde mrs. Markham zich ln het twtatge-
sprek."
..Deaaie. kindje, wat zeg jg nu? Wat la er
toch, en waarom «eg jg niets?" De explicatie
van de Montalt had haar volmaakt tevreden
gesteld.
„Ik heb nleta te zeggen." antwoordde Deaaie
dof. „Nleta, dat een nieuw gezichtspunt opent.
Ik heb Tom vandaag allee verteld wrat er te
vertellen ls. Meer kan ik niet doen. Ik ben al
ellendig genoeg."
..Nu. ik vind toch dat Je Je moet uitspreken,"
hield mrs. Markham aan. „Ik zie geen
enkele reden voor Je stilzwijgendheid. Wat mr
Cherltona vergissing ten opzichte van Godefrot
betreft ik weet zeker dat hy er niets kwaads
mee bedoeld heeft, maar het la allee onzin en
zooals Godefrot zegt. Je kunt vr#uU «preken
Dus als Je een verklaring kunt geven, vind ik
dat Je dat aan ons verplicht bentKr was
een zweem van geprikkeldheid ia haar stem en
voor Draste iets zeggen kon. vervolgde ze:
„Je weet zelf, Deaste-lirf. dat mysterieuze
stilzwijgen van Jou meer kwaad doet dan wat
ook: bet zou niet de eerste keer zijn dat een
oude vriendschap daarop strandde Ik heb
zelf ook een onbehagelijk gevoel en tk hoop
van harte dat je Je houding verandert
„We schieten zoo niet op." viel Tom abrupt
uit, ziende dat een heftige woordenwisseling
zou volgen. „Ik ben dit gesprek begonnen en
met een paar woorden zal ik mtyn deel ervan
eindigen. Wilt u. mrs. Markham, deze vraag
onomwonden aan dien heer stellen? Heeft hg
iets t# maken met de oorzaak van deze om
mekeer by Deosie, Ja of neen? Kan hg er
eenlg licht op werpen?"
..Ik heb u ai verteld..." begon de Monlalt.
toen Chenton hem kortweg in de rede viel.
..Ik heb u niet gevraagd mg te antwoorden.
Wilt u dat doen. mrs. Markham?" HQ wendde
zich vragend naar haar.
„Ik sis niet in welk doel dat heeft, mr
Chertton Ik zou m# alleen tot tolk maken
van een twyfel van u. dien ik niet deel."
.Zie je niet dat we allen naar zee afdraven.
Tom, hoe langer ditd uurt", kwam Dessie be
drukt tusschen belde. ..Ik zeg het je nog eens
en nog eens. er valt nleta aan te veranderen."
,.Ik geloof dat we al op zee draven." pa
reerde hg. geërgerd door de volslagen mis
lukking van zyn Ingrepen. „Of er niets aan
veranderd kan worden zullen we nog eens
zien" En daarop tot mrs. Markham: „Het
spyt me dat lk u heb moeten lastig valles,
maar het sou me nog meer spoten als u myn
gedrag verkeerd beoordeelt en daar ben ik
wel bang voor."
Terwyi hg sprak kwam een bediende binnen
met een telegram dat van zgn kamers hier
heen gebracht was. Hg las het en stond dade-
lü* op.
„Ik zou Je nog graag eren willen spreken",
richtte hg zich tot Draste En toen ze alleen in
den gang waren: .Myn oom ia weer erger en
laat mg vragen zoo spoedig mogelijk terug te
komen. Myn laatste woord ta dit ik ontsla Je
niet van Je belofte Je moet reet mij trouwen.
Ik rust niet voor ik deze geschiedenis tot op
den bodem onderzocht heb en dan mag die bru
tale schurk wel oppassen".
„Ik ben even resoluut als jg". was het weder
woord „Er hoeft niets onderzocht te worden,
want wat er ls zal ons altgd gescheiden houden.
Koeeter geen illusies. Tom. Er ia geen hoop.
absoluut niet". Ze sprak met een wanhopige
overtuiging, die hem diep ontroerde. Deaaie zag
het en voegde er met een glimlach aan toe. toen
ze hem een hand ten afscheid gaf: „Je weet
Tom. dat lk my niet gauw vrees laat aanjagen
Maar d 11 gaat boven rnyn en Jouw macht. Als
ik het Je maar allee verteilen kon. sou )e bet
zien zooals ik het zie. en voelen dat wat Je ook
doet. rnyn ellende en zorgen alleen maar ver
groot™ kan. Maar we moeten er overheen en
vrienden biyven".
Zoodra hy weg waa ging ze naar haar kamer
Ze dacht dat het mieverstand tusschen haar en
Dora, wel niet tonder invloed sou bigven op
hun verhouding, en het was misschien het beste
om een dringende opdracht als motief voor te
wenden om naar baar eigen kamers terug te
keeren.
Mrs Markham was onmiskenbaar in een ge
ïrriteerde stemming en de Montalt zocht daar
zgn voordeel mee te doen Toen Deseie en Tom
Chertton de kamer verlat™ hadden, zei hg:
..Dit ls een buitengewoon onplezierigs ge
schiedenis, Dora. Ik kan me een dergelgke be
handeling toch niet laten welgevallen! Als ik
niet tn Jouw huls waa gsweeet zou lk hem de
deur uitgesmeten hebben. Voor sooiets ben Ik
niet naar Engeland gekomen", vervolgde hg,
met een air van beleedlgde waardigheid „En
lk moet nog overwegen welke maatregelen Ik
verder zal nemen".
„Ik mag dien Chertton niet", haastte mrs
Markham zich te aegg™. Ze was bang voor de
Montaits boosheid. „Als Jy dat wenscht. spreek
ik nooit meer een woord tegen hem".
Jy moet natuurt yk doen wat Je zelf bet
beste vindt verklaarde haar verloofde; „voor
mg bestAAt hg eenvoudig niet meer. Maar dit
ie niet bet eenige de heele zaak heeft me
geweldig gehinderd. Wie is die miss Merrton
dat haar nukken en grillen aanleiding kunnen
zijn dat lk door haar vrienden beieedigd wordt?
Een dergelyke behandeling b™ ik niet ge
wend". En hg stond op en liep met driftige
stappen de kamer op en neer, terwgi mrs
Markham zenuwachtig toekeek
Ze wenschte geen wrwgdering tusschen zich-
vreead om den man. dien ze liefhad, te beleed!
gen. zoo lat ze zich tuaechra haar vet schillende
gevoelens heen en weer geslingerd voelde.
„Ik verlang niet tusschen Jou en Je vriendin
te komen. Dora". hernam de man Dat wil lk
nooit van mg gezegd hebben Ik heb maar één
doel en dat ia jou gelukkig ta maken Wg
houden toch van eikaar. Maar ais die misdadi
gers advocaat zich liever eerst overtuigen wil
dat ik niet zoo n boeman ben. als hg Insinueer
de. nu. dan vind ik bet goed om ons buwelgk
voortoopig uit te aletlen Want een dergelgke
verdachtmaking laat lk niet op me zitten"
„Hg is geen vriend van mg", protesteerde
mrs. Markham opgewondsn. h.j betreken*,
niets voor mg minder dan niets Wat kan
zijn opinie mg schelen? Ik wil hem nooit meer
zien*"
Ja. dat is wel mogeigk. maar er zgn ande-
rm Ik begrijp bei wel. hg sprak op boos™
toon. met ongeduldige gebaren lk weet wel
wat ze insinueer™ dat Ik bet op Je gel 1
voorzien heb' En dacht Je dal lk dat verdragen
kan Ik houd van Je met heel mgn hart het
arms me oneindig veel liever dat Je net zoo arm
was als ze zelf zgn. Mlsachien dst ze dan zou
den begrijp™ hoeveel Je voor my beteek™f
Terwyi hy dit zet bleef hg vlak bg haar stil
staan sa keek haar diep la ds oog™.
Toen ft*Tod ze op. omhelsde en liefkoosde hem
«a verzekerde hem onder tranen. dat zy wel
wist hoeveel hg van haar hield, dat dit voor
werk. dat den maker zelf ook vreugde gaf.
Zoo was hrt niet overal met de handwerkers
in Portugal. De vele weefster», kantkloatrra,
haakstrr». enz., die ik bciocht cn die ik myn
bewondering toonde, niet alleen voor de
vervaardigde atnkkrn. maar ook voor h»t
werk «elf. waren steeds een beetje verwon
derd. Ze hadden er nooit bij ge«lacht dat er
iets moois zat ln de manier waarop zij haar
spoel door het weefwerk gooiden of de klos
jes doorverf lieten dansen Voor haar Is dit
alles louter proza: z»j weven, klossen of lis-
ken. aoosls anderen op het land wroeten of
vlsch ver soopen En waarschijnlijk is dat ook
begrijpelijk wanneer Je van zon sop- tot ooder-
gang in een donker schuurtje zit te peute
ren
haar voldoende waa en dat een ander niet bet
recht had zich tusschen hen te plaatsen, zoo
dat hun buwelgk uttgeeUld zou moeten worden.
Zyn sluws politiek had het gewenacht suc
ces waaraan hg trouwen* tevoren niet getwy-
feld had rn aan het eind waren er twee din
gen dte hg ala voorwaarde voor den vrede had
gesteld: dal bet buwelgk thans definitief over
een week zou worden voltrokken ra dat Dora
aan Deaaie verzoek™ zou niet langer te bigven.
Toen bet Jonge meteje de kamer weer bin
nenkwam. waa allee weer pais en vree. Doch
de scène met haar verloofde had mrs Markham
prikkelbaar gemaakt tra opzichte van an leren
ra in die stemming hinderde DeasM's antipa
thie tegen de Montalt haar nog meer dan
anders zoodat baar houding verre van vrien-
detgk was
„Je bent nog lang bg mr Chertton gebis-
ven. Deesie", begon ze. „in aanmerking geno
men dat het uit is tuaechra Jullie"
„Tom ia vgf minuten nadat hg hier alt de
kamer kwam. heengegaan",
meisje, stomverbaasd door ds
jegening ..Ik ben boven geweest".
Daarop mrs Markham weer:
„Ik hoop, dat het met dat geheimzinnige ge
doe gauw uit ia. Het la voor Iedereen even on-
plnMs".
Als ik kan. Dora. zou lk nleta lievrr arfl-
!«a Ik bederf myn toekomst niet voor myn ge-
Ze zei het met iets van wrok tegen
Op dat oogen blik stond de Montalt op. Hg zag
dat er storm op komst waa en hg wilde er lie
ver buit™ bigven.
„Ge niet weg. Godefroi". verzocht Dora. haar
hand op zyn arm leggend en met een voor haar
dora zeer besliste gelaatsuitdrukking en hg
ging weer zitten.
..Ik wil iets tegen Deaaie aeggen. waar jg bg
bent Om «en of andere reden, die Ik niet heb
kunnen ontdekken, mag se Je niet igden: we
hebben er meer dan een* over geeprokra. Ik wil
«lat ze het boort, terwgl we hier hy elkaar zgn
dat ik haar vooroordeel lagen jou als een gebrek
aan vriendschap, laat lk gerust zrgg™ een
uiting van vgandlghetd tegenover mezelf be
schouw Begrijp Je dat. Deaaie
Er is niet veel voor noodig om dat te be
grijpen. Dora".
ordt vervolgd.)