Bioscoop
zeden
H. A. WILBERS
Koopt bg den
Middenstand
Oe papegaaienziekte
De waterkraan-vreugde
der beschaving
Vierde blad
De kok
in de kaasstolp
EEN SINGERNAAIMACHINE -
H. J. PIT. 0UDESLU1S.
NUTTIGE ST. NICOLAAS-CADEAUX
ST. MAARTENSBRUG. Tel. 205
MEUBELS?
Donderdag 23 November 1939
Een romantisch aangelegde Deen-
sehe journaliste Gisela Pfiffer heeft
een reis gemaakt door Weet-Afrika
en vertelt op amusante wijze van
haar avonturen,
WH geren haar in bijgaand arti
kel zelf het woord over haar bele
venisten in het dorpje Lompta.
Ons even een korte wijle met on
ze gedachten dompelen In de le
vensomstandigheden ran het daar
wonende nog onbeschaafde noma
denvolk is een heerlijke afwisseling
met het fraais, dal ons beschaafde
Westen onz doet zien.
Mogelijk dat Gisela Pfiffer onzen
lezers nog wel eens meer onthaalt
op een schildering ran toestanden
in het donkere werelddeel.
Loniptn heette het kleine dorp op diü-1
ïend kilometer afstand van de kust, op liet
hoogland van Ngaundere, dat mij vijftien
maanden lang als woonplaats zou dienen
Daar had de grijze Baba Haram. de leider
der Bororo-stani. een nomadenvolk van
hoeherders, zich gezeteld. De Bororo's zijn
kleine, diepdonkere negers, maar zij vor
men een bijzonder trotsch volk, dat, dui
zenden jaren geleden uit Azië gekomen, in
Afrika neerstreek. Baba llarnm nam ons
allervriendelijkst op en hij slachtte ons ter
fit're zelfs een groot kalf bij wijxo van wel
kom. Het ietwat moeilijke woningvraag
stuk loste hij op een zeer eenvoudige wijze
op: een van zijn zes schoonvaders moest
gijn woning verlaten en wij trokken in
zijn hoeve. Men zou hot ook zijn erf kun
nen noemen, want het was eigenlijk een
maïsveld, dat door een vrij hooge muur
van matten werd omgeven. Kleine paadjes
slingerden zich tusschen «le manshoog©
struiken door en leidden naar open plek
ken, waar ronde hutten met strooien da
ken stonden. Het was precies een doolhof
en nadat do mals geoogst was. vonden wij
eigenlijk pas goed de gelegenheid de zaak
eens onder het oog te zien en er wegwijs
te worden.
De beate hut met leem en wanden en
zulk oen strooien dak en die er althans
cenigszins waterdicht uitzag, koos ik als
slaapkamer, 't Was beslist een luxe-woning
Zij was een meter of drie in doorsnee, de
muren waren manshoog, het fonkelnieuwe
dak was van uitstekende constructie en
bij den ingang bevond zich zelfs een
Spaan>chc muur van leem, die onbevoeg
den bet naar binnen kijken belette. Deze
muur had helaas het nadeel dat zij het
licht wegnam met als gevolg dat het im
mer stikdonker binnen was. In de don
kerste boek liet Ik het bed met het mus
kictcn-net zetten. Als beddekleedje deed
een grasmat'dienst en een klein knikje als
tafeltje voor de lamp. De groote koffer met
alles er in wat men zooal als „geciviliseerd
mcnsch" noodlg heeft, werd ergens, tegen
een muur gezet. Aan lianen en baststrrn-
gels bungelden «le klecren. Overdag ver
bleef ik in een hut die als eet-, woon- en
werkkamer dienst deed. Die had in plaats
van een leeinen muur een wand van mat
ten en «laar viel betrekkelijk veel licht
(maar ook regen!) door. Ook het dak was
niet bepaald heelemaal dicht.
De boy s, «ie kok en de z.g.n. „smnll boy",
een kleine jongen die hem assisteerde wa
ren niet ver van «le keuken in de „kaas
stolp" ingekwartierd, een hut die er wer
kelijk ongeveer zoo uitzag en die uitslui-
ten«i uit gras en gevlochten takken be
stond. Van de sanitaire Installatie zeg ik
maar liever niets. De kok was verantwoor-
delnk voor alle*. Alt hulp voor *i|n werk
had hij de ongeveer 16-jarige .«small boy
en voor het vvatcrhalen «'ti ander zwaar
werk. het sleepen van boomstammen en
brandhout uit het bosch bii voorbeeld,
stond ons nog een andere man ter be-
schikking, een ware reus. Garba genaamd.
De kok had „kennis gekregen" aan een
negermeisje, «lie in haar hut allerhaniie
kruiden bereidde en die zoo gezegd onze
groenten leverancierster werd. De teere
hand «lie deze twe© mcnachcnkl mieren
steeds inniger aan elkan«ler bond had het
verschrikkelijke na«1eel dat de kok. onder
voorwendsel spinazie te moeten halen,
halve dagen wegbleef! Dan hielp Gartia
met alle- Maar men moet niet «lenken dat
die nu honderd procent een engel was,
want die had ook zijn zwakke zijilen. Dik
wijfc was het water dat hij uit een bron
moest halen, heelemaal geel en troebel
van de klei of het zat vol met gra*. Dan
was hij te lui geweest om heelemaal naar
de put te gaan en haalde hij hel water
uit een l»eek of. wat veel erger was, uit
het moeras nabij het dorp!
Dat nu waren zoo da hulsvrouwentorgcn
van alledag. Daar kwamen overigens nog
«ie allerminst aangename regelmatige be
zoeken van honden uit het dorp bij. «iie
het eten eenvoudig uit de keuken stalen,
wanneer de kok bij zijn groentenmeUie
ga*. Garba water haalde en de „small bov
die door beiden was aangesteld ala „op
passer" op klaarlichten dag Ing te snur
ken! Ofschoon allea wat we aan kleeren.
beddegfved bezaten dagelijks „g*-tond"
werd. hadden we eenmaal in de week
groote wn-rhdae Ieder voorwerp, van het
handspiegeltje tot en met het bed. werd
naar bulten gesleept en op den grond ge
etaleer.! of over de mattenhaag gehan
gen. Paltnw aaler* werden al* bozema ge
bruikt en ook takken (of hard gras) de
den «laarvoor dienst. Dan moesten ook
da ratten en muizenholen uit «ia hutten
verwilderd worden en Ik moet zeggen dat
bat ook wel eens een enkele maal ge
beurde
Terwijl de Jongen* de hutten reinigden
keken wij on* boeltje eens grondig na.
Plotseling ontdekten wij gaten zon groot
as een hand «ila In da dekens gevreten wa
ren: „Termieten"! Da petroleumlampen
gewone stallampen werden nagekeken.
Ik had er vijf. Op zekeren dag waren alle
glaasjes ervan gebroken. Hoe het gebeurd
was wist natuurlijk niemand. Andere
waren alleen aan de kust te krijgen. Er
gingen zes tot acht weken over heen eer
wa andere hadden. Gedurende «lien tijd heb
ben we Iedere dag zelf knarsen gegoten uit
«le was van wilde bijen! Precie- als in da
middeleeuwen. Voor «Ie wnsch moest Gar
ba zorgen. Daartoe nam hij voor de keuken
«>P «ien grond plaat*. Tusechen zijn uitge
spreide becnon hield, hij een nltuniniutn
schotel met koud water, boe bii warm wa
ter kon maken beeft hij nimmer begre|*>n.
In de schotel stopte hij het ©ene stukje dat
hij wrasschen wilde, onverschillig of dat nu
een laken of een zakdoek was? Vpor bet
wasschen gebruikten wij een soort zeep die
de inboorlingen zelf uit boomschor* kookten.
Ze zag er wel koolzwart en dus niet erg
aanlokkelijk uit. inaar er kwam goed vet
wit schuim af cn was zeer bruikbaar. Voor
het naspoelen gebruikte Garha zoo weinig
mogelijk water hij moest immers zelf
nieuw halen!
Strijken deed de kok. Het ijzer moest ei
genlijk met liehulp van steenkool warm wor
den gemaakte maar met gloeiende stukjes
hout ging het ook. Wanneer eindelijk alies
achter «ien rug was, <h»n overzag ik diep
bodroafd de resultaten van «da wa-ch". Na
twee en twintig maanden Afrikn. waarvan
vijftien maanden in I^zmpta. arrivrer<l«- ik
eindelijk weer aan de kust. In Doeala, de
grootste havenplaats van Kameroen, is een
behoorlijke waterleiding, een zeldzaamheid
aan Afrika's Westkust. Daar heb ik de
eerste «lagen al* een blij verrast kind met
geestdrift de waterkraantjes opengezet om
te kijken naar het water dat eruit liep. En
toen heb ik begrepen wat de cigculijke
vreugde der beschaving is!
„SCHOENEN IN DE GARDEROBE
AFGEVEN!" DE BIOSCOOP MET
DRIE DOEKEN. ENTREECEL-
DEN IN NATURA.
(Bijzondere correspondentie).
Tot in de versta uithoeken der
aarde heeft de film haar zegetocht
volbracht; de Australische Bosch-
jesman heeft net zoo goed het
woudcr van het „geluldedock" be
leefd als de Amerikaansche Indi
aan; de Javaan gaat even graag
naar de bioscoop als dc Europeaan.
Men kan dank zij de moderne svnehonisa-
tie methoden Grcta Garbo in twintig ver
schillende talen hooren. en er fijn films, die
in het Verre Oosten niet minder succes
hebben dan bijvoorbeeld in Scandinavië.
Maar dc bioscopen zelf zijn in alle landen
verschillend, overal heeft men zijn bijzon
dere eigenaardigheden, cn bet is zeer inte
ressant. om ons eens te verdiepen in de „bi-
oscoopzeücn" in verschillende «loeien van «1e
wereld.
Op de mat.
W ij beginnen bij Japan, waar men niet
in stoelenrijen, maar op dikke, mooi ge-
vlochtcn matten op den grond zit. De Ja
panner zou de opklapstoeltjes. die in onze
bioscopen te vinden zijn. veel te ongemak
kelijk vinden, vooral, omdat een Japansch
filmprogramma niet evenals bij ons slechts
twee uur of hoogstens 2% n 3 uur
duurt, maar minstens vijf. en vaak zelfs
acht uur. Het andere verschil tusschcrt een
Japansrhe en Europcoeche bioscoop is ver
tier. dat men in de garderobe van eerstge
noemde niet hoed en ja», maar zijn
schoen-li moet Afgeven. Dit staat in verhand
met het voorschrift, dat men de matten op
«Ien grond, op welke men inoet zitten, niet
mag betreden met schoenen, die vol straat-
stof zijn. Het bioscoopbezoek in Japan is
een heel uitstapje men laat zich gedu
rende de voorstelling een maaltijd brengen
met levenslange garantie Ls een welkom
en nuttig SINT NICOLAASGESCHENK voor
uw vrouw of dochter.
Ook vanaf 1 gulden per week.
Tevens verkrijgbaar:
AJOUR ZIGZAG PLISSEER. en
KARTELAPPARATEN.
Vraagt bezoek van vertegenwoordiger
Reparatie van alle marken Naaimachines.
vindt V in ruime sorteering bij
v.h. M. Meijer en Zoon.
uit een naburig restaurant; men neemt al
zijn kinderen mede, die vroolijk tueschen
«ie toeschouwers kruipen, wanneer de voot>
Mei 1 Ing hen begint te vervelen.
Nacht voorstelling.
Dergelijke lange bioscoopvoorstellingen
vindt men ook in Ncd.-Ooftt-lndic aan dm
vooravond van een nieuwe suiker« ampagne
Op bet groote veld van «ie suikerfabriek
wordt dan een linnen doek gespannen,
wam na een openlucht-voorstelling volgt,
welke om acht uur begint en wordt voort
gezet, tot «Ie dageraad aanbreekt. Men ziel
dan de ineest-uiteenloopende films achter
elkaar. Tijdens een minder spannende film
zoekt men verpoozing bij een van de vele
kooplieden, die In bun verplaatsbar© stalle
tics koude cn warme gerechten verkoopen.
Egyptenaar laat zijn vrouw thuis.
Een geheel andere wereld vindt men
daarentegen in een Egyptische biosmop. In
Egypte is de bioscoop uitsluitend voor man
nen toegankelijk. Overigens vindt men hier
huiten het gc-.vonc groot© middendoek nog
twee kleine doeken, die aan weerszijden
van het groot© zijn aangebracht. Op dlf
kléine doeken verschijnen de Arabische en
Griekache teksten van de film. die zelf met
FraMchc en Kngeische onderschriften op
het groote doek wordt vertoond. Op deze
wij*© komt men bijvoorbeeld in een stad
als Alekandrlft tegemoet aan de wenschcn
van alle lagen der bevolking. In dê saai
zitten de mannen met fez en boe moe*,
waarbij zij onophoudelijk hun zoete. OriJnt
sigaretten rook en, wanneer zij tenminste
niet net besla zijn met Ivet uitpakken en
opeten vnn «le rouwe-knoflook, «11e zij bij
sich hebben.
Zeer interessant i* ook de onenlucht-bioa-
coop voor automobilisten, welke men zoo
v eclzijdig in de Vwwilgrtt Staten aantreft.
In deze bioscopen moet men zijn zitplaats
namelijk zijn auto zelf meebrengen.
Een naar kwieke piemfot wijzen den auto
mobilisten aan. hoe die hun wagens pre
cies moeten plaatsen om relf goed te kun
nen zien n niemand anders te hinderen.
Deze „auto-bjoscopon" zijn thans ook door
gedrongen in Zuid-Amerika.
Levende recette-
Maar ook in Europa vin«!t men vele merk
vvaarilige bioscoopzeden. Zoo maakten wij
een© een voorstelling mede in n open
lurbtbioscoop in een bergkloof aan de Joe
goslavische grens 's zomers heerscht de
op-uil uchtbioseonp vrijwel overal op «kn
Balkon welke voorstelling toch zeker
wel als iet* bijzonders morht worden be
schouwd. Van plaats tot plaats trok een
handige knaap. Iltj wist. dat de bevolking
doodarm was. Entreegelden kon niemand
betalen. Om de Albaneezen desondanks te
laten genieten van de Amerikaanse)!© cn
Europeeecftie hUns, mocht liet entreegeld
in nntura betaald worden. Bij de ingang
van bet merkwaardig© „paleis"* da»
stond warempel met inkt boven een bouw
vallige deur geschreven i«©con voor de
voorstelling ©en berg van brood, tabak, si
garetten. crc«larhte en levcn«te kiwi* te
groeien. Eén der beter gesitueerden had
zelf* een luid-schreeuwend varkentje mee-
gebracht, «lat redurenda de heel© voorstel
ling in actie Weef. Van «le film hebben wij
Model van de renzentilmstad der Ufa
te Neubabelsberg.
niet veel gezien, want het doek was geha
vend en de film erg oud en onduidelijk.
De ne lokte.
On* bioscoopbezoek in Griekenland wa»
prettiger. Vooral aan liet openluchttheater
van Korfoe Aan ie Adriatisch© Zee. d»c
nemcus mooier blauwer cn warmer i* dan
hier. zaten wij. Op het doek gebeurden
griezelige dingen. Recht* vnn on* hadden
wij een fraai gezicht op de stille, gladde op*
pervlakte van de nachtelijk© zee. Toen de
inaan opging cn zijn lichtend zilver over
het water strooide, hadden weinig men-
schen nog langer aandacht voor dc dingen
op het doek.
Enkele bi«>*copen t© I'raag hebben «I© ei
genaardigheid. om precies midden in een
filmdrama meestal op het spannnxlete
moment een pauze in t© schakelen,
waarin men naar de koffiekamer gaat. Na
deze pauze komen eerst een aantal recla
me*, twee teekenfilmpje*, ©n dan plotseling
weer zonder ©enige Inleiding het tweede
deel van «Ie hoofdfilm.
Land» wijo, land» eer.
EEN UITERST BESMETTELIJKE EN
GEVAARLIJKE ZIEKTE.
In verband met de In Argentinië
heerechende papegaaienziekte, waar
door in Buenoe Aires reeds tiental
len personen besmet en 5 mensehen
gestorven zijn. volgt hieronder ©en
uiteenzetting over «leze gevaarlijke
ziekte en een bespreking over haar
overbrengers: de (tapegaaien.
Wijlen dr. L. Ileijermans. de voormalige
directeur van den Gein. Geneeskundijren cn
Gezondheidsdienst te .Vmster«lam. vertelde
enkele jaren jreledep naar aanleiding van het
feit, dat te Amsterdam enkele gevallen van
papegaaienziekte bi) menschen waren voor
gekomen, in een onderhoud met een onzer
medewerken het volgende:
„De papegaaien ziek te w-ordt veroorzaakt
door een klem. tui» klein, dat zij «loor den
microscoop niet kan worden waargenomen,
ai. door het ultra virus. Vroeger beeft nien
wel bacterién als d© ziekteverwekkers be
schouwd. maar dit is bij nader onderzoek
niet Juist gebleken.
De papegaalenxiekt© ls uitermate besmet
teltfk; zij komt voor onder de papegaaien en
parkieten en gaat van deze vogels ever op
andere dieren en den menach. ZIJ troedt bet
meest op la den vorm van een ernstige long
ontsteking met karakteristieke eigenschap
pen ca met een boog atorftocijfor.
l'it dien hoofde heeft men den Invoer van
papegaaien en parkieten verboden, toen in
Europa en Nederland gevallen van «fez© ziek
le waren voorgekomen in Nederland, jn Am
sterdam, heerschte de ziekte ©enige jaren ge
leden voor het eerst, ei» bier is de epidemie,
in tegenstelling met in liet buitenland,
suel onderdrukt
Niet voeren alt de hand!
Toch kunnen MJ fn!«nrt*©h© vogels, die
hier geteeld worden, «loor latent blijven van
het zJektevirua, epideinim uitbreken Dezen
zei Men gang van taken tien wij bij elke «pi-
demi©. Ilier en daar blijft sotns een haard
smeulen, zooels héjv. bi] kinderverlamming,
waaruit «lan idotseling een vlam kan <>j»
slaan. Prories zoo gaat bet met de pape-
raaienziekte onder «Ie vogels, ifet spreekt ook
i vanzelf, dat deze ziekte vooral kan uitbreken
ii» ©en vagelhandel, waar veel vogrl* bijeen
zijn en in aanraking komen met exemplaren,
«tie besmet zijn. Deze moeilijkheden doen
denken aan de gevaren van besmetting bij
kinderbewaarplaatsen. Vandaar, dat men na
bet knopen van papegaaien en parkieten zeer
voorzichtig moet zijn bij de l>©handeling.
Voederen uit de band of fatrn wegnemen
van voedsel van de lippen, zooal* veel da
mes nogal eens doen, mort men nalaten, ter
wijl men Hij bet schoon maken van de kool
üesinfecleerende middelen moet gebruiken.
fa bet wild.
Natuurlijk la het veel moeilijker om de pa-
pegaaienziekt# te onderdrukken in Argenti
nië «lan in Nederland In Zuid Amerika Im
mers komen «leze vogels in t wdld voor
en vaak in groot©n getale: hoofdzakelijk
treft rn©n in Ontraal- en 7uid Amerika «1©
.arara's of „ara's aan. die »»t >1© grootst©
papegaaien b©hooren. Det© bebl«en een g©
©eldig dikken snavel, lange spitsig* vleu
gels en ©en zeer langen staan Zij ujn bijna
alle groen, rood of blauw gekleurd.
De Aaume of
/eer gedrongen van gestalte, hebben een groo
te m. sterk gekromden snavel, korte vleugeia
en een korten, afgeronden staart. Het cen
trum hunner verspreiding iigt aan de Ama
zone rivier. I>© Camlinaparkicl I» tegenwoor
dig nog dc ©enig© pajwgaal. die in Noord-
Amerika leeft en wel nog uitsluitend in de
staten ooi de Golf van Mexico.
Oozelllgl
Van de andere papegaaien soort en zijn da
..Ins^parabie» onafsche idchjken). dl© hun
naam hebben te danken aan hun groote nei
ging tot gezeüulieid. die zich vaak opeo-
baart, «ioordat zij zich tegen een soortgenoot
aandrukken en dezen liefkoozen. Het zijn
klein© vogel» met een gedrongen lichaams
bouw cn korten, afgcrunden staart. Men treft
ben aan in Afrika en op Madagascar.
De zintuigen der papegaaien zijn
goed ontwikkeld, zij hebben een uit
stekend geheugen cn kunnen gemak
kelijk getemd worden. Sommigen
h©bt»©n een bij zonderen aanleg om
verarhillemle geluiden, vooral «>ok dc
menschehjk© stern cn het gezang van
andere vogels na te bootsen Itecds
vanouds werden papegaaien door de
Indianen en Peruanen tam gemaakt
en met godsdienstigen eerbied beje-
§MML
In den tijd der Kruistochten werden tij
overgebracht naar Duitsrhland cn in onza
dagen zijn zij in dierentuinen algemeen aan
wezig en komen ook veel voor txj particulie
ren. De meeste aanleg om te leervn spre
ken. heeft «ie Jako, een ascltgrauw© vogel
met rooden staart en zwarten snavel uit
W©*» ©n Midden \zt©
Bekend zijn ook do kakatoes. gekenmerkt
door een beweegbar* kuif op den kop. die
uien aantreft in Australië, op de Salomon#-
eilanden, de Fhilippijnen en In de Indiscl*
Archipel
Eckte roofvogels.
De papegaaien nestelen in bootngaten. ho
len en*rotskloven of op den grond en hel
wijfje legt 2—10 gtadde, witte, ronde ©jeren.
Zij leveren aan de inboorlingen vederen tot
versiersrts. maar zij veroorzaken vele schade
«loor liet rooven van veld en boomvruch
ten. Zij wonlen dan ook bij duiscnden ge
dood. Hun voedsel bestaat dus voornamelijk
uit vruchten ©n zaden. De Ne*tnrj>ap©faaien
echter nuttigen ook dierlijk voedsel. I»©z*
papegaaien zijn gekenmerkt door een krach-
tigen. zijdelings sterk samengedrukten, ge-
groefden bovensnavel.
Van de 6 bekend© soorten zijn twee
In histortsctien fftjet uitgeroeid: van
de vier overige (op Nieuw-Zeeland
voorkomend) zijn de bekendale de
Ka cn de K«a Berucht is vooral «I©
Koa. «lie den schnpen gaten in het
lijf vreet ter grootte van een hand.
De papegaai ia schrander en leert zich
spoedig schikken in veranderde onhandig
heden. fn de eerste plaats geraakt hij gp»
woon aan allerlei kost. Omdat hij bovendien
vaak spoedig leert praten, is hij In alle lan
den een veel geziene huisgenoot Doch men
mag nooit vergeten, dat deze vogelsoort
weliswaar geheel buiten zijn schuld de
overbrenger kan zijn van een gevaarlijke
ziekte, «I© papegaaJenziekte.
WUI U billijk wal
■■rdlp, twMd,
h»nd» mnbili
nmimnl
Of btbl V ,r ra
paar la bllraa.
raaT
EEN
Schager Roos/e
la da oplouing.