Zig-zagde de
HONGARIJE onder een
meterdikte sneeuwlaag
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
HET ONDERHOUD AAN
BOORD VAN DE U-BOOT
HOE DE U-BOOT
ER UIT ZAG
Bij plotselingen inval
geen evacuatie
Barre koude overal
Noodtoestand op
Ameland
Alle scholen dicht
wegens kolengebrek
Geen waterval,
maar vuurzee
Laan. Schaden. Tel. 444 (2 lijnen). Kengetal 2240.
DONDERDAG 15 FEBR. 1940. 84e Jaargang. No. 11113.
ITrtgovg df N.V. Uitg -Mtf. „Hollands Noorderkwartier" 4
Neenik veranderde van koers'
zegt de Hollander
DRIE redenen voor
de torpedeering
Het s.s. „Boskoop" van de K.N.S.M.
Is In den loop van gisteravond met
de bemanning van het getorpedeerde
!NTederlandsche s.s. „Burgerdijk" te
J IJmuiden binnengeloopen. Omstreeks
-l<elf uur is het schip naar Amsterdam
ppgestoomd.
.Te IJmuiden hadden wij het voor
recht den gezagvoerder, den heer L.
M. J. Scriwanek, te mogen intervie
wen. De kapitein van het rampschip
gaf ons een interessant relaas, dat
Ijvij hieronder laten volgen.
De Burgerdijk, aldus de heer
Scriwanek. was een volkomen. Ne-
derlandsch schip. Vreemde belangen
waren er niet in het spel. Beman
ning en passagiers zijn uitsluitend
Nederlanders, de lading, bestaande
uit 4000 ton tarwe, 2000 ton soja-
booncn 200 t. lijnkoeken. 500 ton
meel en stukgoederen, was uitslui
tend voor de Nederlandsche regee
ring en Nederlandsche firma's be
stemd.
Voor het vertrek uit New York begaf lk
mij naar den Britschen consul aldaar om
i de laatste gegevens voor de route in het
Kanaal te verkrijgen.
De consul zeide mij, dat Ik Falmouth als
Visitatiehaven moest aanloopen.
1 Ik heb mij toen vreesclijk kwaad ge-
maakt en gezegd, dat als wij door een
destroyer worden aangehouden en opge
bracht, wij niet zouden tegenstribbelen,
maar dat wij uit. eigen vrijen wil niet van
onze route New York-R'dam afwijken".
De „klip", waarop de Burgerdijk
strandde
Op Zaterdag 20 Februari des namiddags
16.20 Greenwichtijd (we bevonden ons
I toen vlak bij Bishoprock) zag ik 'n zwarte
vlek. Meenendc dat 't 'n groote rots was ('t
i zit hier vol klippen) gaf ik bevel om hard
stuurboord te geven. Ik heb toen een half
uur lang om de Zuid gestuurd en ver
kreeg bij oen tweede looding 60 vaam
water. Daarna ging ik streek voor streek
de oude koers volgen.
Na de tweede looding kreeg ik het ver
moeden met een duikboot te doen te heb-
j ben.
Teneinde nu een eventueelc onder»
zecboot te overtuigen, dat het niet
de bedoeling van de Burgerdijk was
om door z.g. zig-zag varen zijn be
wegingen onduidelijk te maken of
den indruk te vestigen een duik
boot te willen ontloopen. ben ik niet
plotseling maar juist streek voor
streek, dus zeer geleidelijk aan,
op mijn oude koers teruggegaan.
Om vijf uur kwam plotseling een duik-
I boot aan bakboord achteruit boven water.
Aan de twee seinen „stop" en „U moet met
Uw scheepspapieren aan boord komen"
werd onmiddellijk gevolg gegeven.
De kanonnen van de duikboot waren
niet op de Burgerdijk gericht.
Tot zoover de heer Scriwanek.
„Papieren interesseeren mij niet".
De eerste officier, de heer Dijk, die zich
aan boord van den Duitschen onderzeeër
begeven moest, vertelde verder. De jeugdige
duikbootcommandapt, aldus de heer Dijk
gaf mij een hand, doch wilde zijn naam
niet noemen.
Toen lk op de papieren wees, zei-
de de duikbootkapitein: „Papieren
interesseeren mij niet". Ik antwoord
de: Kijkt n er maar in, dan zult n
zien dat alles voor de Nederlandsche
regeering en de Nederlandsche fir
ma's bestemd is. Daarop antwoordde
de kapitein: papieren interesseeren
mij niet, daar kunt u alles wel in
zetten wat u wenschelijk acht.
„Wat doet u met leege vaten?"
Op dit moment had de kapitein van de
duikboot de enveloppe met de papieren nog
in de hand. De heer Dijk haalde er het stuw-
plan uit, rolde dit uit, hield het den kapi
tein voor en zeide: „Kijkt u dan het stuw-
plan na." De kapitein, zoo zeide de heer Dijk,
keek er met een half oog in en zeide: „Wat
beteekent Erapty Barrels", De heer Dijk ver
taalde „Lecre Faesse", waarop de kapitein
opmerkte: Wat doet u met leege vaten in
Holland? De heer Dijk antwoordde: Dat weet
ik niet, ik weet alleen, dat die leege vaten
voor Nederlandsche firma's bestemd zijn.
De kapitein ging hier toen niet verder op
in en hij gaf de papieren over aan een der
opvarenden, die het hoofd uit het mangat
stak, dat zich voor den commandotoren be
vond en de papieren ging door het mangat
naar beneden. „Ik heb ze niet meer terug
gezien", zeide de heer Dijk.
Even staarde de U-bootkapltein voor
zich uit en toen zeide hij letterlijk:
„Estut mir leid, dass ich Sie ver
senken muss."
Drie redenen voor de torpedeering.
Toen de eerste officier van de Burgerdijk
den U-bootkapitein vroeg, waarom hij het
schip wilde torpedeeren, gaf de Duitscher
hiervoor drie redenen op:
In de eerste plaats zou de „Burger
dijk" gezigzagd hebben, in de tweede
plaats had de U-bootkapitein de over
tuiging, dat de „Burgerdijk" op weg
was naar een Engelsche haven en
in de derde plaats zou de marconist
geseind hebben. (De U-bootcomman-
dant had nL verboden, de radio te
gebruiken.)
De eerste reden van de torpedcering weer
legde ik aldus de heer Dijk, door te zeg
gen, dat de Burgerdijk niet gezigzagd had,
maar van koers veranderd was. omdat het
schip dicht onder den wal zat. De U-boot
kapitein reageerde op deze opmerking niet.
„Dan gaat U maar om de Noord"
Het tweede argument bestrijdend, riep ik
in vertwijfeling uit, doelond op ons gedwon
gen gaan naar do Duins: Wat moeten we dan
doen! waarop de Duitscher letterlijk zeide:
„Nu, dat gaat u maar om de Noord!"
Ook het derde motief voor de torpedeering
bestreed ik met kracht: onmiddellijk na het
stopsein van do duikboot waren de seinen
stopgezet
Hierna schreeuwde de kapitein van
de duikboot door het mangat, dat er
een lanccerbuis moest worden klaar
gemaakt
Vijf minuten voor het verlaten van het
schip moest het liohtsein „Holland" worden
gedoofd.
Als dit gebeurd is, zoo beval de Duit
scher niag de marconist seinen „Colision
ship sinking position fifteen miles south of
Bishop."
Terwijl eerste sfuurm&n Dijk zich aan
boord van de duikboot bevond seinde deze
een drievlaggensein, n.1. het sein „railing".
Kapitein Scriwanek vertelde ons, dat hij
van dit sein niets begreep. Hij seinde terug
met het vlaggesein: „Begrijp u niet". Door
schreeuwen werd hem van de duikboot af
beduid, dat sein weer neer te halen.
Een minuut of tien later gaf de duikboot
een nieuw drievlaggensein, n.1. de teekens
voor „alarm", waarop kapitein Scriwanek
DE TORPEDEERINQ VAN DE
„BURGERDIJK."
Brieschende zwarte kater op de
commandotoren
De Duitsche duikbootkapitein, die bevel
gaf onze „Burgerdijk" te torpedeeren was
zooals de eerste officier van de „Burgerdijk"
ons hedenoohtend in een interview vertelde,
in burgerkleeding. Ook alle overige opva
renden van den onderzeeër waren in bur
ger. Alleen een hunner, iemand die een
blauwe bril droeg, had een zomerschc ma
rinepet op, maar do badge op die pet was
erg vuil cn de heer Dijk kon niet goed zien
wat dit teeken voorstelde.
De duikboot was donkergrijs, tegen zwart
af, maar nogal verveloos: Op de comman
dotoren stond „x2" Een van de matrozen,
die in de sloep welke zich vanaf het Neder
landsche schip naar den Duitscher begeven
had, gebleven was, zag nog, dat op de com
mandotoren een brieschende zwarte kater
met opgezetten rug was afgebeeld, maar de
heer Dijk heeft dit zelf niet gezien. De duik
boot zou. naar zijn meening nog geen 150
voet lang zijn geweest, kapitein Scriwanek
schatte 120 voet
ten tweede male het sein „begrijp u niet"
terug liet geven.
H«t tragische oogenbllk.
Nu gingen „alle hens in de sloe
pen". Om 18.20 uur voeren de sloe
pen weg en een kwartier later om
18A5 unr werd de torpedo afgevuurd.
Een doffe knal weerklonk. Plotse
ling gingen alle lichten aan boord
van de „Burgerdijk" uit en een
stoomfluit begon vreeselijk te bla
zen. Met tranen In de oogen zagen
kapitein Scriwanek en zijn mannen
het schip, waar ze zoo trots op wa
ren, langzaam zinken.
Even later bescheen het licht van de
duikboot de getroffen Burgerdijk.
Bemannig en passrgitrs waren aan hun
lot overgelaten. Gelukkig kwam er na het
urenlange ronddobberen op de baren, uit
komst, want do „Edam" verscheen en bracht
de schipbreukelingen in veiligheid.
Alleen voor de vnnrlinle moge
lijk, zegt Belgisch minister.
De Belgische minister van gezond
heid heeft in de Kamer het vraag
stuk der evacuatie van de burgerbe
volking uiteengezet. De omstandig
heden eener eventueele evacuatie
zijn niet te voorzien, aldus de minis
ter. Als voldoende tijd beschikbaar
is. zal het plan worden uitgevoerd.
Bij een plotselingen inval is evacua
tie onmogelijk, behalve voor de vuur
linie. De regeering denkt er niet aan.
De wegen en spoorlijnen zouden ge
heel in beslag genomen zijn door de
militairen behoeften. In dit geval
is het de plicht van iedereen op zijn
plaats te blijven.
Een aantal opvarenden van het getorpe
deerde ij. „Burgerdijk" ls Woensdagavond
met het u. „Boskoop" tn ons land terug
gekeerd. De geredden aan boord van het
schip na aankomst in IJmuiden.
Talrijke provinciesteden van de
buitenwereld afgesneden.
De winter in Europa is de laatste
dagen weer in hevigheid toegeno
men en uit welhaast alle landen
worden record temperaturen bene
den nul gemeld. Ook Amerika wordt
geteisterd door bar winterweer..,
In België zijn temperaturen van 20 gra
den vorst an de orde van den dag, terwijl
ook sneeuw valt. Sinds December is het
normale spoorwegverkeer niet hersteld. De
steenkoolvorziening is echter verzekerd.
Noord Spanje heeft eveneens van de kou
te lijden. Te Pamplona, waar het overdag
nog 14 graden boven het vriespunt was, is
het kwik gedurende den nacht tot 5 gra
den beneden het vriespunt gedaald.
In Noord-Italië is de temperatuur op
nieuw zeer gedaald. Te Milaan heeft een
storm gewoed, die een snelheid van 90 ki
lometer per uur bereikte. Er is veel schade
aangericht, terwijl er ook een menschcnle-
ven te betreuren is.
Vele personen werden door vallend gesteen
te gewond. Te Triest maakt de „Bora" het
verblijf op straat ondragelijk. Ook te Vene
tië Cremona en Ancona is weer sneeuw ge
vallen. Te Venetië is een visschersvaartuig
vergaan: de twee opvarenden worden ver
mist.
Drie meter sneeuw in Honqariie.
Veel ernstiger is de toestand nog
in Hongarije. Sinds 48 uur woeden
daar ongekend zware sneeuwstor
men. Elk verkeer op de buitenwe
gen is onmogelijk geworden. Ook
het spoorwegverkeer ligt grooten-
deels stil. Het land ligt een tot
drié meter dik ondftr ds sneeuw.
Niet alleen dorpen en gehuchten,
maar ook talrijke provinciesteden
zijn geheel van de buitenwereld af
gesneden.
In het district Zemplen zijn zes wolven
waargenomen. Twee daarvan zijn door
boeren neergelegd. Uit alle deelen des
lands worden gevallen gemeld van dood
gevroren menschen. In Boedapest en omge
ving is de laatste 24 uur 2H millioen cub.
meter sneeuw gevallen. In Boedapest zijn
tal van ongelukken gebeurd.
Het verkeer tusschen de Deensche eilan
den onderhoudt men thans over het ijs, het
geen overigens niet van gevaar ontbloot is.
Tot dusver zijn reeds drie automobielen in
wakken gereden en verloren gegaan. Ge
lukkig waren hierbij nog geen menschenle-
vens te betreuren.
Duizenden auto's gestrand.
Amerika wordt niet gespaard. Integendeel
De zwaarste sneeuwstormen sedert tiental
len jaren hebben gisteren gewoed in de At
lantische staten.
Zij legden bijna alle verkeer van sche
pen. vliegtuigen en spoorwegen stil. Dui
zenden auto's strandden in de meters hoog
opgewaaide sneeuw op de landwegen talrij
ke personen worden vermist In Pennsyl-
vanië heeft een zware sneeuwstorm gewoed,
de zwaarste sinds 38 jaar. Binnen enkele
uren was Pittsburgh bedekt met een sneeuw
laag van 'n hal ven meter In de straten van
New-England en New York woei de sneeuw
op sommige plaatsen tot een dikte van ze
ven meter op.
Dit nummer bevat 8 pagina's
DE BILT SEINT»
Verwachting: Krachtige tot ma
tige meest Noordoostelijke
wind, betrokken tot zwaar
bewolkt, nu en dan eenige
lichte sneeuw, matige tot
lichte vorst
Ook petroleumtekort,
Het wordt op Ameland steeds nij
pender en de Wadden worden zoo
langzamerhand behalve dan enkele
geulen, die open blijven en den
overgang over zee beletten, zoo vol
met ijs, dat men zich in Siberië
waant Er begint hier gebrek aan
veel artikelen te komen en het is
ondenkbaar, dat Ameland met de
voorziening van verschillende be
hoeften kan wachten tot de vaart
openkomt
Velen, die zich tot dusverre bij de zui
vel fabriek te Hollum om brandstof konden
wendden, zien zich thans dezen weg afge
sloten, omdat het bestuur in zijn verga
dering van Dinsdag besloot, niet meer af
te geven dan in beslist noodzakelijke ge
vallen, zooals voor zieken en ouden van
dagen, omdat mén anders zelf gebrek aan
kolen krijgt
In verband met den geringen voor
raad brandstof hebben B. en W. be
sloten alle openbare scholen op het
eiland van Maandag a.s. af te slui
ten.
Twee militaire vliegtuigen brachten... 196
Kg. anthraciet. Aan petroleum is eveneens,
bhoefte. Verschillende winkeliers zijn uit
verkocht Aangezien tachtig percent der
bewoners van het eiland op petroleumstel
len kookt, is het begrijpelijk, welk een ramp
petroleumnood voor het eiland zal worden.
Het kan nog wel een maand duren, voor
de vaart open is. Men hoopt echter, dat er
spoedig hulp komt en men acht het niet
uitgesloten, dat er een boot kan aankomen
in liet Amelandergat, tusechen Terschelling
en Ameland.
Brand aan da Heerengracht te
Amsterdam. Kantoorbediende
door zijn neus bedrogen
(Gisteravond omstreeks kwart over
negen meende de bewoner van het
sousterrein van een aan de Heeren
gracht te Amsterdam gelegen kan
toor op een der bovenverdiepingen
het geruisch van water te hooren.
Hij snelde, in gezelschap van een
derk antoorhouders, naar boven om
te zien wat er aan de hand was.
Op de derde verdieping sloegen
vlammen en rook beiden mannen
tegemoet.
Het bleek, dat het trappenhuis in lichter
laaie stond en dat het vuur zich een weg
baande naar het bovengedeelte van het ge
bouw. Dadelijk werd de brandweer gealar
meerd, die door haar krachtig optreden de
vlammen, welke zich snel verbreidden en
reeds door het dak naar bulten sloegen,
binnen twintig minuten wist te bedwingen.
Een geluk bij «en ongeluk.
De vliering is grootendeels uitgebrand. De
zich op de bovenverdiepingen bevindende
magazijnen van textielgoedercn hebben hoe
genaamd geen schade gekregen. De derde
verdieping, welke acht jaar door een han
delsfirma in gebruik is geweest, was juist
gistermiddag om vijf uur wegens verhuizing
geheel ontruimd.
De oorzaak va de nhrand ligt in het
duister. Een kantoorbediende had welis
waar een sterke lucht waargenomen, doch
deze voor den geur van wrijf was gehouden.
Mogelijk is er kortsluiting ontstaan.
De hooge bruggen tusschen Thorbecke-
plein en Reguliersgracht vormden voor de
talrijke vorbijgangers een prachtig amphl-
theater om de verrichtingen derbrandwacht
.gade te slaan.
