Het Schager Weeshuis jubileert
L. Bolte
Geheel Gratis
Een en ander uit
de merkwaardige
en rijke historie...
SCHAGEN
Alkmaarsche Kaasmarkt
Heeff iemand?
Zaterdag 20 April 1940
Tweede blad
26 April is het 75 jaar geleden
dat het gebouw aan de Laan
in gebruik werd genomen
Enkele feiten.
Op 11 December 1854 werd tot splitsing
besloten; op 6 October 18433 werden de eer
ste maatregelen genomen tot stichting van
liet nieuwe tehuis. Op 24 Mei 18(34 legde het
jongste dochtertje van een der regenten,
Margaretha van Lon, oud 2'i jaar, den
eenden steen.
De uitvoerster van deze gewichtige
taak leelt nog, het is de thans bijna
80-jarige mevrouw De Nijs—van Lon,
en men hoopt dat zij op de receptie
welke Vrijdag a.s. wordt gehouden
tegenwoordig zal zijn.
naaien wij alle Gordijnen boven
25 ct. per el.
Boren wij alle Loopers.
Deze aanbieding is tot 27 April.
Beziet eens onze Collecties:
VITRAGES ETAMINES
HANDWEEFSTOFFEN PLUCHE.
COCOS LOOPERS - WOLLEN LOOPERS
LINOLEUM BALATUM - STRAGULA.
Met f 20.was er een halve gulden op
de hoogste markt, vergeleken bij de vorige
week! Er zit dus weer wat stijging in de
lucht, zij het ook. dat naast Purmerend de
markt eer flauwer dan beter was. De aan
voer blijft langzaam stijgen en bedraagt
circa 50.000 K.G. Ook de gan- was '«ts pe
ter dan Vrijdag j.1. Voor f 19.50 'gingen ver
schillende van de beste stapels van de
hand, het gros bracht circa f 19.op bij
een trage verkoop. Het binnenland blijft de
hoofdnfnemer van kaas. De andere produc
tiegebieden blijven weinig maken en leggen
zich in hoofdzaak toe op boter en poeder.
En nu, vijf en zeventig jaar later?
Ja, zegt de heer Van Kuipers, president-
regent, die ons dezer dagen samen met den
heer Bestevaar, den penningmeester, een en
ander uit de historie van den jubilaris ver
telde, ja, van dankbaarheid hebben we zoo
lang onze meisjes en jongens in het huis
zijn, niet zooveel bespeurd en daar vragen
we ook niet naar. Maar 't is wel typisch,
als ze er uit zijn, dan Wordt dat anders...
dan merken we vaak aan ze, dat ze hun
thuis verloren hebben!
Dit lijkt ons, vijf en zeventig jaar later,
„de heerlijkste belooning, die de regenten en
regentessen voor hun vele opofferingen mo
gen inoogsten."
Niet meer wordt dagelijks den kin
deren hun onafhankelijkheid inge
prent, niet meer behoeven zij hun op
voeders openlijk te prijzen en toe te
zingen, zij worden opgevoed als „ge
wone" kinderen en daarom loven
zij niet thans met den mond, maar
later met het hart.
Er is véél gegroeid die jaren.
o
Het weeshuis, vroeger gecombineerd met
het armenhuis, maar door verschillende
Voor 7565....
Als we zoo het oude wees- en armenhuis
aan het Noord, waar thans de families
Spreeuw en Zwart wonen, en een gevelsteen
nog steeds aan dc oorspronkelijke bestem
ming herinnert, eens aanzien, vragen we ons
af, hoe vader en moeder liet met hun een-
en-twintig kinderen erin hebben kunnen uit
houden.
Op 2 April 1852 besloot men „een Vernuis"
te laten maken, omdat het vuursel te veel
rookt", dus liet is geen wonder, dat de wee
zen het wel eens benauwd kregen en er tus-
schcn uittrokken. En dat is vermoedelijk wel
weer de oorzaak dat er volgens de boeken
nogal eens
„branders"
werden uitgedeeld, gedreigd werd de onver
laten naar liet oorlogsschip of de „miliesie"
te zenden en een zelfs drie dagen in „liet
torentje" werd opgesloten.
Maar alcvel, vele jaren lang is, na de ge
bruikelijke nieuwjaarsvisite aan de regen
ten, in de notulen te vinden: „Op hun vroo-
lijk en frisch gelaat staat duidelijk te lezen,
dat gezondheid en tevredenheid niets te
wcnschen overlaten."
Misschien kwam dat wel van de groote
drie-pondsbrooden en de zijden spek. Voor
last van verstopping, slechte spijsver
tering, overmatige vetvorming of de
schadelijke gevolgen er van- aambeien,
onzuiver bloed en vale onreine huid, dan
zuive'e men bloed en ingewanden met
Dr. Schieffer's Stofwisseiingzou*.
De betrouwbare en aangename werking
hiervan is een weldaad voor het geheele
organisme Flacon f 1.05. Dubbele flacon
f 1.75 bij apothekers «n vakdrogisten.
ZIJPE
BURGERLIJKE STAND.
Ingesclirevcn van 12 tot en met IS April.
Geboren: Jan Luite, zoon van 1'ieter Vries
man en Heiulrikje Beetsma; Alida Maria
Therosia. dochter van Ilillebrand Konijn
en Agathn Maria Potter.
Ondertrouwd: Jan Adriaan Paauwe, 27
jaar. landarbeider en Diena van der Vorst.
19 jaar. beiden te Zijpe; Nicolaas- Digniim.
iaar. melkslijter, te Alkmaar en Eliza-
heth Kraakman, 23 jaar te Zijpe; Joannes
Cornelis Schilder. 23 iaar, veehouder ta
Beemstcr en Christina Geertruida Kraak
man 21 iaar. te Zijpe; Eransiscus Cyrillus
Nauts, 22 iaar, chauffeur te Barsingerhorn
en Alida Sijtjc Grin. 27 jaar. te Zijpe; Nico
laas Veldhuizen, 25 iaar. landarbeider en
Jantje dc Vries, 21 jaar. beiden te Zijpe.
Getrouwd: Pieter Johannes Ott en Nelly
Gootjes.
Overleden: Gorn. Petrus Stendert, 45 jr..
echtgenoot van Geertruida Maria Be ars
(overleden te Alkmaar).
'T ZAND.
VROUWENVREDESBEWEGING.
Donderdagavond hield de Vrouwenvredes
vereeniging. afd. 't Zand en Gallaut.soog
oen vergadering ten huize van den heer
Modder. De voorzitster, mevr. Boerina. heet
te namens 't bestuur uit Callantsoog en
't Zand allen van harte welkom, in bet bij
zonder mevr. v. d. Sluis uit Amsterdam.
Als onderwerp heeft spreekster uitgeko
zen „De taak van de vrouwen in dezen
tijd" Da avond wordt begonnen met liet
hr MOCISTf fCTC
rJjI
DEN HELDER
lied „Ontwaakt, ontwaakt" Spr. memoreert
hoe de menschen uit vorige eeuwen al
trachtten vrede en oen betere samenleving
tot stand te brengen. Spr. tracht duidelijk
te maken, hoe de toestatui in de wereld is
en wat de vrouwen in dezen tijd kunnen
doen. In dezen tijd van technische voor
uitgang is er een groote geestelijke achter
stand te bespeuren. Op duidelijke wijze
geeft spreekster prachtige voorbeelden.
Spr. doet een beroep op de aanwezigen op
don rechtvaardigen vredeswil, om ervan te
getuigen op 18 Mei met den 7en vredes
gang.
Na de pauze werden de films vertoond
van de vrouwenvredesgangen, welke irehou
den werden in de jaren 1939. 1937. 1938 en
1939. die een duidelijk beeld geven van
den goeden wil. Als toegift werden gegeven
zelfgemaakte opnamen, welke de lachspie
ren in beweging brachten als er een be
kende uit het dorp te zien was. Mevr.
Boerina sloot de avond met een woord van
opwekking.
WIEMSGERMEEP
HINDERWET.
Een verzoek van den beer H. Groenen-
berg om vergunning tot bet plaatsen van
een petroleum tank van 4000 L en een ben
zinetank van 2000 L. aan den Westcrmid
denmeerweg II 23 te Middenmcer.
Een verzoek van den heer J. van Dijk,
om vergunning tot bet plaatsen van een
petroleumtank groot flOOO I~ aan den Alk-
maarscheweg C 28 te Mlddenmeer.
Een verzoek van den beer J. Poot om
vergunning tot het plaatsen van een petro
leumtank groot 10.000 Liter aan den Kog
genrandweg D 93 te Middcnmeer.
TT. worden gekalmeerd
UW zenuwen en gesterkt en Uw
slaap wordt weer rustig door het gebruik van
Mijnhardt's Zenuwtabletien
Glazen Buisje 75 ct. Bij Apoth. en Drogisten
OP den 26cn April van het
„jaar 1865, des namiddags
„om drie uren, vereenigden
„zich de regenten en regen
tessen van 't Gcreformeer-
„de Weeshuis in het oude gebouw op
„het Noord en begaven zich van daar
„met den vader en moeder van het
„gesticht en met de weezen, ten ge
tale vah een en twintig in behoor-
„lijke orde allereerst naar de Kerk,
„waar de Predikant ten aanhoore
„van een aanzienlijke schare eene
„schoone toespraak hield. Gij wee-
„zen, zoo sprak hij, behoeft niet het
„harde brood der armoede met bit
tere tranen te doorvveeken, toont
„daarom uw dankbaarheid en waar
deert het voorrecht diep. Zing daar-
„om hen, die niet liefhebbend hart
„niet alleen uw tijdelijk, maar ook
„uw eeuwig welzijn bevorderen,
„staande het volgend lied toe op de
wijze van het Evangelisch gezang
„vier:
„Dekt ons ook moeders liefde niet,
„Rest ons geen vaderzegen,
„Bij 't grijnzen van een bang
verschiet,
„Trad Uwe Liefde ons tegen;
„Zij troostte ons, heelt elke wond
„En waar ons hart een wensch
bestond,
„Werd die van U verkregen.
„En daarna begaf men zich in be
hoorlijke orde naar het nieuwe ge-
houw aan de Laan, waar met alge-
„menen bijval de regenten en regen
tessen geluk gevvcnscht werden we-
„gens de heerlijke belooning, welke
„zij door het tot stand komen van
„het nieuwe gebouw voor hunne
„vele opofferingen mochten inoog-
„sten,"
'Aldus verhalen de notulen, gedagteekend
26 April 1865, van de officieele opening van
het toen nieuw gebouwde weeshuis.
Armenzorg vroeger,
menschenplicht thans
wetswijzigingen in 1854 daaraan afgeschei
den, moet al héél oud zijn.
In het vergeelde testament, dat van 21
Mei 1669 dateert cn zuinig in de brandkast
wordt bewaard, legateert Claes Juriaanz.
Wieldrayer, behalve „een dukaton aan de
huren cn een bol wit broot aan hun kinderen
voor de uitvaart, ook vijftig gulden per jaar,
waarvan liet weeshuis een geregte vierdepart
moet worden uitbetaald."
Dit Wieldrayersfonds bestaat nóg, beheer
der is thans de lieer Van Kuipers en de
jaarlijksche uitkecringen worden zij het
anders verdeeld clan vroeger nog stqcds
aan rechthebbenden uitbetaald.
Jammer genoeg zijn er geen schrifturen
overgebleven, vroeger dan 1S52 gedateerd,
maar uit de boeken van dien tijd en later
blijkt toch wel duidelijk, hoe het weeshuis
is geworden tot een der mooiste cn rijkste
van ons land, dat zijn verpleegden een goe
de opvoeding kan geven en kan laten Ice-
ren wat met hun aard en aanleg overeen
komt.
Eerlijk gezegd, we staan wat teleurgesteld
te kijken, als we de notulenboeken doorbla
deren, want we zien wel, dat vroeger
onder het begrip armenzorg heel wat anders
werd verstaan dan tegenwoordig! Zuinig,
zéér zuinig waren onze betovergrootvaders,
zij trachtten het meeste van de weezen te
halen, door ze zoo duur mogelijk te „verkoo-
pen" aan burgerpatroons en zoo héél erg veel
teruggeven deden ze er niet voor. Steeds
meer land werd gekocht van de ruime
winsten en toen dut land later als bouw
terrein werd verkocht, was de basis gelegd
voor een kapitaal, dat nog steeds, maar
thans gelukkig door nobeler methoden, aan
groeit.
't grootste deel leverden de regenten-nering
doenden zelfZeven maanden van 't jaar
leverde dc regent-bakker cn dc regent-krui
denier; dc collega's niet-regentcn mochten de
andere maanden samen deelen.
In dien ouden tijd dus gold ook al 't be
kende spreekwoord van den pastoor, die ie
dereen, maar eerst zich zelf zegent. Maar
ach, men wist niet. anders, wat wij nu zon
derling en misplaatst vinden, scheen toen
gewoon te zijn.
Onze regenten van wees- en armenhuis
hadden wel zéér zware problemen op te
lossen. Den eenen keer kwam Adriaantje K.,
verzoekende dat 't regenten moge behagen,
de hoofden van haar.-kinderen te laten ge
nezen, die in ecu 'beklagenswaardiger) toe
stand zich bevonden", een andere keer kwam
Jantje L., „verzoekende dat het regenten
moge heilagen ten haren behoeve borg te
spreken voor de betaling van haar verschul
digde huurpenningen, len bedrage van
vijftig cents per week".
Delicate opdrachten kregen ze soms. Op
een goeden dag, hadden president en ren-
dunt (penningmeester) zelfs dc eervolle com
missie „een corset te gaan koopen, dat
Christien B. van noode had" En dan is
er in dien ouden tijd nog een critieke dag
geweest, toen de weesvader kwam vertel
len, „dat het huis geheel onder het wandge
dierte zat en vakkundig zuiveren honderd
en-vijf-en-zeventig guldens zoude moeten
kosten." Soms moest dc weesvader zelf op
het matje komen. Op 24 Juni 1879 verscheen
de weesvader It., „om zich te verantwoorden
wegens wangedrag cn misbruik van ster
ken drank cn 't is hem met goed en flink ge
volg gezegd", meldt dc secretaris voldaan.
Dc begrooting was f14000.de bouwer
P. Brugman besteedde f 13.200 en leverde het
gebouw in elf maanden kant en klaar af.
Het was geen revolutlevvcrk ook, na 75 jaar
staat er nog een bouwsel, dat klinkt als een
klok. 26 April 18435 werd hel gebouw offi
cieel ingewijd, waarbij...
de burgemeester ontbrak.
En nu?
Na 1865....
soliede deuren v. 't groote huis aan de Laan
kloppen. Op 4 Mei 1886 werd bepaald dat
dc weezen niet meer op banken zouden zit
ten, maar stoelen zouden worden aange
schaft; in 1888 werd aan tandarts Blitz uit
Amsterdam voor vijf en twintig gulden per
jaar de momlbeliandcling opgedragen.
In de jaren na 1900 zien we de regenten
zichzelf steeds meer wegcijferen en daar
door hun taak en piiclit beter beseffen dan
de braven, die eikaars deugden op hoog
dravende wijze in de notulenboeken calli-
grafeerden en wier hand meer straf dan
hun gemoed liefderijk was.
Bij een rondgang door het gebouw wordt
elke gedachte aan een „gesticht" direct op
den achtergrond gedrongen. Alles is een
voudig, maar zeer gezellig ingericht, proper
luchtig zijn de slaapzalen, keurig de eet
zaal. Men kan het bekijken bij vader en
moeder! En wéér staan dc gezichten der
vier weezen „tevreden en v rooi Ijk".
In de regentenkamer mogen we even in
dc boeken neuzen en dan zien we, dat het
huis zijn hestellingen uitsluitend doet aan
en zijn behoeften uitsluitend doet dekken
door protestante ingezetenen van Schagen.
We zien hoe in vroeger jaren zéér groote
bedragen zijn geschonken aan dc diaconie
en we hooren, hoe tot op heden de verstand
houding met het kerkbestuur bijzonder aan
genaam is. We kunnen ons overtuigen, dat
het Weeshuis thans nog 80 bunder land be
zit, een boerderij, effecten en los geld heeft.
Wc zien terstond dat bijna alle vvcezen de
laatste jaren goed zijn terecht gekomen cri
sommige zelfs hoogc functies in de maat
schappij bekleedcn.
26 April hoopt het bestuur, dat thans be
staat uit dc hoeren H. v. Kuipers, voorzit
ter, G. Leegwater, secretaris, J. Bestevaar,
rendans en D. P. Timmerman, met liuu
echtgenooten, te recipicercn.
„Het Huis", dat in den loop der juren
steeds de Schager belangen heeft gediend,
heeft dien dag recht op ons aller belangstel
ling en ongetwijfeld zal men dun nog veel
interessante dingen kunnen hooren, die wij
in het korte bestek van dit artikel, jammer
genoeg niet konden vertellen. Van het wees
huis met zijn merkwaardige, maar rijke
historie!
Andere inzichten
braken zich eerst zeer langzaam baan, maar
de nieuwe tijd bleef onverbiddelijk op de
ofschoon hij wel was uitnoodigd.
In dit opzicht is er dus in 1940 te'Schagen
eigenlijk niet veel nieuws onder de zon.
Edoch de Schager Courant kon er toen
moeilijk schande van spreken. In het num
mer van 27 April 18435 waren voor de uit
geefster de advertenties van Revalmia Ara
bic, Alizarininkt, en Urbanuspillen blijk
baar belangrijker, waut over de opening van
bet weeshuis vinden wif.geen letter.