Vliegeren en
de vlieger
HOE HEEFT DE MENSCH HET LUCHT-
RUIM VEROVERD?
Het verre Oosten de bakermat
Het is niet zoo algemeen bekend,
dat de vlieger, tot in onzen tijd nog
steeds een geliefd speeltuig voor
jongens, de basis vormt van het
hedendaagsche motorvliegtuig. Al
gemeen wordt thans aangenomen,
aldus de N'. Rt., dat de zgn. duiff
welke door den wiskundige Archy-
tas, die omstreeks de vijfde eeuw
voor Christus te Tarentum, het te
genwoordige Italiaansche Otranto
leefde, is beschreven, een vlieger is
geweest. Ook de Chineezon hebben
vele honderden jaren geleden het
gebruik van vliegers gekend. Nog
in onzen tijd hebben sommige volks
stammen in het verre Oosten, o.a.
in den Indischen Archipel zelf-ver-
vaardigde vliegers, welko zij laten
opstijgen om het wild, dat zij willen
jagen, te doen schrikken. Zij gebrui
ken daarvoor vliegers van grilligen
vorm, welke een heel langen kron
kelenden staart bezitten. Diezelfde
volkstammen hebben dikwijls nooit
een modern vliegtuig gezien en toch
dragen zij, ofschoon op primitieve,
bijna kinderlijke wijze hun steentje
bij aan de verovering van het
luchtruim, welke in deze eeuw fei
telijk haar beslag heeft gekregen.
Tot 6000 meter hoogte.
De vermaarde Amerikaansche geleerde
Benjamin Franklin, uitvinder van den blik
semafleider, maakte in 1752 gebruik van
vliegers voor zijn proefnemingen met be
trekking tot de dampkring-elcctrieiteit. In
de vorige eeuw werden vliegers van groot
formaat gebruikt om daarmee op groole
hoogte weerkundige wearnemingen te ver
richten. Daartoe werden deze vliegers van
zelf registreerende instrumenten voorzien,
welke automatisch de windsnelheid, de
temperatuur en de vochtigheidsgraad van
de lucht, den luchtdruk enz. opteekeiulen
en daarna werden ingehaald.
Aan de hand van deze waarnemingen
welke tot op hoogten van meer dan 6000
meter werden verricht, had men voldoende
gegevens om een eenigszins betrouwbaar
weerbericht samen te stellen. Tegenwoordig
geschieden deze waarnemingen veelal
met behulp van vliegtuigen, welke van
een speciaal instrumentarium zijn voor
zien.
Het glijvliegtuig.
De uitvinders van het motorvliegtuig, de
Amerikaansche gebroeders Wright, hebben
voordat zij met motorvliegen begonnen,
proefnemingen verricht met een z.g. glij
vliegtuig, dat niets anders was als een
heel groote vlieger. Met behulp van een
automobiel, welke met. een langen, lichten
kabel aan het motorloozc .vliegtuig" was
verbonden, werd de vlieger omhoog ge
bracht. Dergelijke proefnemingen zijn na
het jaar 1903, waarin de gebroeders
Wright hun eerste met succes bekroonde
motorvluchten hebben ondernomen, door
de gebroeders Gaston en René Caudron in
Frankrijk gedaan.
In plaats van een automobiel,
welke misschien voor hen te kost
baar was, gebruikten de Franschcn
een oude schimmelmerrie, welke
Luciole heette. Luciole werd aan
een vijftig meter lang touw voor een
motorloos vliegtuig gespannen. Gas
ton, die ongetwijfeld paardenkenner
was en minder bekend was met
vliegtuigen, nam op den „haver-
motor" plaats 'en René klom in. het
vliegtuig. Gaston gaf Luciole do spo
ren en René trok den primitieven
stuurknuppel van het vliegtuig naar
achteren, wanneer de „havermotoï"
op toeren was gekomen, d.w.z. wan
neer Luciole galoppeerde. Op deze
wijze heeft René Caudron verschei
dene malen korte Vluchten ge
maakt, welke in feite neerkwamen
op liet oplaten van een bemanden
vlieger.
Een bemande vlieger.
In de vorige eeuw is al eens meer een
bemande vlieger opgelaten. Het was eigen
lijk een bevrouwde vlieger. De te Bristol
woonachtige onderwijzer, Georgc Pocock,
had omstreeks 1827, nml. uit liefhebberij,
een vlieger vervaardigd, die het wonder
wel deed. Pocock, die al vele proefnemin
gen met vliegers verricht had, meende dat
zijn vlieger voldoende hefkracht bezat om
een mensch tc doen opstijgen. Om zulks tc
verwezenlijken maakt hij uit zeer licht ma
teriaal een mandje, waarin op zekeren dag
een jonge dame plaats nam, die ongetwij
feld slank van lijn en derhalve licht, van
gewicht geweest zal zijn. Er stond dien dag
een stevige wind en het duurde niet lang
of de jonge dame in kwestie zat op onge
veer zestig meter hoogte. Of er toen gegil
door het luchtruim klonk, vermeldt de ge
schiedenis niet, maar kort daarna bereik
te de dappere vrouw weer den vasten
grond; misschien was zij wel uitgelaten na
opgelaten tc zijn geweest!
Dezelfde Pocock, die ervaring had opge
daan met de kracht van den wind, heeft
ook met plannen rondgeloopen, om lichte
voertuigen met behulp van opgelaten vlie
gers 'voort te laten trekken. Diezelfde ge
dachten hebben vele eeuwen voor den En-
gelscliman ook de Cliincezen bezield, doch
noch in het Westen noch in het Oosten zijn
zij ooit verwezenlijkt.
De tegenwoordige z.g.n. kastjes-vlieger,
ook wel Amerikaansche vlieger genoemd,
is een uitvinding van den Èngelscliman
Laurence Hargrave. Op zeventienjarige
leeftijd was Hargrave naar Australië ver
trokken, waar hij tal van proefnemingen
met vliegers heeft verricht. Uit de door hem
vervaardigde-vliegers ontstond tenslotte de
kastjes-vlieger, een vlieger-model, dat als
speeltuig voor jongens tegenwoordig nog
veel wordt gebruikt. De bedoeling van Har
grave was om zijn vliegers zooveel hef
kracht te verleencn, dat een menfech ermee
zou kunnen opstijgen. Daarom bespande hij
de draagvlakken met lichte, doch stevige
stof, waartoe hij geïmpregneerde natuur
zijde aanwendde. Enkele proefvluchten met
dieren werden door Hargrave uitgevoerd,
doch niet met mensehen.
Wel werd elders door combinatie van meer
dere groote vliegers, welke volgens het sy
steem van Hargrave waren vervaardigd, vol
doende hefkracht bereikt om een mensch te
doen opstijgen. Zoo werden vóór den wereld
oorlog dergelijke gecombineerde vliegers ge
bruikt voor waarneming uit de lucht, o.a. in
het Fransehe en het Duitsche leger. Om een
dergelijk bemande vlieger-combinatie tc
doen opstijgen is echter een behoorlijke wind
kracht noodig, die natuurlijk gedurende de
waarneming in de lucht niet mag afnemen.
Daar evenwel de windsterkte bijna voortdu
rend aan verandering onderhevig is, heeft
men de ontwikkeling van de vliegcr-combi-
nalie in die richting gestaakt.
Hargrave, die 1915 is overleden, heeft met
zijn kastjes vlieger grooten invloed geliad op
de enkele vroegere luchtvaartpioniers. San
tos Dumont en Sominer o.a. hebben in het
begin van deze eeuw met door hen ontwor
pen vliegtuigen geëxperimenteerd, welker
type ontleend was aan de kastjes-vlieger
van den Australiër.
Het Verre Oosten een bakermat.
Het Verre Oosten is de bakermat
van den vlieger. Wij hebben hierbo
ven reeds enkele malen de Chineezen
genoemd. Zij meenden dat zij door
het oplaten van een vlieger de booze
geesten konden bezweren. Te Hanoi
in Fransch Indo-China kan men bij
na dagelijks bonderden vliegers in
de lucht waarnemen, welke boven
de woningen van de inboorlingen
vliegen. Het. bijzondere daarvan is
dat deze vliegers muziek maken. Dc
inboorlingen hebben nml. buisjes
van bamboe van verschillende mid:
dellijn aan deze vliegers bevestigd,
welke door dat de wind er langs
strijkt, voortdurend klagende gelui
den van verschillende toonhoogte la
ten hooren, al naar mate van de
kracht van den wind.
Ia Augustas geea controle
op rijwielplaatjes
De wnd. secretaris-generaal, wild.
hoofd van het departement van
financiën, deelt mede, dat in ver
band met de omstandigheden, dat
de aanmaak en verzending van rij-
wielbelastingmerken voor het loo-
pende belastingjaar eenige vertra
ging ondervindt, gedurende het tijd
vak van 9 tot en met 31 Augustus
1940 geen controle op rijwielbelas
ting zal worden gehouden.
De verbeelding van Japansche of Chince-
sche kunstenaars heeft aan de vliegers de
zonderlingste vormen en afmetingen gege
ven. In China is de negende dag van de ne
gende maand het feest, der vliegers. Op dien
dag worden er wedstrijden gehouden en de
mooiste vlieger, welke het hoogste stijgt,
wint den prijs. Omdat de hefkracht van de
Chinceschc vliegers zeer groot is, laten hun
eigenaren er 's avonds soms een brandende
lantaarn mee opstijgen. Een aantal van der
gelijke verlichte vliegers in verschillende
kleuren levert een sprookjesachtig schouw
spel op. Veelal hebben de Chineesche vlie
gers den vorm van oen draken-kop. De Duit-
schers spreken van Drache, wanneer zij een
vlieger bedoelen, ofschoon zij tegenwoordig
in meer technischen zin ook spreken van
Fessclflugzeug, een woord dat zich gemak
kelijk door' kabelvlicgtuig laat vertalen, der
halve een vastgebonden, dus niet vrij, vlieg
tuig. De Franschcn spreken van Cerf-volant,
hetgeen letterlijk vertaald, betcekcnt: vlie
gend hert.
Vliegeren is een aardige en interessante
bezigheid voor de jeugd. Het brengt niet
veel kosten mee en met een beetje handig
heid is er veel zelf te ontwerpen dat gemak-
kclijk uitvoerbaar is en waarmee de prach
tige en theoretische grondslagen kunnen
worden gelegd voor het zelf-vervaardigen
van vliegtuigmodellen, die al of niet voort
bewogen met behulp van een gummi-snoer
vrij kunnen zweven. Voor het bereiken van
gunstige resultaten met vliegtuigmodellen
is heel wat kennis, geduld en tijd noodig.
LEVERANTIES VAN TEXTIELGOEDEREN
EN SCHOENEN TEN BEHOEVE VAN MI
LITAIREN VAN DE DUITSCHE WEER
MACHT IN NEDERLAND, LEDEN VAN
POLITIE OF S.S., VAN DEN VERSTERK
TEN GRENSWACHTDIENST, VAN DE
DUITSCHE RIJKSPOST OF VAN DE DUIT
SCHE RIJKSSPOORWEGEN.
De secretaris-generaal, waarnemend hoofd
van het departement van handel, nijverheid,
en scheepvaart, deelt liet volgende mede:
Ter uitvoering van de verordening no. 00
in het Verordeningenblad voor het bezette
Nedcrlandsclie gebied, stuk 14 d.d. 27 Juli
jl. is de volgende regeling getroffen met be
trekking tot leveranties ten behoeve van de
individueele militairen van de Duitsche
weermacht in Nederland, leden van politie
of S.S., van den versterkten grenswacht-
dienst, van de Duitsche rijks post of van de
Duitsche rijksspoorwegen van textielgocde-
ren en schoenen, welke krachtens de distri
butiebepalingen slechts tegen afgifte van een
bon of schriftelijke vergunning afgegeven
mogen worden.
De aflevering van bovenbedoelde goederen
aan Duitsche individueele militairen en le
den van S.S. enz., mag uitsluitend geschic-
den tegen afgifte van een door de desbe
treffende Duitsche militaire autoriteiten on-
dertee'kende bon, waarop de soort en de hoe
veelheid der aan te schaffen goederen staat
vermeld.
Deze bon waarvan een afbeelding in de
dagbladen wordt afgedrukt, dient door den
leverancier te worden bewaard en kan met
de desbetreffende distributiebons of vergun
ningen mede worden opgezonden te verkrij
ging van een nieuwe toewijzing voor dc aan
vulling van zijn voorraad, De kooper moet
de bon Bezugschcin) aan de achterzijde in
gevuld en onderteekend hebben, daar zij an
ders niet geldig is.
Op de landerijen van vele bouwboeren wordt het erwtenstroo thans .geruiterd". Het wordt niet gewoon aan oppers gezet,
doch opgetast met behulp van ruiters. Dit zijn eenvoudige rekken, waarop het stroo verder kan drogen
(Foto Pax-Holland)
Vara acht zich
geestelijk vrij
IN POSITIEF-SOCIALISTISCHEN
ZIN MEEBOUWEN AAN DE TOE
KOMST.
In een gisteravond voor de VARA-micro-
foon gehouden rede. beeft de Arend de
Vries, voorzitter, dier oniroepvereenïging,
getracht, verschillendebezwaren tegen een
eeder gehouden radiorede te omzwemmen.
Niet was de bedoeling, al wat in liet ver
leden door de S.D.A.P. is gedaan in een
verkeerd daglicht te stellen, maar ook
heeft de VARA zich geen dwangbuis aan
gelegd om over al wat in het verleden ge
beurd is, te zwijgen.
De burgerlijke democratie, die zich
krampachtig aan dc individueele
economie heeft vastgehouden, was
onmachtig en onwillig aan onze
eisehen, die beoogden bet algemeen
belang te stellen boven bet eigen en
groepsbelang, in te willigen. Die
individueele economie, dat vrije
spel der maatschappelijke krach
ten, zoo zeiden we, heeft zich over
leefd en heeft in de laatste periode
van haar bestaan millioenen veroor
deeld tot een leven van geestelijke
en maatschappelijke slavernij. Deze
critiek spraken wij uit in het ver
leden, Waarom zouden we er thans
over moeten zwijgen?
Er moet worden geordend en deze or
dening verlangt activiteit, waarbij dc ar
beiders zeker nu niet aan den kant moe
ten staan, doch veeleer in het voorste gelid
Vrij of niet?
Maar wat blijft er van onze vrijheden ov
die wij beschouwen als een kostelijk en
ontbeer]ijk bezit en een wezenlijk deel z
van bet socialisme, zooals wij 'liet liebb
geleefd, zoo vroeg men ons.
Zeker, vrijheid is een kostelijk goed, ma
zoo vragen wij ons af, aldus de lieer de V
was er in de sociale verhoudingen van
verleden voor de arbeiders wed zooveel aan
wezenlijke vrijheid aanwezig?
Ilct hoofdbestuur en de vereenigingsramj
van de VARA hebben besloten den arbeid'
voort te zetten. Er zal een sociaal-economisch]
program opgesteld en voor de microfoon toe-
gelicht en verdedigd worden. Eenige punten
er van somden wij reeds op. Er zullen andere
aan worden toegevoegd. Wij zullen daarin]
mets doen en naar ons is toegezegd, nien
behoeven te doen, dat strijdig is niet oiia»
beginselen, al spreekt het vanzelf, dat er bijl
de gewijzigde omstandigheden gezocht, zal
moeten worden naai' nieuwe vormen en dat
wij ons los zullen moeten maken van oude
tradities. Wij veronderstellen, bij onze VARA
vrienden een aanwezigheid van voldoende
realiteitsbesef om dit te begrijpen. De loc
komst ligt niet achter, maar voor or.s. Voort-
werkend in positief socialistischen zin op
grondslag van de thans bestaande verhou
dingen in Europa. Ziedaar het doel en den
inhoud van ons streven.
Inwilliging van alle eisehen, die in bei
plan van den arbeid als doel zijn gesteld, dat
is thans ons doel, waarin wij naar wij mogen:
verwachten door den vrede zull.cn worden
ondersteund.
Op den toren van de Alkmaarsche Waag. Als bij het spelen van het heele uur de
.ruitertjes naar buiten treden, ontbreekt zelfs .hoogstaande" belangstelling niet
(Foto Pax-Holland)
