Op jacht naar vijandelijke
Onderzeebooten
Wie óók Den Helder
niet verlieten
*'3m
Geen bom kon
hen vei jagen
Het pokkenbriefje in
eere hersteld
Het beklemmende
avontuur van een
convooivaart
fort, hun hondje van één turf hoog hun
luchtbeschermingsdienst.
Wat die aangaat, als er een Engelschman
komt!
„Och, zegt opa, ik heb die oorlog niet ge
maakt, laat ie buiten me deur blijven,
'k Heb me heele leven gesappeld, wat zal
je je op je ouwe dag nog te sappel maken
om een paar bonume
Na de bange dagen zullen naar goed-Hol-
landsch gebruik, degenen die bij dag en
nacht Den Helder trouw bleven, wel naar
voren worden gehaald.
En dat is goed.
Misschien komt er wel eèn eerelijst op
een gedenkplaat
„Zij die bleven."
Dat is bést. 4
Als er dan onderaan we doen dan na
tuurlijk weer soort bij soort, dus onderaan
nog een klein plekje open is, zou dan
de naam „Schwertz" érg misslaan naast
de namen der meer openbare dapperen?
Amsterdam bracht f 325 000 op
Het geld overgedragen.
Het. Amsterdamsch hulpcomité 1910 heeft
gisteren hel in de hoofdstad bijeengebrachte
bedrag ad f 325.000.overgemaakt aan den
penningmeester van de nationale inzame
ling 1910 te 's Gravenhage.
OPA EN OPOE SCHWERTZ UIT
»T WOONWAGENKAMP.
Hun gammele wagen hun fort, hun
hondje van één turf hoog hun
luchtbeschermingsdienst
Er was een tijd, dat de gezeten Helderschc
burger zich koning waande tusschen zijn
vier muren en zich geborgen dacht bij het
vastë-weekgeld-mct-pensiocn, de vier cra-
pauds en het salontafeltje vóór en de vier
stoelen met twee fauteuils achter. Bij het
vaste kleed op den vloer, bij een bolhoed
zónder vlekken aan den kapstok en bij al
wat verder des gezeten burgermens was.
Toen zwierven opa en opoe Schwertz in
hun armzalig huisje-op-wielen van Zuid
naar Noord en van Oost naar West.
Er is nu een tijd, die de gezeten burger
man tot een opgejaagde heeft gemaakt, die
hem al zijn schatten voornoemd doet geven
voor een in-vrcdes-naam-rustige stal vobr sa
Ion en een asjeblieft-gecn-bomraen-in-de-
buurt kalm kippenhok voor zit-slaapkamer.
Nu zijn opa en opoe Schwertz gezeten
burgers, zonder crapauds en salontafel
weliswaar, maar in hun alleenheerschappij
over 't Helclersche woonwagenkamp zóó on
beroerd, of er geen vliegkamp, geen marine
werf, geen forten in de buurt zijn. Om den
hoek van de deur zelfs. Den Helder is opa
en opoe Schwertz, die kortelings wegens 55-
jarige huwelijkstrouw befuifd werden, al
wel vergeten. Opa en opoe Schwertz Den
Helder nog niet, want elke dag zitten ze te
kijken naar een mooie plaat van 't Insti
tuut, diè een soldaat als feestgift meebracht
en naar een vers van een meneer, die héél
mooie gelegenheidsgedichten maken kon.
Vers en teekening hangen prontjes aan
den wand van 't gammele woonwagentje.
Dc laatste die overbleef, want de collega's
zijn naar de „Plonie", de Anna Paulowna-
polder vertrokken.
Opa en Opoe Schwertz dus, vroeger het
rosse leven tusschen woonwagenklanten en
kermisgasten in al zijn felheid meelevend
en nu oud en der dagen zat.
't. Doet deugd de Sclnvertzen weer eens
voor 't front te halen.
Zij hebben avond aan avond de trieste
stoet de stad uit zien trekken. Zij hebben
de race gezien van de éérste klas men
schen met hun glimmende auto's en haast-
je-rep-je tjokvol geladen tapissières.
Zij hebben de twéédeklas menschen zien
gaan, met 't keurige middenstandsboeltje
gestouwd in een wrakke vrachtauto.
Zij hebben het Exodus aanschouwd van
de derde klas menschen, uit de zonlooze
straten van den Ouden Helder, met hun
bakfietsen en holderdebolder-karren.
Zij hebben ze allen zien gaan, tot hun
ouwe oogen moe werden van 't kijken en
ze mekaar aankeken en vroegen: wat
moeten wij?
Opa en opoe Schwertz, de vierdeklas- men"
schen, die aan den zelfkant leefden, zijn
den stoet niet gevolgd
Opa en Opoe Schwertz en hun kasteel
(eigen opname).
„Dood is dood", heeft Opoe Schwertz ge
zegd, wat zal ik gaan, waarhécn zal ik
gaan. Zij krijgen mij m'n wagen niet uit.
En Opa Schwertz bleef ook. Als z'n half-
lajrtmc vrouw 't aandurfde, kon een kérel,
potdorie, toch niet de beencn nemen.
Al was 't dan maar een oud, door 't le
ven murw gebeukt woonwagen-kereltje.
Van de weeromstuit bleef toen dc kost
ganger ook maar, en die zit nou een zoo
waar nog coquette rosé pon van opoe op te
flikken. Op z'n dertiende kleermaker en
direct poot-an meneertje, dan kan ik nóu
opoe s pon nog wel naaien.
De tiende Mei moesten ze weg Opa
Schwertz: is nóg kwaad, als ie er aan
denkt.
Moeste we weg, zegt. ie, 't was hier niet
veilig Kómen we in Den Helder aan,
't eerste wat we krijgen, is bijna een bom
op den kop Doe 'k nooit meer!
Zoo wachten opoe en opa Schwertz het nu
maar kalm af. Ze schuilen !s nachts niet
in een betonnen kelder, en niet in een kaze
mat, hun ouwe trouwe woonwagen is hun
Geen „noodwetjes" meer. Voor
de Nederlander 1 jaar is, heelt
hij een prik gehad.
Door de Inentingswet 1939, Welke
1 Januari j.1. in werking is getreden
werd iedere consideratie die tot dus
verre op het punt der inenting van
kinderen tegen de pokken nog werd
gebruikt, opzij gezet.
Van oudsher heeft het reeds als
een wet van Meden en Persen ge
golden, dat het z.g. „pokkenbriefje"
onmisbaar was om de poorten der
wijsheid voor .de leergierige jeugd
geopend te krijgen. Zonder incn-
tingsbewijs (of een verklaring die
dit bewijs verving) was toelating
op een school ten eencnmale uitge
sloten.
De laatste jaren werd deze ver
plichting terzijde gesteld en bleven
inentingen tegen de pokken tot een
minimum beperkt. Zij waren geheel
vrijwillig. Van hoogerhand werd
toegegeven aan de van vele zijde te
recht of ten onrechte aangevoerde
bezwaren tegen d» inenting en werd
de werking der oude wet telkenjare
door een z.g. „noodwetje" uitgescha
keld.
Het gevolg hiervan dat de meeste kinde
ren thans, als zijnde niet ingeënt, bij het
uitbreken van pokken aan de grootste ge
varen bloot staan. Hun lichaam bevat niet
voldoende verwccrstoffen om de ziekte te
gen te gaan. Gelijk bekend, wordt juist bij
de inenting met koepokstof in hel lichaam
een kleine reactie opgewekt waardoor vol
doende verweerstoffen ontstaan om.eonige
jaren immuun te zijn voor het pokkenge-
vaar.
De nieuwe inentingswet nu heeft de
vroegere verplichtingen weer in vollen om
vang ingesteld. Van een verplichting in de
ware zin des woords mogen wé feitelijk
niet spreken maar, op de ouders, of zij die
de ouderlijke macht of voogdij óver een
kind uitoefenen, rust althans -de verplich
ting, voordat liet kind der* leeftijd, van 1
jaar liee'ft bereikt het bewijs te leveren, dat
het. kind tegen de pokken werd ingeent,
hetgeen in feite een verplichting inhoudt.
Door straffen, hechtenis van ten hoogste
zes dagen of geldboete van ten hoogste
100.— hoopt men de naleving van dit
voorschrift af tc kunnen dwingen.
De tijd binnen welke dc inenting vroeger
behoorde Ie zijn geschied, feitelijk afloopon-
de bij dc aanvang van de leerverplichting
is thans wel aanmerkelijk verkort. Deze
leeftijdsgrens van 1 jaar is opzettelijk zoo
laag gesteld, daar de praktijk heeft bewezen
«lat aan inentingen op- zoo jeugdigen leef
tijd, hot minste gevaar tegen schadelijke
gevolgen aanwezig bleek te zijn. Door de
zorg van dc Burgemeesters worden dc
ouders van de kinderen, door toezending
van een geschrift, vroegtijdig op hun ver
plichtingen' gewezen. Tevens wordt min
stens, ieder kwartaal dc gelegenheid open
gesteld tot kostelooze inenting en herin-
nting. Het bewijs der inenting moet wor
den ingeleverd bij den Burgemeester.
Bezwaren?
Wie bezwaar hoeft togen de inenting moet
daarvan blijk geven bij ondergeteckende
verklaring, vermeldende dc reden waarom
de inenting is achterwege gelaten. Hier
mede is de zaak voor de betrokkenen echter
nog niet afgedaan. Zij worden daarna even
als zij die in het geheel geen bewijs over
legden ter verantwoording geroepen voor
den Burgemeester, die hen andermaal op
hun verplichtingen wijst, terwijl een ge
neeskundige lvcn daarbij bovendien wijst op
het belang der inenting.
De hierboven genoemde strafmaat geldt
voor allen, die tenslotte weigerachtig blij
ven en ook voor hen die aan de oproeping
om zich voor den Burgemeester te verant
woorden geen gevolg geven, tenzij er een
geldige reden van verhindering-is.
Het spreekt vanzelf, dat daar, waar be
zwaren van geneeskundige aard in het ge
ding komen de voormelde verplichtingen
terzijde worden gesteld, mits ook weer van
het gepleegde overleg met den geneeskun
dige blijk wordt gegeven, ten bewijze waar
van eveneens -een verklaring moet worden
óverlegd.
De ouders worden na overlegging weer in
het befcit van de bewijzen gesteld en moe
ten liet pokkenbriefje later bij toelating
van het kind als leerling eener school over
leggen, waarmede een oude traditie weer
in eere is .hersteld.
Zooals gezegd is de nieuwe wet reeds
1 Januari 1939 in werking getreden. De
uitvoerjng der wet wachtte echter nog op
nadere voorschriften voor de gemeentebe
sturen. Deze zijn een dezer dagen versche
nen, zoodat thans wel spoedig alom met
dc inentingen een aanvang zal worden go-
maakt.
ópgömerkt wordt nog dat de verplichting
geldt voor kinderen welke op of na 1 No
vember 1939 werden geboren.
Wij vertrouwen dat de nieuwe inentings
wet het pokkengevaar voor de toekomst tot
een minimum zal beperken.
Te lang reeds bestonden in ons land op
dit punt ernstige, tekortkomingen.
ZANDVOORT
ZOMERSPORTCENTRUM
Zondag a.s. de nationale wielen
kampioenschappen.
Zondag a.s. zal de badplaats voor de
eerste- maal de wielrenners ontvangen op
het mooie parcours door de duinen. Na de
motor, en autowedstrijden van het vorige
jaar heeft de wielrenunie besloten de na
tionale wegkampiocnschappen eveneens te
Zandvoort te houden.
In een onderhoud met den burgemeester
d.en heer van Alphen, verklaarde deze o.a.:
De autoraces van de automobielclub en
ook de motorwedstrijden, welke het vorig
jaar te Zandvoort "zijn gehouden, zijn zoo
goed geslaagd, dat hij gaarne zijn mede
werking heeft willen verleenen om dit keer
de wegkampiocnschappen van Nederland
der Nederlandsche Wielrenunie in zijn ge
meente te laten organiseeren. vWij willen
niet stilzitten", aldus de burgemeester^ „dat
kunnen wij in Zandvoort niet, wij schuwen
geen leven. Wij willen trachten van Zand
voort een zomersportccntum te maken.
Volgend jaar wegwedstrijden?
Behalve door zijn prachtige omgeving
leent het zich daarvoor uitstekend door de
ligging, met do goede treinverbindingen
om het uur, de tram rijdt om de 10 minu
ten en de fraaie breede toegangswegen tot
do badplaats zullen in de toekomst bewij
zen, dat aan het drukke autoverkeer dan
volledig het hoofd kan worden geboden. Ik
hoop. dat do sportautoritciten en de ren
ners het circuit zullen kunnen waardeeren
en dan bestaat misschien de mogelijkheid,
dat behalve de auto- en motorraces in de
volgende jaren ook de wegwedstrijden om
hei kampioenschap van Nederland defini
tief op het zomer programma van Zarnb
voort zullen voorkomen.
Hot convooisysteem is reeds van zeer
ouden oorsprong, doch men had kunnen
meencn dat het voorgoed had afgedaan,
toen het in den wereldoorlog herleefde en
wel door dezelfde oorzaak als thans: den
duikbootoorlog. Ook tijdens den Spaan-
schen oorlog lieten verschillende landen
hun koopvaarders door de straat van Gi
braltar convooieeren. Het convooi varen
wordt thans vrijwel nog alleen door Enge
land op groote schaal toegepast, omdat het
nu geheel geïsoleerd is- van het Europee-
sche continent en dus van alle goederen-
aanvoer-uit deze landen is verstoken, aan
gewezen is op groote transporten uit de
Dominions, Amerika en andere landen. Het
behoeft, geen betoog dat het onttrekken van
het groote aantal kruisers, hulpkcui#ers,
torpedobootjagers en andere marinevaartui
gen de Engelsche vloot danig moot ver
zwakken. Bovendien is er nog een groot
verschil met den oorlog van 1914'18, want
toen stond Amerika aan de zijde der Ge
allieerden en kon Engeland dus voor zijn
convooicn beschikken over alle Amerikaan-
sche havens en de Amerikaansche vloot-
eenheden. Thans is dit alles heel anders
gesteld. Engeland ziet zich alleen voor dc
taak gesteld het eigen land van het noodlge
voedsel en wapentuig te voorzien.
Aanwelke eischen de schepen
moeten voldoen.
In het algemeen is'de gang van zaken
voor hetsainensteilen van convooien zóó,
dit geschiedt in overleg mét de Admi
raliteit door een zoogenaamde convooicom-
missie in den wereldoorlog hadden de
Britten er een afzonderlijk ministerie voor
in het leven geroepen en fh de eerste
plaats kwam het er dan op aan de koop
vaarders in categorieën te schiften en hun
uitrusting te herzien. De meeste koopvaar
dijschepen bezaten, om een voorbeeld tc
noemen, niet een zoodanige inrichting, dat
dc bevelen van de brug snel genoeg kon
den worden doorgegeven naar de machine
kamer, zoodat het niet mogelijk was in
convooivarcnden. niet den vereischten
spoed, zonder „stukken te maken", tc nia-
noeuvreeren. Bovendien kwam het veel
vuldig voor dat de schepen niet constant
een bepaalde snelheid konden houden en
men niet in staat was het aantal schroef-
omwentelingen nauwkeurig op te nomen.
Strikt noodzakelijk \\as evenwel een der
gelijke controle, wilde men dicht bijeen
blijven en niet liet risico loopen van aan-
varingeu in volle zee. Ook waren zij, als
gevolg van genoemde feiten, niet in staat
regelmatig hun zelfde positie in het convooi
te bewaren. Het was derhalve niet alleen
zaak de technische voorziening ingrijpend
te wijzigen, maar ook dc bemanningen
moesten voor het in cónvooivaren getraind
worden, 'vooral des nachts, daar men dan
vaart zonder de bekende, groene, roode en
witte navigatielichten, die de juiste plaats
van het schip aangeven.
Moeilijkheden te over.
Natuurlijk ging dit alles gepaard met een
aanzienlijk tijdverlies voor den handel,
terwijl het hier en daar in de havens ook
leidde tot opstopping. Er was een wijd ver
takte organisatie voor noodig om de havens
Geen arbeid bij de
arbeidsinspectie
Werkloozen behoeven niet te sol-
liciteercn.
De directeur-generaal van den arbeid
deelt aan hen, die in den laatsten tijd naar
een betrekking bij den dienst der arbeids
inspectie solliciteerden, mede, dat onder de
huidige omstandigheden niet tot uitbreiding
van het vaste personeel van dien dienst zal
worden overgegaan.
Ook voor de bijzondere werkzaamheden,
waarmede de arbeidsinspectie is belast, kan
in het algemeen niet van de diensten der
vele sollicitanten gebruik worden gemaakt,
aangezien voor dit doel in de eerste plaats
ambtenaren, die Inj andere rijksdiensten
overcompleet zijn geworden, bij de arbeids
inspectie zijn tewerkgesteld.
Afzonderlijke beantwoording der sollicita
ties kan niet plaatsvinden.
Ter bestrijding van de duikbooten worden door een mijnenlegger of destroyer, die ach
ter in 't convooi vaart, dieptebommen uitgeworpen, die kort daarna op de tevoren in
gestelde diepte explodeeren en een hooge waterzuil doen opspuiten.
van afvaart en bestemming, benevens den
te volgen koers nauwkeurig te bepalen. Het
laatste, het bepalen van de route, was een
bron van moeilijkheden, omdat men hier
to doen had met een zeer onberekenbare
factor, namelijk het sluipend gevaar van
dc onderzeebooten. Onophoudelijk diendo
en dient ook thans den koers te worden be
studeerd. Wanneer het convooi onderweg
bericht ontvangt, dat ergens in den'omtrek
duikbooten gesignaleerd zijn, dan wordt
terstond koers gewijzigd en gaat men „zig
zaggen". om de trefkans te verminderen.
Deze laatste, wijze van navigeeren levert
buitengewoon veel moeilijkheden op, maar
dc daaraan verhonden nadoelen wegen
ruimschoots op tegen de voordeden en ze
ker wanneer men nagaat aan welke geva
ren een koopvaarder bloot staat die op
eigen gelegenheid zee kiest.
Wanneer ergens in den Atlantisclien
Oceaan een onderzeeboot uit de diepten op
duikt, of een kruiser of een torpedoboot aan
den horizont zichtbaar wordt, dan weet do
kapitein van een neutraal handelsschip
maar al te goed wat dat beduidt. En nog
voor het toeken is gegeven, dat men moet
stoppen is naar de machinekamer reeds het
bevel gegeven dc machines stop te zetten.
Reeds enkele minuten later is een officier
vergezeld van eonigc matrozen, aan boord
van het vrachtschip en kijkt de schoeps
papieren door. In de eerste plaats1 wordt
clan nagegaan of de nationaliteit van den
koopvaarder overeenstemt met de papieren,
verder of zich vijandelijke passagiers aan
boord bevinden. Aangezien de onderzeeboot
natuurlijk niet voldoende bergruimte heeft
om de waren, die den officier eventueel
verdacht komen aan boord te nemen en in
zijn thuishaven te brengen, wordt in zoo'n
geval den kapitein van het vrachtschip be
volen koers te zetten naar een controleha
ven, waar de marinepolitie het schip en
zijn lading aan oen nauwkeurig onderzoek
onderwerpt. In een dergelijke controlehaven
is het over het algemeen een gedrang van
schepen.
Nadat het onderzoek in de controlehaven
is beëindigd, kan de reis worden voortge
zet.
Heel anders verloopt het echter, wanneer
de onderzeeërs loeren op vijandelijke con
vooien. Hoewel hier niet te rekenen valt
met een openlijken aanval, gebeurt het
toch herhaaldelijk dat het onzichtbare ge
vaar der duikbooten uit de diepten der zee,
een of meer koopvaarders uit het convooi
wegschiet. De dagelijksche berichten hier
omtrent leveren daarvan een sprekend be
wijs. En de tocht aan boord van een der
gelijk convooi is dan ook alles behalve een
♦sinecure, maar wordt gevoeld als een door-
loopende beklemming.