een slag in de lucht
ÖE LUCHTAANVALLEN
De samenvoeging
Vernietigende uitspraak uit wetenschappelijke kringen
Waarom geen behoorlijk wetenschappelijk
1 onderzoek vooraf?
Last van Uw zenuwen?
op Engeland
Woensdag 13 November 1940
Tweede blad
„HET IS GEEN KWESTIE VAN HUISJES
BOUWEN EN WEGGETJES MAKEN."
SSJ
Een onderhoud met Prof. van
Vuuren, hoogleeraar aan het geo.
grafisch instinut der rijksuni-
versiteit te Utrecht.
(Van onzen eigen verslaggever).
„Ja, mijnheer", zegt ons professor van Vuuren, als we nog
nauwelijks gezeten zijn in zijn groote werkkamer in het ge
bouw van .het geografisch instituut der Rijksuniversiteit te
Utrecht, „wanneer U schrijft dat klaarblijkelijk zóó maar
een kringetje in Noordholland is getrokken en gezegd, „is
het niet aardig" en wanneer in een raadsvergadering het
woord „dilettantisme" wordt gebruikt, dan hebben dat
raadslid en U gelijk. Ook ik heb met eenige ver
bazing kennis genomen van de geweldige verandering die
men plotseling in Noordholland ten aanzien van de gemeen
telijke indeeling wenscht in te voeren.
Het is goed dat nog eens in het openbaar de aandacht
wordt gevestigd op dit uiterst gevoelige deel van onze volks
huishouding, waarin een ruw ingrijpen, zonder voldoende
ernstige voorbereiding, noodlottig kan worden.
Men blijve daarom met klem aandringen op voorafgaand
onderzoek. Het begin is er al. De Kamer van Koophan
del voor Zaanland heeft een verzoek in die richting ge
daan.
Lang behoeft een nader onderzoek niet te
duren, maar noodig is het. Want, mijnheer,
élke concentratie is een sociaal probleem,
dat geen halve maatregelen duldt. Het is
geen kwestie van huisjes bouwen en wegge
tjes maken. Er zijn ongetwijfeld bouwkun
dige- en civiel-ingenieurs, die over fantasie
beschikken, maar elke fantasie is in sociale
vraagstukken misplaatst. De gemeentelijke
autonomie is een stuk geschiedenis van ons
volk, dat zich niet zóómaar laat wegcijferen,
het was een prachtig bezit en het is héél
jammer dat de Overheid dat langzamerhand
door eigen maatregelen, die bedoeld waren
om de autonomie te redden, kapot heeft ge
maakt.
h het U bekend, vragen wij, dat de Over
heid thans begonnen is zijn hulp aan de ge
meenten in te krimpen, door bijv. nog maar
74% van de anders gedane uilkeering uit
de gemeentefondsbelasting toe te wijzen, en
voor sommige gemeenten ook al de uitkee-
ring uit het werklooshcidssubsidiefonds
stop te zetten?
Dat is dan een eerste stap op den goeden
weg, maar dat moet dan ook een reden zijn
om van de nieuwe gemeenten werkelijk
krachtige eenheden te maken, welke zich
zelf kunnen bedruipen.
Men kan niet aan dén eenen kant
wat wegnemen zonder er aan den anderen
kant wat voor terug te geven. Maar als
men de samenvoeging in Noordholland, wat
het hoe en waarom betreft, goed wil begrij
pen, dan moet men die in algemeen verhand
zien, en de geschiedenis kennen, welke in
ons land tot concentratie in de stedelijke
centra heeft gevoerd
Ons vraaggesprek wordt een half
uurtje college loopen. Professor van
Vuuren doceert,- alsof hij via de
schakel van onze vulpen en blocnote
het erin wil hameren: Bezint eer gij
begint, Noordholland, let op Uw
saeck
HET WAS... MEESTERLIJK
De gemeentewet van 1851, doceert de
Hoogleeraar, is een der oudste wetten, die
in beginsel nog nimmer is gewijzigd en
over het algemeen zeer behoorlijk heelt ge
werkt. Deze wet heeft vooral invloed gehad
op de politieke opvoeding der kleinere ge
meenten, waarin de raad niet de burge
meester aan het hoofd van de gemeen te-
staat. De huishouding op finanlieel-econo-
misch gebied was meesterlijk, schrijft U
dat neer! het is niet meer en het is niet
minder. Dat de autonomie schitterend heeft
gewerkt valt niet te ontkennen. De opbloei
van de nijverheid, de groei der stedelijke
aglomeraties, de uitbreiding dus, moest wel
leiden tot verstoring van het evenwicht,
want de verkeersuitbreiding schiep de mo
gelijkheid werk- en woongemeenten van el
kaar te scheiden. Men werkte in de stad, en
wie het eenigszins betalen kon, ging buiten
wonen. De autonomie der gemeenten berust,
op de finantieele zelfstandigheid, door het
vertrek der kapitaalkrachtigen ging dus de
basis verloren. Goed, men wist daar een
middel op. Men begon forensenbelasting te
heffen, waarbij tweederde van den aanslag
naar de werkgemeente, en tweederde naar
de woongemeente ging. Onvoordeelig voor
den forens dus, die een derde meer betaal
de, maar juist cn rechtvaardig. De foren
senbelasting is helaas afgeschaft, men heeft
de gemeentefondsbelasting gekregen voor
het heele land. Maar... toen was mede in
verhand met de werking van het werkloos
hcidssubsidiefonds meteen noodig dat de ste
den gingen annexeeren om het evenwicht
te herstellen, en dat is ook gebeurd. Het
merkwaardige is dan ook, dat in vele ge
vallen de samengevoegde gemeenten op
nieuw gingen bloeien.
Voor de kleinere gemeenten had
het echter een heel ander gevolg.
Door de gemeentefondsbelasting en
later ook de uitkeeringen uit het
werkloosheidssubsidiefonds werd het
gemeentelijk budget, volkomen los
gemaakt van de interne toestand der
gemeente, waarvan weer het gevolg
was, dat de gemeenteraden feitelijk
niets meer te vertellen hadden. Wat
eens werd opgebouwd is later weer
kapot gemaakt. Een voorbeeld hoe
het moet zijn is de provincie Gronin
gen. Daar zijn 53 gemeenten waar
aan nog nimmer iets is veranderd.
De stad Groningen is onbetwist het
eenI rum, cultureel en economisch zit
de zaak goed in elkaar
Zoo zou dus ook in het Noorden van
Noordholland die plaats centrum moeten
zijn, die daar krachtens haaT ligging en
functie recht op heeft, waar andere plaatsen
op zijn aangewezen voor de markt, voor de
scholen, voor de belangrijke bijeenkomsten,
die de welvaart van al die gemeenten wil
bevorderen, professor?
Zeer zeker I
Zoo'n plaats is Schagen professor.
InderdaadI
Is het dan niet dwaas om plaatsen, die
niet op Schagen zijn aangewezen als War-
menhuizen en een gedeelte van Harenkars
pel met Schagen te willen vereenigen en
andere plaatsen als Barsingerhorn en Wie-
ringerwaard daar niet bij te brengen?
Mijnheer, ik herhaal, de samenvoeging
in het Noordelijk deel van Noord-Holland is
een slag in de lucht, zoolang er nog geen
behoorlijk onderzoek is geweest.
Maar vervolgt professor van Vuuren,
men moet dus nu de zaak weer krammen,
want er is als gevolg van den oorlogstee
stand veel geld noodig en daarom meent
men door samenvoeging bezuiniging te kun
nen brengen.
Deze poging zal te vergeefs zijn. Voor het
zuidelijk deel van Noord-Holland, tot Alk
maar toe, had men een basis in de zeer uit
gebreide studie die de stad Amsterdam heeft
ontworpen voor het thans aanvaardeUitbrei
dingsplan. Maar... hier staan we voor een
bijzonder verschijnsel. Er is nooit een regee
ring in ons land geweest, die tegen de
eischen van Amsterdam het heen stijf wist
te houden. Als men dus, degenen, die het
samenvoegingsplan voor Noord-Holland heb
ben opgezet, een verwijt maakt, dat er geen
„survey", geen behoorlijk sociaal-geogra
fisch, economisch en demografisch onder
zoek is geweest, zullen zij naar die studie
kunnen verwijzen.
Voor het Noordelijk deel van Noord-Hol
land is er echter geen onderzoek zooals ik
dat bedoel, geweest, en ik kan me voorstel
len dat de menschen zicb met hand en tand
verzetten tegen het plan, dat zij niet begrij
pen en niemand begrijpen kan, zonder be
hoorlijk onderzoek.
Wij noemen professor van Vuuren hel
voorbeeld van Hoogwoud, Winkel Nieuwe
en Oude Niedorp, waar de bevolking van de
eerste gemeente een geheel andere geaard
heid bezit dan die der andere dorpen. Ko
men er bij de 'samenvoeging ook geen ziel
kundige factoren te pas?
Een onzer redacteuren heeft het
groote voorrecht gehad een vraag
gesprek te kunnen voeren met Pro
fessor L. van Vuuren, hoogleeraar
aan het Geografisch instituut der
Rijksuniversiteit te Utrecht. Het
oordeel van dezen Hoogleeraar, die
in opdracht van regeeringsorganen
ten aanzien van verschillende sa
menvoegingsproblemen een diep
gaand onderzoek instelde naar de
daaraan verbonden mogelijkheden
en moeilijkheden, is over de jong
ste samenvoegingsplannen on
gunstig.
Natuurlijk is Tiet antwoord, en ook daarom
is het vraagstuk zoo moeilijk. Het voor
naamste is en blijft echter dat de
WELVAARTSFACTOR
in aanmerking moet blijven worden ge
nomen en daarbij valt men altijd weer terug
op de in zich zelve berustende harmonische
opbouw der gemeenten. Zoo, en nu kunt U
voor Uw lezers nog in een paar punten de
hoofdzaken samenvatten die noodig zijn
om een behoorlijke samenvoeging te
krijgen en dan kunnen ze zelf oordeelen of
met dat alles rekening is gehouden...
1 Het hoofdbeginsel blijve, dat de historisch
gegroeide gemeenschap, zoolang zij nog
een eigen functie kan blijven vervullen in
het welvaartsstreven van de bevolking,
behouden dient te blijven.
2 De opvoedende kracht die er voor ons volk
in politieken zin is uitgegaan ook van de
kleinere gemeenten, mag niet vergeten
worden en blijve vooral ten plattelande
bestaan.
Dit immers leidt ten plattelande tót een
zuinig en goed beheer.
3 Zoodra echter de plattelandsgemeente dit
eigen karakter gaat vergeten door aan te
bouwen tegen een stedelijke grens, dan
annexeert een dergelijke plattelandsge
meente zieh zelve.
4 Voor iedere gemeente moet men den eisch
kunnen stellen dat zij door een harmoni
sche opbouw van haar bevolking naar het
inkomen in staat zal zijn door een even
wichtige begrooting in de eigen huishou
ding te kunnen voorzien.
5 Tenslotte is van zeer veel belang welke
functie elke gemeente heeft te vervullen.
Dit kan alleen uit een ernstig onderzoek
blijken.
Tot zoover ons onderhoud met professor
van Vuuren, een onderhoud met iemand die
Prof van Vuuren.
(Folo.Hanna Elkan).
bevoegd is over de kwestie der
samenvoeging een oordeel te vellen.
Daar is geen woord Fransch bij! Het is wat
de samenvoeging om Schagen nctreft wel
een zeer bemoedigende uitspraak: wanneer
't mogelijk is. de gemeenten zelfstandig la
ten en anders gelijkgerichte gemeenten ver
eenigen om een hoofdplaats heen, welke
door haar ligging, structuur en functie niet
anders dan hoofdplaats kan zijn.
Dat is in dit geval dus niet Warmenhui
zen en Harenkarspel samenvoegen met
Schagen.
Dat is in dit geval dus wel Barsingerhorn.
St. Maarten en eventueel Wieringerwaard
bij Schagen, hoewel de laatste plaats vol
gens de opvatting van professor van Vuuren
thans zeker een gemeente is, zooals men die
kan wenschen.
De combinatie Hoogwoud met Winkel en
Nieuwe Niedorp zou dus min of meer te ver-
oordeclen zijn, Oudorp moet onbetwist naar
Alkmaar en zeer zeker ook een gedeelte van
Heiloo, dat immers geheel tegen de stedelij
ke grens is opgebouwd en zichzelf dus reeds
bezig is te annexeeren. Over Langendijk be
hoeft men niet meer te praten, slechts kan
Broek uit de professorale uitspraak wel iets
putten voor het behoud aer zelfstandigheid.
Vele gemeenteraden hebben zich reedg
over de samenvoeging Uitgesproken, enkele
moeten dat nog doen. In geen enkele ver:
gadering de Langedijken uitgezonderd
was men 't mot de voorgestelde plannen ge
heel eens. Men heeft zich natuurlijk niet met
dezelfde motieven tegen de samenvoeging
verzet als prof. van Vuuren, omdat men de
materie niet in die mate heheerseht. In
hoofdzaak heeft het gezonde verstand ge
sproken van den nuchterén Noordhollander
die hier van geslacht op geslacht heeft ge
woond 'en gewerkt, die zich in nauwe ver
bondenheid met zijn gewest, weet. Nu men.
kennis kan nemen van het oordeel van
een vooraanstaand geleerde, zal men, even
als prof, xvan Vuuren, met nóg meer over
tuiging kunnen zeggen: De samenvoeging
zonder grondig voorafgaand onderzoek is
een slag in de lucht!
(Nadruk verboden).
Italiaansch wecrmachthericht
Grieksche aanval afgeslagen
j BRITSCHE OORLOGSBODEM
GETORPEDEERD.
In zijn wecrmachtsbericht no. 158 maakt
liet Italiaansche hoofdkwartier het vol
gende bekend:
In den nacht van 9 op 10 November heeft
een van onze duikbooien in het centrale
bekken van de Middellandsche Zee een be
langrijke Engelsche vlootmacht aangeval
len en een groot schip stellig met twee,
maar'misschien met drie torpedo's getrof
fen. Het verlies van deze vijandelijke een
heid. die zeer ernstig gehavend werd. kan
als waarschijnlijk worden aangenomen. Een
nieuw succes werd den volgenden nacht
behaald door orj'.e duikbooten, die twee
schepen met torpedo's tot zinken brach
ten, welke deel uitmaakten van een konvooi,
dat. zich van het centrale bekken der Mid
dellandsche Zee naar het Oosten begaf.
In de eerste nachtelijke uren van 11 op
12 November deden vijandelijke vliegtuigen
aanvallen op de vloothasis van Tarente, Het
luchtdoelgeschut en de gemeerd liggende
schepen weerden zich krachtig. Slechts
één schip werd ernstig getroffen. Er vie
len geen slachtoffers. Zes vijandelijke
vliegtuigen werden neergehaald en een ge
deelte van de bemanningen werd gevangen
genomen. Drie andere vliegtuigen werden
waa rsc h ij n 1 ij k n e ergeh aa 1 d
Tn Epirus (Griekenland! werden de aan-
valspogingen van den vijand op Kalibaki
verijdeld. Onze lucht macht ondernam he
vige en herhaalde bombardementon op mi-
litairci doelen van Jannia, Mefzovo. Kas-
toria. Korfoe. Larissa en op de landengte
van het Prespa-meer. Al onze vliegtuigen
keerden terug.
In Noord-Afrilca werden de vijandelijke
gemechaniseerde strijdmiddelen door onze
snelle colonnes in het gebied van Alam el
Hafsci (ten Zuidoosten van Sidi el Barrani)
op de vlucht gejaagd.
Onze vliegtuigformaties bombardeerden
met succes het vliegveld en het spoorweg-
slation van Burg el Arab (ten Zuidwesten
van Alexandrië). het vliegveld Maateri-
Bngush, barakken en vijandelijke inrich
tingen te Mersa-Matroe. Vijandelijke vlieg
-tuigen hebben bommen geworpen op Der-
na. waarbij woonhuizen werden getroffen,
twee dnoden vielen en'tien gewonden, voor
al onder Mnhammedaansche kinderen.
Voorts op Bengh'azi. waar een verbeterings
gesticht werd getroffen en onder de Mo
hammedanen drie dooden en tien gewon
den vielen. Verder op het gebied van Bar-
dia en Sidi el Barrani. waar geen schade
werd aangericht.
Tn Oost-Afrika werden herhaaldelijke
vijandelijke aanvallen op Gallabat krach
tig afgeslagen.
Ingezonden
Nieuwe Niedorp, 4 November 1940
Wel Edele Heeren,
Hiermede verzoek ik U beleefd, onder
staand artikel in Uw Courant op te ne
men, in vervolg op een reeds eerder ge
plaatst stuk, betreffende een kadedoorbraak
te Nieuwe Niedorp.
Aangezien ik als opzichter van de Prov.
Waterstaat van Noordholland genoemd voor
val van nabij heb meegemaakt, ben ik zoo
vrij, U onderstaand aan te bieden.
Hoogachtend,
opz. P. W. van Noordh.
P. DONDORFF.
KADE DOORBRAAK.
Naar aanleiding van een, onder bovenge
noemd hoofd geschreven artikel in Uw cou
rant zal het wellicht de moeite waard zijn
hier nader op terug te komen. Hier dan
speciaal doelende op het feit, een mogelijk
misverstand uit den weg te ruimen.
Alhoewel uit het artikel niet duidelijk is
te herkennen, mag aangenomen worden,
dat als een van de oorzaken wordt gewe
zen op een nalatigheid .van de Waterstaat,
in de ruimste beteekenis van het woord!
Vermoedelijk is daarmede hedoeld de Pro
vinciale Waterstaat van Noordholland in
het bijzonder!
Een dergelijk verwijt, evengenoemde in
stelling aangedaan kon heter achterwege ge
laten worden, temeer, daar de „moderne
snelle berichtgever" zich van de ware toe
dracht blijkbaar niet voldoende op de hoog
te heeft gesteld!
Onze correspondent, wien wij bovenstaand
bericht toezonden schrijft hierbij als volgt:
Het is zeer zeker de moeite waard op be
doelde aangelegenheid terug te komen,
maar mijns inziens dan niet op de wijze als
hierboven, hetgeen al van bitter weinig be
teekenis is.
Aangezien ik op de bewuste avond als
een der eerste bij de plaats des onheils aan
wezig was, heb ik mij wel degelijk goed op
de hoogte kunnen stellen en constateeren,
dat het zeer gelukkig is geweest (ook vrij
zeker voor steller van b.s.) dat het. gevaar
nog tijdig is ontdekt door de heer K., want
dat anders de ramp niet te overzien was
geweest.
Aan wie de schuld?: zal ik maar niet over
uitweiden en ik geef de inzender van b.s. in
Spoedig weer opgewekt en gekalmeerd met
Mijnhardt's Zenuwtabletten
Buisje 75 ct. Bij Apoth. en Drogisten.
overweging, hieromtrent thans zelf maar
een verklaring af te leggen, misschien dat
de zaak dan voor mij duidelijker wordt!!!
waarom mijn eerste bericht als niet in over
eenstemming met de juistheid kan beschou
wen.
NOGMAALS VRONEN.
Geachte Radactie,
Omtrent het ontstaan van Vronen, geven
de handvesten en kronieken, de geschiede
nis van ons land betreffende, geen licht.
Ook de Romeinsche geschriften omstreeks
het begin onzer jaartelling niet. Op grond
daarvan zal ook de in Uw blad gevoerde
„pennenstrijd" (woord van Uwe Redactie)
geen licht kunnen brengen. Vronen (de
naam althans! -komt reeds voor op de in
steen gegraveerde kaarten van dit gewest,
omstreeks 300 j. v. Chr. (Museum Wierin-
gen) en wel als eiland, althans schier
eiland. Choland (d.i. Noord-Nfoord-I-ïolland)
was eigenlijk niets anders dan een gewest,
bestaande uit eilandpn, waarvan Vronen er
één was. Westelijk begrensd door de dui
nenrij, Noordelijk, Zuidelijk en Zuid-Ooste
lijk door een zeespruchtel van Zijpe en de
mond- en de Noord-Oostelijke zijspruehel
van het riviertje de Eg. Er zijn twee oor
zaken door welke de naam gaandeweg op
don achtergrond werd geschoven en einde
lijk van de kaart verdween, n.1. de plaats
gehad hebbende overstroomingen en de
'totale overheersching van het. gewest door
Egmond. In 1015 had de groote inbraak
van Zijpe plaats, waarbij ook het dal van
Vronen onder geraakte en alzoo dit land
in tweeën gescheiden, werd. Nadat men het
water in 1000 weer meester was geworden,
vindt men de naam Vronen nog slechts
terne als een plaatsje aan de overzijde van
de Reecer.
Gezien het aantal burchten die op het
landgoed Vronen tzijn aangegeven, was
Vronen zeer zeker een belangrijk centrum.
Hoogachtend.
Wielingen»
Uw dw.,
O. J. BOSKER.
Neutrale berichtgevers in Londen hebben
thans bevestigd, dat de Britsche hoofdstad
en uitgestrekte gebieden van Engeland
sinds Zondagavond 6 uur aan onafgebroken
luchtaanvallen waren blootgesteld, die pas
tegen 1 uur in den nacht van Maandag op
Dinsdag kórt onderbroken werden. Zooals
reeds gemeld, is de. Maandag- een bijzon
der zware dag voor Londen geweest. Het
was den bewoners den gchcelen dag niet
mogelijk op eenigerlei wijzen den traditio-
neelen wapenstilstandsdag te vieren. Van
den ochtend tot den avond waren Buitsche
vliegers boven de stad en wierpen hun bom
men uit. vielen de vijandelijke afweerinstal
latics aan. keerden naar hun steunpunten
terug om kort. daarop weer met een nieuwe
hommenlast hoven de stad te verschijnen.
Den geheelen dag heeft dit „pendelverkeer"
geduurd.
Een Amerikaansch persbureau meldt hier
over uit Londen:
De I.ondensche burgers hebben gisteren
den wapenstilstandsdag onder practisch
voortdurend luchtalarm gevierd. Afgezien
van enkele pauzes waren de Duitsche vlie
gers den geheelen dag aanwezig en zetten
de verschrikkelijke aanvallen op de hoofd
stad voort. De sirenes loeiden. De lucht was
vervuld van het'lawaai van het afweerge
schut en de straten dei- stad sidderden on
der de geweldige ontploffingen der Duit
sche bommen.
Een Zweedsche correspondent bevestigt,
dat niet alleen -den geheelen dag homaan-
vallen op Londen gericht waren, maar dat
zich hoven de hoofdstad ook verbitterde
luchtgevechten afspeelden. Svenska Daebla-
rtet meldt o.a.~: boven Londen waren felle
luchtgevechten ontbrand, toen des ochtends
om 11 uur met twee minuten stilte de tra
ditioneel wapenstilstanddagherdenking zou
beginnen. Des middags namen de Duitsche
vergeldingsaanvallen op Londen nog in he
vigheid toe. Bij het invallen van de duister
nis moest de Londènsché luchtafweer met
alle kracht optreden. Steeds sterkere forma
ties Duitsche machines vielen de militaire
doelen der hoofdstad aan.
Volgens de eerste Engelsche berichten is
een bijzonder groot aantal Duitsche bom
men niet alleen in de stad zelf, maar ook
op de voorsteden en de omliggende graaf
schappen gevallen.
De schade in Roemenië
Op een vraag, welke gevolgen de aardbe
ving in Roemenië voor den Roemeenschen
uitvoer zou hebben, is ons van bevoegde
Duitsche zijde te Den Haag verzekerd, dat
een belangrijke vermindering van dezen
uitvoer niet te verwachten is. De landbouw
producten hebben geen schade geleden,
terwij de schade aan petroeumhronnen zich
tot onheteekenende braden beperkt. De po
gingen der F.ngelsch'e propaganda om de
voorstelling ingang te doen vinden, dat de
voorziening in de Duitsche behoeften ern
stig gevaar zou loonen, missen, zoo zcide
men ons, eiken grond.