NIEUWE POLDERS
Uitkomsten der kleine
boerenbedrijven
geen wingewest
't oude land
voor
De voorbeeldbedrijfjes
in 1938-1939
fet»
Jac.iekMr.
CADEAUX
Woensdag 4 December 1940
Tweede blad
Wie zich aan de
Wieringermeer spiegelt...
(Van onzen Amsterdamschen
correspondent).
De Wieringermeer schijnt een onuit
puttelijke studiebron, vooral nu zij
hij de aanstaande drooglegging van
den N.O. Polder als voorbeeld dienst
doet. In een belangwekkende socio
grafische studie, waarop hij eenige
dagen geleden den graad van doc
tor in de letteren en wijsbegeerte
verkreeg, wijst de heer G. B. W.
Huizinga er op. dat de Wieringer
meer geen „wingewest" is gebleken
voor de randgebieden en waarschuwt
de bewoners der randgebieden van
den N.O. Polder voor het koesteren
van dergelijke illusies t.o.v. dezen
polder, van welker stichting hij
slechts een bescheiden opleving der
grensgemeenten verwacht.
De schrijver maakt een vergelijking tus-
schen Lemmer en Medemblik, of liever, hij
praat na. in hoeverre Medemblik. het eens
met de Wieringermeer zoo nauw verbonden
brok randgebied, geprofiteerd heeft van het
nieuwe buurland, om vervolgens daarop
zijn verwachtingen voor Lemmer te basee
ren. Uitvoerig beschrijft de heer Huizinga
de veranderingen, die de Wieringermeer in
Westrfrieslands oudste stad heeft teweeg ge
bracht: verlossing uit haar isolement, wijzi
ging in bevolkingstoename en -structuur,
achteruitgang visscherij. doch stijging on-.
brengst havengelden, stichting grondbedrijf,
huizenbouw veranderde politieke en gods
dienstige verhoudingen, enz. Zeer belangrijk
achtten wiï 's schrijvers conclusies t.a.v. het
lot van den middenstand en wij willen deze
hier dan ook laten volgen.
Tijdens de drooglegging beleefde de mid
denstand van Medemblik. eertijds even dood
als de stad zelf wel degelijk een opleving,
door de vestiging van arbeiders en ambte
naren. do z.g.n. Zuiderzeewerkers. Een door
schr, gehouden en au te onder de winkeliers
geeft echter over den invloed der Meer nó
het. beëindigen der inpoldering, oen geheel
ander beeld. Tn 1019 dacht Medemblik. blij
kens een uitlating van den toenmaligen
burgemeester .T. Winkel, dat de bewoners
van Wieringermeer allicht pp zïin gemeente
zonden ziin aangewezen am er afzetgebied te
zoeken. Men hoopte dat bet stadje als koon
centrum en marktplaats vooruit zou gaan.
Ontnuchterende werkelijkheid.
Spoedig nadat de eerste kolonisten
zich in de Wieringermeer hadden
gevestigd, en de inzichten der regee
ring in den opbouw van bet. nieuwe
land zich scherp omlijnd voor de
oogen van de bewoners der rand
gemeenten begonnen af te teeke
nen. drong de ontnuchterende wer
kelijkheid tot de MedembTikkers
door. Fr was weliswaar nieuw land
schanen. doch dit zou in de toekomst
zooveel mogelijk zijn eigen sociaal
en economisch leven leiden; geen
afhankeliik achterland van 't oude
Noordholland.
Naarmate de drfe dorpskernen In de
Wieringermeer. Middenimeer. Slootdorp en
sinds 1930 ook Wieringerwerf. in omvang
toenamen, ontwikkelde zich tevens in de
ze nieuwe, oorden een middenstand, die in
ziin eerste moeilijke jaren werd en wordt
gpstennd door het algemeen aanwezige be
sef. dat men elkaar als kolonisten behoort
te helpen en te steunen in alles.
De vraag zal moeten worden oe-
sfeld aldus schr., of zoodra de
cultureple ophouw in groote trek
ken voltooid zal ziin, de moderne
Wieringermeer niet In staat zal ziin,
koopers nit het omringende land
naar zün centra te trekken, In
stede van omgekeerd, zooals men
gehoopt had.
Reeds nu komt het voor, dat bijv. van
Kolhorn uit. enkele inkoopen in Midden-
meer worden gedaan. Voorts telde de
graanbeurs te Middenmeer bij baar op
richting in 1936 48 leden, in 1939 316.
waarvan een vierde buiten de Wieringer
meer woonde.
Schagen gevreesde concurrente.
„Voorts is TTef van belang, dat de pach
ters en de arbeiders geselecteerde lieden
ziin. die waarlijk niet tot het type hehoo-
ren dat de banden van verbazing ineen
slaat vnnr iedere étalage met electrisch
licht. ..Medemblik wordt achterlijk gevon
den". Waf bet aantal autobezit ten de boe
ren betreft, doet de Meer waarliik aan
'Amerika denken: er komt n.1. één motor-
riitnig voor on neeen inwoners!
Do Medemblikker middenstand bad in
ïïe Taren van" voorspoed wel wat meer actie
kunnen voeren, vooral om den strnd^tegen
Schagen. de „gevreesde concurrente"
ook door baar betere verbinding met dp
Meer bevoordeeld fe kunnen openen
..Tn Schagpp treft men vele zaken me*
ruime sorteering en gopde bediening, wel
ïce aan de groote stad doen __denken". zon
lezen wii. 'Achteraf beschouwd, is bet ech.
ter maat* goed geweest, dat aan" de smallp
beurzen der Medemblikkers geen aanzien
lijke sommen _ziin ontrokken voor een
"grootscheensche campagne._ want mef ym'
groote zekerheid kan worden ge-zegd, dat
de zaken, actie of geen actie, toch stellig
den loop zouden hebben genomen, dien ze
hebben genomen. Slechts Zaterdagsavonds
kan men vaak een vrij groot aantal win
kelende Wieringermeerders in- Medembliks
straten opmerken
De N.O. Polder geen nieuw
wingewest.
De schr. hield, naar aanleiding van de
stichting van den N.O. Polder, ook een
enquête onder de bewoners van Lemmer,
dat in een soortgelijke positie verkeert a's
Medemblik vóór de droogvalling der Wie
ringermeer. De uitslag bewijst, dat de
meesten voordeel van bet nieuwe land ver
achten. Velen gaven zelfs bet gemeente
bestuur allerlei tips. teneinde straks zoo
veel mogelijk van den N.O. Polder te kun
nen nrofitepren. Zelfs zouden R. on W.
moeten zorgen, dat er geen centra in den
polder komen!
Doch heel Lemmer'? optimisme moet op
een teleurstelling uitloopen, gelijk dit in
Medemblik het geval was.
Het is volkomen fout. hef land
te zien als een nieuw wingewest",
zegt de heer Huizinna. „Geen aan
hangsel van het oude land" zal
ook voor den N.O. Polder gelden.
Ook daar zal met groot enthousiasme en
ijver een samenleving, bestaande uit gese
lecteerde en dus ontwikkelde en vaak ka
pitaalkrachtige lieden, worden opge
bouwd. die. naarmate zij groeit, zich ook
langzamerhand alles zal eigen maken, wat
bet oude land reeds biedt. De liefde voor
bet nieuwe en de onderlinge solidariteit,
misschien zelfs chauvinisme, zullen de pol-
derbewoners bii voorkeur trekken' naar de
instellingen, de zaken. enz. in de nieuwe
centra Hierbij doet zich voor bet randgebied
van den N.O. polder nog de ongunstige
omstandigheid voor, dat thans één groot
centrum van 10.000 inwoners, naast een
vijftal kleine, is geproïectcerd. Meer nog
dan bii de betrekkelijk kleine Wierinccr-
meer f21.000 ha.) zal de bevolking der
randgemeenten er on bedacTu moeten zijn.
dat mettertijd niet bef tegendeel geschiedt
van hetgeen zij verwacht, n.1. een or'ëntee-
ren van bet oude land op bet nieuwe
Svmntomen van dit verschijnsel zijn bii
de tien iaar oude Wieringerm—- reeds
aan te wijzen.
Spoedig een openbaar lichaam?
Naar bet zich laat aanzien, zal bet in
stellen van een openbaar lichaam niet te
lang op zich laten wachten, aldus de schr.
die over deze kwestie elders opmerkt,, dat
hiermede een vrijwel zekere herhaling van
de vele onaangenaamheden, die de veel te
langdurige vereenigine van Medemblik en
de Wieringermeer'heeft veroorzaakt, verme
den kan worden.
Al valt er thans nog niets met zekerheid
te zeggen, daar rle toekomstige ontwikke
ling van den N.O. Polder nog slechts in
hoofdtrekken bekend is, een bescheiden op
leving van de randgemeenten behoort zeker
niet tot de onmogelijkheden, zoo lezen wij
in de studie, welke besluit: „Het is voor de
gemeenten langs de Oostkust te hopen, dat
haar illusies, hoe bescheiden deze volgens
baar eigen meening ook mogen zijn, niet
wreed worden verstoord. Wel wijzen de en
quête te Lemmer en vele mondelinge ge
gevens van elders uit, dat met verschillende
factoren, die in Medemblik zijn opgetreden,
niet of niet voldoende rekening wordt ge
houden."
Westfriesland verroomscht.
In het zeer uitvoerige proefschrift van
den heer Huizinga ontdekken wij nog en
kele vermeldingswaardige gegevens over
aard en godsdienst van den Westfries, b.v.:
„De Westfries is materialistisch in zijn
denken, moraal is hem alles. Hij moet voor
al ,gnap" geleefd hebben. Het oud-moderne
standpunt van ds. Schermerhorn c.s. neemt
af aldus de schrijver, maar het verlorene
wordt niet herwonnen. Men beeft geen be
hoéf te meer aan het Evangelie, de opvattin
gen „we leven toch goed" en „de fijnen zijn
niets beter" zijn gemeengoed geworden. Het
modernisme heeft Westfriesland tot een bol
werk van negatieve vrijzinnigheid gemaakt.
Het nagenoeg ontbreken van het
orthodox-Protestantisme in Noord-
Holland boven bet IJ werkt aldus
de schr., een snel verroomschings
proces in dit gebied ten zeerste in
de hand.
Het groote kindertal bij de R.-Katholie-
ken is een vaststaand en een bekend feit.
De gereformeerden en de orthodox-Hervorm
den vertoon en eveneens een redelijken
groei, doch- hun aantal is te gering om het
doordringen van het Katholicisme te kun
nen remmen. Bij de vrijzinnigen is het
neo-malthusianisme koning. Hun kindertal
is, zooals ook elders in ons land het geval
is gering. Uit 't feit durven wij de stelling
putten, zoo gaat de heer Huizinga verder,
dat de vrijzinnigheid en de onverschillig
heid in godsdienstig opzicht sterk hebben
bijgedragen tot verzwakking van het Pro
testantisme in Nederland. Het geboortecij
fer in de provincie Noordholland behoort
tof de laagste.
De Protestanten zijn zich Rome's toene
mende macht wel bewust; zij kennen geen
cijfers, behalve misschien die der verkie
zingen. Wel zien zij geleidelijk meer grond
in handen der Roomsch-Katholieken komen
Zij nemen waar, dat eertijds Protes+anti-
solie gemeenten als Heerhngowaard, Hoog-
karspel en Medemblik R.K. burgemeesters
krijgen, dat R.K. onderwijsinrichtingen en
andere instellingen uit den grond verrij
zen en dit verontrust hen. De R.-Katholie-
ken daarentegen worden zich hun positie
bewust en handelen daarnaar.
De immigratie van andersdenkenden (de
Zuiderzeewerkers) werken de toename der
katholieken weliswaar tegen, doch deze
tegenwerking is uiteraard tijdelijk. Schr.
voorspelt. dan ook. dat eerlang het percen
tage Roomsch-Katholieken weer een stijgen
de lijn zal gaan vertoonen.
LANGEND1JK
ANDIJVIE EN VORST.
De kweekers van andijvie, die dit jaar in
buitengewoon groote hoeveelheid is geteeld,
waren met de vorst, die een paar nachten
vrii streng was ,in 't geheel niet ingenomen.
Adijvie toch kan maar weinig vorst verdra
gen. Van tuindersziide deelde men ons ech
ter mee dat er nog maar zeer weinig schade
's aangericht. Dat is zeer gelukkig, want
-11 ging het de laatste week niet best voor
dit product aan de veilingen, zoodat er heel
wat onverkoopbaar was. in dat geval wordt
er toch alliid noe f 1.75 ner 190 kg. voor
uitbetaald. Vervriest ze. dan krijgen de
tuinders niets. Tiet is te begrijpen, dat do
betrokkenen blij zijn. dat. de vorst, maar
kor( heeft geduurd. Op 't oogenblik wordt
er weer heel wat ingemaakt.
GESTOPT.
We vernemen, dat door het Algemeen
Plattelands Oorlogsmo'est Verrekenings-
fonris, gesticht door de .Centrale Coöp. Boe
renleenbanken voorloopig geen rosten meer
worden aangenomen voor risico's in 't wes
telijk deel des lands. om op die wiize te
zorgen, dtt de risico's meer gelijkmatig
over het geheele land Verspreid liggen.
KLEINE TUINDER SSTEUN.
Met betrekking tot den steun aan kleine
tuinders, die, zooals we meldden ook voor
1941 zal doorgaan, wordt ons meegedeeld,
dat de steun, voor hen. die als zoodanig
«teun ontvangen, automatisch doorgaat en
er voor hen. die meenen voor 1941 in aan
merking te komen gelegenheid is, zich aan
te melden. Tn de betreffende circulaire
wordt er echter on gewezen, of er voor de
nlaatse.liike commissies geen aanleiding is
te overwegen, of in sommige gevallen geen
steun meer te verleenen in verhand met de
hetere omstandigheden in den tuinbouw.
Deze steun verleening kan n.1. niet als_ een
recht worden beschouwd, maar kan al of
niet verleend worden op grond van de finan
ciëole omstandigheden van de betrokkenen
Musicus en atlileet in geldnood
Bij hun eerste inbraak geknipt.
Voor de Utrechtsche rechtbank stonden
gistermorgen terecht twee ruim twintigja
rige vrienden, aan wie diefstal in vereeni-
ging van geld en diefstal in vereeniging van
een rijwiel ten laste was gelegd.
Het betrof hier een merkwaardig geval
van vriendschap. De eene jongeman bezat
goede muzikale kwaliteiten, de ander is op
de Nederlandsche sportvelden een roemrij
ke figuur. Beiden verkeerden in geldnood.
De musicus nu onderhield relaties, met een
jong meisje. De moeder y.an het meisje
mocht hem gaarne en was zeer goed en
vriendelijk voor hem. De atlileet daarente
gen, die werkloos was geworden en toch niet
onder wilde doen voor den iets heter gesi
tueerden vriend, kwam in de moeilijkheden,
zoodat hij de piano, die hij van den vader
van zijn vriend in huurkoop had, niet meer
kon afbetalen. Toen het zoover was geko
men, beraamden de vrienden samen een
plan. De musicus gaf zijn vriend den sleu
tel van het huis van zijn vriendinnetje en
vertelde hem precies, waar hij het.geld van
haar moeder kon vinden. Op het oogenblik
dat de diefstal gepleegd zou worden, zou de
musicus zich met zijn vriendinnetje ergens
in het huis afzonderen, opdat de atlileet
rustig „zijn werk" kon verrichten.
Alles liep vlot. De familie, behalve dan
het meisje, was niet thuis en bijna was de
diefstal gelukt, dorli op een voor de dieven
ongunstig oogenblik kwam plotseling de
broer van het meisje thuis, vond dit huis in
wanorde en ontdekte al spoedig een onge-
wenschten gast. Toen het evenwel op ee.n
achtervolging aankwam, won de athleet het
natuurliik glansrijk van broerlief, zoodat de
dief in de duisternis kon ontsnanpen. Bui
ten gekomen, kwam de atlileet echter tot de
ontdekking dat bii tot zijn schrik de fiets
kwijt was, welke hij van zijn vader had ge
leend. Een der buren van het huis namelijk,
had het rijwiel in huis gezet om te voorko
men, dat voorbijgangers er tegen aan zouden
Ioopen. Omdat de athleet niet zonder fiets
thuis wilde komen, greep hij, op weg naar
huis, een ander willekeurig rijwiel. Hij zei-
de tegen zijn vader, dat hij in het donker
per ongeluk de verkeerde fiets had meege
nomen. De vader vertrouwde het zaakje
niet. Hij mengde de politie in de zaak en
weldra waren de vrienden ontmaskerd en
in het huis van bewaring ingesloten.
Ter zitting hekenden verdachten volledig
het hun ten laste gelegde. Het rapport van
den athleet luidde al zeer gunstig, dat van
den musicus zag er minder mooi uit.
Als getuige d décharge werden eenige be
langrijke figuren uit de sportwereld ge
hoord, waarin de athleet een groote beken
de was. Zij pleitten voor den athleet. en be
loofden de rechtbank, wanneer de athleet in
vrijheid gesteld zou worden, dat zij hem
aan een haantje zouden helpen.
De Officier van Justitie achtte het ten
laste gelegde wettig en overtuigend bewe
zen. De musicus is naar de meening van
spreker, de auctor intellectualis van de ge-
heele affaire. Tegen beiden eischte spr.
acht maanden gevangenisstraf, met dien
verstande, dat de straf voor den athleet ge
heel voorwaardelijk zou zijn, voor den mu
sicus drie maanden onvoorwaardelijk en
vijf maanden voorwaardelijk.
De beide verdedigers bepleitten de uiter
ste clementie. Onmiddellijke invrijheidstel
ling werd afgewezen.
NIET ONBELANGRIJKE
DALING.
De dienst, kleine boerenbedrijven heeft
een rapport doen uitkomen over de be-
drijfsuitkomsten van de voorbeeldbedrijfjes
in 1938—'39. waaraan we de volgende ge
sevens ontleenen.
Konden het vorig jaar de boekhoudkun
dige notities van slechts 44 bedrijfjes won
den verwerkt, dit faar waren de geeevens
van 87 bedrijfjes voldoende om een inzicht
te geven in de financieele resultaten ervan.
Hiervan waren er 19 overwegend akker-
bouwbedrijf. 37 eemengd en en 31 overwe
gend weidehedrijf. De gemiddelde grootte
der bedrijfjes was 469 49 f4.45.62) ha. Het
grootste bedrijf was 8.52 (8) ha., het klein
ste 2.32 f2.12) ha.
De gemiddelde netto-opbrengst was vooi
het oogstjaar 1939—^9 f 143.11 per ha. Aan
arbeidsloon werd per ha. besteed f 12.56.
aan vaste lasten f 71.94 en aan toegevoegde
grondstoffen f 201.25.
Met een netto-opbrengst van 'f 113.37 per
ha. stonden de overwegend akkerhouwbe-
drijven er het slechtst voor. terwijl de
gemengd© bedrijven met een netto-opbrengst
van f 152.40 per ha. de gunstigste resulta
ten opleverden. De gemiddelde hedrijfs-
opbrengst, bii een gemiddelde bedriifsgroot-
te van 4.69.49 ha., bedroeg f 671.90, vari-
^eronrt tusschen een bedrijfsverlies van
f 505.07 en een bedrijfswinst van f1887.97
Wanneer wij de nrorentssrewijze verdeelin®
van de landbouwproducten beschouwen
blijkt, dat de gemiddelde netto-onhrengst
31 uitmaakt van de 1 anrtbouwonhrengst
'erwiil 16 daarvan ten bate komen van
den grondeigenaar en 53 net. op rekening
van de toegevoegde grondstoffen en an
dere uitgaven.
Hieruit hinkt dus. dat ruim 30 van de
totale opbrengst door de voorheetdbedrijfs-
houders als loon ontvangen werd.
Vergelijken w* de netto-oubrennsten
van het ooqsttaar 1938*39 met die
van het oogstjaar 1937—*38. dan
moeten we een niet onbelangrijke
daling van ruim I 30.— per ha.
vaststellen. Voor de overwegend ak-
kerbouwbedriiven is dit bijna f 20.
per ha; voor de gemengde bedrijven
ruim f 30.— per ha. en voor de
overwegend weidebedrijven zelfs
ruim f 70.— per ha.
Als oorzaken van deze verminderde op
brengsten moeten o.m. de volgende punten
genoemd worden:
le. Het jaar 1937—1938 kenmerkte zich.
voor wat de weersgesteldheid betreft, als
een voor de landbouw gunstig jaar;
2e. De zware en langdurige mond- en
Iclairwzeerepidemie;
3e. De plotseling ingevallen zeer strenge
winter;
4e. Aangezien de uitkomsten slechts zijn
verwerkt van S7 bedrijfjes, drukken de tegen
slagen, waarmede enkele voorbeeldbedrijf-
ies te kampen hadden, sterk op het totaal
cijfer der netto-opbrengst.
Het rundve© schuldig?
Bij verdere beschouwing der cijfers blijkt,
dat de teruggang van het netto-bedrijfsin-
komen voornamelijk een gevolg is geweest
van een vermindering van de bruto-op-
hrengst, aangezien de vaste lasten ongeveer
gelijk bleven. Vooral het rundvee heeft
schuld aan deze vermindering en wel als
gevolg van de mond- en klauwzeer-epidemie
en de voor het grasland minder gunstige
weersgesteldheid gedurende het betrokken
oogstjaar.
Dit feit, dat bij de onderzochte voorbeeld
bedrijfjes tot uidrukking is gekomen, is
ook gebleken hij het onderzoek naar de eco
nomische toestand van den landbouw in
het algemeen, waar ook speciaal voor de
weidebedrijven een teruggang is geconsta
teerd.
Aangezien alle in het verslag genoemde
riifers nog niets zeggen omtrent de op
brengst der voorbeeldbedrijfjes in vergelij
king met die van vroege'- tnen zii nog niet
onder leiding van den Riiksiandbouwvoor-
lichtingsdienst stonden besluit het verslag
met eenige rannorten, welke het bedoeld
verschil duidelijk laten zien.
Zoo oogstte een bedrijfje ter grootte van
4.50 ha., waarvan 3 40 ha grasland en 0.60
ha. bouwland in 1937. toen 5 koeien werden
"ebouden. totaal 5363 voedereenhêden. In
1939. toen de veestanel nit 5 koeien en 1
vaars bestond oogstte datzelfde hedrijfie
14.302 voedereenheden. De opbrengst was in
.iaren tiïds dus bijna verdrievoudigd. F,en
kleine hoer uit de C.-eroep ontving over 1938
en 1939 totaal aan steun f 184.80.
Met hehuln van dit bedrag en 't advies
van den rijkslaridbor/woorlichtingsdienst
steeg, de melknroductie van 24483 kg. in
1938-1939 tot 31.699 kg. in 1939—1940.
fp .KefeORTtR m: Dan Helder
ZONDER PUNTEN
FOTO-TOESTELLEN
FOTO-TASSEN
FOTO-ALBUMS
FILMS - FILMS
PRISMA-KIJKERS
Filiaal: Spoorbuurt 7
Anna Paulowna
DIEFSTAL VERIJDELD.
Maandagavond hebben een drietal jon
gens van 12 en 17 jaar getracht speelgoed
te stelen uit het vereenigingslokaal van de
Sint Augustinuskerk te Amsterdam. In ver
hand met het a.s. Sint Nicolaasfeest was
daar een groote hoeveelheid cadeaux bijeen
gebracht, welke Donderdagavond verdeeld
zou worden. De jeugdige hoefjes waren
hiervan op de hoogte en wilden er hun slag
slaan. Zij waren het lokaal reeds binnen
gedrongen en hadden een en ander klaar ge
zet om mede te nemen, toen een vierde jon
gen binnenkwam, die in het lokaal moest
zijn. Hij ontdekte de drie anderen en wras
zoo kordaat hen na een worsteling te over
meesteren. Hij heeft hen aan de politie.over
geleverd.
KINDJE AAN BRANDWONDEN
OVERLEDEN.
Op 24 November j.1. trok het kindje J.
C. W„ oud acht maanden, in de ouderlijke
woning in de Rozenburgstraat te Den Haag,
oen pannetje heete melk, dat op het vuur
stond, ovei' zich heen. Met. ernstige brand
wonden werd het slachtoffertje naar het
ziekenhuis aan den Zuidwal overgebracht,
waar het Zaterdag aan de bekomen ver
wondingen is overleden.
