Mode-
In de winkels van
DE EERSTE OPSTAND
DER FRIEZEN
UIT DE HISTORIE VAN
WEST-FRIESLAND
Eet worteltjes!
MOSKOU
Zaterdag 10 Mei 1941
Vierde blad
ZELFBEWUSTE FRIEZEN TE ROME:
GEEN STERVELING BLINKT OP HET
GEBIED VAN TROUW EN WAPENEN
BOVEN DE GERMANEN UIT!
De geschiedenis van het land. waarin we
wonen, is in zooverre merkwaardig, dat er
een sroot hiaat in ligt. De eerste kennis
van het volk der Friezen komt voort uit de
geschriften der Romeinen en dateert uit de
tijden, waarin deze Romeinen hun grenzen
hadden uitgebreid tot deze streken. Als
«en vallende ster licht dan even het volkje
der Friezen op. Het komt naar voren- uit
de ondoordringbare nevelen van het verle
den en. waar zich toen gelijk overigens
nu een belangrijke episode der wereld
geschiedenis in deze regionen voltrok, is
het gedurende eenigen tijd zelfs een factor
van heteekenis. Wanneer we hier spreken
over wereldgeschiedenis, dient men daarbij
in het oog te houden, dat het de tijd was.
waarin de Romeinsrho keizers de grenzen
van hun riik over den Rijn trachtten uit
te breiden, zoo mogelijk tot de Elbe. Dit
brarhf hpn in striid met de Germanen, een
strijd, welke de Romeinen veel tegenslagen
en weinig nrofiiten onleverde. We herinne
ren o.a. aan den nederlaag door Arminiu?
Inpn-phrarht aan Va rus in het Teutoburger
Woud in het ia^r 9 na Chr.
Het land der Friezen vormde hierbij een
[flnnffvhtsinrvd m wfis als zoodanig oen
[f.'ietnr van menr dan gewone heteekenis.
Dit bleef zoo lot den onctanrl der Rata
[ven. die plaats had in de iaren 6870 na
jClir. Daarna verdwijnt Friesland weer. Men
hoort en leest er riiet meer over. totdat
eerst verschillende eeuwen later de naam
opnieuw naar voren komt. Om dan te
blijven tot nu toe.
Intusschen lijkt het interessant uit
deze alleroudste geschiedenis het
een en ander naar voren te bren
gen. te meer waar het een tii.d was
van schokkende gebeurtenissen en
woelingen, die ons tegenwoordig
misschien vrij onbelangrijk mogen
toeschijnen, maar die voor de een
voudige bewo-ners dezer streken uit
lang vervlogen dagen, toch stellig
even imposant moeten zijn geweest
als de wereldschokkende belevenis
sen van tègenwoordig.
Bijzonderheden daaromtrent treffen we
aan in hef merkwaardige werk „Friesland
tot de elfde eeuw" door mr. P- C. J. A.
Boetes, in 1927 verschenen bij Meijer en
Rchaafsma te Leeuwarden.
Toen het voornemen rees om de grenzen
van het Romeinsche rijk uit te breiden,
was de eerste opgave de stammen, die ge
vestigd waren in de omgeving van dp mon
den van den Riin, te onderwerpen. Dit wa
ren o.a. de Bataven, de Kanninefaten. de
Marsaten. de Sturïërs en ten slotte ook de
Friezen. Tn het iaar 12" voor Dhr. kwam
Drusus met een vloot den Riin afzakken
het schijnt, dat hii de Friezen wist te be
wegen zich vrijwillig aan hem te onder
werpen. Drusus trok vervolgens over de
Wadden naar het land der Chauken. ten
O. van de Eems. Door het intreden van de
eb raakten daarbij- zijn schepen op het dro
ge. doch de Friezen, die hem over land be
geleidden. kwamen hem te hulp. Het schijnt,
dat deze episode de eerste kennismaking is
geweest tusschen Romeinen en Friezen.
Drusus legde de Friezen'een matige be
lasting op van runderhuiden ton dienste
van het legér. Hij hield daarbij rekening
met hun beperkte middelen en de onaan
zienlijkheid van hun vee. dat klein was
in verhouding tot de oerossen, die in de
naburige wouden leefden en die meerma
len als iacht'buit werden vermeesterd.
De Friezen hieven deze belasting trouw
hetaleu. zoolang de eisehpn matig en bil
lijk hieven. De heffing geschiedde door Ro-
meinsche vendels, die daarbij zomerkam
pen als steunpunten bezigden.
Hef was Olennius. die de fout be
ging. deze belastingen ondrageliik
te maken door te eischen. dat de
huiden zoo groot moesten zijn als
de vellen van oerossen Omdat hier
aan niet kon worden voldaan, ga
ven de Friezen eerst hun runderen,
vervolgens hun akkers en ten slotte
vervielen zelfs hun vrouwen en
kinderen tot slavernij.
Maar. zooals steeds, ging ook hier de
kruik zoolang te water totdat ze brak.
Toen klachten niet. hielpen, brak een ge
weldige opstand los. De soldaten, die bezig
waren de belasting te innen, werden gevat
pp gekruisigd. Olennius vluchtte naar het
Castellum Flevum. dat een niet geringe
bezetting bad van Romeinsrhe bondgenoo
ten en dat de zeekust beheerschfe.
Over de ligging van deze sterkte hebben
we het vroeger al eens gehad. Ook mr. Boe-
les houdt zich met deze kweste bezig zon
der evenwel tot. een bevredigend resultaat
te kunnen komen.
Op het bericht van den opstand' verza
melde Lucius Apronius, propaetor van Ne-
der-Germanië. een leger, waarmee hij Fries
land binnenviel.
De Friezen hadden inmiddels de belege
ring van Flevum opgeheven om hun eigen
bezit te beschermen. Ze bleken op eigen
terrein lastige tegenstanders, want, ge
bruik makend van de natuurlijke gesteld
heid van hun land versloegen ze achter
eenvolgens verschillende cohorten der Ro
meinen.
Cethegus Laheo. een officier van hef
vijfde legioen, werd aan het hoofd gesteld
van wat er aan hulptroepen was overgeble
ven. andore legioenen werden te hulp ge-
roen-rt en verschillende omsingelde troe-
pendeelen konden worden ontzet. Dc Ro-
rmdpcfhn heve'hebber trok echter niet ver
der falrökp officieren sneuvelden en een
«rom aantal lijken werd onbegraven achter
gplntnn.
Kr i« nog sprake van een strijd bij het
woud Rndulrema waar 900 Romeinen sneu
velden terwijl een 400 tal. dat was gevlucht,
in de landhoevevan den veteraan Crupto-
rix, uit vrees voor verraad elkaar onderling
afmaakten.
Kr schiint hier sprake te zijn geweest
van een ernstige nederlaag der Romeinen,
die echter door keizer Tiberius werd dood
gezwegen. De tijdgenooten begrepen dezen
wenk en verzwegen de smadelijke enisode
in hun kronieken Na den dood van Tiberi
us behoefde Plinius er echter geen reke
ning meer mee te houden.
Dit, alles geschiedde in het iaar 28 na
Chr. en de Friezen behielden hun vrijheid
tot het jaar 4-7. Corhulo werd in dat jaar
op de Chauken afgezonden, die per schip
strooptochten Kegonnen te ondernemen tot
aan de kusten van Gallië Om te kunnen
slagen was het voor Corhulo noodig ook te
gen de Friezen op te treden, die werden
onderworpen. Corhulo schreef hun wetten
voor en regelde hun bestuur, terwijl de mi
litaire bezetting werd vernieuwd. En van
uit de versterkte forten te Vechten en Nij
megen bleken de Romeinen in staat hun
gezag te handhaven.
Drang naar expansie bracht de Friezen
in het jaar 58 n Chr. echter weer in bewe
ging. Onder leiding van Verritus en Malo-
rix drongen ze door tot aan den Rijn, doch
werden teruggedreven.
Verritus en Malorix trokken daarop naar
Rome om keizer Nero te bewegen toestem
ming te geven aan de Friezen om zich in
het Rijngebied te mogen vestigen. Nero ver
leende hun weliswaar Romeinsch burge-
recht, maar het verzoek werd van de hand
gewezen.
Mr. Boel es geeft hierbij een aar
dige anectote die het onversaagd
optreden dezer Friezen illustreert.
In het theater Pompei zagen zij ee-
nige vreemdelingen zitten op de
voor den Senaat bestemde zetels.
Toen ze vernamen, dat die eere
plaats gegeven werd aan afgezanten
van volken, die uitmuntten door
deugd en bevriendheid met de Ro
meinen, namen zij vol zelfrespect
plaats tusschen de senatoren, on
der den uitroep, dat geen sterveling
op het gebied van wapenen of
trouw boven de Germanen uitblonk
De opstand der Batavieren in de jaren
6870 na Chr. sleepte ook de Friezen mee.
Ervaren in den Romeinschen krijgsdienst
keerden de Germaansche cohorten zich te
gen hun leermeesters en samen met de Kan
ninefaten veroverden de Friezen o.a. een
Romeinsch winterkamp van twee cohor
ten.
Intusschen wijzigde zich de Romeinsche
politiek. De uitbreidingsplannen van het
Rijk tot in Germaniö raakten van de baan
en, gelijk we boven reeds schreven, Fries
land zinkt terug in de vergetelheid. Om
daaruit eerst eeuwen later weer te verrij
zen.
Rechts: EEN FLATTEEREN-
OVERVLOEDIG EN GOEDKOOP.
LUILEKKERLAND!
Van alles is te krijgen, van alles
wordt gekocht.
Het is nacht, zoo schrijft een medewerker
van het Tass-agentschap te Moskou. Tot het
aanbreken van den dag moeten nog uren ver
strijken. De ongeveer vier milliocn inwoners
der hoofdstad van de Sow,jet-Unie liggen in
vasten slaap. Door de ledige straten snor
ren groote bestelauto's met allerlei opschrif
ten: brood, vlcesch. groenten, melk, wijn,
snuisterijen, textielgoederen. Elfduizend win
kels bereiden zich op den nieuwen dag voor.
Nauwelijks hebben ze dc deur geopend of
ze staan al vol koopers. In -bij zon deren loop
verheugen zich de speciale winkels, die van
brood, waarin 45 soorten brood te koop lig
gen, melk, vleesch, verduurzaamde levens
middelen, worst, groente, fruit.
In de Gorkistraat, een der voor
naamste van 'de stad, staat een kaas
winkel, t.wec verdiepingen hoog,
waarin ware kaasschatten opgesta
peld liggen. Edammers als roode ko
gels, uit het Wolgagebièd als mach
tige schijven, die aan molcnstcenen
doen denken. Zwitsersclie kazen, die
door dauwdroppen lijken doorspren-
kcld, zulke van de steppen uit Tilsit,
Roquefort, Brie, ook kazen voor het
nagerechtZelfs de veeleischend-
ste fijnproever kan hier zijn keuze
doen.
Naast dit kaaspaleis bevindt zich een ma
gazijn van dieetvoedsel. Daar kan men dieet
brood van 12 soorten verkrijgen. Op den
toog ziet men volgens bijzondere recepten
bereide worst- en vleeschwaren melkproduc
ten, gelei en roomsoorten, eieren om te klut
sen, vruchtensap van ooft en groente wijn
en groente, zoowel versch als in blik. Ook
in de winkels, waar halffabrikaten worden
verkocht gaat het in de morgenuren leven
dig toe. Huisvrouwen, die tijd willen spa
ren, jonggezellen, die niet in een restaurant
wenschen te eten, lekkerbekken komen hier
heen Daar staan of liggen gebraden ganzen
en jonge kippen, half bereide soepen, die
slechts behoeven te worden opgekookt, cote-
lettcn en biefstukken, die enkel moeten
worden gebraden, rauwe sjasjliks, het Kau-
kasische vleeschgerecht aan het houten spit,
alsmede vleeschpasteien van allerlei vorm
en soort.
Warenhuizen en bijzondere win
kels.
In de meeste winkels van levensmiddelen
bestaan bestelbureaux. Onophoudelijk rinke
len de telefoons. In den loop van een half
uur, dat we in zoo'n lokaal doorbrachten,
werden telefonisch' 25 bestellingen opgeno
men. Bij de bestellers bevonden zich een
chauffeur uit een warenhuis, een leeraarin
de wiskunde, staathuishoudkundige ingeni
eurs. een arbeider bij den aanleg van de
onder-grondlijn, een smid uit een autofa-
briek enz. Dat zijn menschen, die het druk
hebben, ook hun vrouwen hebben een vak
en om niet noodeloos tijd te verliezen ge
ven zij telefonisch hun orders op en laten
zich het bestelde thuis bezorgen. Ze kunnen
er te kust en te keur gaan.
Om en bij twaalf uur houden tal
rijke auto's voor de winkels stil, ze
brengen nieuwe voorraden voor de
avonduren. Er is rijkelijk vraag
naar. Alleen reeds in den winkel
Gastronoom werden op één dag, 23
April, meer dan 30.000 beieren, twee
ton tafelboter, drie ton suiker, drie
ton gort, vijf ton vleesch, drie ton
visch, levend, bevroren of gebakken,
en haringen van alle soorten, alsme
de 3000 flesschen wijn en limonade,
gekocht.
In de worstafdeeling stonden dén gegadig
den 22 worstsoorten ter beschikking. Op dien
dag werd er twee ton van verkocht. In de
afdeeling van de zoetigheden zag men tien
tallen soorten bonbons, van bontgekleurde
zuurtjes af tot de fijnste pralines en verma
kelijke figuren in chocolade, eigen gebakken
koek, taarten en biscuits. Dien dag gingen
drie ton banketbakkerswaar van de hand.
De omzet bedroeg dien dag ongeveer 400000
roebel. In het centrale warenhuis aan het
Swerdlowplein tegenover den grooten schouw
burg komen in den loop van den dag ge
middeld 150.000 tot 200.000 koopei's, 's Zon
dags zelfs wel 250.000. Eiken dag worden er
artikelen ter waarde van een millioen tot
1.500.000 roebel verkocht, op Zondag en
voor de feestdagen zelfs voor 3.00.000 tot
4.000.000. Zonder ophouden sroomt de mas
sa door de talrijke ingangen naar binnen.
Op één dag worden daar duizenden pa
ren sierlijke schoenen, voor duizenden .roe-
beds stoffen, ondergoed en gemaakte klee-
ren verkocht. En zulke magazijnen vindt
men, afgescheiden van speciale schoenen-,
zijde-, ondergoed-, bontwinkels enz. in alle
arrondissementen van de stad Moskou.
Jong leven in „Artis"
Een nijlpaard geboren, binnen
twaalf uur kon het al zwemmen.
In het oude nijlpaardenhuis van „Artis"
een der meest primitieve gebouwen van
den tuin, waarin niettemin toch niet min
der dan 19 nijlpaardengeboorten^uccesvol
verliepen, zag Zondag j.1. een twintigste,
een twintigste veelbelovende baby, het le
venslicht.
Deze hippopotamus-boreling is het vijfde
jong van de eveneens in „Artis" geboren
Bibi, zelf een der veertien kinderen van het
vermaarde nijlpaard Betsy, dat niet alleen
aan aantal geboorten, maar ook wat ouder
dom betreft, een record haalde, want ze be
reikte een leeftijd van 43 jaren, terwijl de
hoogste nijlpaarden ouderdom tot nu toe
ten name van een wijfje stond, dat ruim
41 jaar in den Jardin des Plantes te Parijs
leefde.
Gedurende de eerste levensweken
mag moeder Bibi nog weinig bezoek
ontvangen, er moet zooveel mogelijk
rust heerschen in den kraamstal.
Gelukkig zijn Bibi's humeur en tem
perament van dien aard, dat althans
in de middaguren nu reeds een be
perkt aantal belangstellenden in de
zaal kan worden toegelaten. Op ee-
pasten afstand kan men daar dan
een en ander uit het'intieme leven
van een nijlpaardenmoeder met haar
jong medemaken. Binnen een half
etmaal na de geboorte ging het
tweetal al te water in het voorloo-
,.pig nog, extra verwarmde bassin,
waarna dan weer het zoogen op
den stal plaats vond.
De baby vertoont in lichaamsvorm en
kleur meer overeenkomst met grootvader
Cyrus dan met vader Mtoto, die al een
week of wat voor de geboorte werd afge
zonderd en tijdelijk van zijn wijfje geschei
den moet leven.
Behalve Mtoto en Bibi met haar spruit
heeft Artis dan nog een tweede wijfje en
voorloopig in het dikhuidenhuis bij de oli
fanten en neushoorns ondergebracht, ook
nog een jong mannetje dat niet lang gele
den ter bloedverversching aan den fokstam
werd toegevoegd.
Een kostbaar bezit, dit vijftal nijlpaar
den, maar tevens een waardevol toekomst-
nand in Artis' levende have, gezien het feit
dat het genootschap met zijn hippopotamus
stoeterij blijkbaar op den goeden weg is en
een jong nijlpaard, al naar den leeftijd en
naar de verhouding van vraag en aanbod,
een waarde van ruim f 2300.— tot f 12000.-
kan vertegenwoordigen.
Zoo bevat peen een sterk gele
plantenkleurstof, naar den latiin-
schen naam van den wortel Caroline
geheeten. In de donkere peensoorten
komt zij het meest voor. Carotine
nu wordt in 's menschen lichaam om
gezet in vitamine A. Ook dit vita
mine is voor de voeding heel belang
rijk. Melk, boter en eieren leveren
eveneens vitamine A op. Maar aan-;
gezien ook deze voedingsmiddelen
gerantsoeneerd zijn, komt ook dit
vitamine allicht niet meer in dezelfde
mate in de voeding voor, als vroeger
het geval was.
Bovendien bevat tevens peterselie, die men
meestal over de worteltjes strooit, in ruime
mate vitamine A. Een beetje peterselie kort
voordat men de peen opdient, fijngehakt,
verhoogt voor de meeste menschen sterk de
smakelijkheid van het gerecht.
De wortelen, die rijk aan koolhydraten
(zetmeel en suiker) zijn, hebben nog een
voordeel, dat moeder de vrouw naar waarde
weet te schatten. Het is namelijk pen groen
te. die weinig slinkt. De hoeveelheid ervan
welke men per persoon voor het middag
maal nodig heeft, bedraagt rauw gewogen,
tweehonderdvijftig gram (een half pond).
Hierin treft men ruim twintig gram kool
hydraten aan, een behoolijke portie van die-
ze kostelijke voedingsstof.
Niet schillen!
Het schillen of schrappen van de peen
kan men bij de bereiding ervan beter achter
wege laten. Want het hooge vitaminegehalte
bevindt zich in den regel aan den buiten
kant van de wortelen en vooral tegenwoor
dig mogen geen uitstekende voedingsbe-
standdeelen te loor gaan. Het is allerzins
voldoende, de peen met een ruw borsteltje
terdege te boenen, waardoor tevens de haar
tjes van de worteltjes worden verwijderd,
en te wasschen.
Vele meenen, dat worteltjes zeer
lang moeten koken, maar dit is on
juist. Men kan ze in een half uur
gaar en droog koken. Op deze wijze
behouden zij hun voedingswaarde en
het is dus verstandig ze niet langer
op het vuur te laten staan.
Niet alleen gekookt, maar ook rauw
smaakt peen goed. Veel kinderen houden
ervan, een wortel rauw te „knauwen". Men
stelle hen hiertoe volop in de gelegenheid.
Het is gezonde kost. Volwassenen geven
vermoedelijk de voorkeur aan „een rauw
hapje" bij de boterham of middagmaal.
Zulk een rauw hapje van peen te maken,
is heel aanbevelenswaardig. Zeer fijn ge
raspt. in een mengsel van citroensap of ra-
barharsap en een beetje gecondenseerde
melk. vormt de rauwe groente een smakelijk
gerecht.
Het bereiden van rabarbersap.
Om rabarsap te bereiden, strijke men vin-
gerlange, ongeschilde stukjes rababer over
een rauwkostrasp. Als deze stukjes tot de
helft zijn afgeschaafd, moet men ze om-
keeren. Dan neemt men dus de uitgerasp'te
vezels in de hand. waarna men de rest kan
raspen. Wanneer men het moes en de ve
zels in een doekje wringt en het uitgeperste
laat bezinken, heeft men een helderen
frisch-zure vloeistof, die dagen lang goed
blijft.
DE HOED. Deze qroote,
vlotte hoed met zijn sluierqar-
ultuur is bijzonder qekleed!
Links: MODERNE HOED. -
Bij dit costuum met de witte
bubekraaq staat de zwarte
stroohoed zeer flatteus.
Het voorlichtingsbureau van den Voedings
raad schrijft:
Nu de aardappelen zijn gerantsoeneerd
verdient het aanbeveling om bij de samen
stelling van het menu vooral de wortelen
niet te vergeten. Peen immers, bevat onder
meer vitamine C, dat ook in aardappelen
voorkomt. Daar aardappelen slechts in be
perkte mate zijn te verkrijgen, leveren zij
thans niet de gebruikelijke hoeveelheid van
dit vitamine aan het middagmaal. Het is
volkomen waar, dat ook andere groenten
vitamine C bevatten, maar wortelen zijn op
het oogenblik overvloedig en goedkoop te
krijgen.
Deze groente heeft, behalve dat zij vita
mine C bevat, nog andere zeer goede eigen
schappen voor de voeding.
