Bliksemafleiders
8840
Zaterdag 23 Augustus 1924.
37ali Jaargang.
ieuws- an
Advertentieblad.
LICHT EN KRACHT OP TEXEL
Texelsche Berichten.
DE WILT - Schilderend - den Borg.
mits vakkundig aangelegd, zijn
een beveiliging voor uw gebou
wen. Zij worden aangelegd door
'tu *la« rcrscüQsi ^oeasdfcjj- ea c»terdny;m<ir£e£
Abonntntcntspry» per S maanden,
Voor den Burg 50 Lts. Franco per post door geheei
Nederland 75 Cts. Naar Amerika en andere landen
met verbooging dei porto's. Losse nummers 3 cent.
COURANT.
Idvertetultiii >Uag« voor dn uitgave voor 4 uur aam.
Prü» der Aiiesrlenhinf
Van 1 tot 5 regels 50 Cts. Iedere regel meer 10 Ct. Qroote
letters en Vignetten worden naar plaatsruimte berekend.
TELEFOON INTERCOMMUNAAL No. 11. W S POSTCHEQUE- en QiROOIENSTJNo. 652.
aBONNEMENTKN «s A&VïRTENTIEN wordes aangenomen Oitg. F«ma LANtfEVIJj.#* M 8 R O IS, Parkstraat, Bos» o* T i x i a
VERLEDEN, HEDEN EN TOEKOMST.
I.
Een van de vraagstukken waarin het
Texelsche lezende publiek ongetwijfeld be
lang stelt is wel ditwelke verlichting
zullen wij in de komende jaren op Texel
hebben
En zal de bron van die verlichting mis
schien zoo zijn dat we er tevens op de een
of andere wijze motoren mee zullen kun
nen drijven, misschien zelfs er verwarming
aan kunnen ontleenen
Wij hebben gemeend goed te doen met
ons tot verschillende autoriteiten en des
kundigen te wenden, met het verzoek ons
eenige inlichtingen in deze zaak te willen
verschaffen.
De gevraagde inlichtingen werden ons,
zoowel door het gemeentebestuur als door
enkele anderen tot wie wij ons wendden,
met de meeste bereidwilligheid verstrekt.
Een woord van welgemeende dank daar
voor is hier zeker op z'n plaats.
De mededeeling hoever men nu op het
oogenblik precies is, kan men van ons
niet verwachten om de eenvoudige reden
dat de plannen hiertoe nog niet tot vol
doende rijpheid zijn gekomen. Wij voegen
hier nog aan toe dat kritiek op reeds ge
maakte plannen of gedane voorstellen
(onze onbevoegdheid nog daargelaten; reeds
uit den aard der zaak van ons in 't geheel
niet te verwachten is. Zoodat deze artikelen
niet zullen bijdragen tot de oplossing
van het probleem.maar, naar wij hopen,
wel tot de publieke waardeer ing van
de een of andere, op den duur toch zeker
komende, oplossing. Slechts voorlichting,
niet stuwen in een bepaalde richting heb
ben wij ons ten doel gesteld.
Tot beter begrip en inzicht in het heden
ga een korte schets van het verleden
vooraf.
Al zullen wij dit verleden krap nemen,
zeg de laatste 20 jaren, toch is het; wel
goed zich voor een oogenblik het verre
verleden te herinnerenhoe ook hier de
eenige verlichting het haardvuur of een
brardende dennetak geweest ishoe ook
hier het oliepitje en de tuitlamp de don
kere avenden spaarzaam verlicht hebben;
totdat, na vele jaren, eindelijk de betrekke
lijk doelmatige en vrij goedkoope verlich
ting met petroleum algemeen werd. Men
kan eruit leeren dat ook Texel tot dusverre
de verschillende soorten van verlichting
heeft doorloopen en deze ook wel in de
toekomst verder zal doorlo.open.
Toen heel Texel dan in het petroleum
lampentijdperk verkeerde, is, in 1907, de
Aërogeengasfabriek gekomen. Deze had
van de gemeente verkregen een concessie
voor de g e h e e 1 e gemeente Texel, voor
de duur van 30 jaren, tot uitsluitende
levering van gas voor licht, kracht en
verwarmingsdoeleinden. De concessie liep
dus tot 1937.
Bij de Aërogeengasfabriek waren aange
sloten omstreeks 300 van de 500 gezinnen
die er in den Burg wonen.
Vooruitgang was er weinig in dit bedrijf.
Mocht men al niet te klagen hebben over
de verlichting, voor verwarming en kracht
kan van resultaat nauwelijks gesproken
worden.
Toen er dan ook later, tijdens de oorlogs
jaren, gebrek aan gasoline kwam en het
licht duurc.er gmg worden, begon men de
gasfabriek mitsgaders derzelver concessie,
als een blok aan het been te gevoelen,
waar men gaarne afwilde.
In 1918 was het, door de steeds grooter
wordende moeilijkheden met de Aërogeen
gasfabriek, zoover gekomen dat de meening
postvatteals we ooit van die concessie
afwillen, dan moet dat nu gebeuren.
Het bleek nu, dat men met een garantie
van 4 aan de a indeelhoudcrs, kostende
ongeveer f 8000, - eraf kou komen en het
Gemeentebestuur meende hiertoe te moeten
en te mogen overga n. )n dezelfde ver
gadering waar deze, zool mg 'n doorn in t
oog geweest zijnde, concessie werd opge
heven, stelde men vast dat nu z e 1 f de
hand aan de ploeg geslagen mo st worden;
27 Juli 1918 werd besloten dat de gemeente
zelf een elektrische centrale te den Burg
zou bouwen. Dat men, onder de gegeven
omstandigheden, weinig of geeD lust ge
voelde tot hernieuwle concessieverleening
aan partikulieren, nu voor een elektrisch
bedrijf, viel niet te verwonderen.
Veel is aan het tot stand komen van een
elektrisch bedrijf voor den Burg, voorafge
gaan talryke opwekkingen moesten tot
de inwoners gericht worden, maar ten
slotte de nood was groot en de goede wil
aanwezig; zoo is het noodbedryf er ge
komen.
Bij de beoordeeling ervan dient men de
tijdsomstandigheden geen oogenblik uit
het oog te verliezen. Het Provinciaal
Elektriciteitsbedrijf Noordholland, (de PEN),
wilde b.v. de bouw wel op zich nemen
doch slechts op deze voorwaardekost
prijs plus 10 De raming der kosten
was f 50,000,Wegens de groote en
veelal onberekenbare verandering, (lees
verhooging) van deze kostprijzen in de
oorlogsjaren, was er zéker geldelijk risiko
aan deze voorwaarden verbonden.
Het zou ons te ver voeren de groote en
vele moeilijkheden die hier te overwinnen
waren, uitvoerig mede te deelen. Dat ze
er geweest zijn, daarvan zij men overtuigd.
Toen tenslotte het bedrijf er was, en in
werking gestéld kon worden, waren de
donkerste dagen voorbijhet was inmiddels
Februari 1919 geworden. Tengevolge van
dit feit èn van de langzamerhand meer in
normale banen gerakende petroleumver-
koop, sloten zich uiteindelijk niet zoovelen
bij het elektrisch lichtbedrijf aan, als er
zich vroeger, onder de druk der komende
donkere winteravenden, voor hadden ver
bonden inplaats van 430 waren het er
maar 365.
Hier staat tegenover dat zfj, die zich
aansloten, meestal meer lichtpunten en
van meer kaarssterkte namen dan waartoe
zij zich bij inteekening verplicht hadden,
zoodat, schoon het bedrijf per slot van
rekening nog f 13 090 meer gekost had,
toen het klaar was, dan de oorspronkelijke
raming, het toch nooit met verlies heeft
gewerkt. Wat een fraai resultaat genoemd
mag worden.
Men was de prijzenswaardige opvatting
toegedaan dat de belasting betalende ge
meentenaren, voor zoover zy niet by het
Gemeentelijk Elektriciteits Bedrijf waren
aangesloten, ook niet, in de vorm van
verhoogde Gemeentebelasting, zouden mo
gen bijdragen in een mogelyk tekort van
dit bedrijf. Hieruit sproot het plan voort
een aantal meergegoede inwoners van den
Burg «te verzoeken, zich voor een zeker
bedrag garant te stellen Aan deze oproep
hebben 25 Burgers gevolg gegeven, die
zich elk voor een bedrag van f 5U0, per-
seonlijk aansprakelijk stelden. Van deze
borgstelling is geen gebruik gemaakt be
hoeven te worden lot dusverre.
Hiermede meenen wij de voornaamste
punten van de ontwikkeling van het Ge
meentelijk Elektriciteitsbedrijf tot wat het
nu is, geschetst te hebben.
Het onweer van Woensdagnacht.
Zelden heeft een onweer qds eiland zoo
geieistsid als verleden Woensdagnacht.
Wanneer we het opkomen en wegtrekken
van de bui meerekenen, dan h'-eft her ge
duurd van desnacbls 2 uur tot de volgende
morgen 11 uur. Werkelijk zwaar weer
was het van des nachts 4 uur tot 's morgens
6 Het weerlichten was toen niet van de
lucht af en de eene ratelende donderslag,
honderdvoudig weerkaatst, volgde op de
andere.
Vele malen sloeg de bliksem te den Burg
in, gelukkig zonder ergeDS brand ie ver
oorzaken
In ons vorig no. maakten wij reeds met
enkele wourden melding van de veroorz rukte
schade; nier rcogen rog eenige uitvoeriger
m'-dsdeelingpn.
In H I T. x I sloeg de bliksem op de
i di.ni v ui lie Kn'etine, Doven op het dak
euai.j Van mei naar de vesiiouie, waar
de met isolatiemateriaal bedekte draden
brandend op de grond vielen. Van deze
draden over op de telefoonleiding, die, met
zekeringen eq al, vernield werd, terwijl
ook de verbinding naar de grondkabel smolt.
Langs de muur was de weg die do bliksem
genomen bad, door zwarte strepen en vegen
afgeteekend.
In de Molenstraat werd bet dak van het
modemagazijn der gez. Graaf getroffen
eenige pannen werden eraf geslagen en
kwamen deels op.de straat, deels op het
dak van het belendende perceel terecht.
In de gebouwen van de firma Vlessing
werd de elektrische geleiding getroffen, op
bet schakelbord werden alle zekeringen en
knoppen vernield en verder nog eenig glas
werk daarna zocht en vond het hemelvuur
een uitweg zonder verdere schade aan te
richten.
Verder werd nog inslaan gemeld b(j de
Oranjeboom in een zinkpuije, en by de
beer Keesom.
By vele bewoners sloegen de blauwe
vlammen uit elektriciteits- en telefoonge
leidingen
Buiten den Burg was de toestand erger.
Betrekkelijk vroeg in de morgen sloeg de
bliks >m reeds in de boerenhofstede Tien-
boven, onder de Waal, en bewoond door
de heer G. Looy. (Vroegere bewoner was
de beer Kievit) In een oogwenk stond
alles in lichtelaaie de vlammen toch von
den in het hooi en het houtwerk overvloe
dig voedsel. Aan blusschen van deze vuur
gloed viel niet te donken eo, waarergeen
belendende perceelen waren die gevaar lie
pen, bleef de brandspuit thuis. Mede door
de neerstromende regen joegen dikke rook
wolken over de weilanden, bet gebouw
zelf was één vuurzee. Er opa heen wat
belangstellende menschen, hier 'en daar een
stuk landbouwgereedschap, een arreslede,
wat gered huisraad... Een droevige aan
blik.
Nader meldt men ons nogEen partij
karweizaad, juist ter aflevering gereedlig
gende, en niet door verzekering gedekt,
verbrandde mede.
Woensdag in do namiddag is de brand
spuit er nog heen getrokken.
Ia den Hoorn schijnt een bepaalde plek,
misschien enkele honderd meters lang en
breed, al bijster gevaarlijk te z(jo. Reeds
vele malen verbrandden op die plek ge
bouwen ofhooiklampen D imaul werd een
boetje van -de Wed. R. J Witte en in ge
bruik by d6 heer J. Witte er het slacht
offer. (En niet, zooa s in ons vorig do.
vermeld werd, een hooischelf)
Een 34 tal v.-rkens verbrandden er, w.o.
enkeie zeugen met een groot aaDtal biggen.
De voigende dag lagen de geheel verkoolde
kadavers onder de puinbopeD.
Een zeug mot oen paar biggen wist uit
het braDdondo boetje te komen. Da bees
ten waren echter reeds zoodanig met brand
wonden o erdekt, dat ze ter plaatse moes
ten worden afgemaakt. Ook een aantal
kippen verbrandde mede. Gelukkig was
hier de schade door verzekering gedekt
Een in de nabyheid staande hooischelf kon
met natte braDdzeileD behouden worden
de te den Hoorn aanwezige bandbrandepuit
werd, daar het nog noodweer was, in bet
dorp zelf ter beschikking gehouden.
Ook bij de beer P J. Bremer, nabij de
Atlas, heeft de bliksem ontzettende ver
woestingen aangericht. In de-betrekkelijk
kleine woninv waren een groot aanial
meDschcn die nacht. De vader bevond zich
in de voorkamer, en Martha, een der kin
deren, stond gedeeltelijk gekleed voor een
dor ramen in een zijkamertje uit te zien,
toen een hevige slag het huis trof. Later
bleek dat een strook van een paar Meter
paonen aan beide zijden van het dak ge
slagen waten de gebinten ootzet, kalk van
de muren naar beneden geslagen en vrij
wel alle ruiten aan schervenToen
men zich Daar de achterkamer wilde be
geven, vond men daar Maltha als levenloos
voor de deur liggen. Haar Da<htg06d en
ondergoed vertoonden brandplekken, om de
bais w.iar ze een fijn züverea kettinkje
gedrageu had, wa'a eeo breede roode striem.
Van het ketiiiikj-j heeft men dook weer ie s
gezien het is spoorloos verdwenen. De
schoenen waren vaDoengesobeurd en de
kousen verschroeid. Gelukkig kwam ze
na enkele oogenblikken weer bij. Ze
bad braudwonden langs de bals, de borst
en de beenen. Later vertoonden zich roode
strepen over de armen. Dr. v. d. Vegt
verleende direkt geneeskundige hulp later
op de dag vernamen wy dat de paiiente
bet wel maakte.
In de loop van de ochtend deed nog het
geiucht de ronde dat de Westermiontsobe
dennebosschec in brand stonden gelukkig
bleek dit onwaar te ziju.
Zooals te verwachten viel hebben ook
de telegraafdraden en telefoondraden het
moeten ontgelden. Te den Burg waren de
volgende telefoonaansluitingen gestoord;
Fa. Vlessing, Fa. Langeveld, Hotel Texel
en de heer E. Noordljk. By sommigen
was zelfs de grondkabel gestoord, wat
zelden voorkomt. Verder waren nog de
volgeode verbindingen over ons eiland ge
stoord: VlielaDd, de Vuurtoren, den Hoorn
en de Mok. Met de herstelling werd
WoeDSdag direct een aanvang gemaakt.
In de loop van de middag werd te den
Burg de omroeper door 't dorp gestuurd
om alle meDSchen te verzoeken hun elek
trisch licht te probeereD, teneinde storiDgen
na te kunnen gaan en deze aan de cen
trale te rapporteeren.
Ea tenslotte ontbrak ook de grappige
zyde niet aan 't geval. In de Koogerstraat
ontdekten een paar bewoners dat de baan
van de Doopsgezinde kerk er niet meer
op stond, en aldra deed het gerucht de
ronde dat deze er door de bliksem afge
slagen was. Men ging aan het zoeken en
vond mets. Een ondernemend man klom
zelfs, met behulp van ebn ladder, in de
dakgoot, een adviseerde, eeDS onder de
kmpen te gaaD kijken of 't haaDtje daar
niet aan 't grasduinen was.... Maar de
haan was niet te vinden Totdat de koster
z'n hoofd om de hoek van de deur slak en
zeideschei er toch uit te zoeken man
nen. 't weerhaanije is bij de schilder*
Rijwiel- en voetpaden.
Door de onlangs in werking getreden
verordening ter regeling van het verkeer
zijn wij een tweetal instellingen rijker
geworden die wij tot dusverre in onze
gemeente nog niet konden, liet z|jn de
door bordjes als zoodanig aangeduide en
beschermde rijwiel- en voetpaden. Deze
verschillen van de gewone, niet door
bordjes aangeduide paden, doordat ze
voetgangers en wielrijders zekere ver
plichtingen opleggen.
Wanneer een rij wielpad breed genoeg
is voor twee fietsen dan mogen deze
wol naast elkaar rijden; komen zij ech
ter een fietser tegen, dan moeten zij
achter elkaar gaan lijdeD, daarbij steeds
rechts houdende.
Is een pad door bordjes als rijwielpad
aangeduid, dan mogen voetgangers wel
op dit pad loopen. Zij moeten echter
voor alle flitsen uit den weg gaan,zoo
wel voor achteroprijdende als tegenko
mende fietsen dus.
Of het rijwielpad zich rechts of links
vbo de groote rijweg bevindt, doet bierbij
niet3 ter zake. ZooJra dus de bedoelde
bordjes aan het rijwielpad Haven- de
Koet;, eu hot voetpad de Koot- deu Burg,
zijn aangebracht, heeft men met boven-
siaaude rekening te houden.
