NT°. 3841,
Woensdag 27 Augustus I9S4 87*' Jaargang,
Nieuws- em
Advertentieblad.
LICHT EN KRACHT OP TEXEL.
Van week tol week
Texelsche Berichten.
tilt »t#a verschut Woensdag- enSaterdagmorge»
kdverseutlön daags voor da uitgave vóór 4 aar aam.
Pr#» dar Adrerltmliéhi
&BONNBMENTBKa» ABVBRTSNTiES worden homo* b$j &6 üitg. Fum* L A N Cd 8 V S L 3 I» fi KOOK, Parkstraat, Bu**ofTbh*
lewaarschuwd wer-
RANT.
Ab»nnev*enttprvi per S maanücm
Voor den Burg 50 Cts. Franco per post door gcheei
Nederland 75 Cts. Naar Amerika en andere landen
met verhooging dei porto's. Losse nummers 3 cent.
TELEFOON INTERCOMMUNAAL No. 11.
Van 1 tot 5 regels 50 Cts. Iedere regel meer 10 Ct. Qroote
letters en Vignetten worden naar plaatsruimte berekend.
POSTCHEQUE- en GIRODIENSTJNo. 652.
VERLEDEN, HEDEN EN TOEKOMST.
II.
Wanneer wy na het verleden, onze blik
naar het heden wenden, dan zouden wij
de toestand zooals die nu is, eigenlek kun
nen samenvatten in deze eene korte for
mule wij zitten in langzamerhand nor
maal wordende tijden nog steeds met een
nood-verlichtingsbedrijf opgescheept.
Van technisch standpunt zijn de ken
merken van dit noodbedrijfDat er maar
één zuiggasmotor is en maar één dynamo.
Hapert er aan slechts een van beiden wat,
dan zit men cirekt zonder licht. Verder
is alles zeer beknopt opgesteld in een
bouten centraleeen noodbedrijf in een
noodwoning.
Van verbruikersstandpunt is een van de
eerste kenmerken van dit noodbedrijf wel:
dat de geleverde elektriciteit duur is. Wij
betalen hier ruim de helft meer dan aan
de vastewal van Noordholland, en de ta
rieven van de PEN zijn ,00k niet laag.
Een tweede kenmerk, met het eerste in
verband staande: het geringe aantal licht
punten dat men bijna overal aantreft. Het
gemak van elektrisch licht is juist, dat
men het overal kan laten aanleggenals
eenmaal de leiding ligt heeft men het ge
mak ervan en als 't licht 'niet brandt
vindt er ook geen stroomverbruik plaats,
dus worden er ook geen kosten gemaakt
dan.
Een derde grief is: dat men geen elek
triciteitsmeters in de woningen aantreft.
Hierdoor wordt eenerzijds'n zuinig stroom
verbruik niet in de hand gewerkt, waar
door misschien onnoodige belasting van de
centrale plaats vindt, (.het kost immers
toch niets')terwijl anderzijds onnoodig
veel betaald wordtwie een maand lang
des avends om regen uur naar bed gaat,
mo6t- evenveel betalen als wie het licht
een maand lang tot half twaalf 's nachts
laat branden.
Een vierde en zeer ernstige grief tegen
het noodbedrijf is voorts: dat het ons
slechts in de avenduren, en des winters
in de donkere morgenuren, stroom ver
schaft. Des nachts na half twaalf ont
breekt ons elke verlichting, tenzij men
petroleumlampen in reserve heeft; over
dag ontbreekt ons eveneens de mogelijk
heid lichte elektromotoren te drijven, elek
trisch te strijken, enz.
Minder als werkelijke grieven dan wel
als onaangenaamheden van bijkomstige
aard zouden wij nog kunnen noemende
heele avend 'n puffende en lawaaimakende
motor midden in het dorp benevens de
ontsiering van onze straten door een war
net van draden, gespannen over een aantal
niet bepaald sierlijke houten palen.- Waar
bovengrondsche aanleg goedkooper is dan
ondergrondsche, daar is dit laatste bezwaar
niet altijd te ondervangen
Een eigenaardig, en, van ekouomisch
standpunt gezien, waarschuwend verschijn
sel is ook het volgende: dat men op het
eiland, behalve de gezinnen die nog petro
leum branden, ook reeds aantreft partiku-
lieren die een eigen lichtinstallatie hebben.
We noemen dan in de eerste plaats
Hotel Texel. Hier is een volledig elektrisch
kleinbedrijfje in werking: motor, dynamo
en akkumulatorenbatterij Eenmaal in de
2 a 3 dagen draait de motor eenige tijd,
waardoor de batterij wordt geladen. Dan
wordt er verder met stilstaande motor dag
en nacht stroom geleverd, niet alleen voor
Hotel Texel zelf, maar ook voor het ge
bouwencompiex van Vlessing's Kleeding-
magazijnen. De prijs die deze voor de
geleverde elektriciteit betaalt staat vrijwel
op gelijke hoogte met die aan de vaste
wal van N001 dholland.
Hotel Texel en de N V. Vlessing hebben
nu het voordeel onafhankelijk te zijn van
de centrale te den Burg: hun licht gaat
niet 0111 half twaalf 's nachts uit en de
stroom kost hun minder dan ons
Dan noemen we de Doopsgezinde kerk
en pastorie, beiden met een eigen acety-
leeDgasinstallatie, evenais 't Rijwielen
magazijn van Gebr Lafèber.
Ook de R. K. Kerk wijkt in zooverre af
van de overige gebouwen in den Burg,
dat deze weliswaar zijn stroom betrekt
van de gemeente, maar met deze stroom
tegen evenredige vergoeding natuurlijk
een eigen batterij laadt, waardoor ook deze
kerk zich onafhankelijk van de gemeente
lijke stroomlevering, (wat deszelfs stopzet
ting om half twaalf 's avends betreft,)
gemaakt heeft.
Buiten den Burg merken we verder op
dat ten eerste het militaire vliegkamp de
Mok een krachtige eigen installatie met
motor, dynamo en akkumulatorenbatterij
heeft.
Er, dan is er nog een eigen lichtinstal
latie van groote lichtkrachtdeEierlandsche
vuurloren. Zooals bekend mag worden
geacht wordt deze met pharoline gestookt.
De hieraan verbonden bezwaren zjju in 't
kort: brandstoftransport over lange afstand;
geen bizonder groote bedrijfszekerheid en
tenslottehet vereischen van voortdurend
toezicht, vanaf de ontsteking by zonsonder
gang tot het dooven bij zonsopkomst.
Vooral dit laatste bezwaar is, (in niet te
ver verwijderd verband met hetheerschende
streven naar personeelsinkrimping bij Rijks
diensten gezien), niet licht te schatten.
Tenslotte zou opgemerktkunnen worden
dat de petroleumverlichting ook als ten
soort klein eigenbedrijfje ware te beschou
wen. Deze vorm van eigenbedryf treft
men dan aan op de dorpen buiten deD
Burg, en op de verspreid liggende boeren
hoeven.
Van licht naar kracht overgaandeer
zijn hier op het eiland een vrij groot aantal
benzine- en oliemotoren in werking. In
de eerste plaats geschiedt de bemaling,
voorzoover deze niet door windkracht ge
schiedt, met motoren.
Bovendien treft men dan op Texel nog
verschillende motoren met een geringer
aantal paardekrachten aan. Deze zijn ten
dienste van het bedrijf van graanmaalde-
rijen, timmerlieden, op 'n boerderij etc.
Dan zyn er vele bedrijven waar de ge
wenschte drijfkracht slechts voor korte
achtereenvolgende tijdsduren noodzakelijk
iswij denken hierbij aan bakkerijen,
drukkerijen, machinale schoenmakerijen,
enzoovoorts. Een petroleummotor is hier,
door den aard van het bedrijf, niet geschikt,
weshalve men zich dan maar met hand
kracht of trapbeweging behelpt Een elek
tromotor zou hier zeker op z'n plaats zijn.
En wat dan de verwarming betreft: de
beide moderne vormen hiervan steenkolen-
gas en elektriciteit, kent men totausverre
op Texel niet. Het koken op gas zoowel
als het gasgebruik in 't algemeen, neemt
in de groote sleden eer toe dan afde
vraag werd zelfs door een onzer zegslieden
opgeworpen of niet een modern gasbedrijf
voor heel Texel, zoowel verlichting als ver
warming opleverende, niet de voorkeur zou
verdienen boven 'n meer of minder grootsch
elektriciteitsbedrijf Aan de beantwoording
van deze vraag zullen wij ons niet wagen.
Een feit is dat met elektriciteit ook voor
verwarming heel wat te bereiken is:men
denke slechts aan elektrisch strijken, elek
trische theewater-ketels en de, de laatste
tijd steeds meer in zwang komeDde
elektrische radiatoren of straalkachels,
waarmede een plaatselijke verwarming
mogelijk en doelmatig is
- Wij gelooven dat de schets van het
„Heden" hiermede vrijwel volledig is.
16-23 Aug.
De Tatiefwet biyft nu sterk de aandacht
vragen vau het kraotenlezend publiek, en
men hoort than3 de voor- en tegenstanders
druk aan het woord. Ook over de nieuwe
vtrhoogiag van de tabaksoelasting wordt
nog het een en ander gezegd cd deze onder
werpen zullen ongetwijfeld aan de orde
blijven. Naar dezer dagen gemeld is, heeft
de regeering reeds haar Staatsbegrooting
gereed en naar dea Raad van State gezon
den. Ei volgens berichtgevers dio het
blijkbaar kunnen wsteu, komen op die
beg'ooting da opbrengsten van de herzie
ning der Tariefwet en de verhooging der
Tabaksaccijns als sluitposten voor, waar
door de begrooting, die in de laatste jaren
steeds met geraamde tekorten sloot, thanB
dan sluitend is gemaakt.
Men weet intusschen dat tegen het op
die w(jze sluitend maken van de begrooting
vooral by de linkerzyde ernstige bezwaren
bestaau en er zal dan ook wel heel wat
over worden gezegd, eer de beslissing in
de Kamer valt.
Voorts is er nog de Plaatselijke Keuze
die weldra weer op het tapijt zal komen en
waartegen thans e6n uitgebreide actie
gaande is. Of bet wat zal baten is een
andere vraag.
—0-0—0—
Donderdag kwamen de Fransche Kamor
en de Senaat byeen om Herriot, in de ge
legenheid te stellen verslag van de Londen-
80be conferentie en de daar getroffen over
eenkomst te geven.
Herriot heeft een breedvoerige uiteen
zetting van de zaken gegeven. Meer dan
eens werd hij door de communiston of de
nationalisten in de rede gevalleo, maar
overigens liep bet zonder incidenten af.
Veel nieuws heeft Herriot niet verteld, wat
ook Diet verwacht kon worden, daar vrij
wel alle byzonderheden der Londenscbe
conferentie door de pers werden meege
deeld. Hy lichtte echter de gronden toe
waarom de FraDSChe delegatie in verschil
lend opzicht eenige concessies bad gedaan.
Htt Eransche arbitrage-voorstel had het
succes der conferentie verzekerd. Geen der
concessies is in stryd met het verdrag van
Versailles. Wel is de bevoegdheid van de
Commissie van Herstel een weinig ver
minderd, maar Herriot achtte dit ook in
's lands belang, want arbitrage kan ook
door de minderheid in de Commissie V3n
Heretol worden gevraagd indien de meerder
heid mocht weigeren een iugeBieke blijven
van Duilscbland te constateeren. Ook vond
hy het voor Frankryk een voordeel, dat de
vraagstukken der schulden en van de
veiligheid afzonderlijk worden geregeld en
by verklaarde tenelotle dat de acte vaa
Locden slechts bet begin is, maar dan
toch het begin van deu werkeiyken vrede.
Da rede van Herriot werd luid toege
juicht door de regeeriogsmeerderüeid,
waarna do premier zich naar den Senaat
begaf om daar dezelfde uiteenzetting te
geven. Ocderwyi dit geschiedde begonnen
nu besprekingen in de Kamer waarbij de
communisten zooveel kabaal maakten, dat
Painlo- de voorzitter, ten slotte zyn hoed
opzotte en wegliep ten teeken dat de ver
gadering geschorst wa3
Toen later de gemoederen wat gekalmeerd
waren, werd de zitting heropend en ver
wierp de Kamer een communistisch voor
stel om de debatten te verdagen. Vervol
gens werd met 320 tegen 209 stemmen een
motie van vertrouwen in Herriot uaoge-
nomen en besloot de Kamor tot in behan
deling nemen van de overeenkomst van
Londen.
In den Senaat werd eveneens een motie
van vertrouwen in de regeering ingediend
Met 177 tegen 109 stemmen werd besloten
deze door te zenden naar de daarvoor be
staande commissie.
De nieuwe week zal belangrijke debatten
brengen in Kamer en Senaat over bet
Londenscbe verdrag Algemeen verwacht
men dat Herriot met eeu voldoende meer
derheid zal woiden gemacbt'gd om het
pact van LoDden te teekenen, al zullen de
nationalisten zich bij de debatten wei niet
onbetuigd laten Vooral over de veiligheid
van Frankryk schijnen zij zich benauwd te
maken.
Te Londen is overeengekomen, dat als
de parlementen tot de goedkeuring be
sluiten, de onderteekenicg van het verdrag
aldaar Zaterdag 30 dezer plaats zal hebben.
0-0—0—
In Duitschland houden deDuitsch oatio-
nalen de spanning erin. Le6k het aanvan-
keiyk. dat ze zouden nydraaien en zich
tenslotte met het LoDdeoscbe verdrag
zouden verzoenen, Donderdag besloten zij
tegen aller verwachting in bun houding
niet te wyzigen en trouw te bijjven aan
de, voordat de L mdensche conferentie be
gon, gestelde zeven eiscben B'tyvcn zy
by dit staedpunt volharden dan zullen zy
straks tegen de aanvaarding vac du Lo.i- I
dtnscbe overeenkomst stammen ta sullen
ze ook hun medewerking weigeren voor
het tot stand komen van de wetteiyke
maatregelen, die overeenkomstig het plan-
Dawes door de regoering voorboreid en in
den vorm van wetsontwerpen by den
Rijksdag aanhangig zy» gemaakt.
Ia de commissie voor de buitonlandscbe
aangelegenheden hebben zy alvast hun
bezwaren gemotiveerd, maar heeft ook Di.
Stresemann, de minister van buitonland
scbe zaken, nadrukkeiyk verzekerd, dat
wanneer er geen meerderheid voor de
regeermgsvoorstellen in den Ryksdag
mooht worden gevonden, een beroep op
bet Duitsche volk zal worden godaaü.
Waarschijnlijk zal daartoe dan de Rijksdag
worden ontbonden. Do regeering verwacht
in dat geval, dat de verkiezingen ten
gUDSte van een aanvaarding der Londen-
sche overeenkomst zullen uitvallen.
Biykbaar heeft de bedreigiDg met
nieuwe verkiezingen op de Duitsch natlo-
nalen niet den gewensebte» indruk ge
maakt. Ëo toch ligt er voor hen in die
verkiezingen bet groote govaar opgesloten,
dat zij de winst die zy bij de jODgste
Ryksdagverkiezingen behaalden, weer zul
len verliezen. Vandaar ook, dat de andere
partijen het niet onwcnscheiyk achten. De
sociaal-democraten hebben daarvoor nog de
bijzondere reden, dat zy een groot deel
van de door hen bij de vorige verkiezingen
verloren zetels denkon terug te kunnen
winnen.
Het duurt intusschen nog eenige dagen
voordat de beslissing valt en men verwacht
dat de rogeering haar onderhandelingen
met de leiders der Duitsch uationalen zal
voortzetten En Id eon paar dagen kan al
heel wat gobeuren. Men hoopt althans nog
dat deDuitsch nationalen misschien eDkei
tegen de aanvuarding van de overeenkomst
zullen stemmen. Waardoor de aanneming
ervan met een gewone meerderheid moge
lijk blyft en dat als de Rijksdag tot de
aanvaarding beeft besloten zy in ruil voor
zekere concessie wel voor de afzonderlijke
wetten zullen stemmen.
Met spanning zal bet verloop van de
debatten in den Ryksdag gevolgd worden
in de nieuwe weok.
0—0-0
Ia Italië blyft de Matteottikwostie nog
steeds de gemoederen in beweging houden.
Na het vinden en de herkenning van het
iyk van het ongelukkige slachtoffer van
de fascisten, is dit op indrukwekkende wijze
ter aarde besteld. Maar ook de begrafenis
van het slachtoffer be6ft de opwinding die
er in Italië heerschip, nog verergerd. De
fascistische autoriteiten wenschten aan de
begrafenis van Matteotti deel te nemen,
blijkbaar om te demonstreeron, datzy niet
aansprakelijk wensebten te worden gesteld
voor den moord. Di weduwe van Matteotti
verzocht deu minister van binnenlaodscbe
zaken, dat men baar het schouwepel der
zwarthemden en de tusschenkomst der
fascistische ambtenaren zou besparen, maar
met deze z-ter begrijpeiyke wensch werd
geen rekening gehouden. Daarop heeft de
oppositie besloten wee te blijven van de
begrafenis De toestand schijnt zich meer
en meer toe te spitsen ers gevreesd wordt,
bat. dit ten slotte tot een botsing zal leiden.
Museotine kan zich nog alleen handhaven
door het militaire geweld.
Onweer.
lu de nacht van Zaterdag op Zondag
heeft het wederom nogal zwaar geon
weerd. Een drietal koeien op de Hoeve
RuLdabl van lio heer Mrntje en een
4-tal lammeren van de heer Jb. Kok op
de Hoogte worden door de blik-em ge
dood. Üo kooien waren verzekerd. Verder
de gebruikelijke stortbuien, die het hunne
waer hebben bijgedragen tot verhooging
van het waterpeil in slooten en plassen.
Rijwielplaatjes.
Do gtoote dagbladen herinneren eraan
das aanstaande Viijdag 29 Augustus de
'u 1 1 ijti vorioopou is, gedurende welke
do
