V
No 3981
Zaterdag 9 Januari 1926
398te Jaargang
Rechtsvragen.
Bemaling
polder Waal en Burg.
Texelsche Berichten
ABONNEMENTEN:
UITGAVE: N.V.v/h LANGEVELD&DE ROOIJ DEN BURG OP TEXEL
ADVERTENTIËN:'
TELEFOON: N°.11 POSTGIRO: N°. 652 POSTBUS: N°. 11
Wat iedere maand te doen geeft.
r=MK3Ezara
XELSCHE COURANT
DEN BURG: 50 cL per drie Maanden.
Franco p. post door geheel Nederland 75 et p. 3 maanden.
Losse nummers: 3 et
DE TEXELSCHE COURANT VERSCHIJNT
WOENSDAG- EN ZATERDAGMORGEN
I
Van 1-5 regels: 50 ct. ledoro regol moor: 10 ct.
Dozoftdo advertentie 4 maal geplaatst wordt 3 maal berokond.
BIJ abonnement lagere regelprljs*
ADVERTENTIËN
MOETEN DAAGS VOOR 'T VERSCHIJNEN
4 UUR NAM. IN ONS BEZIT ZIJN
Adviseurs Mr. M. V. POLAK, advocaat
en Mr. A. K. VINK, advocaat
en procureur.
Kanaalweg 7 HELDER.
Rechtskundige vragen, door een abonné
onderteekend en onder 't motto „Recht"
aan ons bureau (Parkstraat) ingezonden,
worden kosteloos beantwoord.
(Slot.)
De 14e Maart van het jaar 1612 werd
dus octrooi tot het indijken van Waal en
Burg verleend. De betreffende gedeelten
uit het oorspronkelijk octrooi laten we hier
volgen
„De Graven van Hollandt ende oock bij
onszelfs, soo grooten ende goedertieren, sijn
allen tijden van insicht gheweest, dat omme
den Luyden tot bedijekinghe van geïnun
deerde Landen te inviteeren ende moet te
geven den selven vergunt waren gheweest
verscheijden vrijdommen, als van des Graef-
felijckheijds Thollen, Stem voor eenige ja
ren vrijdom van alle Thienden, als tot
vertroostinghe van de groote excessive
kosten, die bij de Bedijckers ter cause van
haere Dijckagie, alhier gheraemt werdende
op omtrent seshondert Roeden, waeromrae
soo versochten die Supplianten in aider
eerbiedinghe, dat wij, nemende een goeder
tieren insicht, wilden vergunnen vrijdom
van veertichste of dertichste penningh van
de bedijekte Landen, ter gheleghender tijdt
te verkoopen als oock van Materialen dien
sij aldaer van doen snuden hebben, ende
van buijten aldaer ghebracht moesten wer
den ende gheneghen wesende tot vorderin-
ghe van soo goeden werek octroyeeren bij
desen, vrijdommen van den Impost
van alle de kleijne Bieren die bij de
Werckluijden ende Arbeijders, soo aen den
voorschreven Dijck als andere Wercken
deser Dijckagies arbeijdende geduijrende het
Dijckjaar ghedroncken sullen worden,
midtsgaders van den Impost van drie las
ten swaer Biers bij de Officieren van deselve
Dijckagie te consumeeren, Stem nog te ghe-
nieten voor altijdt alsulcke vrijdommeD,
als die van de Eijlanden van 't Texel ghe-
nietende zijn.
Gegheven in den Haghe opten veertien
den Marty duijsent ses hondert ende twaelf"
Zoo trokken de bedijckers dus aan het
werk en na eenige maanden was reeds een
belangrijk deel van Waal en Burg tegen
de al maar overrompelende en wegroovende
zee beschermd Wie echter meende, dat
spoedig de bedijking gereed zou zijn,
wachtte een teleu1 stelling, want in 't najaar
stak een geweldige storm op, die in korte
uren vercielde wat vele handen in maanden
van noeste vlijt tot stand hadden gebracht
Om de bedijking opnieuw te mogen uit
voeren, was naar de wetten dier dagen
opnieuw aanvragen van octrooi geboden
Dat geschiedde in December van hetzelfde
jaar.
Aan de officiëele bescheiden onlleenen
we in verband hiermede
Soo hadden de Supplianten de voorszegh-
de bedijekioghe al even wel aengevanghen
ende volbracht gehadt, in den voorleden
Somer tot haere groote ende excessive kos
ten, hen vastelijck betrouwende, dat zij
ghewaerwordende groote profijt, soo in 't
generael als in 't particulier, in verscheij
den respecte door de voorszeghde bedijekin
ghe (ende wat dacraen dependeerende was)
aenkomen soude.
Dan (Godt betert) soo ware de Dijckagie
onlanghs door Tempeest ingebroken ende
geiuundeert geweest, ende den Sluijs, al
daer gelegt, gantsch weghgelopen ende
vernielt.
Sulcks, dat de Dijckagie niet en konde
van nieus weder gerestaureerd, ende in
behoorlijcken staet gebracht worden sonder
nieuwe seer groote excessive onkosten,
ende sonder te legghen een nieuwe sluijse
ende te maken een nieuwe Inlaghe tot
vermijdinge van de biepte, Killen ende
eeoighe sware slaghen van het water.
Baden daeromme anaermael 't Octroy te
confirmeren ende, soo veel als 't van noo-
den moghen zijn, te vernieuwen.
Gelijck wij lien bij desen Octroyeren, dat
komen de te bedjjeken Landen (dat Godt
Almachtigh verhoede) wederomme nog te
Inunderen, de Supplianten 't eiken na de
twee jaren na de Inundatie, de selve weder
om sullen moghen bedpeken op de Con-
cessien in den voorgaande Octroye begre
pen, sonder daertoe van noode te hebben
nieu consent.
Bij aandachtige lezing blijkt verder, dat
de „Oude landen" van Texel toch nog wel
bijgedragen hebben in de kosten der bedij
king wat niet anders dan billyk was.
Volledigheidshalve zij het hier vermeld
„ende voorts, dat de voorschreven Dijckagie
een jaer voltrocken wesende, de oude Lan
den die nu te houden hadden Sesthien
hondert Roede Dijcks, die bij der Supplian
ten voorschreven Dijckagie van den slagh
van 't seewater beschermt soude zijn, in
de onderboudinghe van den Supplianten
voorschreven nieuwe Djjcken soude cor tri-
bueren Merghen Merghens ghelyck (d.i.
pondspondsgewijs) of anders sulcks als wij
of Commissarissen daertoe te lasten, be
vinden souden in redelijckheidt te behooren.
Hiermede zijn wij aan 't eind van ons
artikeltje gekomen, dat naar we hopen
meerdere belangstelling voor polder Waal
en Burg en voor zijn bemaling in 't bijzon
der moge hebben gewekt. Wanneer we
bedenken, dat tegenwoordig zoo vernuftig
saamgestelde werktuigen de waterbouw
kundigen bij dijkaanleg en polderbemaling
ten dienste staan, dwingen die werkzaam
heden, op primitieve manier door onze
voorouders verricht, in nog hooger mate
onze bewondering af.
Intusschen zien we met belangstelling
het besluit derProv. Staten inzake de Waal-
en Burgsche bemalingskwestie tegemoet.
De toestand is onhoudbaar en bemaling
dient met de meeste spoed ter hand te
worden genomen.
Binnen eenige weken hopen we met
gunstige berichten te kunnen komen.
Afwachten is dus de boodschap.
(Ie helft Januari.)
Nadruk verboden.
In de tuinAl is het de rusttijd, ook in de
tuin is er nog wel wat te verrichten. Hebt ge
uw perziken, abrikozen en aardbeien wel goed
beschut? IJzel en sneeuw kunnen aan de beide
eerste veel schade doennog niet geheel rijpe
takken gaan niet zelden verloren, doode bruine
plekken op 't hout geven hier aanwijzing. Be
schutting met sparretakken is daarom aan te
raden, Ook de aardbeien behoeven een kleine
bedekking, op kleigrond is wat paardemest,
welke in de zomer in de bak dienst heeft gedaan,
hiervoor zeer dienstig Deze mest maakt tevens
de grond los en poreus.
Ge kunt nu ook Uw bessenstruiken bemesten
nog velen verzuimen deze bemesting. Anderen
georuiken daartoe beer, maar een kalt- en phos-
phorzuur bemesting behoort daarbij, Een kennis
van ons gaf zijn perzik bloed, en verwonderde
zich, dat hij weinig of geen vrucht oogstte.
Hij wist niet, dat deze bemestingswijze eveneens
te eenzijdig is, er zit zeker „pit" in, ais er aan
toegevoegd wordt een bemesting met kali,
phosphorzuur en kalk. Geschiedt dit niet. dan
krijgt men wel een krachtige houtgroei, maar
een geringe vruchtzelting. Bloed mag ook met
te laat in de zomer worden aangewend, dan
rijpt het hout te Dat.
Zie nu ook uw schutting na, of hebt ge er
geen Veelal is ze toch wel gewenscht, of
zelfs zeer noodig, tegen de gure voorjaars
winden.
Men heeft ze van elzen, die zich gemakkelijk
laten snoeren, maar niet geheel dicht worden
van beuk, waarvan de ha^g dichter groeit, van
wilgen en populieren. Maar een rietschutting
is meer afcoende, duurder is ze niet, en men
kan ze zelf maken. Het staande hout én dï
latten tere men, vóór de rietmatten er tegen
komen, de palen worden, voorzoover ze in de
grond komen, en nog 10 c,M. er boven, gecar-
bolineerd. De onderste einden worden ook wel
in het vuur aangebrand en daarna nog heet. in
de teer gedompeld.
Heat ge wel eens waargenomen, dat een
vruchtboom, die boven beschutting uitgroeide,
juist dóar de meeste en de beste vruchten droeg
Dat is de invloed van het lichtLaat dit een
wenk zijn om een lage schutung van boven te
voorzien van een hek van vlechtdraad, waar
tegen de ooom verder naar omhoog kar. groeien
en steurt vindt.
Loonlijsten.
Gaarne vestigen we de aandacht van be
langhebbenden op de in dit nummer voor
komende advertentie van de Raad van
Arbeid. Ze betreft de toezending van loon
lijsten. Ingevolge de laatste wijziging der
Ongevallenwet 1921 (art. 43) moeten deze
binnen 30 dagen na elke vervaldag 1
Juli en 1 Januari worden ingezonden,
't Niet tijdig nakomen dezer bepaling kan
met hoogstens óón maand hechtenis of een
geldboete van f 100 worden gestraft. Dus
opgepast burgers!
Tweede Nutsavond.
Sedert door Drake in 1859 in Noord-
Amerika de eerste petroleum bron werd aan
geboord, heeft de petroleumwinniug en de
daarop gebaseerde industrie een geweldige
vlucht genomen en spelen de petroleum en
de tallooze bijproducten door heel de wereld
een belangrijke rol. Bedroeg de wereld
productie in 1924 niet meer dan 1000
millioen barrels? (barrel 125 L.) Het
petroleumland bij uitnemendheid mag
Noord-Amerika heeten. Zijn industrie be
schikt over plm. 80 pCt. van de wereldvoor
raad Een groot deel der in de Unie ge
wonnen olie wordt voor eigen gebruik aan
gewend, zoodat de rest van de wereld voor
33% van de Amerikaansche voorraad af
hankelijk is Behalve Amerika treden in
de petroleumwereld op de voorgrond. Perzië,
Irak, Rusland en Venezuela. Perzië en Irak
zijn nieuwe sterren aan de petroleumhe-
me!,en staan als producenten nog in hun
kinderschoenen, hoewel van hun olierijk
dommen sloute verwachtingen mogen wor
den gekoesterd. Rusland's petroleumindu
strie Wordt van steeds grooter beteekenis en
brengt reeds meer olie aan de markt dan
voor de wereldoorlog.
Dit ter inleiding van ons verslag van de
tweede Nutsavond, door t bestuur in hotel
„Texel" belegd, waarbij de leden middels
een zeer interessante film in de groote be
teekenis en de „geheimen" der petroleum
industrie werden ingewijd.
Na een kort woord van de heer J. Kejjser
Augz. die bij ontstentenis van de voorzitter
de vergadering opende en z(jn spijt te ken
nen gaf over het feit, dat de heer burge
meester wegens ziekte verhinderd was aan
wezig te zijn, werd met de filmvertooning
een aanvang gemaakt.
o
De film voert ons naar onze overzeesche
bezittingen in Oost-Indië en leidt ons rond
over de uitgestrekte terreinen van
„de Bataafscbe" een der bij de
Shell-groep aangesloten petroleurnmaat-
schappijen. Een kaart geeft ons een duide
lijke kjjk op de enorme verbreiding van dil
olie-concern. Op aanschouwelijke manier
wordt getracht een idee te geven van de
wijze waarop na verloop van duizenden
jaren uit fossiele bestanddeelen petioleum-
kon onlstaan (wij hebben bier natuurlijk
slechts een hypothese, een veronderstelling
want de vraag toch „Is petroleum van fos
siele of plantaardige oorsprong?" is door
de geleerde wereld in geenendeele eenstem
mig beantwoord1. Verder tracht de film
duidelijk te maken, hoe door aardplooiïng
of verschijning van diverse aardlagen aan
de oppervlakte modder-of gaswellen, soms
open olievindplaatsen kunnen ontstaan, die
voor de geoloog veelal aanwezigheid van
petroleum beteekenen. Langs moeizaam
gebaande paden - soms leidt de weg door
dichte maagdelijke wouden dringt de
geoloog door tot in 't diepst van de wildernis,
al speurend, al metend, om het terrein
dat de aanwezigheid van olie verraadt
in kaart te brengen. Is eindelijk met
angstvallige nauwkeurigheid de plaats, waai
de olieboortoren zal verrijzen, bepaald, dan
wordt de omtrek in wijde kring van boom
en struik gezuiverd en materiaal voor de
bouw bijeengebracht. Veel haoden maken
vlug werk en weldra kan met boring een
aanvang worden gemaakt. Daarbij wordt
het boorwerktuig door meterslange series
buizen (casing) beschermd, teiwijl andere
(bailer) voor verwijdering van liet boorsel
zorgdragen. Ook wordt het boorgat door
buizen teren gas en olie van buiten be
veiligd. Opstijgend gus kondigt eindelijk
HOOHADrtK
ROOOE-5TER
TfflOOOQU
NIEMF.UE
ooomri^h
het bereiken van de olie aan, die daarop
niet zelden met onbedwingbare kracht tot
meters hoog opspuit en het boorterrein
dagen lang tot een oliepoel maakt. Eenig
begrip van de omvangrijke arbeid, door de
Bataafsche in onze Archipel verricht, ver
krijgen we wanneer we weten, dat in 1924
de B P.M. 167 boortorens en 1729 putten in
gebruik had, terwijl het aantal boorterrei-
nen 49 bedroeg.
Om meer economisch te werk te gaan,
worden soms door eenzelfde machine meer
dere boringen verricht. Zoodra de olie op
spuit, wordt getracht ze door kilometers
lange buizen naar de raffinaderijen ie
voeren, waar ze wordt gezuiverd en in
ketels, boven met olie gestookte haarden,
verhit en vervolgens afgekoeld. Bi) verhit-
tfng tot 130 C. komt de lichte benzine vrij,
bij verhitting tot 160° C de zware, enz.
Over de dephlegmator en druppel-vanger
zullen we niet uitwijden. Sommige produc
ten worden in de agitator met zwavelzuur
en natron behandeld eer zij in do handel
komen. Uit de residu wordt smeerolie,
asphalt, vasoline en parafine bereid. De
film loidt ons verder door de fabriek, waar
paraffine kaarsen gegoten en voor verzen
ding woideu gereedgemaakt. Ook batik
was blijkt hier een petroleumproduct.
Naast de raffinaderijen en andere fabrie
ken heeft men smederijen, draaierijen en
gieterijen iDgericbt, waar het benoodigde
materiaal wordt aangemaakt of hersteld.
Om de gewonnen olie te kunnen opslaan
worden, vaak in do nabijheid van haven
plaatsen, tanks gebouwd. Niet minder dan
1346 millioen liter olie kan in Indië door
de B.P.M. worden geborgen. De verzending
van benzine, kerosine, gasoline en smeer
olie geschiedt in bussen en vaten, welke
heel vernuftig in eigon fabrieken worden
vervaardigd.
Met taukbooten of door met vaten geladen
vrachtschepen wordt de olie uit iodië ver
scheept. De Bataafsche heeft een olievloot
van 198 schepen, metende 920.000 reg. t.
(De „Rott. Lloyd" en de „Nederland" samen
„slechts" 737.U00 reg. t.)
We zetten onze tocht voort en onze w<^»
voert dan langs weelderige woningen van
Europeescbe employee's en Aziatische
arbeiders, langs scholen en ontspannings
lokalen. Zoowel voor geestelijke als licha
melijke ontwikkeling wordt zorggedragen
Aan de voet van de Dempo richtte de
maatschappij een sanatorium in, terwijl de
film ons ook een kerk voor oogen bracht
we ke door haar was gebouwd. Jaarlijks
wordt f 930J'00 aan geneeskundige hulp ten
kosto
In I923°schi.ftï de B.P.M. brood aan 1900
Europeesche en 2S100 Aziatische beambten
en arbeiders Prachte panorama's van haar
bedrjjfscenlraPankalan, Brandan, Platjoe
(Sumatra), Tjepoe (Java) en Balik Papan.
(3orneo) geven van de uitgestrekheid dier
nederzettingen ons een duidelijk beeld.
Ruim vijf en twintig jaar werkt thans de
Shell en in die tijd heeft de B.P.M. zich
rracht'g ontwikkeld. De man, die tof haar
bloei veel heeft bijgedragen is Sir H. W. A.
De'.erding wiens figuur danook op de film
vereeuwigd is.
Daarmee is de verto ming van de '.000
M. lange fiim te ruim elf uur geëindigd.
We hebben genoten -an de iatere-sanie
film, die een zoo duidelijke Kijk gaf op