No 4045 Zaterdag 21 Augustus 1926 39»" Jaargang Eccbtsvragen; Texelsche Berichten Lezing prof. dr. W. fl. REESOM VÜLLE-MELK-REEP Beter dan Goed: DE BESTE Uitslag Kloosterbalsem MEMEUER'S I EMEUEPS ABONNEMENTEN: UITGAVE;N.V.v/h LANGEVELD&DE ROOIJ DEN BURG OP TEXEL ADVERTENTIËN: TELEFOON: N°.11 POSTGIRO: N°.652 POSTBUS: N°. 11 Rechtskundige vragen, door een abonné onderteekend en onder 't motto „Recht" aan ons bureau (Parkstraat) ingezonden, worden door onze rechtskundige mede werker kosteloos beantwoord. TEXELSCHE COURANT DEN BURG: 50 ct. per drie Maanden. Franco p. post door geheol Nederland 75 ct p. 3 maanden. Losse nummers: 3 ct DE TEXELSCHE COURANT VERSCHIJNT WOENSDAG- EN ZATERDAGMORGEN Van 1-5 regels: 50 ct ledero regol meer: 10 ct. Dezolfde advertentie 4 maal goplaatsl wordt 3 maal borokond. Bl| abonnomont lagere regelprljs. ADVERTENTIËN MOETEN DAAGS VOOR 'T VERSCHIJNEN 4 UUR NAM. IN ONS BEZIT ZIJN »Laet uw licht alsoo schijnen voor de menschen, dat sij uwe goede wercken C~__j mogen sien." De meest interessante veroveringen van de wetenschap zijn vaak het moeilijkst voor een publiek van niet-vakgeleerden te brengen, vooral waar vorm en omvang aan de eischen van het „populaire" gebonden zijn. Aan deze moeilijk heid, aldus de technische medewerker van de H.P., hebben voor een niet gering deel onze geleerden zelf schuld, die zich, bijzondere ge legenheden (intree-voordrachten) daargelaten, in de regel niet verwaardigen, of de moeite schu wen om in begrijpelijke taal over te brengen wat zij te vertellen hebben. De enkele uitzon deringen bevestigen de regel. Met het gevolg, dat het publiek wèl zijn toonkunstenaars kent en huldigt, wèl zijn tooneelspelers hoewel het niet naar hen gaat zien en luisteren mis schien zelfs zijn schilders en dichters, maar volstrekt niet zijn beste en degelijkste geleerden die maar zelden overwegen hoezeer onbekend heid samengaat met onbemindheid. Erkend moet worden populariseeren i s moeilijk, somtijds onmogelijk en de ware geleerden zijn uiteraard bescheiden, maar jammer blijft het, dat de grootste geesten aldus vreemd staan tegenover hun volk. Hoezeer mogen we dus waardeeren, dat op initiatief van prof. Keesom door het huldigings comité van 3 Augustus 1.1. velen werden uitge- noodigd tot het bijwonen eener lezing, waarin de geleerde op bevattelijke wijze een en ander in verband met zijn laboratoriumarbeid en het juist opgelost heliumprobleem zou uiteenzetten Dankbaar gaven velen aan die uitnoodiging ge volg, zoodat de groote zaal van hotel Texel geheel werd gevuld. De heer burgemeester W. B. Oort opent met een kort woord, waarin hij de sympathieke idee van prof. Keesom huldigt. Daarop verkrijgt deze het woord, wiens rede we hier beknopt laten volgen Dames en Heeren De avond van de 3e Augustus is door de vriendelijke hulde van Texel's burgeiij voor mij en mijn familie een avond geweest, die we met spoedig vergeten zullen. Ik heb mij toen afge- vraagd, wat kan ik nu doen om te toonen hoe zeer ik die vriendelijkheid op prijs heb gesteld. En ik besloot u te vertellen over mijn werkkring het natuurkundig laboratorium te Leiden. Dit laboratorium, waarvan dr. W. J. de Haas en ik de directie vormen, houdt zich bezig met onderzoekingen bij lage temperaturen en is het werk van prof. Kamerlingh Onnes. Wereldbe kend, ja, wereldberoemd is het, daar geen labo ratorium ter wereld zoo goed voor dergelijke onderzoekingen is ingericht. De stof kan voorkomen in gasvormige, vloei bare en vaste toestand. Door afkoeling van een gas, al of niet vergezeld van min of meer hooge druk, kan men het tot vloeistof verdichten. Zoo verkrijgt men vloeibare lucht vloeibaar kool zuur enz. Vloeibaar koolzuur kent u het best in metalen flesschen, waarin het onder 50-60 atm. is gecomprimeerd. Lage temperaturen verkrijgt men door gassen saam te persen tot vloeistof om deze vervolgens met behulp van snelwerkende zuigpompen te doen verdampen. Bij dit ver dampen koelt de vloeistof zichzelf cn haar om geving sterk af, zoodat ze als bij vloeibaar koolzuur soms zelfs in vaste aggregatietoe- stand overgaat. Door een eigenaardig toeval vangt de ge schiedenis van het vloeibaar maken van gassen niet alleen aan in Nederland maar zij eindigt er ook In 1798 bracht van Marum te Haarlem am moniak door samenpersing in vloeibare toestand terwijl in 1908 prof. Kamerlingh Onnes-te Leiden helium vloeibaar maakte. De Engelschman Faraday maakte in 1823 o.a. chloor(gas) vloeibaar, in 1835 mocht't Thilorier gelukken koolzuur bij —90 graden C in groote hoeveelheden vloeibaar te maken. Door gebruik making van vast koolzuur en aanwending van hooge druk wist Faraday „alle" gassen op zes na in vloeibare toestand te brengen. De weerbars- tige gassen, waterstof, stikstof, zuurstof, kool- mononyde, stikstofoxyde en methaan, werden door hem de permanente genoemd, wijl hij ze op geenerlci wijze vloeibaar kon krijgen. In 1877 maakten Cailletet en Pictet resp. te Parijs en Genève zuurstof vloeibaar. Toen prof. Kamer- lingh Onnes in 1882 te Leiden tot hoogleeraar in de natuurkunde werd benoemd begon hij daar zijn laboratorium in te lichten. Prof. Kamerlingh Onnes volgde bij zijn proef nemingen de methode van Pictet, de cascade methode, waarbij de temperatuur trapsgewijze wordt verlaagd en gebruik wordt gemaakt van chloormethyl, dat bij gewone temp» door druk reeds vloeibaar te maken is, aethyleen en zuur stof: resp. wordt dan een temperatuur bereikt van —90 gr. C, 145 gr. C en 183 gr. C. Bij deze lage [temp. kan gemakkelijk vloei bare lucht worden verkregen. Bij toepassing van het Linde-proces kan lucht in één gang vloei baar worden gemaakt. Het spreekt vanzelf dat in het laboratorium met de kou zuinig wordt gewerkt, le uit economisch oogpunt, 2e uit schoonheidsoogpunt. Er zijn vaststaande gronden voor het besluit dat lager temperaturen dan 273 gr. C. niet mogelijk zijn. Vandaar dat men deze tempe ratuur het absolute nulpunt noemt. Bij 253 gr. C. of 20 gr. abs. heeft waterstof haar kook punt bereikt, bij 14 gr. abs. wordt ze vast. Wordt ze dan nog sterker afgekoeld, dan kan de temp. tot 10 4 11 gr. abs. komen. Onderzoekingen brachten aan het licht, dat ook helium en neon tot de permanente gassen behoorden. Helium („zonnegas") werd in 1868 bij zoneclips in het spectrum van de chromosfeer der zon ontdekt, een gas, dat op aarde nog niet bekend was. In 1895 trof de Engelsche schei kundige William Ramsay op aarde metalen aan, die helium geoccludeerd houden. Helium is een afbraakproduct van radium- en uranium houdende stoffen. In Amerika zijn bronnen, waaruit met helium vermengd gas voortkomt. Daar helium een gering S.G. (eenige malen kleiner dan lucht) heeft en niet brandbaar is, worden luchtschepen meest met helium gevuld Prof. Onnes heeft het probleem van het vloei baarmaken met energie aangepakt en mocht er in 1908 in slagen helium, voorgekoeld door vloeibare waterstof, tot vloeistof te brengen bij 268 gr. C. of 5 gr. abs. Door verder afzuigen met krachtig werkende pompen benaderde hij het abs. nulpunt tot op 0,8 gr., wat een van prof. Onnes' grootste verdiensten mag heeten. Na de pauze vervolgt spreker: Toen prof. Kamerlingh Onnes bij de laagste door hem bereikte temperatuur helium niet in vaste vorm kon brengen, moest naar andere middelen worden omgezien. Orooter pompen werden besteld, met ijver en toewijding verder geëxperimenteerd, doch prof. Onnes mocht zijn taak niet volbrengen, daar de dood hem van ons nam. Door mij werden pompen van groot vermo gen geconstrueerd, die daarop in het laborato rium werden opgesteld om te trachten nog dichter bij het abs. nulpunt te komen en helium vast te maken. Proeven te Leiden genomen door dr. de Haas wezen er op, dat goed resul taat kon worden verwacht wanneer vloeibaar helium bij- zoo lage temp. aan hooge druk werd onderworpen. Volgens de N.R.Crt. zou in Ame rika in deze richting worden gewerkt met aan wending van 20.000 Atm. druk. Ik verwachtte dat zulk een druk niet vereischt werd en ge bruikte pompen, die 400 Atm. druk konden be reiken. Daarmee mocht het mij de 25e Juni gelukken helium vast te maken bij 126 Atm. druk. Bij 125 Atm. werd het weer vloeibaar. Het verschijnsel was duidelijk, wekte aller ver trouwen, maar mocht niet bekend worden ge maakt, daar we nog meer zekerheid wenschten Allerlei voorzorgsmaatregelen werden genomen nauwkeuriger meetinstrumenten aangeschaft,'n roerinrichting in het heliumbad aangebracht om 'n meer gelijkmatige temperatuur te verkrijgen. De le Juli werd de proef herhaald, alles ver liep als de vorige keer. Daarmee was de zaak bevestigd. Door middel van een weekijzeren ring, die binnen een draadklos door electriciteit magnetisch werd gemaakt, en een metalen staafje in het heliumbad werd het al of niet vloeibaar zijn van het helium vastgesteld. Vast helium is een volkomen doorschijnende massa, een afscheiding tusschen vast er) vloeibaar helium viel niet waar te nemen. Bij herhaalde proef nemingen werd een lichte troebeling opgemerkt. De 7e Juli heb ik voor een gezelschap Ameri- kaansche professoren en studenten verscheidene malen gedemonstreerd. De smeltingskromme werd nauwkeurig opgemaakt en vertoont een zeer merkwaardige buiging. Ze geelt de benoo- digde druk aan bij bepaalde temperaturen tot het vastmaken van helium hetwelk slechts onder verhooging van druk geschieden kan. Er wordt steeds aan mij gevraagd W«t toch is de beteekenis van deze ontdekking, en mijn antwoord luidt dan Voor het oogenblik heeft ze slechts wetenschappelijke waarde. Van be lang is het te weten, wat bij lage temperaturen kunt Gij spoedig en zeker genezen door de aangetaste plekken iederen avond te behandelen met AKKER'» met de stof gebeurt, ook dus wat er met helium gebeurt. Economische beteekenis, beteekenis voor de maatschappij heeft de ontdekking voor- loopig niet en ik kan niet voorzien, dat dit de eerste jaren wel het geval zal zijn. Maar: toen Cailletet in 1877 zuurstof vloeibaar maakte, wist men eerst ook niet, wat men er mee kon uitrichten. Thans worden zuurstof en lucht in groote hoe veelheden vloeibaar gemaakt Iedere groote fabriek heeft thans een installatie voorhet bereiden van vloeibare lucht. Hierin toch vindt men een middel om de lucht in zijn hoofdbestanddeelen te scheiden. Zuurstof wordt in flesschen ge comprimeerd en bewijst haardienstbijautogeen- lasschen, stikstof wordt bij de bereiding van kunstmeststof aangewend, 't Succes van deze ontdekkingen, dat eerst alleen een wetenschap pelijk scheen, bleek later ook voor de maat schappij niet gering. Nu nog iets over de beteekenis van proef nemingen bij lage temperaturen (de laagste op aarde, in Siberië, waargenomen temperatuur is 52 gr. C) De onderzoeker vraagt: Wat zijn de eigen schappen der slof, hoe de intieme werking van de kleinste deeltjes op elkaar. De werking dezer moleculen kan 't best bij lage temperaturen worden onderzocht. Door warmte, ook bij ge wone tempeiatuur, hebben de moleculen een groote snelheid, in gassen en vloeistoffen groo- ter dan in vaste lichamen. Ze bewegen zich niet vrij, doch in een bepaald systeem. De groote beteekenis van het onderzoek bij lage temperaturen is nu, dat onder deze omstandig- hed^i die beweging langzamer geschiedt en dus meer gelegenheid biedt de werking der mole culen op elkaar te bestudeeren Bij 1 gr. abs. heeft de moleculenbeweging 20 maal minder snel plaats. Daarmee is prof. Keesom aan het einde ge komen van zijn rede, welke met onverdeelde aandacht werd gevolgd. Spreker gaf zich alle moeite op bevattelijke wijze zijn hoorders een Idee te geven van de verrichtingen in het Leidsche cryogeen-laboratorium, van de wijze, waarop met verscheiden instrumenten uiterst lage temperaturen worden verkregen en is daarin mede dank zij een reeks lichtbeelden, schetsmatige teekeningen en foto's, uitnemend geslaagd. De geleerde spreker zegt dank voor de aandacht, waarmee men hem heeft aangc hoord en oogst een welverdiend applaus. Daarop neemt de burgemeester nog even het woord om zijn groote ingenomenheid te betui gen met deze lezing. Het verheugt spreker en hij citeert een gedeelte uit een aitikel In de H.P. dat prof. Keesom zijn licht niet onder de korenmaat zet, maar volop laat meegenieten van wat hij als schat heeft. Drane naar weten schap en vereering bracht velen hier, het beste deel zal ongetwijfeld veel kennis van deze lezing meedragen. Namens allen brengt spreker prof. Keesom dank voor hetgeen hij deze avond heeft willen vertellen, waarop ruimschoots voldaan de aanwezigen hulstoe gaan. Ingeval daarop prijs wordt gesteld, is prof. Keesom bereid eens een paar liter vloei bare lucht mee te nemen om daarmee hier te demonstreeren. Tuinbouw- en Pluimveevereeniging „Texel." Met ingang van 1 Januari 1927 wordt bij voldoende deelname een eicrophaaldienst geopend Procentenverlaging bij groote aanvoer De obligatieschuld omgezet in hypotheekschuld De Pluimveefilm. Tuinbouw- en Pluimveever. „Texel" belegde Dinsdag 1.1. in café den Burg een algemeene ledenvergadering, welke goed bezocht mocht heeten. Te kwart over acht opent de heerj. S. Dijt als vice-voorzitter met een hartelijk welkom de vergadering. De heer N. Duinker, voorzitter, kan wegens ongesteldheid niet tegenwoordig zijn en zal om gezondheidsredenen het eiland zelfs moeten verlaten. De notulen zijn voor een onderzoek opge zonden, weshalve het lezen van die der vorige vergaée ing achterwege moet blijven. Daarop licht de heer J. N. Rijk het bestuurs voorstel tot het instellen van een eierophaaldienst nader toe Wanneer toezegging van 25 a 25000 eieren per week wordt gedaan, zal ingaande 1 Januari 1927 een ophaaldienst geopend worden, waar voor de kosten 17, pCt. van de verkoopwaarde ïullen bedragen, hetwelk neerkomt op 10 4 11 cent per 100 stuks. Dan toch kan de dienst zichzelf bedruipen. Bij gemelde aanvoer zullen de onkosten voor partijen boven de 500 stuks van 3 op 2 pCt worden gebracht. De ondernemer zal zich van een vrachtauto bedienen, tweemaal ons per week o.a. rondgaan en de toekomende be dragen in gesloten couverts overreiken. Meermalen kwamen aanvragen bij het bestuur binnen tot levering van 20 4 40.000 eieren per weck, waaraan evenwel door geringe aanvoer ter veiling niet kan worden voldaan. Werden dit jaar op één veiling al eens 45000 stuks aan geboden, veelal is de aanvoer beduidend lager. Thans wil het bestuur trachten meer eieren aan de markt te krijgen. Neemt de aanvoer flink toe, dan zal het onkostcnpcrcentagc ook voor kleine partijtjes lager worden gesteld. I hans laat de kas dit niet toe. Bovendien wordt op de groote veiling te Barneveld steeds 3 pCt. berekend. De vergadering juicht het voorstel toe, de heer C. Eelman Cz. (de Koog) brengt het bestuur hulde voor het initiatief in dezen, wijl het een stap in de goeie richting is. Besloten wordt tot organisatie van een ophaal dienst over te gaan, als het onderzoek naar deel name gunstig uitvalt. Vervolgens brengt de voorzitter op verzoek van de hypotheekhouder (tevens obligatiehouder) een voorstel in stemming, strekkende de obli gatieschuld in hypotheekschuld om te zetten. Aangenomen met algemeene stemmen. De heer C. Eelman Cz (de Koog) stelt voor te trachten renteloozc voorschotten te verkrijgen welke zouden kunnen worden afgelost naarmate de welstand der vereeniging toenam. De heer J. N. Rijk ziet hierin evenwel weinig heil, omdat destijds slechts met groote moeite ondanks veel propaganda eenige 5 pCt. obligaties geplaatst konden worden, tot een totaal bedrag van f 500.— De heer J. Keijser Az. betwijfelt of er zooveel propaganda voor gemaakt is. De voorzitter deelt mee, dat nog obligaties van f5 en f25 verkrijgbaar zijn, rente 5 pCt. Vervolgens brengt de voorzitter het vertoonen eener pluimveefilm ter sprake. Ze zal worden toe gelicht door de bekende pluimveedeskundige van Asperen Vervenne en verwierf elders reeds veel succes. Wegens de hooge kosten zal de vertooning zoowel voor leden als niet-leden tegen f 0.25 toegankelijk zijn. Leden en hun gezin zullen evenwel een streepje voor hebben. Onder applaus wordt bij acclamatie tot het vertoonen van deze leerzame film besloten. Bij de rondvraag vestigt de heer J. F. Zijm er de nadruk op, dat hij in geenendeele de veiling te den Burg tegenwerkt, al schijnt het bestuur zulks te vermoeden. Hij licht een cn ander nader toe. De heer H. Boon raadt een vast persoon met het tellen der eieren te belasten. Vaak toch komen koopers niet tot het opgegeven aantal en meest zijn het dezelfde. Dit doet de heer van Deventer opmerken, dat aanvoerders ook wel minder aanvoeren dan wordt opgegeven en meest dezelfde. De heerKoorn, administra teur, zegt niet aan opzet te willen denken, en wijst er op, dat te veel getelde eieren nimmer worden gerapporteerd. Bij groote verschillen acht hij kwaadwilligheid het minst te zoeken. Aan het slot raadt de voorzitter kartonkistcn aan te schaffen. Veel onaangenaamheden blij ven dan aanvoerder en kooper gespaard. De heer T. Koorn verklaart dergelijke kisten met goed resultaat te gebruiken. Breukschade en fou ten komen nooit of zelden meer voor. De heer T. Zegel wijst op de groote betee kenis van prima foktoomen en beveelt deskundig pluimveeonderzoek warm aan. De heer van Asperen Vervenne komt 9, 10 en 11 Sept. naar Texel en zal bij een aantal leden, die zich laten inschrijven, de pluimvecstapelaan een deskundig onderzoek onderwerpen. Kosten 5 c. per kip Vervolgens wordt de vergadering tegen half 10 door de voorzitter gesloten.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1926 | | pagina 1