De Nieuwe ïexelsche Courant
No 4639 45ste Jaargang. Woensdag 8 Juni 1932
iffiJÜii
Van week tot week
,il m 1
Een kwart eeuw
i badplaats.
Uw advertentie in dit blad wordt
op Texel huis aan huis gelezen.
is sinds 1 Juli 1930
in dit blad opgenomen.
UITG.: N.V. Boekhandel en Drukkerij
v.h. Langeveld en De Rooij Den
Burg. Tel. 11.
ADVERTENTIES: 1—5 regels 60 ct.;
iedere regel meer 12 ct. Eenzelfde adv.
voor viermaal ineens opgegeven, wordt
driemaal berekend.
ABONNEMENTEN: f0.75 per kwartaal;
buiten den Burg f 1.losse nrs. 4 ct.
DIENSTREGELING. T.E.S.O.
Op werkdagen:
Van Texel: 6.— 8.— 11.20: 2.40; 5.35.
Van den Helder: 7.-; 10.-; 12.20; 4.15; 6.55
Op Zon- en feestdagen:
Van Texel: 6.-; 8.-; 11.15; 5.20.
Van den Helder: 7.-; 9.-; 12.20; 6.30.
HOOGWATER ter reede van Texel v.m.
(nam. ongeveer Va uur later.)
9 10 11 12 13 14 15 Mei NT
12,51 1.14 2 06 3,03 4,05 5,12 6.05
LICHT OP
RljWIELEN en RIJTUIGEN 9,45
Zaterdagavond
Uit Duitschlands politieke keuken.
De politieke storm, die met het plotse
ling heengaan van Dr. Briining als Rijks
kanselier over Duitschland is losgebroken,
heeft na een week uitgeraasd. Er is een
nieuw kabinet. Het land wordt weder ge
regeerd. De regeering-Brüning had nog
maar bitter weinig achter zich. Een taaie
campagne tegen „het systeem" had haar
volkomen uitgehold; regeeren was nog
slechts mogelijk volgens methoden, die
met die der parlementaire democratie niets
meer hadden uit te staan. Voor Hiltler be
stond, en bestaat, slechts „het systeem",,
of: de staatsmacht aan het nationaal-so-
cialisme. Door Hindenburg is de nood
zakelijkheid van koersverandering, van
prijsgeven van „het systeem" erkend, doch
gelijktijdig heeft hij Hitler's alternatief
verworpen en een derde oplossing aan
vaard. Het kabinet-von Papen is een
Duitsch-nationaal ministerie en beant
woordt in zooverre niet aan Hindenburg's
oogmerk van een nationale concentratie,
met steun van de katholieken. Niettemin
heeft de afgeloopen week de politieke
atmosfeer gezuiverd, te meer, nu Rijks
dagontbinding en nieuwe verkiezingen
(nog vóór de oogsttijd) voor de deur
staan. Ware Brüning aan het bewind ge
bleven, 'dan zouden de kansen op een her
haling in het Rijk van wat in Oldenburg
reeds is geschied, steeds gunstiger zijn
geworden. In Oldenburg veroverden de
de Hitlerianen 24 van de 46 zetels. Een
overeenkomstige verhouding in het Rijk
zou geleid hebben tot een Hitlerbewind
met al den aankleve van dien (politie, leger
en financiën onder onmiddellijke natio-
naal-socialistische controle). Die kansen
zijn verkeken. Nu èn de socialisten èn de
centrum-mannen geen regeeringsverant-
woordelijkheid meer dragen gedurende de
naderende verkiezingscampagne, zal Hitier
niet verder dan 40 a 45 pet. van de stem
men kunnen komen. De mogelijkheid van
een von Papen-regeering steunt op de
waarschijnlijkheid, dat de stembus-uitslag
geenerlei parlementaire meerderheid zal
opleveren. De nationaal-socialisten heb
ben dus geenerlei reden tot juichen, te
minder, nu zij het kabinet-von Papen, zij
het als „overgang" hebben aanvaard en
dus voor ermee solidair zullen worden
aangezien. Het pleit voor de Anglicaan-
sche pers dat zij geen dezer mannen van
het nieuwe Kabinet groote bekwaamheden
ontzegt en een blik in hun carrières be
wijst voldoende, dat zij die bezitten. Dat
alles neemt niet weg, dat de nieuwe Duit-
sche Regeering een minderheidsregeering
is.
Geen prettig vooruitzicht voor Lausanne.
Hetzelfde geldt van de nieuwe Fran-
sche. Een Fransche linksche en een Duit-
sche rechtsche minderheidsregeering zul
len elkander aan de conferentietafel te
Lausanne ontmoeten. Dat het er onder
deze omstandigheden voor de kansen der
besprekingen gunstig uitziet, moet helaas
worden ontkend. In Duitschland is van
boven af de leuze verspreid, dat men
zich slechts bij een algeheele schulden
schrapping zal neerleggen. Frankrijk daar
entegen denkt aan zulk een schrapping
niet. De regeering-Herriot zal in haarbui-
tenlandsche politiek zoowel aan de grond
slag en de onaantastbaarheid van het
Youngplan als aan veiligheid-arbitrage
ontwapening vasthouden.
STRANDHOTEL „PRINSES JULIANA".
fflfflfflfflSlfflfflSSfflffi II fflilllfafflfflffliSfflffl
fs 83
DE KOOG.
I 1907 - 8 Juni - 1932 g
ffl s
m
li
Een gedenkwaardige dag.
In een kort artikel hebben we reeds
gewaagd van het feit, dat het 8 Juni
1932 vandaag dus vijf en twin
tig jaar geleden zou zijn, dat de
Koog een badhotel rijk werd en dus
tot badplaats werd verheven. We
beloofden er uitvoeriger op terug te
komen en willen die belofte hiermee
trachten in te lossen. We doen dit
onder het aanbieden van onze welge
meende felicitatie aan de tegenwoor
dige directie der N.V. Strandhotel
„Prinses Juliana" en knoopen er de
wensch aan vast, 'dat het hotel nog
tal van jaren de goede naam van de
Koog moge hooghouden, gelijk het
dat zooveel jaren reeds deed.
Een paar eeuwen terug.
Wanneer we over het badhotel schrij
ven, doen we dat ook over de Koog.
Badplaats en hotel zijn nu eenmaal met
elkaar opgegroeid en thans onafscheide
lijk verbonden.
Het is wel interessant eens na te gaan,
hoe het in „het grijs verleen" met de
Koog gesteld was.
Er is een tijd geweest misschien wel
vier eeuwen terug dat de Koog de
hoofdplaats van het eiland was en als
zoodanig de zetel was van „het gerecht".
Misdrijven van niet te groote omvang,
op Texel gepleegd, werden daar be-
rlecht .In later jaren werd te den Burg
recht gesproken. Hoe het hier thans mee
gaat behoeven we zeker niet te memoree-
ren. In die „gouden tijd" voor de Koog
bloeide het dorp door zijn nering, visch-
vangst gaf menigeen een goed bestaan.
De visch werd aan de afslag te den Burg
verkocht. De naam „vischmarkt" herinnert
hier nog aan. De vangsten waren over
vloedig, de prijzen goed.
In thet begin van de achttiende eeuw
nog woonden hier verscheidene com
mandeurs van de walvischvaart, die geld
in Ihet laadje brachten, maar overigens
was het dorp toen reeds leelijk in verval
gekomen.
Tegen het eind van de achttiende eeuw
kan de kroniekschrijver slechts weinig te
boek stellen. Hij spreekt van het arme
dorpje de Koog, onbestraat, midden in het
zand gelegen, zonder boom of heester,
alleen hier en daar een brandnetelstruik.
Op het hooge duin, aan de voet waarvan
de enkele huisjes van de Koog stonden,
moet zich in die tijd een „kijkhuisje"
bevonden hebben. De huisjes van het
dorp, zoo gaat hij vender, zijn klein en
gering en hebben meest alle slechts één
venstertje aan de weg en nog wel zoo
klein, dat men er nauwelijks zijn hoofd
door kan steken. Bovendien vervallen er
van tijd tot tijd nog enkele. Oude lieden,
lezen we in een kroniek van 1789, weten
bij overlevering, dat de Koog zich tot
de nu afgebroken kerk heeft uitgestrekt.
Te oordeelen naar deze afbraak en het
kerkhof, is het 'dorp slechts klein ge
weest. Soms waait het hier zoo geweldig,
lezen we in hetzelfde boekje, dat door de
losse grond de groenten, op de eene
plaats van de tuin gezaaid, op de andere
plaats opkomen.
Van eenige beteekenis als badplaats
het behoeft nauwelijks vermeld was in
die jaren nog geen sprake.
Badplaats in de dop.
Goed bekeken, dateeren de pogingen
om van de Koog een badplaats te maken,
van 1888. In dat jaar toch reeds stelde
de firma Koning en Co. bij de oudere
Texelaars zeker wel bekend pogingen
in het werk te de Koog een badgelegen
heid te stichten. Aan geestdrift heeft het
deheeren destijds niet ontbroken. „Mis
schien vindt men nergens in ons vader
land beter terrein en schooner strand;,
luidt het in documenten, waarin van liuri
streven gewag wordt gemaakt. De ver
keersmiddelen van en naar het eiland zijn
uitstekend geregeld, zoo stond er. (Daar
dacht men toen misschien makkelijker
over dan nu?). Het zeewater wordt niet
verontreinigd (!Red.) en schoon is hier
het uitzicht over zee en land...." Ja zoo
was 't en zoo is het nog, maar het bleef
er voorloopig bij.
Het duurde tot in Maart 1889, eer de
plannen verder werden uitgewerkt. Er
werd een vergadering belegd in De Lin
deboom, waarin getracht werd, voorloopig
te komen tot stichting van een badpavil
joen in de geest van de voormalige tent
Concordia in 't Boschje. Dat zou f 1100.
moeten kosten, welke som men bijeen
zou trachten te krijgen door aandeelen
van f 25. Men verwachtte te zullen sla
gen, temeer daar reeds toezegging werd
ontvangen, dat het benoodigd terrein in
erfpacht te bekomen zou zijn. Bovendien
zou een rijtuigverhuurder (van autobus
sen had men in die dagen nog geen
flauw idee) wel een dienst op de Koog
openen en dan, vertrouwde men, zou
het paviljoen zijn geld wel opbrengen.
Stap maar in! Allen op
naar het badpaviljoen!
Maar ach, zoo vlot ging
het niet. Er moest nog
anderhalf jaar verloopen. Het moest
Augustus 1890 worden. Toen werd op
initiatief van een vreemdeling uit Haar
lem (waarom de Texelsche Courant van
die dagen met de voorletters V. d. T. vol
staat, weten we niet) opnieuw geconfe
reerd en bracht men het zoowaar tot de
vorming van een comité. Aangemoedigd
door V. d. T., die het strand bij de Koog
bezocht en buitengewoon geschikt oor
deelde, zette dit comité, waarin o.a. be
noemd wenden burgemeester Kooij, Joh.
Eelman en dokter Stam, zich aan het
van noode had.
Het was in Juli 1895, dat op Vlieland
een badhuis geopend werd. Niet ten on
rechte teekende de toenmalige redactie
van ons blad bij dit bericht toen aan:
„Vlieland, moeilijker bereikbaardan Texel,
heeft alzoo een badgelegenheid. Aan
Texel's Noordzeestrand, dat er zich
ook uitstekend voor leenen zou, verrijst
nog steeds niets van die aard, hoewel
voor jaren reeds pogingen werden aange
wend en zelfs teekeningen ter tafel kwa
men. Vanwaar toch die trage gang?"
De badplaats in kinderschoenen
Een jaar ging weer om. En toen trok
de heer J. bi. Moojen de stoute schoenen
aan. Op 23 Juli 1896 beschikte de raad
van Texel gunstig op een verzoek zijner
zijds om hem een deel van het strand
in onderhuur te willen verstrekken. (De
gemeente huurde, evenals thans, van het
rijk) en onderwijl werd met man en macht
gewerkt aan de bouw van een badpavil
joen, met de opening waarvan we dan
de voorgeschiedenis van de Koog als bad
plaats kunnen afsluiten. Dc groote pers
(maakte melding van liet illustere feit, dat
Texelaar en vreemdeling wachtte: het in
gebruik nemen van J. H. Moojen's Bad
en (let wel) Schapenmelk-kuurinrichting.
In de Telegraaf kon men lezen, dat een
druk bezoek werd verwacht. Immers, zoo
werd er verklarend aan toegevoegd: „De
zee bij Texel is tot baden uitstekend ge
schikt en beroemd zijin de golvende graan
akkers en de groene weiden van Texel.
Er is een hotel met matige prijzen. De
schapenmelk-kuurinrichting, weid er ge
ruststellend bij verteld, staat onder toe
zicht van een bekwaam arts. Texel, zoo
besloot het propaganda-artikel, het land
van vogels, visch en schapen bij uitne
mendheid, het land waar Neerlands flora
het rijkst vertegenwoordigd is, is binnen
weinige dagen gereed, om zijn gasten
te ontvangen."
Ziet, waarde lezer, zulks dient even ge
memoreerd: Texels eerste badplaats
reclame. Daar doen we ook thans nog
trouw aan mee, evenwel met dit verschil,
dat we in onze annonces niet meer spre
ken van onze akkers met graan, onze
visch en schapenmelk.
De officieele opening van het Badpavil
joen—J. H. Moojen had op Zondag 9
Augustus 1896 op feestelijke wijze plaats.
Texelsch Fanfare kwam er zelfs bij te pas
en ihad voor deze gelegenheid een Wel-
komstmarsch ingestudeerd, met een re
freintje, dat door het publiek, zoo moge
lijk uit volle borst, kon worden meege
zongen. Hier is het:
Ontplooi u, vaderlandsche vlag,
En doe oud-Holland kond,
Een nieuwe dag, een schoone dag,
Brak aan voor Texels grond.
Thans wordt, alom zij ihet feit vermeld,
Aan uwer duinen rand
Een badhuis in gebruik gesteld,
Een sieraad voor uw strand.
Er werd geklonken en gedronken, met
de driekleur ging Texels groen en zwart
HET NIEUWE BADPAVILJOEN
werk: bouwplannen, begrooting, statuten,
enz. „Noordzeebad KoogTexel" zou de
naam van de nieuwe onderneming moeten
zijn, waaraan ook voormelde vreemdeling
zich bereid verklaarde financieele steun te
verkenen. In totaal werden 44 aandeelen
van f25 reeds spoedig geplaatst. Maar
er was meer noodig en dit zal wel de
reden geweest zijn van het feit, dat het
comité nimmer meer, in het publiek
althans van zich liet hooren. De aan
deelen werden weer verzilverd en het
comité ging uiteen. De tijd was er be
paald nog niet rijp voor. Of ontbrak het
de comitéleden aan de noodige durf, de
energie, de geestdrift, onmisbare factoren
voor wie wil slagen We mogen ons geen
oordeel aanmatigen, doch met leedwezen
constateenen we het feit, dat Vlieland
ons voorging; niet omdat we afgunstig
zijn op onze overbuur; verre van dien.
Maar we vinden het jammer, dat Texel
een aanmoedigend voorbeeld van elders
naar ihet topje van de mast en de heer
Moojen hield een toespraak, waarin hij
met waardeering herinnerde aan het on
vermoeid streven van wijlen de heer P.C.
Koning om Texel een badplaats te bezor
gen. Hij prees zich gelukkig er in ge
slaagd te zijn, diens plan te verwezen
lijken. Dank werd gebracht aan de heer
Kemper, de toenmalige ontvanger van re-
gistratiën, die zijn volle medewerking had
verleend, en aan gemeentebestuur en
rijkswaterstaat, die spr. eveneens welwil
lend tegemoet getreden waren. Met de
wensch, dat het paviljoen in een be
staande behoefte zou blijken te voorzien,
en de voorspelling, dat de Koog alle eigen
schappen had om zich tot 'n behoorlijke
en bekoorlijke badplaats op te werken,
besloot de heer Moojen zijn door luid
applaus gevolgde toespraak.
De Koog had zijn badpaviljoen en
kwam gedurende eenige jaren meer en
meer j#, trek. Strand en du(nen lokten,
TEXELSCHE COURANT