NIEMEIJER'I
rKoffe
Zorg voor deugdelijke
aarding uwer
electr. apparaten,
13
IHItHnUIIUIIIHIIII ESPERANTO.
Propagauda-avond.
Vergadering La Narda Stelo.
Onthulling Monument.
Donderdagmiddag heeft zich in onze ge
meente een plechtigheid voltrokken, welke
met gulden letteren in de annalen der Es-
peranto-beweging, in het biczonder van
die op Texel, verdient te worden ver
meld. Ze betrof immers de onthulling van
het hiel- opgerichte Esperanto-monument
welke uit naam van Z.Exc.. de Minister
van Onderwijs door Ir. Isbriicker, uit Den
Haag, werd verricht.
Aan deze heugelijke dag ging een Pro
paganda-avond in Pen's Zaal vooraf
welke door meer dan 150 personen werd
bijgewoond. De vergadering stond onder
leiding van de heer M. J. Oele, voorz.
Tex. Esp. Fed., die dank bracht voor de
groote opkomst en in het biezonder wel
kom heette, Ir. Isbrücker, als vertegen
woordiger der regeering, mede viee-voorz.
van de Wereldbond van Esperantisten,
en mevr. Isbriicker, wier naam in de Es-
peranto-wereld een niet minder vertrouwe
lijke klank heeft. Tevens werden in het
biezonder verwelkomd Burgemeester en
mevr. Oort, gem.-secr. Jonker en weth.
Parlevliet. Vender sprak de heer Oele:
De komst van de heer en mevr. Is
briicker staat in verband met de ont
hulling van het Esperanto-monument; een
monument .dat in hoofdzaak uit een
(ruim 6 M. hooge) toren bestaat als
symbool van alles, wat omhoog streeft;
dat een aardbol draagt, waarover zich de
groene Esp.-ster wentelt, eveneens een
symbool: de vijf werelddeelen, waarover
die Esperantisten hopen en vertrouwen,
dat de wereldtaal welke voor iedereen
bestemd is zal zegevieren. Wij willen,
aldus spr., in dit monument dr. Zamen-
hof eenen, de geniale schepper van de
wereldtaal, op wie. wij terecht trotsch
zijn. De slagschaduwen, welke zich op
het bouwwerk afteekenen, zijn ook sym
bolen, n.l. van het tekort, dat de monu
ment-rekening nog aanwijst. Maar dat
deze slagschaduwen verdwijnen zullen, fi
guurlijk althans, vertrouwen wij ten volle.
De „vader van het Monument" was de
heer Joh. M. Duinker. Hij kwam met het
plan en met onverwoestbaar optimisme
heeft hij aan de uitvoering daarvan ge
arbeid en werkt hij nog. Het Esperanto-
monument-comité was in zijn persoon ver-
eenigd. Natuurlijk had hij de volle mede
werking van de Texelsche Courant. We
brengen hem hulde voor zijn geweldige
prestatie, maar, vervolgde spr., dank is
ook verschuldigd aan architect Igeszvoor
zijn stijlvolle opzet, een compliment voor
zijn bekwaamheid; aan onze bouwerSiem
de Waal, die een keurig stuk werk ge
leverd heeft; aan de lieer J.C.Rab, die de
steenen leverde tegen minieme prijs; aan
de heer J. Kiljan, die het smeedwerk
„zoowat voor niets" leverde; aan de heer
Kortenhoeven, die kosteloos voor bloemen
zorgde; aan de heer De Rode, directeur
T.E.M. voor de avondverlichting op He
melvaartsdag.
Met de wensch, dat allen een genoeg
lijke en leerzame avond zouden hebben,
besloot spreker, om vervolgens het woord
te geven aan Ir. Isbriicker, die aanving
met te constateeren, dat we aan de voor
avond stonden van een gewichtige dag.
Immers zou de kroon worden gezet op 'n
werk, dat geruime tijd terug begonnen
was, n.l. op de stichting van een Espe
ranto-monument, welke zegt spr., onze
gelukwensch verdient. Biezonder aange
naam is het mij, deze gelukwensch mede
te mogen uitspreken uit naam van Z.Exc.
de Minister van Onderwijs, dus namens
de Ned. Regeering, die reeds meermalen
bewezen heeft aan het Esperanto spe
ciale aandacht te schenken (vertegenwoor
diging bij Intern. Congressen, op Esp.-
examens, enzj. Verkeerd zou het m.i.
zijn nu reeds liet Esperanto op de scho
len in te voeren. Het moet de bevolking
niet worden opgelegd, maar zich lang
zaamaan aller sympathie en vertrouwen
verwerven.
Het verheugt mij mede namens de U.
E.A. (Wereldbond v. Esperantisten) mijn
vreugae over het succes der Tex. Esp.
Fed. te mogen uitspreken.
Er zijn wel tegenstanders van het Es
peranto. Spr. herinnert echter aan de
moeilijkheden, welke Stevenson, de uit
vinder der locomotief ondervond. Veei
uitvindingen werden eerst miskend, later
bewonderd. Zoo is het ook met het Es
peranto. Het is niet meer tegen te hou
den. Moge de plechtigheid van morgen,
eindigt spr., er toe bijdragen, dat 't Es
peranto steeds meer ingang vindt.
Hierna vangt mevr. Isbrücker haar pro-
paganda-rede aan, waarin zij op uitste
kende wijze de beteekenis van de wereld
taal, het ontstaan, de bouw, het nut en
de verbreiding van het Esperanto uiteen
zette.
We komen op dit goed gedocumenteerd
betoog uitvoerig terug.
Nadat de heer Roggeveen, voorz. van
de N. Holl. Propag. Vereen. La Norda
Stelo met enkele voorbeelden het prac-
tisch nut van het Esp. heeft duidelijk ge
maakt, verschijnt het Esp. Monument-
Comité ten tooneele in de persoon van de
heer Joh. M. Duinker, die „de balans"
opmaakt en de geschiedenis nagaat van
het monument, dat aanvankelijk f400,
maar nu na wijziging der plannen op
advies der z.g. Schoonheidscomm. wel
f770 zal kosten. Alleen reeds aan hard
steen moest voor f275 warden uitgege
ven. Spr. besluit met de opwekking naar
vermogen te willen bijdragen in het te
kort. Wie f 1 of meer stort, zal worden
vermeld, met naam en adres, in het
„Groene Boek" dat de Gemeente zal
worden overhandigd, zoodra het monu
ment geheel vrij van schuld is.
En dan is het woord aan Siem de Waal,
onze Esperantist-wereldreiziger, die voor
nemens is, zooals bekend, per rijwiel een
tocht-te maken langs de Rijn tot Bazel-
Vierwoudstedenmeer, St. Gothardpas—
Rome (Esp. Congres), Palermo, Tunis,
Algiers, Marokko, Sevilla, Lissabon, Ma
drid, Andorra, Genua, Weenen en dan
huis. Totaal zal hij 16000 K.M. fietsen en 14
landen bezoeken. De Unionfabriek schonk
hemvoordit doel een biezonder sterk rij
wiel. Van Bazel tot Rome zal hij samen-
reizen met een Zwitsersch Esperantist
en van Palermo tot Weenen met 'n Esp. uit
Weenen. Het vertrek is bepaald op half
Juli. Ik heb er reuze moed op, zegt Siem
en hoop Van mijn Esperanto weer veel
gemak en plezier te hebben. Uitvoeriger
komen we op deze reis nog terug. Het
spreekt vanzelf, dat we Siem wederom
hebben verzocht zijn populair geworden
reisbrieven-reeks te willen voortzetten.
Na de pauze werden films vertoond
uit het Filmarchief van de Texelsche Cou
rant, van welke vooral die van het Esp.
Monument begrijpelijkerwijs zeer in de
smaak viel.
Te ruim 11 uur sloot de heer Oele deze
naar we meenen welgeslaagde Esp. Pro-
paganda-Avond.
LA NORDA STELO.
De Bilt voorspelde voor Hemelvaarts
dag weinig goeds, maar Texel heeft
niet te klagen gehad en aan de vele deel
nemers aan de Derde Tex. Esp. Dag een,
kostelijk feest verschaft. Wel 160 Espe
rantisten van elders kwamen des morgens
met de eerste boot naar ons eiland,
des middags nog 46, daags te voren wa
ren er reeds 19 gearriveerd. Texelaars in
begrepen was het aantal deelnemers bo
ven de 400. (Er waren er zelfs uit Rot
terdam, Leiden, Den Haag, enz.) Een ver
blijdend groot aantal. Het Esperantozaad,
ruim tien jaar geleden voor het eerst in
beteekenende mate in deze kolommen uit
gestrooid, is wel welig opgegroeid. Gees
telijke groei voltrekt zich immer lang
zaam; over de resultaten op Texel mo
gen we zeker tevreden zijn.
Met autobussen werd naar den Burg,
Schildereind gereden; vervolgens werd ge
wandeld naar Pen's Zaal, waar La Norda
Stelo zou vergaderen. Na een inleidend
woord van de heer M. J. Oele, die na-:
mens de Tex. Esp. Fed. sprak, was het
woord aan de heer Roggeveen, uit Scha-
gen, en vervolgens aan Ir. Isbrücker, die
ook in deze kring van Esperantisten na
mens de Regeering en U.E.A. gelukwen-
schen aanbood in verband met de a.s.
onthulling.
De Fransche Esperantist Dupuis sprak
namens de Esp. in zijn land, een Duitsche
namens die in Duitschland en mej.
Wittop Koning namens die in Amsterdam.
Na het zingen van de Esp. hymne La
Espero, waarbij allen zich van hun zetels
verhieven, werden de notulen gelezen en
werd vervolgens besloten 7 Juli in Cal-
lantsoog samen te komen.
Nadat het Monument-Comité zijn finan
cieel verslag had uitgebracht, en een be
roep op de steun van alle belangstellen
den had gedaan, was het woord aan Siem
de Waal, die onder daverend applaus na
een geestige speech aan de heer Joh. M.
Duinker, namens alle Esperantisten een
groote foto aanbood van het monument,
in de totstandkoming waarvan hij zoo'n
groot aandeel had.
Het geschenk werd in oprechte dank
aanvaard, alhoewel met de woorden, dat
het aanvaarden zeer moeilijk was, omdat
een Esperantist de plicht heeft Esperanto
te propageeren. En hij deed niets dan die
plicht.
Ter afwisseling traden nu de Helder-
sche Zangvogels op. De Esperanto-liéde-
ren klonken uitstekend. Ze werden op
banjo en guitaar begeleid.
Mevr. Isbrücker vertoonde vervolgens
een reeks lichtbeelden, betrekking heb
bende op diverse Esperanto-congressen,
op het Cseh-Instituut te Den Haag, het
Esp. Huis te Arnhem en eenige portret
ten van vooraanstaande Esperantisten. Met
veel aandacht werd geluisterd naar het
klare Esperanto, dat deze volijverige pro
pagandiste sprak. Jammer, dat voor deze
causerie zoo weinig tijd beschikbaar was.
De heer Klimp stelde welwillend zijn pro
jectietoestel beschikbaar.
Met de film Esperanto-leven werd deze
prettige ochtendvergadering besloten.
We dienen nog te vermelden, dat alle
redevoeringen en discussies in deze bij
eenkomst in het Esperanto werden ge
voerd.
f-
DE ONTHULLING.
Onderwijl was ook de autobus met Esp.
uit Den Haag en omgeving gearriveerd.
Te kwart voor twee stelden alle deelne
mers zich op om zich in optocht naar de
Koogerstraat te begeven teneinde bij de
onthulling van het monument aanwezig
te zijn. Reeds had zich daar een talrijk
publiek verzameld. De Esperantisten na
men de plaats in, welke op de straatweg
voor het monument voor hen was vrij
gehouden. Op het grasveld nabij het
bouwwerk namen plaats de heer en mevr.
Isbrücker, burgemeester Oort, gem.-secr.
Jonker, wethouders Vlaming en Parlevliet,
M.J.Oele, voorz. Fed. Texel, en Rogge
veen, voorzitter van La Norda Stelo,
architect Igesz en, namens het monument
comité Joh. M. Duinker.
Het was een grootsch moment, dat nu
aangebroken was, en het doet ons, die
al jaren 't Esperanto propageeren, door
woord en geschrift ook in de jaren dat
ieder woord over Esperanto door z. g.
weldenkende menschen met hoongelach
ontvangen werd het doet ons buitenge
woon groot genoegen te hebben mogen
constateeren, dat zooveel honderdtallen
personen van hier en elders, onder wie
wel 400 Esperantisten, daarvan hun be
langstelling deden blijken. Gaarne ver
melden we in het biezonder de tegenwoor
digheid van de 83-j. mej. A. C. A. Nieu
wen huys, uit den Haag, die nog op 80-
jarige leeftijd met Esperantostudie be
gon en met enthousiasme, getuige haar
tegenwoordigheid hier.
De heer M. J. Oele leidde de eerste
spreker met deze woorden in:
Geachte toehoorders. Het groote
oogenblik is gekomen. De onthulling v.h.
monument ter eere en nagedachtenis van
onze groote leermeester Zamenhof zal
zoo dadelijk een feit zijn. Aan de natuur
lijke schoonheid van Texel zal warden toe
gevoegd, de grootheid van een schoon
ideaal, verlichamelijkt in ons monument.
Dat dit een Texelsch monument is maakt
de trots en roem uit van de Tex. Esp.
Fed. „Kuni ni venkos", (samen zullen
we overwinnen). We hebben inderdaad
overwonnen. We hebben overwonnen de
publieke afzijdigheid en die omgezet in
warme belangstelling, niet alleen van de
zijde van het publiek, maar, en dat stem
pelt deze dag voor de Tex. Esp. bewe-
ging tot een promotiedag. van officieele
zijde. Twee overheidslichamen, Departe
ment van Onderwijs en Gemeentebestuur
hebben door hun daadwerkelijke medewer
king ons doen opnemen onder de offi
cieel erkende cultureele instellingen. Hier-,
voor danken wij hun zeer.
Tex. Esp., 'tot u nog een speciaal
woord. Nu ge vandaag de ridderslag hebt
in het bijzonder in vochtige
vertrekken (keukens, wasch-
lokalen, enz.)
ontvangen, bedenkt dan dat „Noblesse
oblige". Op u rust nu de dure plicht,
het Esp. levend te houden en te doen
groeien en bloeien. Want gij zoudt toch
niet willen, dat men in en buiten
Nederland zei: „Daar op Texel hebben
ze een monument, waaronder hun Espe
ranto begraven ligt". Maar ik ben daar
ook niet bang voor, gezien verleden en
heden van ons Esp. gebeuren. Ongetwij
feld zullen we Esp. veilig door toekom
stige moeilijkheden heenbrengenKune ni
venkos.
En nu zou ik de regeeringsveTtegen-
woordiger, Ir. Isbrücker willen verzoeken
de feitelijke onthulling te doen plaatsvin
den.
De heer Ir. Isbrücker ving aan met te
herinneren aan hetgeen dr. Zamenhof in
1891 over de sceptici schreef. Zij nemen
een afwachtende houding aan, zijn afkee-
rig van het leeren van Esperanto, maart
wanneer zij ontdekken, dat wij succes
hebben, sluiten zij zich bij ons aan en
zullen zij monumenten gaan oprichten.
Indien wij falen, luidt het: Zie je wel,
we hebben altijd gezegd, dat het niets
kon warden. Op Texel echter is met
geestdrift gearbeid aan de voortgang van
de Esp.-beweging. Er is pionierswerk ver
richt en daarom verheugt het mij zoo
biezonder, u namens de Regeering, na
mens de Minister van Onderwijs, de op
rechte gelukwenschen te mogen aanbieden
en uit naam van de Minister het monu
ment te mogen onthullen.
In het Esperanto richtte spr. zich vern
volgens tot de Esperantisten, daarin de
wensch uitsprekende, dat het monument
een der peilers zou mogen zijn van de
onzichtbare brug, welke alle landen ter
wereld verbindt.
Hierna verzocht de Regeeringsverte-
genwoordiger het monument te willen ont
hullen hetgeen geschiedde door twee
lieftallige meisjes, dochters resp. van de
heeren M. J. Oele en J. C. Rab waar
na hij het overdroeg aan het Gemeente
bestuur van Texel, dat het Esperanto zoo
sympathiek gezind is.
De Esperantovlag werd weggenomen
van de voorzijde der steenen zuil, waar
door liet borstbeeld met onderschrift „Dr.
L. L. Zamenhof. 18591917" in het
volle licht kwam. Een hartelijk en lang
durig applaus volgde.
Toen was het woord aan de heer Bur
gemeester Oort:
Aanwezigen Texel heeft voor Bergen
op Zoom niet willen onderdoen en even
eens tot oprichting van een monument
voor Dr. Zamenhof, de geestelijke vader
van 't Esperanto besloten. De Tex. Esp.
Fed. komt daarvoor alle eer toe. Het
volijverig bestuuir en de enthousiaste leden
hebben met volharding gètracht hun ide
aal te verwezenlijken en thans gaat deze
eerezuil officieel een plaats innemen.
Kloek, forsch, strak van lijn en frisch
van kleur staat ze voor ons als een sie
raad van «Jen Burg en met het Tex.
landschap afs achtergrond. Hulde voor
Federatie, ontwerper en uitvoerder. Zij
hebben eer van hun werk. Een voorrecht
is het voor Fed. en Gemeentebestuur, dat
de Nederl. regeering zich heeft willen doen
vertegenwoordigen. Aan de regeering en
haar afgevaardigde breng ik hier namens
het gemeentebestuur openlijk dank en
mede acht ik het een voorrecht uit naam
van het gemeentebestuur de eerste krans
aan het monument te mogen hechten.
Spr. zeide geen Esperantist te zijn,
maar voelde aan, dat er in Esperanto
een toekomst kan liggen. Wij hebben 'n
intens groote behoefte aan vrede en vre-
desgedachten. Moge, zeide spr., een taal,
die de volkeren tot elkaar kan brengen,
een middel daartoe zijn. Moge het Esp.
meewerken tot de wereldvrede.
Vooral voor een klein land als het
onze komt volgens spr. Esp. van pas.
Spr. besloot met de wensch, dat het
Esperanto nog meer dan thans een roem
rijke plaats zou innemen in onze somen-
leving en dat het monument, geplaatst op
gemeentegrond, tot in lengte van dagen
zou blijven staan als erkenning van het
feit, dat de Esp. van Texel en elders hun
wereldtaal hoog houden. Moge de ster als
symbool v. de hoop immer blijven stralen.
Na deze woorden sprak nog de beer
Roggeveen, namens La Norda Stelo,die
meende nogmaals openlijk hulde te moe
ten brengen, aan degene, die voor de
stichting zoo hard gewerkt heeft, waarna
de heer M. J. Oele met dank voor de
groote belangstelling, in het biezonder
aan Regeeringsvertegenwoordiger en Ge
meentebestuur, mede voor de fraaie
krans, welke aan de voorzijde van de to
ren tusschen het borstbeeld van Zamen
hof en de groene ster werd aangebracht
A4'n nicht is een goede ziel,
zegt Dora, maar mijn koffie
is beter
