Lezing Dr. R. H. v. Gelder.
msBL
Op uitnoodiging van de Texelsche
Landbouworganisaties en de Vereen.
Texel tot bestrijd,ing van de tuberculose
onder het rundvee hield Dr. H. R. van
Gelder uit Amsterdam Vrijdagavond in
hotel Texel een lezing over Tuberculose
bestrijding en Melkhygiëne, welke met
tal van duidelijke beelden werd toegelicht.
Als om half negen de heer A. J. Keij-
ser, voorz. H.M.v. L., afd. Texel opent,
is ongeveer een zestigtal personen aanwe
zig. Spr. verwelkomt in het biezonder
Dr. Van Gelder, de besturen der Zuivel-'
fabrieken en het bijna volledig aantal gej
meenteraadsleden.
Hierna verkrijgt Dr. Van Gelder liet
woord. Nog nooit, zegt spr., bracht ik een
bezoek aan Texel. Ik heb hier de toev
stand dauook nog nooit bekeken. Maar ik
ben er zeker van, dat het in de omstreken
van Amsterdam veel moeilijker is om iets
goeds tot stand te brengen dan hier. Er
wordt daar niet zooveel aandacht ge
schonken aan het vetgehalte der melk, ter
wijl de bestrijding van besmettelijke dier
ziekten niet zoo intensief aangepakt werd
als hier. Spr. vertelt iets over:
STAL EN STALHYGIENE.
Met de stal en stalhygiëmc is het vaak
nog droevig gesteld. Wel is er vergeleken
bij vroeger een flinke verbetering ingetre
den, maar bij velen kan van een ideale
toestand nog lang niet gesproken worden.
Er'zijn er die er anders over denken
en prachtige modelboerderijen laten bou
wen. Deze zijin echter te luxueus; de kos
ten worden te hoog. Een eenvoudige,
goedkoope stal, dat is onze leuze
De stal moet van een flinke groep met
breede miestgang voorzien z^in. De bodiem
van de groep lietst van cement ot van
klinkers, nauwkeurig met cement dicht-
gestrekén. Laat de vloer een tikje afloo-
pen, opdat de gier direct weg kan Io-open
in een put met stankafsluiter. Uit gier
ontstaan n.l. schadelijke ammoniakdam-
pen. Aan het einde van de groep '11 luik,
aanbrengen, waarachter de mest geregeld
weggevoerd kan worden is veel hygiëni
scher dan tweemaal per dag met een
wagen rondgaan. De lucht- en lichtvoor
ziening is ook een niet te onderschatten
factor. Breng flinke ramen aan, welke
van boven opengaan. Vergeet niet die ra
men aan weerszijden van vvmdvangers te
voorzien, want een stal, die tocht, ver
dient afkeuring. Van boxen kan 'Je lucht
nu vrij in en uit stroomen. Er kunnen
bovendien luchtkokers worden aange
bracht, welke de stal drooghouden. De
beste stal-temperatuur is the van 15—18
graden. Voor voergoot en boes 'is beton
zeer aan te raden. Tusschen klinkers kun
nen bacteriën zich n.l. makkelijk vastzet
ten. Zij veroorzaken ondragelijke stank,
waarvan de melk in de allereerste plaats
schade ondervindt. Klinkers met cement
opvullen verbetert al veel. Als iedere koe
een eigen drinkbak krijgt, is de kans op
besmetting uitgesloten. (Bij open long-
t.b.c. b.v.j Zorg er voor, dat de zolder
geen stof doorlaat. Betimmer' de naden
met een reepje hout. Houten schotten
tusschen de dieren zijn niet aan te beve
len. Allerlei ziektekiemen kunnen er een
veilige schuilplaats vinden.
Bij het op stal zetten dient de achter
band der koeien schoon geschoren te
worden. Een flinke hoeveelheid stroo om
op te kunnen rusten is altijd goed. Schoft-
boomen b Ti j ken nog steeds het meest
practisch te zijn. Het staartopbimden is
van groot hygiënisch belang. Jammer, dat
velen dit nog niet willen inzien.
Alvorens te gaan melken, moet het in
de stal liggend voer weggehaald worden.
Vroeger trok men bij het melken steeds 't
oudste en smerigste pak aan. Thans denkt
men er gelukkig anders over. Maak de
uier eerst schoon. Wasch dan uw handen.
Het melken gaat dan veel soepeler. 'Melk
met de volle hand. Niet strippen, want
dan kan het weefsel scheuren. De tepels
worden vaak door lange nagels bezeerd.
Voorkom dit. Voor het .zeven is een wat-
tenschijt ver boven een doekje te verkie
zen. Als toch een doekje gebruikt wordt,
moet het na het melken meteen in heet
water gereinigd worden. In een doekje
blijven maar al te vaak melknesten achter.
In de melk komen stoffen voor, die de
vermenigvuldiging van jfc bacteriën sterk
bevorderendie geschiedt dan op "dub
bele wijzeHet houten vaatwerk is
thans gelukkig zoo goed als afgeschaft.
In. zinken emmers zitten naden. Naadlooze
emmers geven de bacteriën geen gelegen
heid om zich te verstoppen. Breng de
melk onmiddellijk na het melken naar bui
ten, zet ze in een koelbak en roer ze flink
door, opdat ze ook in het midden goed
afkoelt. Neem bij het roeren geen houten
stok. Proeven hebben aangetoond, dat
melk bij lage temperatuur veel minder
ziektekiemen bevat. Een vingerhoed melk
bevatte bij 121/» gr. C. (temp. nortonwa-
water) na zes uur 435.000 kiemen, bij 35
gr. C. na zes uur 38 millioen kiemen.
Hoe minder kiemen, hoe langer de melk
goed blijft.
Vroeger was men gewoon het vaatwerk
in een sloot om te spoelen. Daardoor zijn
ernstige ziekten ontstaan. Strenge maat
regelen zorgen er voor, dat zulks thans
niet meer zal geschieden. Waterleiding en
nortonpomp brachten een hygiënischer
toestand. Spoel het vaatwerk tweemaal
per dag om. Eerst met koud water, daar
na met beet water en soda en tenslotte
met koud water weer afspoelen. Chloor-
loog féén eetlepel op 10 L. water) doodt
de ziektekiemen. Chloorloog is goedkoop.
RUNDVEE-T.B.C.
Na de pauze behandelde spr. de t.b.c.-
bestrijding. Spr. acht een uitvoerige lezing
hierover overbodig, want vorig jaar
heeft de Texelsche Courant een giroote
interessante artikelenreeks van de heer
E. Noordijk gepubliceerd. Dank zij de
juiste werkwijze, ook van het Gemeente
bestuur, is de t.b.c.-bestrijding qp Texei
in de juiste banen geleid. Maar denk
nu niet: „We zijn er", want ernstige re
actie kan steeds optreden. Waakzaamheid
blijft geboden. De goede naam van Texel,
ook op dit gebied, is een pracht propa
ganda voor het vreemdelingenverkeer.
Besmetting kan door inademing ont
staan. In de longen gekomen verzamelen
de bacillen zich' tot cellen. Het heele li
chaam reageert. Als het lichaam sterk ge
noeg is, gaan die cellen verkalken. In een
zwak lichaam blijven ze echter leven en
verspreiden ze zich tenslotte door het
gansche lichaam. Als de longen ontsto
ken zijn, beginnen de dieren te hoesten.
De bacillen komen \^a de neus- en keel
holten in de darmen, welke aangetast
worden. Ze gaan zweren en bet voedsel
wordt maar half verteerd. Met de uitwerp
selen verlaten de bacillen bet lichaam.
Dat deze heel gemakkelijk in de melk
kunnen komen, spreekt vanzelf.
In die organen begint de t.b.c. bij de
longen. Het dier gaat positiet xeageeren
op de tuberkulineproef. Het dier slachten
en de stal 'ontsmetten is zeer gewenscht,
Uier-t.b.c. kan ook zonder long-t.b.c. ont
staan. Dan opgepast, want de bacillen
belanden dan rechtstreeks in de melk.
Onderzoekingen van Dr. Ruys hebben
aangetoond, dat geld noch moeite ge
spaard mogen blijven om de strijd tegen
de t.b.c. aan te binden, en vol te houden.
Zelfs in boter en kaas kunnen de tuber
kelbacillen nog voorkomen. Gelukkig mag
idie toestand op Texel, wat de t.b.c. betreft,
ideaal genoemd worden. Door eendrachtig
samenwerken kan hier een geheel t.b.c.
vrije veestapel verkregen worden.
Met een hartelijk applaus werd spr.
voor zijn duidelijke uiteenzetting. be
loond. van de gelegenheid tot het stellen
van vragen werd door niemand gebruik
gemaakt.
De heer A. J. Keijser bracht spr. dank
voor zijn heldere lezing en spralc de hoop
uit, dat hygiënischer" melken en onver-
verflauwde belangstelling voor de rund-
vee-t.b.c.-bestrijding de vruchten van de
avond zouden zijn. W.
RIJKSPOSTSPAARBANK.
Aan het postkantoor te den Burg-Texel
werd gedurende de maand Nov 1936
Ingelegd 7130.12
Terugbetaald 10636,20
Derhalve minder ingelegd dan
terugbetaald 3506,08
Het aantal nieuw uitgegeven spaarbank
boekjes bedroeg 14
VOOR DE POLITIERECHTER.
Men schrijft ons d.d. 14 Dec. uit Alk
maar:
Het rustige en natuurschoon® Texel
wondt elk jaar bezocht door kampeerders,
waaronder blijkbaar exemplaren, die lang
niet 18 karaats zijin. Reeds verleden jaar
hadden neringdoenden schade geleden
door diefachtige 'begunstigers uit het kamp
en ook dit jaar was het weer van het-\
zelfde laken een pak. Merkwaardigerwijs
wanen het telkens Utrechtenaren, die met
lange vingers schenen te zijn bedeeld en
geen reclame maakten voor de deftige
grijze bisschopsstad. Ditmaal was het
vooral jongeheer Add anus Anth. Th.,
oogenschijinlijk een keurige burgerjongen,
die zich deed kennen als een minderwaar
dige winkeldief en o.a. in Vlas' Waren
huis, een wekkerklok, een zilveren servet
ring, naaigarnituur, enz. had gestolen.
Voorts had hij zich in combinatie met 'h
andere pracht-kampeerder, schuldig ge
maakt aan diefstal in rijwielbelastingmer-
ken. Dit veelbelovende jongmensch had
zich Maandag deswege te verantwoor
den en werd nu eens duchtig de pen op
de neus gezet door het opleggen van f 30
boete ot 15 dagen, benevens, ter beteu
geling van eventueele andere stafbare ex
cessen in de toekomst, tot drie maanden
water en brood-idiëet voorwaardelijk met
een proeftijd van drie jaar.
J. L. had nog een nota'tje met meneer
de Politierechter te verrekenen'. Ter zake»
dat hij de heeren J. H. en A. Mosk in de
nacht van 12 op 13 September grondig
had afgedroogd. Aangezien J. echter thans
officieel ziek scheen te Zijin, werd voor
onbepaalde tijd uitstel verleend, wat voor
het Rijk een leelijk schadepostje aan ge-
tuigengeld beteekende. Misschien zal cen
ter deze strop wei in J's boete verdisco,n->
teerd worden.
Vu.-. f-j-..'» £—-5 /—-lil tï=J
VAN ZUIDERZEEWERKEN
EN WIERINGERMEER.
De groote zaal van De Oranjeboom was
flink bezet, toen Ir. C. van Steen daar
Maandagavond op uitnoodiging van het
Nut en van de vier Landbouworg. een
lezing hield over bovengemeld onderwerp.
Interessante stof, behandeld door iemand,
die daarin volkomen thuis is, en toegelicht
door een film, welke aan duidelijkheid
niets te wenschen overliet.
Dr. Vis, voorz. van het Nutsdeparte-
ment, leidde spr. met een kort woord ir^
daarbij wijzende op de grootsche arbeid
door ons kleine land verricht door hei
leggen van de Afsluitdijk en "het droog
leggen en in cultuur brengen van de Wiie-
ringermeerpolder. Voorz. verzekerde, dat
Ir. Van Steen op een belangstellend en
dankbaar gehoor zou kunnen rekenen.
In het kort geven we de causerie van
Ir. Van Steen hier weer.
In zijn inleiding vertelt hij, dat hij bij
zijn arbeid i:n de polder werd bijgestaan
door twee oud-Texelaars. (Het bleken
ons Gebr. Poot te zijin.)
De Zuiderzee-afsluitdijk heeft 'n lengte
van 30 K.M. Vroeger moest wel 300 K.M.
dijk tegen aanvallen van de zee (Zuider
zee) beschermd worden. Bovendien is door
deze dijk de verbinding van het N.O. van
ons land met het W. er belangrijk door
verkort, terwijl ook de beteekenis van
een zoet water bevattend I Jselmeer niet
mag wonden onderschat. De voordeele»
van dit laatste werden door de Commissie
Lovink im 1924, gekapitaliseerd, wel op
25 millioen gld. geraamd.
De drooggelegde Wieringermeerpokler
is 20.000 H.A. groot; die N.O. polder
ook wel Urkerpolder genaamd, thans in
aanleg, gereed plm. 1941, wordt 50.000
H.A.de polder ten Z. van Hoorn ook
50.000 H.A.; de polder ten N. van de Ve-
luwie 90.000 H.A. In totaal zal de opper
vlakte gras- en akkerland van Nederland
met een tiende deel vergroot worden en
zullen, naar schatting, 220.000 personen er
een bestaan kunnen vinden. Hierbij dient
men te bedenken, dat in de jaren 1912
1922 voor aanleg van wegen en uitbrei
ding van woongelegenheid, fabrieken, enz.
24000 H.A. landbouw-gromd 'verloren
ging
De Wieringermeerdijk kwam in 1929
gereed, januari 1930 werden de Leemans
en de Lelie in werking gesteld, twee
gemalen, die 1700 kub. M. water per mi
nuut verzetten kunnen en in acht maan
den, dag en nacht werkende, de Wiedn-
germeer „droog" maakten. Voor het leeg-
maten van die Haarlemnnermeerpolder,
18000 H.A. groot, had men destijds vier
jaar noodig.
Spreker vertelde, aan de hand van een
elftal kaarten, van de aanleg van kana
len, slooten en greppels, van de verkave
ling en van de wijze, waarop de Cultuur-
Mij. Wieringermeerpolder, een staatsin
stelling, te werk ging bij het in cultuur
brengen van de polder: zorgen voorgoede
ontwatering om de grond te ontzouten,
bodemonderzoek (7500 monsters in drie
mud.), enz. In 1936 was bijna de heele
polder zoutvrij. Toen kon het inzaaien ge
schieden, waarbij van machines gebruik
werd gemaakt. Is de grond driejaar door
de Cultuur-Mij. bebouwd, en voor uit
gifte geschikt geworden, dan heeft die
verpachting plaats. De pachtprijs vari
eert van f30—f50 per H.A. Na twee
iaar f40165weer twee jaar later t 50
f80. De pacht is o.a. afhankelijk van de
indexcijfers van de landbouwproducten,
welke jaarlijks worden vastgesteld. Vorig
jaar meldden zich voor vier akkerbedrij-
ven 187 gegadigden aan. Er is dus veei
animo. Echter wordt van de pachters
o.a. geëischt, dat zij een behoorlijke ont
wikkeling genoten, dat zij hun vak ver
staan en dat zij per H.A. over een bedrag
van f250 a f300 beschikken.
Het aantal arbeiders van de Cultuur-
Mij. bedraagt phn. 800, van wie er 300
in de polder wonen; 's zomers werken er
wel 1100 a 1400.
Ir. Van Steen vertelde van de dorpen
in de polder en van de gemeentelijke in
deeling en besloot met het doen vertoo-t
nen van twee belangwekkende films.
Het was een alleszins leerzame en in
teressante avond, waarvoor Dr. Vis de
spreker namens allen terecht hartelijk
dank bracht.
RIJMELARIJTJE.
SUNDERKLAAS-VERRASSING.
Volgens het raadsverslag
Is er thans alle reden,
Om met een dosis meed
De toekomst in te treden.
Zoo komt er als punt één
Tot vreugde van Den Hoorn
't Met ongeduld verbeid
Nieuw uurwerk in de toren.
Dan zal een nieuwe school
Te Oosterend verrijzen.
Wie zal dit kloek besluit
Van onze Raad niet prijzen
Voorts is er nog een plan,
Dat ieder zal waardeeren,
Om, als 't moog'lijk is
Elk dorp Je noleeren.
Zoo is de dag an "t zicht.
Dat men door alle dorpen
Kan Ioopen zonder dat
Je schoenen modder slorpen-
Dan geen gemopper meer
Van de diverse buren.
Dan hoeft men wegens stank
Geen maskers meer te huren.
Voorwaar een waardig slot
Van 't jaar, dat gaat verdwijnen,
Reeds licht het aan de kim:
Het zonnetje gaat schijnen.
Voeg daarbij nog de gift
Die T.E.S.Ö. ons wou schenken.
Dan heeft de Sint ons toch
Wel goed willen gedenken.
HUIB DE RIJMELAAR.
(Voor nadruk toestemming te vragen
aan de auteur.)
OUWE SUNDERKLAAS.
De Ouwe Sunderklazen hebben het Za
terdagavond met het weer goed getrot-
fen en hadden ook over gebrek aan be
langstelling niet te klagen. Zooals blijkt
uit wat hier volgt, was het aantal gemas-
kerden vrij groot, terwijl mede aardige
vondsten konden worden opgemerkt.
Het politieke en overige wereldgebeuren
geven stof in overvloed. Op de dreigende
invasie van zigeuners doelde een wagen,
waarop een aantal lieden van dat zwer
versvolk had plaats genomen. Aan een
lijntje bengelde wat waschgoed, op een
derdehandsch matrasje deed een moeder
krampachtige pogingen om een zigeuner-
wurm in slaap te sussen; hetgeen ver-
geetsche moeite bleek, bij het helsch la
waai, dat de andere wagenbewoners ver
wekten. Iets voor een lawaai-campagne.
Met hetzelfde doel sleepte een Sunderklaas
in de voor-avond wat metalen voorwer
pen aan een touw luid ringkinkend de
straten door. De goede naam van Texel
bewoog bepaald St. Nicolaas en zijn
knecht inog een weekje te blijven. We
zagen hen, ieder op een fiets, een paar
rondjes door Den Burg maken. Wellicht
zien we hen een volgende maal op een
tandem? Prof. Voronoff's verjongings-
proeven bleken op een oud manneke te
zijn toegepast; het kereltje gaf althans
v oor, met apenklieren behandeld te zijn en
idieed diensvolgens wat des kinds is. Een
oud vrouwtje had men er zoo ver mee
gebracht .dat zij in een baby-box te pronk
werd gezet en, verheugd met een ramme
laar spelend, werd rondgereden. Aan de
Spaansche burgerstrijd herinnerde „Fran
co", de aanvoerder van de nationalistische
troepen in Spanje, die door Largo Cabal-
lero en zijin mannen bleek te zijn over-i
meestend. Verder was Campbell present
met zijn wereldbekende raoe-auto (een
prachtwagen, met zorg gebouwd), Poly
goon met zijn geluidswagen en film-op-
neemapparaat, aam musici ontbrak het na
tuurlijk niet, al was ^„muziek" verre te
zoeken. We maakten kennis met Neptu-
nus, God van de Zee (zijn drietand liet hij
vermoedelijk op de zeebodem achter)met
St. Nic. en zijin knecht in een vdiegmachine
gearriveerd; met matrozen en polderjon
gens, met een Russin en een Tiroler; met
een echtpaar, dat zich op tandtrekken 'toe
legde; met vreemdelingen op zoek naar
een pension; met vrijgezellen, die tegen
een hen bedreigende belasting protesteer
den; met paljassen en pierettes, met een
demonstrant, die o.m. 'toezicht aan De
Koog. in het zomerseizoen verlangde,
maatregelen tegen IJselmeersche muggen,
etc. Volledig is deze lijst niet, maar lang
genoeg om u te doen blijken, dat Ouwe
Sunderklaas hier nog lang niet „dood" is.
